Η ίδρυση του ισραηλινού κράτους και η στάση της ΕΣΣΔ

Τα 70 χρόνια του “γιορτάζει” σήμερα το ισραηλινό κράτος, εξοντώνοντας τους για άλλη μια φορά δεκάδες Παλαιστίνιους αμάχους και τραυματίζοντας πάνω από χίλιους. Στην ουσία οι ίδιες οι ισραηλινές αρχές αμαυρώνουν την ίδρυση του Ισραήλ, ένα γεγονός προοδευτικό για την εποχή, μια ελάχιστη “αποζημίωση” της ανθρωπότητας απέναντι στο μαρτύριο εκατομμυρίων Εβραίων στη διάρκεια του Ολοκαυτώματος. Δεν είναι τυχαίο ότι η ΕΣΣΔ όχι απλά υπήρξε η πρώτη χώρα που αναγνώρισε και νομικά το Ισραήλ, αλλά έπαιξε και πρωταγωνιστικό ρόλο στην ίδρυσή του.

Είναι γνωστό ότι παραδοσιακά οι μπολσεβίκοι, περιλαμβανομένου του Λένιν τηρούσαν αρνητική στάση έναντι του σιωνισμού, θεωρώντας τον οπισθοδρομικό ρεύμα αστικού εθνικισμού, ενώ η ΕΣΣΔ είχε στηλιτεύσει τη στάση των Εβραίων εποίκων στην υπό βρετανικό έλεγχο Παλαιστίνη στη διάρκεια των αραβικών εξεγέρσεων του 1929 και του 1936, ως οργάνων του βρετανικού ιμπεριαλισμού στη Μέση Ανατολή.

Το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και ο αγώνας κατά του κοινού εχθρού των ναζί ωστόσο, έφερε μια προσέγγιση των δύο πλευρών, αρχής γενομένης από το 1941, όταν άρχισαν οι επαφές με ιθύνοντες των εβραϊκών οργανώσεων, όπως τον Χάιμ Βάισμαν, πρόεδρο της Διεθνούς Σιωνιστικής Οργάνωσης, καθώς και η δημιουργία της Εβραϊκής Αντιφασιστικής Επιτροπής στη Μόσχα την ίδια χρονιά.  Ο σοβιετικός πρέσβης στο Λονδίνο Ιβάν Μάισκι είχε επίσης συνάντηση με τον μετέπειτα πρώτο ηγέτη του Ισραήλ, Νταβίντ Μπεν Γκουριόν, παρά τη γνωστή εναντίωση του τελευταίου στην ΕΣΣΔ. Η συνάντηση έγινε το 1943 στην ίδια την Παλαιστίνη, όπου ο Μάισκι, λίγο πριν γυρίσει στη Μόσχα όπου είχε ανακληθεί, έμεινε τρεις μέρες για να βεβαιωθεί για τη βιωσιμότητα ενός μελλοντικού ισραηλινού κράτους. Φαίνεται πως μετά την παραμονή του εκεί συνέταξε πράγματι αναφορά προς το Στάλιν υπέρ των εβραϊκών θέσεων. Η επίσης μετέπειτα πρωθυπουργός του Ισραήλ, Γκόλντα Μέιρ (υπηρέτησε ως πρέσβειρα της ΕΣΣΔ στο διάστημα 1948-1949), δήλωνε αργότερα πως “καταλαβαίναμε ότι αυτή η επίσκεψη είχε μεγάλη αξία”.

Πέραν της γνήσιας συμπάθειας των Σοβιετικών για τα εβραϊκά αιτήματα, καθώς και την προσδοκία πως το νέο κράτος θα ήταν, αν όχι σοσιαλιστικό, τουλάχιστον φιλικά διακείμενο προς την ΕΣΣΔ, είναι σαφές ότι ρόλο για την θερμή τους υποστήριξη έπαιξε η αντιπαλότητα με το βρετανικό ιμπεριαλισμό. Η εκδίωξη της Μεγάλης Βρετανίας από μια κρίσιμη περιοχή της Μέσης Ανατολής ήταν ένας στόχος της σοβιετικής εξωτερικής πολιτικής που εξυπηρετούνταν σε εκείνη τη συγκυρία με τη δημιουργία ισραηλινού κράτους. Η σοβιετική στάση έγινε ξεκάθαρη με την παραπομπή της επίλυσης του ζήτηματος της Παλαιστίνης στα νεοσύστατα Ηνωμένα Έθνη στις αρχές του 1947, παραπομπή που θα ήταν πολύ δυσκολότερη χωρίς την ίδια την παρέμβαση της ΕΣΣΔ.

Η σοβιετική επιτροπή που είχε επιφορτιστεί με το θέμα πρότεινε ένα σχέδιο τεσσάρων σημείων, που προέβλε την αποχώρηση των Βρετανικών στρατευμάτων, το τερματισμό της λεγόμενης “Βρετανικής Εντολής” στην Παλαιστίνη, καθώς και τη δημιουργία μιας “ενιαίας, ανεξάρτητης και δημοκρατικής Παλαιστίνης” της οποίας οι πολίτες θα απολάμβαναν “ίδια εθνικά και δημοκρατικά δικαιώματα”. Το σοβιετικό σχέδιο ήταν αντίθετο στην παραπέρα μετανάστευση Εβραίων στην Παλαιστίνη, θεωρώντας πως το εβραϊκό ζήτημα μπορούσε να επιλυθεί μέσω του εκδημοκρατισμού της Ευρώπης και της εξάλειψης των ριζών του φασισμού. Με τον Ψυχρό Πόλεμο να έχει ήδη πάρει μορφή, οριστικά μετά την εξαγγελία του δόγματος Τρούμαν το Μάρτη του 1947, κι η ΕΣΣΔ φοβόταν δικαιολογημένα πως Βρετανία και ΗΠΑ προσπαθούσαν να διευθετήσουν το παλαιστινιακό με τους δικούς τους όρους, την ώρα που η βία στην περιοχή γνώριζε νέα έξαρση. Στις 29 Νοέμβρη 1947 η ΕΣΣΔ στήριξε το σχέδιο του ΟΗΕ για δημιουργία δυο χωριστών κρατών στην περιοχή, ενός ισραηλινού και ενός αραβικού, αλλά οι Σοβιετικοί ήταν διατεθειμένοι να στηρίξουν ένα ενιαίο ισραηλινό κράτος με ίσα δικαιώματα για Άραβες και Εβραίους.

Ιστορική ήταν η ομιλία του Σοβιετικού πρέσβη στον ΟΗΕ, Αντρέι Γκρομίκο, όπου μεταξύ άλλων σημείωνε πως: “Το γεγονός πως κανένα δυτικοευρωπαϊκό κράτος δεν μπόρεσε να διασφαλίσει την υπεράσπιση των βασικών δικαιωμάτων του εβραϊκού λαού και να το προφυλάξει από τη βία των φασιστών εκτελεστών του δικαιολογεί την επιδίωξη των Εβραίων να ιδρύσουν το δικό τους κράτος. Θα ήταν άδικο να μη ληφθεί αυτό υπόψη και να αρνηθούμε στον εβραϊκό λαό το δικαίωμα να πραγματοποιήσει αυτή την επιδίωξη.” Η νομική αναγνώριση της ισραηλινής ανεξαρτησίας από σοβιετικής πλευράς ήρθε στις 17 Μάη 1948, τρεις μέρες μετά τη δημιουργία του κράτους, καθιστώντας την ΕΣΣΔ το πρώτο κράτος στον κόσμο που παρείχε de jure αναγνώριση στο Ισραήλ. Η σταδιακή επιδείνωση των ισραηλινοσοβιετικών σχέσεων, που κορυφώθηκε με τη διακοπή των διπλωματικών σχέσεων των δύο κρατών το 1967 ως και τη διάλυση της ΕΣΣΔ το 1991, είχε να κάνει με τη μετατροπή του Ισραήλ στο στενότερο διεθνή σύμμαχο του αμερικανικού ιμπεριαλισμού στη Μέση Ανατολή και κατοχική δύναμη σε βάρος των Παλαιστινίων, κι όχι στον πολυθρύλητο σταλινικό ή σοβιετικό “αντισημιτισμό”, κατηγορία που εξάλλου με περισσή ευκολία εκτοξεύεται από όσους εξισώνουν το φυλετικό μίσος με την δίκαιη καταδίκη των εγκληματικών πολιτικών του ισραηλινού κράτους.

Δύσκολες Νύχτες