Στοιχεία μετάδοσης και διασποράς του κορονοϊού (Διακρίνοντας την αλήθεια από το ψέμα προς υπεράσπιση του ορθού λόγου και του διαφωτισμού)

Ο πρωθυπουργός και σωτήρας ημών Κυριάκος Μητσοτάκης έκανε επίκληση στη γλώσσα των νέων στο τελευταίο του διάγγελμα. Σε αυτό το άρθρο θα ξεκινήσουμε από λίγο πιο πίσω, από  τη γλώσσα των παιδιών. Θυμάστε το παιδικό στιχάκι στο δικό μου δε χωράει, στο δικό σου κολυμπάει; Θα πείτε βέβαια τι σχέση έχει αυτό με την ορθολογική ανάλυση που υπόσχεται ο τίτλος; Καμία είναι η αλήθεια. Έχει όμως απόλυτη σχέση με το πώς αναλύει και διαβάζει το κυβερνητικό επιτελείο την πανδημία, γιατί τα μέτρα που λαμβάνονται θα μπορούσαν να έχουν ως βάση μόνο αυτό το στιχάκι, το οποίο θα μπορούσε να γίνει στα δικά μας δεν κολλάει στα δικά σας κολυμπάει.

Βέβαια, όπως θα δούμε στη συνέχεια, καλή η πλάκα, αλλά χρειαζόμαστε όντως μια ορθολογική ανάλυση που θα βασίζεται σε επιστημονικά δεδομένα. Και αυτό από μόνο του είναι μια πράξη ριζοσπαστική στις μέρες μας. Δόθηκαν αρκετές μάχες και χύθηκε άφθονο αίμα στη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης για να φύγει η κοινωνία από τα δεσμά του σκοταδισμού και των δεισιδαιμονιών. Αυτό εξηγεί γιατί τις τελευταίες μέρες της δίκης της Χρυσής Αυγής ο βασικός ιδεολόγος του ναζισμού στην Ελλάδα Κώστας Πλεύρης δήλωνε ότι φοβάται καθώς η διαδικασία του θύμιζε τη Γαλλική Επανάσταση. Το ποτάμι δεν ξεχνά της ρίζες του και οι ρίζες της δεξιάς (και ο λόγος της ονομασίας της) βρίσκεται σε εκείνη την περίοδο. Και αυτό λύνει και μια απορία που είχα στα πρώτα φεστιβάλ της ΚΝΕ και του Οδηγητή, που πήγα και αναρωτιόμουν γιατί η Σύγχρονη Εποχή εκδίδει τα έργα του Ρουσό.

Ας γυρίσουμε όμως άλλο λίγο στην πλάκα. Στην πλάκα που σπάει η κυβέρνηση μαζί μας. Τι έχουμε μάθει λοιπόν συνολικά από την κυβέρνηση των άριστων;

–Αρχικά στα πρώτα briefing ότι οι μάσκες πρέπει να αποφεύγονται γιατί ενδέχεται να είναι επικίνδυνη η χρήση τους (Σ. Τσιόδρας)

–Στα πρώτα briefing επίσης ότι τα τεστ είναι περιττή πολυτέλεια (και πάλι Σ. Τσιόδρας)

–Ότι νικήσαμε τον κορονοϊό και είμαστε έτοιμοι να ανοίξουμε τα σύνορα (Πέτσας)

–Ότι το να κάνουμε μαζικά τεστ στα αεροδρόμια είναι περιττό κόστος (Σ. Τσιόδρας)

–Ότι οι περισσότεροι μαθητές ανά τάξη παρέχουν μεγαλύτερη προστασία από τον κορονοϊό (Γ. Μαγιορκίνης)

–Ότι στα σχολεία δεν κολλάει ενώ στα μπαρ κολλάει (Νικ Χάρντ)

–Ότι δεν υπάρχουν στοιχεία ότι μεταδίδεται στα ΜΜΜ που υπάρχει συνωστισμός (Γ. Μαγιορκίνης)

–Ότι δυστυχώς δεν έχουμε λεφτά και χρόνο για να εξοπλιστούμε με περισσότερα δρομολόγια (Σ. Τσιόδρας)

–Ότι η δημόσια συζήτηση για το αν μεταδίδεται ο ιός μέσω της Θείας Κοινωνίας δε βοηθά (Γ. Μαγιορκίνης)

–Ότι έχουν γίνει προσλήψεις νέων γιατρών (Κ. Μητσοτάκης)

–Ότι περιορίζεται ο ιός αν κλείνουν τα μαγαζιά εστίασης και τα περίπτερα στις δώδεκα (προσεχώς και νωρίτερα)

–Ότι η εκκλησία είναι μπροστά στην τήρηση των μέτρων προστασίας (Νικ Χαρντ)

–Οι υγειονομικοί για κάποιον περίεργο λόγο δικαιούνται μόνο 7 μέρες περιορισμό σε θετικό μοριακό τεστ ενώ όλοι οι υπόλοιποι 14.

Σας φαίνονται λογικά όλα αυτά; Ας πάρουμε τη γνώμη ενός έγκριτου επιστήμονα, του Σωτήρη Τσιόδρα. Ο κ. Τσιόδρας στην εναρκτήρια ομιλία του στο 31ο Πανελλήνιο Αιματολογικό Συνέδριο κάνει μια πολύ ενδιαφέρουσα τοποθέτηση με ορισμένα πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία (ορισμένα διαγράμματα από την ομιλία του παρατίθενται στο τέλος). Ενδεικτικά ότι η κύρια εστία μετάδοσης είναι τα εκπαιδευτικά ιδρύματα, ότι η κοινωνική αποστασιοποίηση είναι πιο αποτελεσματικό μέτρο από τη χρήση μάσκας, ότι είναι απαραίτητος ο υψηλός αριθμός τεστ και ότι η εφαρμογή της ανοσίας της αγέλης είναι προβληματική ηθικά και επιστημονικά. Σας φαίνονται τα ίδια με τις δύο τελευταίες ενημερώσεις του κ. Τσιόδρα στις συνεντεύξεις τύπου; Ή μήπως ο κ. Τσιόδρας αλλάζει τοποθετήσεις ανάλογα με το αν απέναντι του έχει από τη μία δημοσιογράφους και από την άλλη γιατρούς;

Με βάση αυτό το ερώτημα δίνεται η αφορμή να ψάξουμε τι δεδομένα προκύπτουν από αμιγώς επιστημονικά συνέδρια και δημοσιεύσεις. Καταρχήν από την ίδια την παρουσίαση του κ. Τσιόδρα και τα στοιχεία του ΕΟΔΥ και του CDC προκύπτει ότι αν και το ποσοστό λοίμωξης από τον sars cov 2 στις πιο νεαρές ηλικίες έχει ανέβει, είναι όμως ακόμα μικρότερο από το ποσοστό στις πιο μεγάλες ηλικιακές ομάδες. Επίσης προκύπτει ότι οι χώροι εκπαίδευσης είναι οι πιο επικίνδυνοι για τη μετάδοση του ιού, ενώ το πιο αποτελεσματικό μέσο είναι η κοινωνική αποστασιοποίηση.

Στα εβδομαδιαία στοιχεία που δημοσιεύει το ευρωπαϊκό τμήμα του CDC διαπιστώθηκε πάλι ο αυξημένος επιπόλαιος του sars cov 2 στις πιο μεγάλες ηλικίες. Αξιοσημείωτο είναι πως στις περισσότερες κατηγορίες στοιχείων δεν υπάρχει ανατροφοδότηση από την Ελλάδα, αν και υποτίθεται ότι είμαστε σε ένα από τα καλύτερα επίπεδα στην πανδημία, κατά τα συστημικά ΜΜΕ τουλάχιστον. Μάλιστα ο CDC στα προτεινόμενα μέτρα ασφάλειας (κοινωνική αποστασιοποίηση και χρήση μάσκας) προτείνει τα ίδια τόσο για τους χώρους αναψυχής όσο και για τους χώρους εργασίας, χωρίς να θεωρεί πως ο ιός όλως περιέργως μεταδίδεται μόνο στους δεύτερους.

Σε μελέτη του περιοδικού Lancet τονίζεται ότι η πανδημία καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες, η ατμόσφαιρα και ο τρόπος διαβίωσης. Δηλαδή όπως και κάθε λοίμωξη που απειλεί μαζικά των πληθυσμό, δεν είναι ένα ατομικό φαινόμενο αλλά αποτελεί συνάρτηση μιας σειράς παραγόντων που εκπορεύονται από τον πυρήνα του συστήματος οργάνωσης της κοινωνίας.

Σε δημοσίευση του Journal of medical virology πραγματοποιούνται δύο πολύ σημαντικές παρατηρήσεις. Αφενός ότι η κύρια αιτία διασποράς του ιού είναι τα ταξίδια και οι μετακινήσεις και μετά ακολουθεί η μετάδοση μέσω κοινωνικών επαφών, αφετέρου ότι υπάρχει θετική συσχέτιση της μετάδοσης του ιού με την ηλικία. Το ίδιο προκύπτει και από έρευνα πανεπιστημίου της Κίνας: Η κύρια πηγή μετάδοσης του ιού είναι οι χώροι εργασίας και οι μετακινήσεις σε αυτούς σε πρώτη φάση και η επακόλουθη μετάδοση στο οικογενειακό περιβάλλον. Έρευνα πάλι από πανεπιστήμιο της Κίνας δείχνει ότι υπάρχει θετική  συσχέτιση τόσο της συχνότητας όσο και της σοβαρότητας της λοίμωξης από sars cov 2 με την ηλικία.

Ας κάνουμε λοιπόν μια σύγκριση των συμπερασμάτων από τις μεταναλύσεις και τα επιστημονικά δεδομένα με τα προηγούμενα λεχθέντα από την κυβέρνηση:

–Η βασική αιτία της διασποράς του δεύτερου κύματος στην Ελλάδα δεν είναι τα μπαρ και οι πλατείες αλλά το άνευ όρων άνοιγμα των συνόρων το καλοκαίρι, κάτι που με βάση τις διεθνείς έρευνες ήταν κάτι εξαιρετικά επικίνδυνο και ανεύθυνο

–Δεν προκύπτει από πουθενά ο ισχυρισμός ότι η πλειοψηφία των κρουσμάτων αφορούν άτομα της νεαρής ηλικίας, αφήγημα το οποίο χρησιμοποίησε η κυβέρνηση για την αφήγησή της και την κατασκευή ενόχων στα δελτία των 8

–Ο ιός μεταδίδεται μέσω σταγονιδίων τα οποία έχουν μεγαλύτερη συσσώρευση σε κοντινή απόσταση ενώ η χρήση απλής (χειρουργικής ή υφασμάτινης) μάσκας δεν κλείνει αεροστεγώς το στόμα και τη μύτη. Με βάση αυτά είναι τουλάχιστον αστείο να ισχυρίζεται κάποιος ότι δεν υπάρχει αυξημένος κίνδυνος μετάδοσης σε ΜΜΜ ή σε σχολικές τάξεις

–Το αφήγημα ότι τα σχολεία δεν είναι σοβαρές πηγές μετάδοσης είναι ψευδές

–Εφόσον ο ιός μεταδίδεται πιο εύκολα σε χώρους με αυξημένο συνωστισμό, είναι λάθος να περιορίζεις την κυκλοφορία σε περιορισμένες και συγκεκριμένες ώρες καθώς αυξάνεται η πιθανότητα συνωστισμού

–Οι περισσότερες εστίες μεταδόσεις είναι χώροι εργασίας και στην Ελλάδα. Άρα το να μη γίνεται καμία αναφορά στην ιατρική εργασίας αλλά να στοχοποιούμε μόνο τη νεολαία, είναι τουλάχιστον χαζό αν όχι ύποπτο

–Δεν έχει γίνει πρόσληψη νέων γιατρών αλλά μετάταξη από τις ΤΟΜΥ και τα κέντρα υγείας

–Δε μπορεί να βαφτίζεται υπεύθυνη στάση η διενέργεια λιτανείας χωρίς μέτρα προστασίας και η μαζική μετάληψη σε πλατεία

–Δεν εφαρμόζεται σε όλες τις περιοχές ιχνηλάτιση και δειγματοληπτικός έλεγχος

–Σε όλα τα άρθρα προκύπτει ότι οι υγειονομικοί έχουν από τα πιο υψηλά ποσοστά κρουσμάτων παρ’ όλ’ αυτά δεν λαμβάνεται κανένα μέτρο κάλυψης τους. Το αντίθετο.

Συνοπτικά παρατηρούμαι ότι η κυβέρνηση έχει ουσιαστικά δύο στόχους: να στοχοποιήσει τον ελεύθερο χρόνο και την ψυχαγωγία ενώ αφήνει ανέγγιχτο τον τρόπο παραγωγής και να μη ξοδέψει λεφτά για τη δημόσια υγεία. Οι δύο αυτές επιλογές εγγυώνται σίγουρη αποτυχία. Και το ξέρουν. Και επειδή ούτε οι ίδιοι δε μπορούν να υποστηρίξουν σε επιστημονικά συνέδρια αυτή την τακτική, το μόνο που μένει να κάνουν είναι να δημιουργήσουν ένα αφήγημα με δράκους, πρίγκιπες και κάστρα στα ΜΜΕ. Και όσο καλά και αν είναι τα παραμύθια δε συμβιβάζονται εύκολα με τον ορθολογισμό και την επιστήμη. Από αυτή την άποψη το διάγγελμα του Κ. Μητσοτάκη μπορεί να ανταποκρίνεται στα υφολογικά κριτήρια των ταινιών του Hollywood, όμως καμία σχέση δεν έχει  με την πραγματικότητα καθώς πεισματικά αρνείται την αναβάθμιση του ΕΣΥ και στοχεύει μόνο την εστίαση και την ψυχαγωγία. Και πάλι καμία σχέση με τον ορθό λόγο.

Οπότε με αφορμή αυτή την αναφορά στον ακρογωνιαίο λίθο της γαλλικής επανάστασης και του διαφωτισμού, ερχόμαστε στη σειρά La revolution του Netflix. Μπορεί και αυτή να είναι ένα παραμύθι, αλλά έχει πολύ ενδιαφέροντες και ζωντανούς συμβολισμούς. Οι αριστοκράτες είναι βαμπίρ μέσω μιας ασθένειας που ονομάζεται γαλάζιο αίμα και κατασπαράσσουν τους υποτελείς. Οι οποίοι κάποια στιγμή αποφασίζουν να μη γίνουν τροφή για τους από πάνω και έτσι ξεκινά η επανάσταση.

Ο συμβολισμός ξεκάθαρος και αρκετά αληθινός. Η πείνα των αφεντικών, είτε λέγονται αριστοκράτες, είτε λέγονται καπιταλιστές, είναι ακόρεστη. Και αφού απομυζήσουν την εργασία των από κάτω, στο τέλος θέλουν να γευτούν και τα ίδια τα σώματά τους. Δε θα μπορούσε να περιγραφεί καλύτερα η τωρινή περίοδος. Οι αστοί δε θα δαπανήσουν τίποτα για την υγεία και την προστασία του λαού. Θα τον αφήσουν βορά της πανδημίας, όπως τον άφησαν σε φυσικές ή οικονομικές καταστροφές. Για αυτούς όχι μόνο είμαστε αναλώσιμοι, αλλά κυριολεκτικά τροφή για την ακόρεστη πείνα τους για κέρδος. Τόσο η εργασία, όσο τα σώματα μας, όσο οι ζωές μας. Και για αυτό, όσο και αν ακούγεται κλισέ, η ανάγκη για επανάσταση είναι πιο επίκαιρη από ποτέ.

Διαγράμματα

Βιβλιογραφικές Αναφορές

1. https://www.eae.gr/el/information/news/item/930-31o-panellinio-aimatologiko-synedrio-a-anakoinosi
2. https://www.lifo.gr/files/…/STPanHemSyne29OCT2020final_tsiodras.pdf
3. https://covid19-surveillance-report.ecdc.europa.eu/#5_risk_groups_most_affected
4. https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/daily-life-coping/returning-to-work.html
5. https://www.thelancet.com/journals/lanplh/article/PIIS2542-5196(20)30169-8/fulltext
6. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/jmv.26424
7. https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fpubh.2020.00198/full

https://www.aging-us.com/article/103579/text

Πάνος Χριστοδούλου, Ειδικευόμενος Ιατρικής Βιοπαθολογίας/Εργαστηριακής Ιατρικής, MSc Διοίκησης Μονάδων Υγείας, Υποψήφιος Διδάκτορας Ιατρικής Πανεπιστημίου Πατρών, PGCert Διαχείρισης κρίσεων στη δημόσια υγεία και ανθρωπιστικής απάντησης, Μεταπτυχιακός φοιτητής στο ΠΜΣ Τρόφιμα, Διατροφή και Μικροβίωμα της ιατρικής του ΔΠΘ