Ρόκε Δάλτον: Η Μπουρζουαζία

Ρόκε Δάλτον: Γεννήθηκε στο Σαν Σαλβαδόρ στις 14 Μαΐου 1935. Δολοφονήθηκε στις 10 Μαΐου 1975. Ο άνθρωπος της πένας και του όπλου. Ο άνθρωπος που κατά τον Εδουάρδο Γκαλεάνο «ήταν ικανός να κάνει μέχρι και τις πέτρες να γελάνε». Ικανός να χαρίζει χαμόγελα, αλλά και να μας θυμίζει τα βάσανα του λαού του. Έφτασα στην επανάσταση μέσω της ποίησης, θα πει ο ίδιος.

*

Ρόκε Δάλτον − Η Μπουρζουαζία

Μετάφραση – Σημειώσεις – Επιμέλεια

Μπάμπης Ζαφειράτος – Μποτίλια Στον Άνεμο

(Πηγή φωτό: Αρχείο Οικογένειας Δάλτον)

Η Μπουρζουαζία

Ρόκε Δάλτον

Εκείνοι που παράγουν αγουαρδιέντε
κι έπειτα λένε πως δεν συντρέχει λόγος ν’ αυξηθεί ο μισθός
των αγροτών
γιατί ό,τι πάρουν θα το κάνουν αγουαρδιέντε.

Εκείνοι που με την οικογένειά τους
μιλάνε μόνο Αγγλικά
ανάμεσα σε πίνακες του Dubuffet κρύσταλλα Βοημίας
και φωτογραφίες μεγέθους φυσικού
με φοράδες φερμένες από Κεντάκι και Βιέννη
και μας χρεώνουν καθημερινά με ιδρώτα και αίμα
όταν ξυπνάνε για τη θλιβερή ρουτίνα τους
σε τούτη εδώ τη χώρα των άπλυτων Ινδιάνων
μακριά πολύ από Νέες Υόρκες και Παρίσια.

Εκείνοι που έχουνε καταλάβει πως ο Χριστός
άμα το καλοεξετάσεις
ήταν πραγματικά ο Αντίχριστος
(με όλα αυτά τα αγαπάτε αλλήλους
χωρίς διάκριση ανάμεσα σε απένταρους και σε κονομημένους
και τ’ άλλα τα ωραία για τους πρώτους συνωμότες Χριστιανούς
που βρίσκανε συνεργούς μέσα στις κατακόμβες
και για τον ξεσηκωμό ενάντια στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
και για το ψάρι που φέρνει πολύ σε σφυροδρέπανο)
και πως ο αληθινός Χριστός γεννήθηκε σε τούτο τον αιώνα
και λεγόταν Αδόλφος Χίτλερ.

Εκείνοι που ψηφίζουνε στο Ελ Σαλβαδόρ
για το λαοπρόβλητο Πρόεδρο των ΗΠΑ.

Εκείνοι που συντελούνε στη δυστυχία και στον υποσιτισμό
που παράγει τυφλούς και φθισικούς
και στη συνέχεια χτίζουνε
φθισιατρεία και κέντρα αποκατάστασης τυφλών
για να μπορέσουν να τα εκμεταλλευτούνε
σε πείσμα της φυματίωσης και της τύφλωσης.

Εκείνοι που δεν έχουνε εδώ ούτε πατρίδα ούτε έθνος
παρά μονάχα ένα αγρόκτημα
που οριοθετείται από τη Γουατεμάλα βορειοδυτικά από την Ονδούρα βόρεια
από τον κόλπο Φονσέκα και τη Νικαράγουα νοτιοανατολικά
και νότια από τον Ειρηνικό Ωκεανό
και στο οποίο αγρόκτημα ήρθανε Αμερικάνοι
να στήσουνε κάτι φάμπρικες
κι όπου σιγά-σιγά έχουνε ξεφυτρώσει
πόλεις και κωμοπόλεις και χωριά και συνοικίες
πήχτρα από ζώα που δουλεύουνε
και από ζώα μέχρι τα δόντια οπλισμένα που δεν δουλεύουνε
αλλά φροντίζουν να κρατάνε στη θέση τους
τα ζώα που δουλεύουνε.

Εκείνοι που λένε σε γιατρούς και δικηγόρους και αρχιτέκτονες
και αγρονόμους και οικονομολόγους και μηχανικούς
ότι όποιος τ’ ωραίο ραβδί θα πλησιάσει σκιά ωραία θ’ απολαύσει
και κάθε χρόνο πρέπει να υπάρχει ένας Ποινικός Κώδικας πιο δραστικός
και ξενοδοχεία και καζίνα όπως αυτά στο Μαϊάμι
και πλάνα πενταετή ίδια μ’ αυτά του Πουέρτο Ρίκο
και εκπολιτιστικές επιχειρήσεις
προορισμένες να εξαλείψουνε τη μπλε σφραγίδα απ’ τα κωλομέρια
των διακεκριμένων κυρίων και κυριών
και έργα αρδευτικά που μεταφέρουνε το λιγοστό νεράκι του λαού
κατ’ αποκλειστικότητα στη γη όπου ευδοκιμεί
αυτό τ’ ωραίο ραβδί που την ωραία σκιά του δίνει
σε όσους προπαντός είναι επαγγελματικά αποφασισμένοι
να μη δώσουνε νερό σ’ έναν θεόφτωχο ή ξυπόλητο.

Εκείνοι που για να έχουν ελευθερία του Τύπου
και συνταγματικά δικαιώματα
αγοράζουν εφημερίδες και ραδιόφωνα και τηλεοπτικούς σταθμούς
με όλα τους τα σέα και δημοσιογράφους και εκφωνητές και εικονολήπτες
και αγοράζουνε το Σύνταγμα και σύμπασα
τη Νομοθετική και τη Δικαστική Εξουσία.

Εκείνοι που για να κοιμούνται με ασφάλεια
δεν πληρώνουνε τους σερένους της συνοικίας και της γειτονιάς
αλλά απευθείας το Γενικό Επιτελείο
των Ενόπλων Δυνάμεων.

Εκείνοι που
πραγματικά
έχουν να χάσουνε τα πάντα.

Παράνομα Ποιήματα, 1975
Πέμπτη Ενότητα: Ποιήματα για να ζεις και να το καλοσκέφτεσαι

Πρώτη ελληνική μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 14 Ιανουαρίου 2019

*

Το ισπανικό κείμενο, στο τέλος
(El texto en español, después de las notas)

*

Σημειώσεις

(Πηγή φωτό: Αρχείο Οικογένειας Δάλτον)

Η Μπουρζουαζία: Από τη συλλογή Παράνομα Ποιήματα και την τελευταία ενότητά της υπό τον τίτλο: Ποιήματα για να ζεις και να το καλοσκέφτεσαι. Πρωτότυπος τίτλος La Gran Burguesía (Μεγαλοαστική τάξη). Προηγείται το ποίημά La Pequeña Burguesía ─Μικροαστοί. Θα δημοσιευτεί και αυτό λίαν προσεχώς στην Κατιούσα, σε ένα μικρό αντιπροσωπευτικό ανθολόγιο για τον σπουδαίο, πρόωρα χαμένο, μπρεχτικό Λατινοαμερικάνο ποιητή.

*

Αγουαρδιέντε (Λ. Α.): Στην Ισπανία, anis. Λικέρ παραγόμενο από τους σπόρους του γλυκάνισου.

Για Αγουαρδιέντε βλέπε από Κατιούσα το μεγάλο συνθετικό ποίημα του Νικολάς Γκιγιέν: Δυτικές Ινδίες ΕΠΕ (West Indies Ltd.)

ΔΥΤΙΚΕΣ ΙΝΔΙΕΣ! Καρύδες, καπνό κι αγουαρδιέντε πουλάνε…
Εδώ είναι σκουρόχρωμοι άνθρωποι που πάντα γελάνε,
συντηρητικοί και φιλελεύθεροι
με τα ζώα και τα ζαχαροκάλαμα τη ζωή τους περνάνε·
κι ενώ συχνά άφθονο χρήμα κυλάει
αυτός ο κόσμος μόνο ζόρια τραβάει.

(Οι πρώτοι στίχοι του ποιήματος)

*

Όποιος τ’ ωραίο δέντρο πλησιάσει, σκιά ωραία θ’ απολαύσει ─quien a buen árbol (δέντρο) se arrima, buena sombra le cobija: Δον Κιχώτης (Κεφάλαιο XXXII).

Πρόκειται για μια από τις τρεις ρήσεις που χρησιμοποιεί ο Σάντσο, μιλώντας με έναν «εκκλησιαστικό», για να περιγράψει τη σχέση του με τον ιππότη της ελεεινής μορφής, και για να κολακέψει ταυτόχρονα το «αφεντικό του»:

Εγώ είμαι απ’ αυτούς που λένε «πήγαινε με τους καλούς και θα γίνεις σαν κι αυτούς» και είμαι ένας από αυτούς που μένουν «όχι μ’ όποιον θα γεννήσουν, αλλά μ’ όποιον θα βοσκήσουν», και από αυτούς που λένε πως «όποιος τ’ ωραίο δέντρο πλησιάσει, σκιά ωραία θ’ απολαύσει». Έχω βρει έναν καλό άνθρωπο και έχω περάσει πολλούς μήνες στη συντροφιά του και οφείλω να είμαι σαν κι αυτόν. Θεού θέλοντος· και βίβα του και βίβα μου, γιατί ούτε σ’ αυτόν θα λείψουν οι αυτοκρατορίες για να τις διοικήσει, ούτε σ’ εμένα τα νησιά για να τα κυβερνήσω. (Μτφρ.: Μπ. Ζ.)

Σ.τ.Μ.: Ο Δον Κιχώτης έχει υποσχεθεί ένα ολόκληρο νησί στον Σάντσο Πάντσα!

(Το απόσπασμα: https://cvc.cervantes.es/literatura/clasicos/quijote/edicion/parte2/cap32/default.htm)

Επιμύθιο, όπως το παραδίδει ο Θερβάντες κι όπως το χρησιμοποιεί κι ο Δάλτον: αν θες να αναρριχηθείς κοινωνικά, κοίτα που (ή ποιον) θ’ ακουμπήσεις!

Ο Δάλτον αντί της λέξης árbol (δέντρο) χρησιμοποιεί τη λέξη palo: ραβδί, μπαστούνι, κοντάρι, στύλος· και δέντρο στη Λατινική Αμερική, κάνοντας, με τη μικρή αυτή παραλλαγή, το λογοπαίγνιό του: «στη γη όπου ευδοκιμεί /εκείνο το ωραίο ραβδί που την ωραία σκιά του δίνει» ─εξού και η μεταφραστική προσέγγιση στης εξουσίας το ραβδί.

*

Να μη δώσουνε νερό σ’ έναν θεόφτωχο ή ξυπόλητο: Στο ισπανικό: dar vela en el entierro a tanto hediondo y a tanto descalzo ─ να δώσουνε κερί στην κηδεία ενός τόσο βρόμικου ή ξυπόλητου.

Έκφραση προερχόμενη από το έθιμο να δίνει κεριά η οικογένεια του νεκρού στους φίλους του που παρίστανται στην κηδεία ή στην αγρυπνία για τον νεκρό. Άρα κάποιος που δεν πρέπει να παρευρίσκεται εκεί, ως μη ευπρόσδεκτος, δεν θα πάρει το κερί του.

*

Σερένοι ─ Serenos: Σώμα νυχτερινών συνοικιακών φρουρών (νυχτερινή αστυνομία) του Ελ Σαλβαδόρ. Cuerpo de Serenos ─ Σώμα των Γαλήνιων. Τη δεκαετία 2000-2010 απορροφήθηκε από την δημοτική αστυνομία.

*

Από Κατιούσα: Ρόκε Δάλτον και Hasta la poesía de la revolución − Ο Τσε και η ποίηση

Από Μποτίλια, με σύντομο βιογραφικό: Ρόκε Δάλτον

*

(Πηγή φωτό: http://www.franciscohenriquez.com)

La Gran Burguesía

Roque Dalton

Los que producen el aguardiente
y luego dicen que no hay que aumentar el sueldo
a los campesinos
porque todo se lo van a gastar en aguardiente.

Los que en la vida familiar
hablan exclusivamente en inglés
entre cuadros de Dubuffet y cristales de Bohemia
y fotografías tamaño natural
de yeguas traídas de Kentucky y de Viena
y nos cobran diariamente en sudor y sangre
su doloroso despertar cotidiano
en este país de indios sucios
tan lejos de New York y París.

Los que han comprendido que Cristo
si se miran bien las cosas
fue realmente el Anticristo
(por todo eso de amaos los unos a los otros
sin distinguir entre los pelados y la gente decente
y ésto de los cristianos primitivos conspirando
en la complicidad de las catacumbas
y de la agitatión contra el Imperio Romano
y el pez tan parecido al martillo y la hoz)
y que el verdadero Cristo nació en este siglo
y se llamó Adolfo Hitler.

Los que votan en El Salvador
por el Presidente electo de los Estados Unidos.

Los que propician la miseria y la desnutrición
que produce a los tísicos y a los ciegos
y luego construyen
hospitales tisiológicos y centros de rehabilitación de ciego
para poderlos explotar
a pesar de la tuberculosis y la ceguera.

Los que no tienen patria ni natión aquí
sin sólo una finca
que limita al noroeste con Guatemala al Norte con Honduras
al Sureste con el Golfo de Fonseca y Nicaragua
y al Sur con el Océano Pacífico
en la cual finca los americanos han venido
a montar algunas fábricas
y en donde poco a poco han ido surgiendo
ciudades pueblos villas y cantones
llenas de brutos que trabajan
y de brutos armados hasta los dientes que no trabajan
pero mantienen en su puesto
a los brutos que trabajan.

Los que dicen a los médicos y a los abogados y a los arquitectos
y a los agrónomos y a los economistas y a los ingenieros
que quien a buen palo se arrima buena sombra lo cobija
y que hay que hacer cada año Códigos Penales más drásticos
y hoteles y casinos iguales a los de Miami
y planes quinquenales iguales a los de Puerto Rico
y operaciones civilizadoras
consistentes en eliminarles la mancha azul del culo
a los distinguidos señores y señoras
y regadios que llevan la poquita agua de todos
exclusivamente hacia la tierra donde crece
ese buen palo que tan buena sombra dá
sobre todo a quienes no estan profesionalmente dispuestos
a dar vela en el entierro a tanto hediondo y a tanto descalzo.

Los que para tener libertad de prensa
y derechos constitucionales
compararon diarios y radios y plantas de TV
con todo y periodistas y locutores y camarógrafos
y compraron la constitutión política con todo y
Asamblea Legislativa y Corte Supreme de Justicia.

Los que para dormir seguros
no pagan al sereno de la cuadra ο del barrio
sino directamente al Estado Mayor Conjunto
de las Fuerzas Armadas.

Los que
efectivamente
tienen todo que perder.

Poemas Clandestinos, 1975