Ρόκε Δάλτον: 25 Παράνομα Ποιήματα και Ιστορίες της Ταξικής πάλης (Αφιέρωμα Γ΄)

Η κουβανική εμπειρία ήταν αυτή που μου έδωσε τα βασικά εφόδια να διαμορφώσω άποψη, να αποστασιοποιηθώ (για να χρησιμοποιήσω τον μπρεχτικό όρο) και ήταν σίγουρα πολύ χρήσιμη για να εκτιμήσω το χειροπιαστό πρόβλημα της επανάστασης στη χώρα μου. (Μάριο Μπενεδέτι: Μια ώρα με τον Ρόκε Δάλτον, εφημερίδα Marcha, 28 Φεβ. και 7 Μαρ. 1969).

*

Ρόκε Δάλτον

 

25 Παράνομα Ποιήματα και Ιστορίες της Ταξικής πάλης

Αφιέρωμα, Τρίτο Μέρος

Εισαγωγή – Μετάφραση – Σημειώσεις – Επιμέλεια

Μπάμπης Ζαφειράτος / Μποτίλια Στον Άνεμο

___________________

Πρώτο Μέρος:

Ρεβιζιονιστική Ηφαιστειολογία & Ακροαριστερά

Δεύτερο Μέρος:

Ρόκε Δάλτον: 5 παράνομα ποιήματα και 1 ποίημα αγάπης – Η ζωή του, το έργο του, η δολοφονία του – 3 κείμενα του Εδουάρδο Γκαλεάνο

Θα ακολουθήσει Τέταρτο Μέρος με ποιήματα και από άλλες συλλογές.

____________________________________________________

 

Εισαγωγή

 

 

Ο Ρόκε Δάλτον

 

Γεννήθηκε στο Σαν Σαλβαδόρ στις 14 Μαΐου 1935
Δολοφονήθηκε από «συντρόφους» του στις 10 Μαΐου 1975 στο Κεσαλτεπέκε

Η ποίησή του, άμεση, λιτή, μεστή, τρυφερή και σκληρή

σαν το ψωμί, είναι για όλους.

Ζωντανός ο Ροκίτο, παρά το τραγικό του τέλος, σημερινός, συγκινεί, παρακινεί, πυροβολεί με τη γραφομηχανή του, φυτεύοντας των στίχων του τις σφαίρες στην ταξική μας συνείδηση, για να μας υπενθυμίζει πως

Οι μαχητές ποιητές
είναι πιο περιπατητικοί απ’ τους περιπατητικούς του Αριστοτέλη
γιατί διδάσκονται τη φιλοσοφία και την ποίηση του λαού
περπατώντας
στις πόλεις και στα βουνά της πατρίδας τους

ή πως

η ζωή παίζεται σε αυτόν εδώ τον κόσμο
και όχι μετά θάνατον.

κι ότι

σε τούτη τη θρησκεία στρατεύονται οι άνθρωποι που είναι
(όπως οι αληθινοί κομμουνιστές)
το αλάτι της γης

και να γελάει κατάμουτρα στο θάνατο, εκεί

στα εύφορα μονοπάτια που άνοιξε ο Μαρξ
[με] απόλυτη εμπιστοσύνη στην εργατική τάξη και άμεση συμμετοχή στον αγώνα της

γράφοντας ενοχλητικά και προκλητικά συνθήματα-ποιήματα:

«Ζήτω ο ανταρτοπόλεμος»
«Ένοπλος αγώνας σήμερα ─ Σοσιαλισμός αύριο»

 

(Μπάμπης Ζαφειράτος)

 

*

 

Poemas Clandestinos

 

Τα Παράνομα Ποιήματα είναι μια συλλογή 58 συνολικά ποιημάτων, όπου «συγκατοικούν» μια ποιήτρια και τέσσερεις ποιητές, που «έζησαν, εργάστηκαν και αγωνίστηκαν» στο Ελ Σαλβαδόρ:

Πρόκειται για τη Βίλμα Φλόρες (30 ετών τότε) που συμμετέχει με 7 ποιήματα και τους: Τιμοτέο Λούε (25 ετών) με 6· Χόρχε Κρους (36 ετών) με 8· Χουάν Σαπάτα (31 ετών) με 12· Λουίς Λούνα (28 ετών) με 25.

Βασικό, συστατικό στοιχείο των ποιημάτων: Αν και κανένα δεν υπογράφεται από τον Δάλτον είναι και τα 58… γραμμένα από τον ίδιον (!)

*

Με τα 25 ποιήματα αυτής της «ανθολόγησης» και τα 6 που έχουν ήδη δημοσιευτεί στην Κατιούσα (χωρίς αναφορά όμως στους 5, εν αναμονή αυτού του Γ΄ Μέρους) συμπληρώνονται πάνω από τα μισά Παράνομα Ποιήματα, τα οποία αντιπροσωπεύουν και τις πέντε περσόνες του Ρόκε Δάλτον: Φλόρες, 4+2 παλαιότερα ποιήματα· Λούε, 4· Κρους, 7· Σαπάτα, 3+2· Λούνα, 7+2. (Λεπτομέρειες στο ΥΓ).

Οι ποιητές της συλλογής υπογράφουν, αντίστοιχα, τις ενότητες: [1] Όλα είναι ποιήματα αγάπης, [2] Απλά ποιήματα, [3] Ποιήματα για τη σωτηρία του Χριστού, [4] Ιστορίες και ποιήματα κατά του σαλβαδοριανού ρεβιζιονισμού, [5] Ποιήματα για να ζεις και να το καλοσκέφτεσαι.

Μεταφράστηκαν και παρουσιάζονται εδώ, επίσης, η εν είδει προλόγου Διακήρυξη Αρχών της… ποιητικής συμμορίας των 5 Δάλτον και τα βιογραφικά των «συν-δημιουργών», όπως ακριβώς τα πρόταξε στην κάθε ενότητα ο εμπνευστής της παρανομίας τους.

*

Τα Παράνομα Ποιήματα είναι η σημαντικότερη και μοναδική μεταθανάτια συλλογή του Δάλτον, ολοκληρωμένη όμως από τον ίδιον.

Η σύνθεσή τους τοποθετείται από (πιθανόν) το Δεκέμβρη του 1973, όταν ο ποιητής επιστρέφει στο Ελ Σαλβαδόρ από την Κούβα, παράνομος, με το όνομα Χούλιο Δέλφος Μαρίν ή Χούλιο Ντρέυφους, μέχρι και τη δολοφονία του, στις 10 Μαΐου 1975. Σε τέσσερεις μέρες θα γινόταν 40 χρονών.

Με αυτές τις περσόνες ο Δάλτον ξεπερνάει το «εμπόδιο» της παρανομίας, αλλά και της κριτικής των αντιδραστικών «συντρόφων» που, μάλλον, τον ανεβοκατεβάζουν… ποέτα (βλ. το Μια Ποιητική Ιστορία) και πιστεύουν, ίσως, πως βρίσκεται, ως ακροαριστερός (βλ. Αφιέρωμα Α΄), εκτός πραγματικότητας.

Επιχειρεί ακόμη να διαψεύσει τη γνώμη του Καγιετάνο Κάρπιο –ηγέτης του Μετώπου Εθνικής Απελευθέρωσης Φαραμπούντο Μαρτί (FMLN)–, που του είχε πει το 1973 στο Παρίσι ότι δεν «έκανε» για τις Επαναστατικές Δυνάμεις της Λατινικής Αμερικής, με το σκεπτικό πως θα εξυπηρετούσε καλύτερα τον αγώνα ως μαρξιστής ποιητής και συγγραφέας παρά ως πολεμιστής.

Και αποδεικνύει πως η μαχόμενη ποίηση και η επανάσταση όχι μόνο δεν ζουν χώρια και στον κόσμο του ιδεατού, αλλά αναπτύσσονται στο παρόν αδιάσπαστες.

Στα βιογραφικά, ο ποιητής μάς επιτρέπει να δούμε τους ποιητές του ενταγμένους όχι μόνο στη κοινωνική ποίηση, αλλά και στον αντάρτικο στρατό. Ταυτόχρονα, με τα καινούργια προσωπεία του –εκτός των «πληροφοριών» που μας δίνει για τον εαυτό του (βλ. παρακάτω)– αποτίνει φόρο τιμής σε πρόσωπα του αγροτικού – εργατικού – κομμουνιστικού κινήματος της πατρίδας του:

Με το επώνυμο Σαπάτα (Μάριο), Λούνα (Αλφόνσο) και το ονοματεπώνυμο Τιμοτέο Λούε, μνημονεύονται ηγέτες του αγροτικού κινήματος, κατά το μεγάλο ξεσηκωμό της 22 Γενάρη 1932, που πνίγηκε στο αίμα 30.000 δολοφονημένων αγροτών (Σφαγή του 1932 – La Matanza de 1932). 

Επιπλέον, ο Χουάν Σαπάτα γεννιέται από τον Δάλτον «ακριβώς στις 2 Απριλίου του 1944» (σημειώνει ο ίδιος), στον δεύτερο, δηλαδή, μεγάλο ξεσηκωμό με τη Γενική Απεργία εκείνης της ημέρας.

Ο Χόρχε Κρους (Cruz: σταυρός) παραπέμπει στους επαναστάτες-χριστιανούς-μαρξιστές ιερωμένους (βλ. και βιογραφικό του Κρους στην 3^η Ενότητα και στις σημ. 2 και 3) με γενναία συμμετοχή και πρωτεύοντα ρόλο στα απελευθερωτικά κινήματα της Λ.Α. –προεξάρχων ο Καμίλο Τόρες– και των οποίων η τρισυπόστατη προσωπικότητα αποδίδεται με το ευρηματικό Σύμβολο Πίστης στον Τσε:

Ο Τσε ο Ιησούς Χριστός
αιχμαλωτίστηκε
μετά από την επί του όρους ομιλία του
από ρέιντζερς Βολιβιανούς κι Εβραίους
κατ’ εντολή γιάνκηδων εκατόνταρχων.

Ας προσθέσουμε εδώ ότι ο Δάλτον ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές στο καθολικό σχολείο των Ιησουιτών, Colegio Externado San José (βλ. σχόλιο στο σχετ. ποίημα).

Και τέλος η Βίλμα Φλόρες εκφράζει –συμπεραίνω– την έντονη γυναικεία παρουσία και συμβολή στο αντάρτικο του Ελ Σαλβαδόρ, αλλά και τον «παράνομο συν-δεσμό» του Δάλτον κατά τη διετία 1973-1975, αφού όπως μας λέει η ίδια στο Περί της Ποιητικής μας Ηθικής (Αφιέρωμα Β΄):

Μην μπερδευόσαστε, είμαστε ποιητές και στιχουργούμε
απ’ την παρανομία όπου ζούμε.

Στιχουργούμε, όπως θα λέγαμε: ιερουργούμε.

Κοινός τόπος των… 6 είναι πως έχουν περάσει από τα πανεπιστημιακά έδρανα (Φλόρες και Λούε από τη Νομική, όπως και ο δημιουργός τους), ολοκληρώνοντας ή όχι τις σπουδές ή έχουν διακόψει την ακαδημαϊκή τους καριέρα (Κρους), ώστε να αφοσιωθούν στον επαναστατικό αγώνα για την απελευθέρωση του Ελ Σαλβαδόρ.

Με το προσωπικό τους ύφος, αλλά με «κοινούς» προβληματισμούς, επιχειρήματα και στόχους, με χιούμορ και ειρωνεία, με μπρεχτική διαλεκτική μεθοδολογία αντλούν από το μαρξιστικό τους οπλοστάσιο και πυροβολούν με τους στίχους τους, θέτοντας την ποίηση, «την αληθινή ποίηση» (όπως δηλώνει ο ίδιος ο «ανθολόγος», βλ. πιο κάτω), στην υπηρεσία του λαού, ή όπως «εξομολογείται» ο μικρότερος της παρέας, ο 25χρονος Τιμοτέο Λούε στο εύγλωττο επίγραμμά του (Αφιέρωμα Α’ ):

Ποιητική τέχνη 1974

Ποίηση
Συγχώρα με που σε βοηθάω να καταλάβεις
πως δεν είσαι φτιαγμένη μόνο από λέξεις.

ή και κατά τις ευχαριστίες του Στην Ποίηση:

Σε χαιρετίζω και σ’ ευχαριστώ ποίηση
γιατί σήμερα
[μπορείς]
να με κάνεις καλύτερο
βοηθώντας με να τα βγάλω πέρα
σε τούτον το μακρύ σκληρό αγώνα του λαού

Μαζί εξ-ομολογείται κι ο Δάλτον, αφού 26 χρονών, στην ηλικία του Λούε περίπου, κυκλοφόρησε η πρώτη του συλλογή, Το Παράθυρο στο Πρόσωπο (La Ventana En El Rostro, 1961), ενώ 18 χρονών, στη Χιλή το 1953 (βλ. και Αφιέρωμα Β΄), ερχόμενος σε επαφή με την κομμουνιστική ιδεολογία, συνειδητοποίησε, μάλλον, και το φυσικό προορισμό της ποίησης.

Είναι, λοιπόν, αυτοί οι φοιτητές και διανοούμενοι που, συγκροτημένα, με μια λαϊκή (με τη βαθιά σημασία της λέξης) φωνή και ιδεολογία ταυτίζονται απόλυτα με τα συμφέροντα της εργατικής τάξης.

Σκοπός τους, η οργάνωση του νέου προλεταριάτου που θα δώσει ένα τέλος στη δικτατορία της αστικής τάξης.

Και κύριο μέλημά τους, όπως εύγλωττα το περιγράφει σε δυο ποιήματά του ο Λουίς Λούνα, είναι να μη χάσουν την ταξική τους ταυτότητα και καταντήσουν Μικροαστοί:

Αυτοί που
στην καλύτερη των περιπτώσεων
θέλουν να κάνουν την επανάσταση
για να τους γράψουν τελικά οι εφημερίδες
[…] κι όχι απλά
για να εξαλείψουνε την πείνα
εκείνων που πεινάνε
για να εξαλείψουνε την εκμετάλλευση των εκμεταλλευόμενων.

την ώρα που στόχος τους είναι η Μπουρζουαζία:

Εκείνοι που παράγουν αγουαρδιέντε
κι έπειτα λένε πως δεν συντρέχει λόγος ν’ αυξηθεί ο μισθός
των αγροτών
γιατί ό,τι πάρουν θα το κάνουν αγουαρδιέντε.
[…] Εκείνοι που
πραγματικά
έχουν να χάσουνε τα πάντα.

Αυτήν ακριβώς την μπουρζουαζία κι αυτόν τον κίνδυνο του μικροαστισμού παλεύει την εποχή των Παράνομων Ποιημάτων ο 40χρονος πλέον Ρόκε, δια του 28χρονου Λουίς Λούνα, που παίρνει κολακευτικά σχόλια από τον μέντορα, τον καθόλα υπαρκτό Ροβέρτο Αρμίχο, στο Μια Ποιητική Ιστορία.

Αυτοβιογραφούμενος o Δάλτον, μέσω του alter ego του, αναθυμάται την εποχή του 1955 (ήταν 20 χρονών τότε), όταν στον Πανεπιστημιακό Λογοτεχνικό Κύκλο (του οποίου ήταν συνιδρυτής με τον Ότο Ρενέ Καστίγιο, βλ. Αφιέρωμα Β΄) συγκαταλέγεται, μεταξύ άλλων, και ο κατά δυο χρόνια μεγαλύτερός του Αρμίχο.

Είναι η εποχή της συνειδητοποίησης του Δάλτον, που συμπίπτει ηλικιακά περίπου με την πολιτική στράτευση του Λούνα.

Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι το Μια Ποιητική Ιστορία ανήκει στη μεγαλύτερη ενότητα με τα 25 ποιήματα και είναι το προτελευταίο της συλλογής, που βρίσκεται εδώ μαζί με το κατα(π)ληκτικό:

Το Ελ Σαλβαδόρ θα γίνει. Ένα ποίημα που, χωρίς αμφιβολία, υπογράφει την πολιτική διαθήκη του Λούε–Δάλτον. Ένα υπέροχο, αστραφτερό εγχειρίδιο (και με τις δυο σημασίες) Ταξικής Πάλης.

*

Ο Ρόκε Δάλτον είναι ο δικαίως αποκαλούμενος Μπρεχτ της Λατινικής Αμερικής, βαθύς γνώστης, όπως αποδεικνύεται, του μεγάλου Γερμανού ποιητή – δραματουργού, τον οποίον, χωρίς αντιγραφές, έχει αφομοιώσει και τον πάει ένα βήμα πιο πέρα, με την πλούσια καλλιέργειά του, την οξυδέρκεια και το πηγαίο χιούμορ του, αφού Ο Ροκίτο έκανε ακόμα και τις πέτρες να γελάνε, όπως έγραψε ο Εδουάρδο Γκαλεάνο. Έκανε τους άλλους να γελάνε γιατί έσπαγε τις συμβάσεις.

Μπαίνοντας στη λογοτεχνία της Λατινικής Αμερικής από το… Παράθυρο, το 1961, κάνει αμέσως αισθητή τη γραφή του, δίνει το στίγμα του και καταθέτει το πλαίσιο των θεμάτων που θα τον απασχολήσουν στη συνέχεια και συνοψίζονται με τη λέξη origen (orígenes): καταγωγή, απαρχές, πηγές, προέλευση, αφετηρία, πρόγονοι.

Και υμνεί τους αυτόχθονες (indígenas: ινδιάνοι, ντόπιοι, γηγενείς, ιθαγενείς) με ηγετική μορφή τον μαρξιστή Ινδιάνο Αναστάσιο Ακίνο (με 5 ποιήματα –Cantos a Anastasio Aquino), που καβάλα στους στίχους του καλπάζει αλύγιστος και στοιχειώνει το έργο του· και στον οποίον επανέρχεται σταθερά (θα επανέλθουμε και εμείς σε ειδικό αφιέρωμα) μέχρι και αυτήν, την τελευταία του συλλογή, στο εμβληματικό ποίημα του Σαπάτα, Ακροαριστεροί (Αφιέρωμα Α΄):

Ο Αναστάσιο Ακίνο ναι ήταν [ακροαριστερός]
γιατί με λόγχες από ουϊσκογιόλ και ξύλινα κανόνια
ξεσήκωσε τους αγρότες Νονουάλκος ενάντια στην κεντρική κυβέρνηση
και οργάνωσε σαν μαρξιστής την αποδώ μεριά του Ποταμού Λέμπα
και απαλλοτρίωσε τα πάντα από τους πλούσιους του Σαν Βισέντε
που είχαν κρύψει το χρυσάφι τους κάτω από του Σαν Χοσέ τα άγια μεσοφόρια.

Είναι οι αυτόχθονες που καθορίζουν τη μοίρα του τόπου του, άρα και τη δική του, διαμορφώνοντας την πολιτική και ποιητική του καταγωγή και στράτευση, ώσπου, οργανωμένοι σε ένα Επαναστατικό Κομμουνιστικό Κόμμα, να ξεπηδήσουν απ’ τις απαρχές της Ιστορίας και τις πηγές του Μαρξισμού – Λενινισμού, για την απελευθέρωση του λαού του.

Ο μαρξισμός – λενινισμός είναι,
εκτός από θεωρία της προλεταριακής επανάστασης
και άλλων παρόμοιων ζητημάτων,
η γνώση για την Ιστορία της εργατικής τάξης.

[Κρους, Ένας Εργάτης θυμάται… (βλ. ποίημα)].

*

Ιστορίες και ποιήματα της ταξικής πάλης

 

Παράνομα Ποιήματα: Πρώτη πολυγραφημένη έκδοση, Ελ Σαλβαδόρ, 1975. Δεύτερη έκδοση από το Αυτόνομο Πανεπιστήμιο της Puebla, Μεξικό, 1980.

Το 2009 η συλλογή κυκλοφόρησε από τις μαρξιστικές λατινοαμερικανικές εκδόσεις Ocean Sur, με τον τίτλο Ιστορίες και ποιήματα της ταξικής πάλης (Historias y Poemas de una Lucha de Clases), όπου οι εκδότες σημειώνουν χαρακτηριστικά:

Αν και το βιβλίο αυτό έχει εκδοθεί πολλές φορές ως Poemas Clandestinos, η παρούσα έκδοση του Ocean Sur ήθελε να το αποδώσει στους αναγνώστες με τον αρχικό του τίτλο, αξεχώριστο από την πολιτική δέσμευση του μεγάλου σαλβαδοριανού ποιητή, μιας, αναμφισβήτητα, από τις παντοτινά νεανικές φωνές της Λατινικής Αμερικής.

*

Υ.Γ.

Ι. Με αυτή τη δημοσίευση (23.12.2019) συμπληρώνονται στις ιστο-σελίδες του περιοδικού μας 37 ποιήματα από το έργο αυτού του πολύ μεγάλου, πρόωρα αδικοχαμένου ποιητή-μαχητή, μεταφρασμένα τα περισσότερα για πρώτη φορά στα Ελληνικά.

ΙΙ. Από τα 25 Παράνομα Ποιήματα που ακολουθούν, τα 19 είναι καινούργια και τα 6, που προέρχονται από ξεχωριστές αναρτήσεις, μεταφέρθηκαν και εδώ, για την –κατά το δυνατόν– πληρέστερη εικόνα της ιδιαίτερης αυτής συλλογής και της ποιητικής-πολιτικής ηθικής του σπουδαίου Λατινοαμερικάνου δημιουργού.

Τα 6 ποιήματα που αναδημοσιεύονται:

Hasta la poesía de la revolución − Ο Τσε και η ποίηση με το ποίημα Τσε του Κρους, Η Μπουρζουαζία με το ομώνυμο ποίημα του Λούνα και 4 ακόμη που σημειώνονται με κόκκινο στους πιο κάτω συνδέσμους.

Τα υπόλοιπα 12 ποιήματα (χωρίς τα κόκκινα) του παράνομου και… νόμιμου Ρόκε:

Α.–Ρόκε Δάλτον: Ρεβιζιονιστική Ηφαιστειολογία και Ακροαριστερά – Αφιέρωμα Α΄, με δύο ιδιαίτερης βαρύτητας ποιήματα (το ένα αρκετά εκτενές με τις απαραίτητες σημειώσεις) που συμπυκνώνουν την ιστορία των απελευθερωτικών κινημάτων του Ελ Σαλβαδόρ από τo 1500 μέχρι το 1975: 1. Παραβολή από τη Ρεβιζιονιστική Ηφαιστειολογία και 2. Ακροαριστεροί του Σαπάτα και 3. Ποιητική Τέχνη 1974, του Λούε (στη φωτό με την τοιχογραφία του Δάλτον) και 4.Το Κεφάλι Κόντρα στον Τοίχο (συλλογή: Ταβέρνα και Άλλα Μέρη), μότο πάνω πάνω.

Β.– Ρόκε Δάλτον: 5 παράνομα ποιήματα και 1 ποίημα αγάπης – Η ζωή του, το έργο του, η δολοφονία του – 3 κείμενα του Εδουάρδο Γκαλεάνο – Αφιέρωμα Β΄: 1. Περί της Ποιητικής μας Ηθικής και 2. Στατιστικές για την Ελευθερία (Φλόρες), 3. Πρακτικό, 4. Θα Μπορούσε, 5. Οι Μικροαστοί του Λούνα, 6. Συμβουλή του Σαπάτα (μότο μετά τα ποιήματα και πριν το χρονολόγιο). Και το ποίημα αγάπης 7. Θύμηση, από επιλογή ποιημάτων του 1983.

Γ.–Ρόκε Δάλτον: 2+1 Ποιήματα Αγάπης: 1. Τρίτο Ποίημα Αγάπης της Φλόρες, μαζί με τα: 2. Γυμνή και 3. Πολύ αργά μέσα στη νύχτα (συλλογή: Η Σειρά του Ταπεινωμένου).

Δ.– Δύο επίσης ποιήματα από άλλες συλλογές, που έχουν δημοσιευτεί στην Κατιούσα είναι: Το 1957 Είδα τον Λένιν στη Μόσχα (συλλογή: Ένα Κόκκινο Βιβλίο για τον Λένιν), ΟΑΚ (συλλογή: Ταβέρνα και Άλλα Μέρη).

– Για το πλήρες βιογραφικό του Δάλτον, αλλά και για τα Κινήματα και τα πρόσωπα που αναφέρονται πιο πάνω και στη συνέχεια ετούτου του αφιερώματος, βλέπε στους δυο πρώτους συνδέσμους.

– Για τη σφαγή του 1932 βλ. Αφιέρωμα Α΄ (σημ. 10) και Πάμπλο Νερούδα: Μαρτίνες (1932), 5 ποιήματα από το Canto General.

Μπάμπης  Ζαφειράτος, 13 Δεκ. 2019

 

*

 

Παράνομα Ποιήματα

 

 

Ο πρόλογος της συλλογής από έκδοση του 1986:

Διακήρυξη Αρχών

 

Όποια κι αν είναι η ποιότητά του, η φινέτσα του, η δημιουργική του ικανότητα, η επιτυχία του, όποιο κι αν είναι το ανάστημά του, ο ποιητής για την αστική τάξη μπορεί να είναι μόνο:

ΥΠΗΡΕΤΗΣ
ΤΖΟΥΤΖΕΣ ή
ΕΧΘΡΟΣ

Ο τζουτζές είναι ένας «ανεξάρτητος» υπηρέτης που δεν διαχειρίζεται τίποτα καλύτερο από τα όρια της δικής του «ελευθερίας» και που μια μέρα θα φτάσει να κατηγορήσει τον λαό με το επιχείρημα ότι η αστική τάξη «είναι πραγματικά ευαίσθητη». Ο υπηρέτης μπορεί να φορέσει τη λιβρέα του λακέ, ή του υπουργού ή του πολιτιστικού εκπροσώπου στο εξωτερικό, συμπεριλαμβανομένης της μεταξωτής πιτζάμας του, για να χωθεί στο κρεβάτι μιας διακεκριμένης κυρίας.

Ο εχθρός ποιητής είναι πάνω απ’ όλα εχθρός ποιητής. Αυτός που δεν διεκδικεί την αμοιβή του σε κολακείες ή σε δολάρια, αλλά σε διωγμούς, σε φυλακές, σε σφαίρες. Κι όχι μονάχα δεν φοράει λιβρέα ή φράκο ή βραδινό κουστούμι, αλλά θα μένει κάθε μέρα με όλο και πιο λίγα υπάρχοντα, μέχρι να έχει μόνο μιαν αλλαξιά πουκάμισα μπαλωμένα, μα καθαρά σαν την αληθινή ποίηση.

Παραφράζοντας τον Αλτουσέρ, να πούμε για τον ποιητή πως: «καθοδηγούμενος απ’ τη σαρωτική πραγματικότητα και τους κυρίαρχους ιδεολογικούς μηχανισμούς, σε διαρκή πάλη εναντίον τους, ικανός να χρησιμοποιήσει στην ποιητική του πρακτική –και κόντρα στην “επίσημη αλήθεια”– τα εύφορα μονοπάτια που άνοιξε ο Μαρξ (απαγορευμένα κι αποκλεισμένα από όλες τις κυρίαρχες προκαταλήψεις), ο εχθρός ποιητής δεν μπορεί καν να σκεφτεί να φέρει σε πέρας το έργο του, για μια τόσο περίπλοκη και απαιτητική φυσική κατάσταση και τέτοιας αυστηρότητας, χωρίς ακλόνητη και απόλυτη εμπιστοσύνη στην εργατική τάξη και χωρίς την άμεση συμμετοχή του στον αγώνα της».

ΟΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ*

 

* Στην πραγματικότητα, «οι συγγραφείς» είναι μόνο ο Ρόκε Δάλτον μεταμφιεσμένος με διαφορετικά ψευδώνυμα, που διατηρούνται σε αυτή την έκδοση: Βίλμα Φλόρες, Τιμοτέο Λούε, Χόρχε Κρους, Χουάν Σαπάτα, Λουίς Λούνα [Vilma Flores, Timoteo Lúe, Jorge Cruz, Juan Zapata, Luís Luna].

 

***

 

Ιστορίες και ποιήματα της ταξικής πάλης

(1975 ή 1977)

(Τα λοξά εντός των ποιημάτων παραπέμπουν στις αριθμημένες Σημειώσεις)

*

Όλα Είναι Ποιήματα Αγάπης

 [1η Ενότητα]

Βίλμα Φλόρες

Φοιτήτρια της Νομικής αρχικά, εγκατέλειψε στη συνέχεια τις σπουδές της, για να εργαστεί σε μια κλωστοϋφαντουργία και να μπορέσει να αφιερωθεί ολοκληρωτικά στην οργάνωση της εργατικής τάξης. Γεννήθηκε στο Σαν Σαλβαδόρ το 1945.

 

Poeticus Eficacciae ^[1]

(Ποιητική Αποτελεσματικότητα)

Ρόκε Δάλτον

 

Μπορείτε να κρίνετε
την ηθική αξία ενός πολιτικού καθεστώτος,
ενός πολιτικού θεσμού
ενός πολιτικού ανδρός,
από το βαθμό της επικινδυνότητας που επιτρέπουν
όταν σχολιάζονται
υπό το πρίσμα ενός σατιρικού ποιητή.

 

Παράνομα Ποιήματα, 1975
1. Βίλμα Φλόρες: Όλα Είναι Ποιήματα Αγάπης

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 28 Μαΐου 2019

 

*

 

Περί Υπεραξίας ή

Πώς το Αφεντικό Ληστεύει Δύο Φορές τον Κάθε Εργαζόμενο

Ρόκε Δάλτον

 

Τα οικιακά της γυναίκας
αφήνουνε χρόνο στον άντρα
για κοινωνικά απαραίτητη εργασία
που όμως δεν την πληρώνεται στο ακέραιο
(το μεγαλύτερο μέρος της αξίας της
το ληστεύει ο καπιταλιστής)
παρά μονάχα τόσο ώστε
να μένει ζωντανός και να μπορεί
να συνεχίσει να εργάζεται,
ένας μιστός με τον οποίο
γυρίζει στο σπίτι ο άντρας
και λέει στη γυναίκα
άντε δες πώς θα γίνει
για να τα φέρεις βόλτα
στο έργο που θα καλύψει όλα
τα έξοδα των οικιακών.

 

Παράνομα Ποιήματα, 1975
1. Βίλμα Φλόρες: Όλα Είναι Ποιήματα Αγάπης

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 19 Δεκεμβρίου 2019

 

*

 

Τρίτο Ποίημα Αγάπης

Ρόκε Δάλτον

 

Σ’ εκείνους που λένε πως η αγάπη μας είναι ξεχωριστή
επειδή έχει γεννηθεί σε ξεχωριστές περιστάσεις
πες τους ότι αγωνιζόμαστε έτσι
που μια αγάπη σαν τη δική μας
(αγάπη ανάμεσα σε σύντροφους και συναγωνιστές)
να γίνει στο Ελ Σαλβαδόρ
η πιο κοινή και φυσική αγάπη
σχεδόν μοναδική.

 

Παράνομα Ποιήματα, 1975
1. Βίλμα Φλόρες: Όλα Είναι Ποιήματα Αγάπης

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 9 Ιανουαρίου 2019

 

*

 

Για μια Καλύτερη Αγάπη ^[2]

Ρόκε Δάλτον

«Το φύλο είναι υπόθεση πολιτική» ─ Κέιτ Μίλετ

 

Κανένας δεν αμφισβητεί ότι το φύλο
είναι ένα θέμα στον κόσμο του ζευγαριού:
εξού η τρυφερότητα και τ’ άγρια παρακλάδια της.

Κανένας δεν αμφισβητεί ότι το φύλο
είναι υπόθεση οικογενειακή:
εξού και τα παιδιά,
από κοινού τις νύχτες
και τις ημέρες χωριστά
(αυτός, να κυνηγάει το ψωμί στους δρόμους,
στα γραφεία, στα εργοστάσια·
αυτή, οπισθοφυλακή μες στα οικιακά της,
στη στρατηγική και στην τακτική της κουζίνας
για να επιβιώσουνε μες στην κοινή τους μάχη
τουλάχιστον μέχρι να βγει ο μήνας).

Κανένας δεν αμφισβητεί ότι το φύλο
είναι υπόθεση οικονομική:
Αρκεί να αναφέρουμε την πορνεία,
τη μόδα,
τις ειδικές σελίδες των εφημερίδων που είναι μόνο για κείνη
ή είναι μόνο για κείνον.

Εκεί που αρχίζουνε οι μπελάδες
είναι απ’ τη στιγμή που μια γυναίκα λέει
πως το φύλο είναι υπόθεση πολιτική.

Γιατί όταν μια γυναίκα λέει
πως το φύλο είναι υπόθεση πολιτική
μπορεί να πάψει να είναι γυναίκα περιχαρακωμένη στον εαυτό της
να γίνει μια γυναίκα που να ’ναι ο εαυτός της,
και να διαμορφώσει τη γυναίκα μέσα στη γυναίκα
από την ανθρωπιά της και όχι από το φύλο της,
να ξέρει πως το μαγικό αποσμητικό με άρωμα λεμόνι
και το σαπούνι που ηδονικά το δέρμα της χαϊδεύει
παράγονται από την ίδια εταιρεία που φτιάχνει τις ναπάλμ
να ξέρει πως οι δικές της οι δουλειές μέσα στο σπίτι
είναι οι ίδιες οι δουλειές της κοινωνικής τάξης όπου ανήκει αυτό το σπίτι,
πως η διαφορά των φύλων
φεγγοβολάει καλύτερα στο μυχό της τρυφερής νύχτας
όταν γνωρίζουμε όλα αυτά τα μυστικά
που μας κρατάγανε μασκαρεμένους και απόμακρους.

 

Παράνομα Ποιήματα, 1975
1. Βίλμα Φλόρες: Όλα Είναι Ποιήματα Αγάπης

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 23 Μαΐου 2019

 

***

 

Απλά Ποιήματα

[2η Ενότητα]

Τιμοτέο Λούε

Φοιτητής της Νομικής. Γεννήθηκε στο Σουτσιτότο το 1950.

 

Στην Ποίηση

Ρόκε Δάλτον

 

Σε χαιρετίζω και σ’ ευχαριστώ ποίηση
γιατί σήμερα που σε συναντώ
(στη ζωή και στα βιβλία)
δεν είσαι πλέον μοναχά το εκθαμβωτικό
το εξαιρετικό αξεσουάρ της μελαγχολίας.

Σήμερα μπορείς επίσης να με κάνεις καλύτερο
βοηθώντας με να τα βγάλω πέρα
σε τούτον το μακρύ σκληρό αγώνα του λαού

Τώρα είσαι στη θέση σου:
δεν είσαι πια η υπέροχη επιλογή
που με απομάκρυνε απ’ τη δική μου θέση

Και εξακολουθείς να είσαι όμορφη
συντρόφισσα ποίηση
ανάμεσα στ’ αληθινά τα όμορφα όπλα που λάμπουνε
εδώ κάτω απ’ τον ήλιο
μέσα στα χέρια μου στους ώμους μου επάνω

Εξακολουθείς να λάμπεις
μες στην καρδιά μου που δεν σε πρόδωσε ποτέ
στις πόλεις και στα βουνά της πατρίδας μου
της πατρίδας μου που βγαίνει
απ’ τη μιζέρια και τη λησμονιά
για να δώσει ένα τέλος στην αρχαία ιστορία της,
του πόνου και του αίματος.

 

Παράνομα Ποιήματα, 1975
2. Τιμοτέο Λούε: Απλά Ποιήματα

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 24 Μαΐου 2019

 

*

 

Ποιητική Τέχνη 1974

Roque Dalton

 

Ποίηση
Συγχώρεσέ με που σε βοηθώ να καταλάβεις
ότι δεν είσαι φτιαγμένη μόνο από λέξεις.

 

Παράνομα Ποιήματα, 1975
2. Τιμοτέο Λούε: Απλά Ποιήματα

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 24 Μαΐου 2019

 

*

 

Σαν τον Αμάραντο

Roque Dalton

 

Η ποίησή μου
είναι σαν τον αμάραντο
πληρώνει το αντίτιμο
για να υπάρχει
στο όριο της τραχύτητας.

Ανάμεσα στις πέτρες και τη φωτιά,
απέναντι στην καταιγίδα

καταμεσής σε ξερότοπους,
πάνω απ’ τα λάβαρα
του αναγκαίου μίσους
και την πανέμορφη δύναμη
της οργής,
το λουλούδι της ποίησής μου αποζητάει διαρκώς
τον αέρα,
το χούμο
το χυμό,
τον ήλιο
της τρυφερότητας.

 

Παράνομα Ποιήματα, 1975
2. Τιμοτέο Λούε: Απλά Ποιήματα

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 25 Μαΐου 2019

 

*

 

Όπως κι Εσύ

Ρόκε Δάλτον

 

Κι εγώ, όπως κι εσύ
αγαπάω τον έρωτα, τη ζωή, τη γλυκιά γοητεία
των πραγμάτων, το τοπίο
του γλαυκού τις γεναριάτικες μέρες.

Και το αίμα μου βράζει
και γελάω με μάτια
που έχουν γνωρίσει τους ανθούς των δακρύων.

Πιστεύω πως ο κόσμος είν’ όμορφος
πως η ποίηση είναι σαν το ψωμί, είναι για όλους.

Και πως οι φλέβες μου δεν τελειώνουνε μέσα μου
μα και στην τελευταία ρανίδα του ομόυθμου αίματος
εκείνων που παλεύουνε για τη ζωή
τον έρωτα,
τα απλά πράγματα,
το τοπίο και το ψωμί,
για την ποίηση όλων.

 

Παράνομα Ποιήματα, 1975
2. Τιμοτέο Λούε: Απλά Ποιήματα

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 31 Δεκ. 2018

 

***

 

Ποιήματα για τη σωτηρία του Χριστού

[3η Ενότητα]

Χόρχε Κρους

Γεννήθηκε στο Σαν Μιγέλ το 1939. Υπήρξε ηγέτης της καθολικής εκκλησίας, πανεπιστημιακός και στη συνέχεια νομικός σύμβουλος στο εργατικό κίνημα των καθολικών. Απαρνήθηκε την πανεπιστημιακή του σταδιοδρομία, για να αφιερωθεί στο έργο της χριστιανο-επαναστατικής συνειδητοποίησης των εργατών γης. Έχει γράψει μια εκτενή ανάλυση για το έργο του Paulo Freire και έχει δημοσιεύσει σε παράνομη έκδοση την Ωδή Αλληλεγγύης στον Καμίλο Τόρες –Oda Solidaria a Camilo Torres (1972).
[Για το κίνημα των καθολικών, Φρέιρε και Τόρες βλ. σημ. 5]

 

Σκοπιά

Ρόκε Δάλτον

 

Μια θρησκεία που σου λέει ότι το μόνο που χρειάζεται
είναι να ’χεις στραμμένο το βλέμμα σου ψηλά
και ότι στην επίγεια ζωή τα πάντα είναι τιποτένια και πρόστυχα
γι’ αυτό δεν πρέπει να τους δίνεις σημασία
είναι η καλύτερη εγγύηση σε κάθε βήμα να σκοντάφτεις
τα μούτρα σου να τρως και την ψυχή σου
πάνω σε πέτρες πέρα για πέρα επίγειες.

 

Παράνομα Ποιήματα, 1975
3. Χόρχε Κρους: Ποιήματα για τη σωτηρία του Χριστού

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 24 Μαΐου 2019

 

*

 

Σύμβολο Πίστης στον Τσε ^[3]

Ρόκε Δάλτον

 

Ο Τσε ο Ιησούς Χριστός
αιχμαλωτίστηκε
μετά από την επί του όρους ομιλία του
(στο βάθος των πολυβόλων το κροτάλισμα)
από ρέιντζερς Βολιβιανούς κι Εβραίους
κατ’ εντολή γιάνκηδων εκατόνταρχων.

Τον καταδικάσανε Γραμματείς και Φαρισαίοι ρεβιζιονιστές
με τον Καγιάφα Μόνχε εκπρόσωπό τους
ο Πόντιος Μπαριέντος ένιπτε τας χείρας του
μιλώντας στους Αμερικανούς στρατιωτικούς
πίσω απ’ την πλάτη του λαού που μασουλούσε φύλλα κόκας
και ούτε καν η εναλλακτική για έναν Βαραββά
(ο Ιούδας ο Ισκαριώτης ήταν σ’ εκείνους που εγκαταλείψανε το αντάρτικο
και άνοιξε στους ρέιντζερς το δρόμο)

Έπειτα φορέσανε στον Χριστό Γκεβάρα
ένα στεφάνι αγκάθινο κι έναν ζουρλοχιτώνα
και μια ταμπέλα για εμπαιγμό κρέμασαν στο λαιμό του
ΙΝΒΙ: Ιδανικός Νοηματοδότης των Βασανισμένων απ’ τον Ιμπεριαλισμό

Ύστερα τον βάλανε φορτωθεί το σταυρό του απάνω από το άσθμα του
και τον σταυρώσανε με ριπές από Μ-2
και του κόψανε το κεφάλι και τα χέρια
και ό,τι απόμεινε το κάψανε μέχρι να μείνει στάχτη
και να σκορπίσει με τον άνεμο

Κατά συνέπεια δεν έμεινε άλλος δρόμος για το Τσε
παρά ν’ αναστηθεί
και εξ αριστερών να στέκει των ανθρώπων
ζητώντας τους να γρηγορούνε
εις τους αιώνες των αιώνων
Αμήν.

 

Παράνομα Ποιήματα, 1975
3. Χόρχε Κρους: Ποιήματα για τη σωτηρία του Χριστού

Μετάφραση, Μπάμπης Ζαφειράτος, 11 Οκτωβρίου 2015

 

*

 

Σχετικά με μια Βιβλική Επιχείρηση

Ρόκε Δάλτον

 

Η Βίβλος λέει
πως ο Χριστός πολλαπλασίασε για τον λαό
ψωμί και ψάρια.

Αν το έπραξε, ορθώς το έπραξε,
κι αυτό τον κάνει μεγαλύτερο κι από έναν μεγάλο στρατηγό
που κερδίζει χιλιάδες μάχες όπου πεθαίνουνε εκατομμύρια φτωχοί.

Αλλά τη σήμερον οι γιάνκηδες
για να εμποδίσουνε ψωμί και ψάρια να πολλαπλασιαστούνε
κι όλος ο κόσμος να υποφέρει και να ανέχεται
την πολλαπλασιασμένη πείνα που είναι μέρος της μεγάλης επιχείρησης,
πολλαπλασιάζουνε  την παραγωγή της Βίβλου
σε όλες τις γλώσσες που μιλάμε οι φτωχοί
και μας τη στέλνουνε στα χέρια ξανθόμαλλων νεαρών
που έχουνε άρτια εκπαιδευτεί από τους Στρατηγούς τους.

 

Παράνομα Ποιήματα, 1975
3. Χόρχε Κρους: Ποιήματα για τη σωτηρία του Χριστού

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 24 Μαΐου 2019

 

*

 

Παραλλαγές σε μια Φράση του Χριστού ^[4]

Ρόκε Δάλτον

«Απόδοτε τα Καίσαρος Καίσαρι

και τα του Θεού τω Θεώ».

 

Ι
Δώστε τα του Θεού στον Θεό
και στη φασιστική κυβέρνηση του Προέδρου Μολίνα
τα της φασιστικής κυβέρνησης του Προέδρου Μολίνα.
Δεν υποκρίνεται πως γνωρίζει η ασημαντότης μου
όλα όσα ανήκουν στον Θεό.
Αλλά ναι είμαι σίγουρος για το τι οφείλουμε να δώσουμε
στη φασιστική κυβέρνηση του Προέδρου Μολίνα.

 

ΙΙ
Δώστε τα του Θεού στον Θεό
και στην κυβέρνηση των πλουσίων
ό,τι ανήκει στην κυβέρνηση των πλουσίων.
Αλλά,
τι άλλο να δώσουμε στην κυβέρνηση των πλουσίων
όταν με τη βοήθεια της κυβέρνησής τους οι πλούσιοι έχουνε ήδη
αρπάξει τα πάντα από μας;

 

Παράνομα Ποιήματα, 1975
3. Χόρχε Κρους: Ποιήματα για τη σωτηρία του Χριστού

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 15 Μαΐου 2019

 

*

 

Δυο Θρησκείες ^[5]

Ρόκε Δάλτον

 

Όταν η επανάσταση διαγράφεται στον ορίζοντα
το παλιό καζάνι των θρησκειών βράζει.

Σε καιρούς ομαλούς
η θρησκεία απευθυνόταν στο εκκλησίασμα,
να πληρώνει τη δεκάτη στον οίκο του Θεού,
να βαφτίζει τα παιδιά
και να ομολογεί τις αμαρτίες του για να ταχτοποιεί τους λογαριασμούς με τον εαυτό του.

Όταν η επανάσταση διαγράφεται στον ορίζοντα
το ιερατείο θυμάται τις μάζες,
κατεβαίνει σ’ αυτές από τα σύννεφα κι απ’ τα μυστήρια
κι από την κυριακάτικη ηρεμία.

Οι ροδομάγουλοι ποιμένες μιλάνε για το τέλος του κόσμου
όταν αυτό που πλησιάζει είναι το τέλος της εκμετάλλευσης·
οι υστερικοί προφήτες μας λένε να ταχθούμε με το Καλό ή το Κακό
όταν ο λαός χρειάζεται να ταχθεί
κατά της καταπίεσης και της πείνας.

Όταν η κοινωνική επανάσταση αρχίζει να ξεδιπλώνει τις σημαίες της
οι κληρονόμοι εκείνων που σταυρώσανε τον Χριστό
μας λένε ότι ο Χριστός είναι η μόνη ελπίδα
επειδή ακριβώς μας περιμένει
εκεί στο Βασίλειό του, που ουκ έστιν εκ του κόσμου τούτου.

Αυτή είναι η θρησκεία που επεσήμανε ο Μαρξ
σαν «όπιο του λαού»
δεδομένου ότι σε τούτη τη μορφή είναι μια ντρόγκα για να θολώσει το κεφάλι των ανθρώπων
και να τους εμποδίσει να βρούνε το δρόμο τους στον κοινωνικό αγώνα.

Αλλά ο Καμίλο Τόρες, μεταξύ άλλων,
μας είπε ότι υπάρχει και μια θρησκεία θετική
που βγαίνει απ’ την ψυχή της επανάστασης
με τον τρόπο των ποιημάτων και των ψαλμωδιών,
και ότι η ζωή παίζεται σε αυτόν εδώ τον κόσμο
και όχι μετά θάνατον.
Σε τούτη τη θρησκεία στρατεύονται οι άνθρωποι που είναι
(όπως οι αληθινοί κομμουνιστές)
το αλάτι της γης.

 

Παράνομα Ποιήματα, 1975
3. Χόρχε Κρους: Ποιήματα για τη σωτηρία του Χριστού

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 24 Μαΐου 2019

 

*

 

Θεϊκή Νίκη ^[6]

Ρόκε Δάλτον

 

Αυτό με τους Μάρτυρες του Ιεχωβά
είναι το σούπερ πήδημα
γιατί ύστερα θα πλακώσουνε
οι δικαστές του Ιεχωβά
οι εισαγγελείς του Ιεχωβά
οι μπάτσοι του Ιεχωβά
η Εθνοφρουρά του Ιεχωβά
και θα μας δώσουνε ανάμεσα στα άλλα
τo εξώδικo του Ιεχωβά

Για να μην αναφέρω ακόμα
την CONDECA του Ιεχωβά
και στη συνέχεια τους πεζοναύτες του Ιεχωβά
και τους στρατηγικούς βομβαρδισμούς του Ιεχωβά
γνωστότερους με το όνομα
Αρμαγεδών.

 

Παράνομα Ποιήματα, 1975
3. Ενότητα; Ποιήματα για τη σωτηρία του Χριστού

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 25 Μαΐου 2019

 

*

 

Ένας Εργάτης Θυμάται την Περίφημη

Υπόθεση του Κολεγίου Σαν Χοσέ ^[7]

Ρόκε Δάλτον

 

Η Καθολική Εκκλησία, ιστορικά,
είναι θεσμός φεουδο-αστικός.

Βρισκόμαστε στο μεταβατικό στάδιο
από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό
και η Καθολική Εκκλησία επιχειρεί να εκσυγχρονιστεί.

Ο μαρξισμός – λενινισμός είναι,
εκτός από θεωρία της προλεταριακής επανάστασης
και άλλων παρόμοιων ζητημάτων,
η γνώση για την Ιστορία της εργατικής τάξης.

Το Κολέγιο του Σαν Χοσέ
είναι, «ad majorem Dei gloriam»,
το μεγάλο καθολικό σχολείο της σαλβαδοριανής αστικής τάξης.

Το Κολέγιο του Σαν Χοσέ
συμπεριέλαβε στο πρόγραμμά του της Κοινωνιολογίας
κάποιες πτυχές του μαρξισμού
(π.χ. «ευεργετικό εμβόλιο» και όχι π.χ. «φορέας της νόσου»).

Οι εντελώς οπισθοδρομικοί φεουδο-μπουρζουαδο-αποικιοκράτες του Ελ Σαλβαδόρ,
ωρύονται πως το Κολέγιο του Σαν Χοσέ κατηχεί
τους γόνους τους στον κομμουνισμό.

Σηκώνεται ένας τεράστιος κουρνιαχτός σε Τύπο και TV
και παρεμβαίνει η Γενική Εισαγγελία της Δημοκρατίας
κι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας με τη σειρά του
και κάνουν λόγο για τη σημαία και για τους εθνοπατέρες της Δημοκρατίας
και για τον αληθινό χριστιανισμό της Δημοκρατίας
τον τόσο αγαπητικό και πραϋντικό.

Μέσα στο γενικό χαμό στα τόσα γεγονότα
είναι εντελώς αδύνατο να διακρίνεις καθαρά
αλλά αναρωτιέμαι:
δεν είναι άραγε αυτή η υπόθεση το σύμπτωμα
πως η μπουρζουαζία θέλει να ξαφρίσει από το προλεταριάτο
ακόμα και το μαρξισμό;

 

Παράνομα Ποιήματα, 1975
3. Ενότητα: Ποιήματα για τη Σωτηρία του Χριστού

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 26 Μαΐου 2019

 

***

 

Ιστορίες και Ποιήματα

Κατά Του Σαλβαδοριανού Ρεβιζιονισμού

[4η Ενότητα]

Χουάν Σαπάτα

Φοιτητής της Κοινωνιολογίας στη Σχολή Ανθρωπιστικών Επιστημών. Έγραψε επίσης και διηγήματα. Τα ποιήματα που παρουσιάζονται εδώ αποτελούν μέρος ενός υπό έκδοση βιβλίου. Γεννήθηκε στο Σαν Σαλβαδόρ το 1944, ακριβώς στις 2 Απριλίου.
[2 Απριλίου 1944: Βλέπε σημ. 13, στο Αφιέρωμα Α΄]

 

Συμβουλή που δεν Χρειάζεται Πλέον

σε Κανένα Μέρος του Κόσμου Εκτός απ’ το Ελ Σαλβαδόρ

Ρόκε Δάλτον

 

Ποτέ μην ξεχνάς
ότι οι λιγότερο φασίστες
ανάμεσα σε φασίστες
είναι επίσης
φασίστες

 

Παράνομα Ποιήματα, 1975
4. Χουάν Σαπάτα: Ιστορίες και Ποιήματα Κατά Του Σαλβαδοριανού Ρεβιζιονισμού

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 5 Αυγούστου 2019

 

*

 

Ρεβιζιονιστική Λογική ^[8]

Ρόκε Δάλτον

 

«Μια κριτική στη Σοβιετική Ένωση
γίνεται μόνο από έναν αντι-σοβιετικό.

Μια κριτική στην Κίνα
γίνεται μόνο από έναν αντι-κινέζο.

Μια κριτική στο Σαλβαδοριανό Κομμουνιστικό Κόμμα
γίνεται μόνο από έναν πράκτορα της CIA.

H αυτοκριτική ισοδυναμεί με αυτοκτονία».

 

Παράνομα Ποιήματα, 1975
4. Χουάν Σαπάτα: Ιστορίες και Ποιήματα Κατά Του Σαλβαδοριανού Ρεβιζιονισμού

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 5 Αυγούστου 2019

 

*

 

Μεταξύ Στιλέτου και Ματσέτας ^[9]

Ρόκε Δάλτον

 

Οι αρχικλέφτες (νυχτερινοί επιδρομείς) του Σαν Σαλβαδόρ
είναι με όλο το σεβασμό στους σερένους
του Σαν Σαλβαδόρ
ό,τι ακριβώς και οι Τλαξκαλτέκας
με όλο το σεβασμό στους Ισπανούς ιππείς και ινφάντες
την εποχή που κατακτήθηκε ο λαός των Πιπίλ:
άνθρωποι με τα ίδια κίνητρα και με την ίδια ηθική
που όμως δεν κερδίσανε ακόμα τη στολή τους
με το μοναδικό τρόπο που κερδίζονται παρόμοιες στολές:
επαρκή προσόντα στον πόλεμο κατά του λαού των Πιπίλ.

 

Παράνομα Ποιήματα, 1975
4. Χουάν Σαπάτα: Ιστορίες και Ποιήματα Κατά Του Σαλβαδοριανού Ρεβιζιονισμού

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 12 Ιανουαρίου 2019

 

***

 

Ποιήματα για να ζεις και να το καλοσκέφτεσαι

[5η Ενότητα]

Λουίς Λούνα

Σπούδασε Αρχιτεκτονική και στη συνέχεια Κοινωνιολογία. Έχει δημοσιεύσει ποιήματα σε φοιτητικά και ανεξάρτητα περιοδικά στη Βενεζουέλα, στο Περού και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Γράφει επίσης διηγήματα και πολιτικά και λογοτεχνικά δοκίμια. Έχει ολοκληρώσει ένα δοκίμιο για το νέο λατινοαμερικανικό αφήγημα [μυθιστόρημα, διήγημα] μετά το μπουμ ^[10]. Γεννήθηκε στο Σονσονάτε το 1947.

 

Ραβασάκι

Ρόκε Δάλτον

 

Αγαπητοί φιλόσοφοι,
αγαπητοί προοδευτικοί κοινωνιολόγοι,
αγαπητοί κοινωνικοί ψυχολόγοι:
μην μας γαμάτε άλλο με την εθνική αποξένωση
εδώ όπου το πιο μεγάλο γαμήσι
είναι το ξένο έθνος.

 

Παράνομα Ποιήματα, 1975
5. Λουίς Λούνα: Ποιήματα για να ζεις και να το καλοσκέφτεσαι

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 12 Ιανουαρίου 2019

 

*

 

Οι Νέες Σχολές

Ρόκε Δάλτον

 

Στην Αρχαία Ελλάδα
Ο Αριστοτέλης δίδασκε φιλοσοφία στους μαθητές του
περπατώντας σε ένα μεγάλο αίθριο.

Γι’ αυτό η σχολή του ονομάστηκε «Περιπατητική».

Οι μαχητές ποιητές
είμαστε πιο περιπατητικοί απ’ τους περιπατητικούς του Αριστοτέλη
γιατί διδασκόμαστε τη φιλοσοφία και την ποίηση του λαού,
περπατώντας
στις πόλεις και στα βουνά της πατρίδας μας.

 

Παράνομα Ποιήματα, 1975
5. Λουίς Λούνα: Ποιήματα για να ζεις και να το καλοσκέφτεσαι

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 24 Μαΐου 2019

 

*

 

Στο Μέλλον

Ρόκε Δάλτον

 

Όταν η κοινωνία μας γίνει
θεμελιωδώς δίκαιη
παναπεί
σοσιαλιστική
στις κουβέντες των καφενείων
κατά τη στιγμή των εκμυστηρεύσεων
συχνότερα θα λέγεται με βλέμμα χαμηλό
«Εγώ είχα ατομική ιδιοκτησία σε μέσα παραγωγής»
έτσι όπως λέμε σήμερα
«Εγώ είχα σύφιλη»
«Εγώ είχα μια τάση σεξουαλικής διαστροφής».

 

Παράνομα Ποιήματα, 1975
5. Ενότητα: Ποιήματα για να ζεις με ορθή σκέψη

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 24 Μαΐου 2019

 

*

 

Οι Μικροαστοί

(Για ένα από τα συμπτώματά τους)

Ρόκε Δάλτον

 

Αυτοί που
στην καλύτερη των περιπτώσεων
θέλουνε να κάνουνε την επανάσταση
για την Ιστορία για τη λογική
για την επιστήμη και για τη φύση
για τα βιβλία του επόμενου έτους ή τα μελλούμενα
για να βγούνε νικητές στη διαπάλη κι ακόμη
για να τους γράψουνε οι εφημερίδες τελικά
κι όχι απλά
για να εξαλείψουνε την πείνα
εκείνων που πεινάνε
για να εξαλείψουνε την εκμετάλλευση των εκμεταλλευόμενων.

Είν’ επομένως φυσικό
ότι στην επαναστατική πρακτική
θα δώσουνε λογαριασμό μόνο μπροστά στην κρίση της Ιστορίας
στην ηθική, στον ουμανισμό, στη λογική και στην επιστήμη
στα βιβλία και στις φυλλάδες
και θ’ αρνηθούνε να δώσουνε τον τελευταίο λόγο
στους πεινασμένους και στους εκμεταλλευόμενους
που ζούνε τη δική τους τρομακτική ιστορία
έχουνε τη δική τους αμείλικτη λογική
και τα δικά τους θα έχουνε βιβλία
τη δική τους επιστήμη
φύση
και μέλλον

 

Παράνομα Ποιήματα, 1975
5. Λουίς Λούνα: Ποιήματα για να ζεις και να το καλοσκέφτεσαι

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 13 Ιανουαρίου 2019

 

*

 

Η Μπουρζουαζία ^[11]

Ρόκε Δάλτον

 

Εκείνοι που παράγουν αγουαρδιέντε
κι έπειτα λένε πως δεν συντρέχει λόγος ν’ αυξηθεί ο μισθός
των αγροτών
γιατί ό,τι πάρουν θα το κάνουν αγουαρδιέντε.

Εκείνοι που με την οικογένειά τους
μιλάνε μόνο Αγγλικά
ανάμεσα σε πίνακες του Dubuffet κρύσταλλα Βοημίας
και φωτογραφίες μεγέθους φυσικού
με φοράδες φερμένες από Κεντάκι και Βιέννη
και μας χρεώνουν καθημερινά με ιδρώτα και αίμα
όταν ξυπνάνε για τη θλιβερή ρουτίνα τους
σε τούτη εδώ τη χώρα των άπλυτων Ινδιάνων
μακριά πολύ από Νέες Υόρκες και Παρίσια.

Εκείνοι που έχουνε καταλάβει πως ο Χριστός
άμα το καλοεξετάσεις
ήταν πραγματικά ο Αντίχριστος
(με όλα αυτά τα αγαπάτε αλλήλους
χωρίς διάκριση ανάμεσα σε απένταρους και σε κονομημένους
και τ’ άλλα τα ωραία για τους πρώτους συνωμότες Χριστιανούς
που βρίσκανε συνεργούς μέσα στις κατακόμβες
και για τον ξεσηκωμό ενάντια στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
και για το ψάρι που φέρνει πολύ σε σφυροδρέπανο)
και πως ο αληθινός Χριστός γεννήθηκε σε τούτο τον αιώνα
και λεγόταν Αδόλφος Χίτλερ.

Εκείνοι που ψηφίζουνε στο Ελ Σαλβαδόρ
για το λαοπρόβλητο Πρόεδρο των ΗΠΑ.

Εκείνοι που συντελούνε στη δυστυχία και στον υποσιτισμό
που παράγει τυφλούς και φθισικούς
και στη συνέχεια χτίζουνε
φθισιατρεία και κέντρα αποκατάστασης τυφλών
για να μπορέσουν να τα εκμεταλλευτούνε
σε πείσμα της φυματίωσης και της τύφλωσης.

Εκείνοι που δεν έχουνε εδώ ούτε πατρίδα ούτε έθνος
παρά μονάχα ένα αγρόχτημα
που συνοερεύει με τη Γουατεμάλα βορειοδυτικά με την Ονδούρα βόρεια
νοτιοανατολικά με τον κόλπο Φονσέκα και με τη Νικαράγουα
κι από το Νότο με τον Ειρηνικό Ωκεανό
και στο οποίο αγρόχτημα ήρθανε Αμερικάνοι
να στήσουνε κάτι φάμπρικες
κι όπου σιγά-σιγά έχουνε ξεφυτρώσει
πόλεις και κωμοπόλεις και χωριά και συνοικίες
πήχτρα από ζώα που δουλεύουνε
και από ζώα μέχρι τα δόντια οπλισμένα που δεν δουλεύουνε
αλλά φροντίζουν να κρατάνε στη θέση τους
τα ζώα που δουλεύουνε.

Εκείνοι που λένε σε γιατρούς και δικηγόρους και αρχιτέκτονες
και αγρονόμους και οικονομολόγους και μηχανικούς
ότι όποιος τ’ ωραίο ραβδί θα πλησιάσει σκιά ωραία θ’ απολαύσει
και κάθε χρόνο πρέπει να υπάρχει ένας Ποινικός Κώδικας πιο δραστικός
και ξενοδοχεία και καζίνα όπως αυτά στο Μαϊάμι
και πλάνα πενταετή ίδια μ’ αυτά του Πουέρτο Ρίκο
και εκπολιτιστικές επιχειρήσεις
προορισμένες να εξαλείψουνε τη μπλε σφραγίδα απ’ τα κωλομέρια
των διακεκριμένων κυρίων και κυριών
και έργα αρδευτικά που μεταφέρουνε το λιγοστό νεράκι του λαού
κατ’ αποκλειστικότητα στη γη όπου ευδοκιμεί
αυτό τ’ ωραίο ραβδί που την ωραία σκιά του δίνει
σε όσους προπαντός είναι επαγγελματικά αποφασισμένοι
να μη δώσουνε νερό σ’ έναν θεόφτωχο ή ξυπόλητο.

Εκείνοι που για να έχουν ελευθερία του Τύπου
και συνταγματικά δικαιώματα
αγοράζουν εφημερίδες και ραδιόφωνα και τηλεοπτικούς σταθμούς
με όλα τους τα σέα και δημοσιογράφους και εκφωνητές και εικονολήπτες
και αγοράζουνε το Σύνταγμα και σύμπασα
τη Νομοθετική και τη Δικαστική Εξουσία.

Εκείνοι που για να κοιμούνται με ασφάλεια
δεν πληρώνουνε τους σερένους της συνοικίας και της γειτονιάς
αλλά απευθείας το Γενικό Επιτελείο
των Ενόπλων Δυνάμεων.

Εκείνοι που
πραγματικά
έχουν να χάσουνε τα πάντα.

 

Παράνομα Ποιήματα, 1975
5. Λουίς Λούνα: Ποιήματα για να ζεις και να το καλοσκέφτεσαι

Πρώτη ελληνική μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 14 Ιανουαρίου 2019

 

*

 

Μια Ποιητική Ιστορία ^[12]

Ρόκε Δάλτον

Για [τον/την] Ε. S.

 

Ήταν, που λέτε, μια φορά κι έναν καιρό ένας ποέτας
από δω απ’ τα μέρη μας
που δεν ήταν ούτε καλός ούτε πονηρός σαν τον Διάβολο
(όπως το ονειρευότανε να είναι)
ήταν απλώς κομμάτι ασκημούτσικος κι αδυνατούτσικος και
καλοσυνάτος τύπος και του ’μενε χρόνος για να γράφει
ανάμεσα στα διαβάσματά του για τα Λογιστικά
και τη δουλειά του στα Δικαστήρια.

Αυτός ο ποέτας του έθνους αγάπαγε τη δικαιοσύνη και τα κορίτσια
(ίσως μια σταλίτσα πιο πολύ τα κορίτσια απ’ τη δικαιοσύνη)
(αλλά αυτό δεν ήταν το χειρότερο άμα τυχόν δεν ξέρετε
το τι εστί δικαιοσύνη εδώ στα μέρη μας)
και κάθε Σάββατο έφτιαχνε σονέτα για το λαό
και για το μέλλον που θα ’ρθεί
και για τη λευτεριά των Τύριων και των Τρώων
όλα με φλογερή οπτική
αφού είχε βαφτίσει το αραποσίτι του ψωμί
και το κρασί γουάρο.
Έτσι ήταν η ζωή του κι η δουλειά του
μέσα από δαύτες μίλαγε στις μαζώξεις της «La Masacuata»
κι έφταναν ως και να προκαλέσουν
ένα συμπαθητικό σχόλιο του Ροβέρτο Αρμίχο.

Μια μέρα το λοιπόν ανέβηκε στα ύψη η τιμή του χαρτιού:
και τόσο στα δικαστήρια όσο και στην Ακαδημία
μοίρασαν στον ποέτα δίχως λύπηση κόλες αναφοράς με το σταγονόμετρο
ώστε να μην τις χαραμίσει για τίποτα άλλο πέρα
απ’ το θλιβερό δικαστικό του έργο και τα λογιστικά του.

Ο Ποέτας μας το πήρε αμέσως είδηση
σε μέρα –για ν’ ακριβολογούμε– όχι κοντά στο Σάββατο
όμως στο κάτω κάτω της γραφής ήτανε πλήγμα για την ποίηση
και δεν μπορούσε να τ’ αφήσει έτσι το πράμα
για πολύ κι ενώ η κυβέρνηση έκανε λόγο για άνοδο της τιμής του πετρελαίου.

Και τότε ήταν που άρχισε να γράφει στους τοίχους
απλά και μόνο με το χέρι του
στους φράχτες και στις μάντρες
και στα μεγάλα διαφημιστικά ταμπλό.
Η αλλαγή δεν του ήρθε βολική
μα τουναντίον
στην αρχή
έπεσε σε βαθιά κρίση δημιουργικής έμπνευσης.

Ήταν γιατί στους φράχτες τα σονέτα δεν έδειχναν καλά
και στίχοι που πριν τον μάγευαν όπως
«ω, της αβύσσου σανταλόξυλο, μέλι των βρύων»
φάνταζαν σαν ξεράσματα στους ξεγδαρμένους τοίχους.

Και σαν να μην έφτανε όλο τούτο το κακό οι μπάτσοι κι οι χαφιέδες
κι οι μυστικοί κι η Εθνοφρουρά
έφτασαν μην τα πολυλογούμε να τον παινεύουν
(αφού αρχικά τη γλύτωσε από δαύτους)
μολονότι αυτό που ζωγράφιζε στους τοίχους ήτανε στίχοι όπως
«λάμπα χλωμή μες στην αγκάλη μου το πρόσωπό σου φέγγει»
ή
«εγώ ρουφάω όλο το φως που ’χεις στα μάγουλά σου»
ή
«δεν υπάρχει ούτε Θεός, ούτε και Γιος Θεού χωρίς ανάπτυξη».

Και κάπως έτσι ο ποέτας άρπαξε το κοντάρι μονομιάς
κι έμπλεξε με το αντάρτικο της πόλης
(ΕRP: Τμήμα Προπαγάνδας και Κινητοποιήσεων της
Εθνικής Καθοδήγησης)
που τώρα για λογαριασμό του έγραφε στους τοίχους
πράματα όπως τα παρακάτω:
«Ζήτω ο ανταρτοπόλεμος»
«Ένοπλος αγώνας σήμερα ─ Σοσιαλισμός αύριο»
«ΕRP».

Κι αν πει κανείς ότι ετούτη η ιστορία
είναι σχηματική και σεχταριστική
κι ότι το ποίημα που ακούσατε είναι
μια τρομερή μπαρούφα αφού απότυχε
«ακριβώς στην υπερβολή των κινήτρων του»
τότε σκατά στα μούτρα του
γιατί η ιστορία και το ποίημα
δεν είναι τίποτ’ άλλο από την πάσα αλήθεια.

 

Παράνομα Ποιήματα, 1975
5. Λουίς Λούνα: Ποιήματα για να ζεις και να το καλοσκέφτεσαι

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 9 Ιανουαρίου 2019

 

*

 

Το Ελ Σαλβαδόρ θα Γίνει ^[13]

Ρόκε Δάλτον

 

Το Ελ Σαλβαδόρ θα γίνει όμορφο
και (χωρίς υπερβολή) μια χώρα σοβαρή
όταν η εργατική τάξη κι οι αγρότες
το λιπάνουνε το χτενίσουνε το ταλκάρουνε
του γιατρέψουνε το ιστορικό χανγκόβερ
το γυαλίσουνε το στήσουνε ξανά στα πόδια του
και το αμολήσουνε να πάρει μπρος.

Το πρόβλημα είναι πως σήμερα το Ελ Σαλβαδόρ
έχει κάτι χιλιάδες εξογκώματα κάπου εκατό χιλιάδες τρύπες
άπειρους κάλους και καμπόσα αποστήματα
καρκίνους σκληροδερμία ψωρίαση ακαθαρσίες
έλκη κατάγματα τρομώδη νόσο μπόχα.

Θα πρέπει να του δώσουμε μια ματσετούλα
τόρνο γυαλόχαρτο νέφτι πενικιλίνη
μπανιέρα για θερμόλουτρο φιλιά από μπαρούτι.

 

Παράνομα Ποιήματα, 1975
5. Λουίς Λούνα: Ποιήματα για να ζεις και να το καλοσκέφτεσαι

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 9 Ιανουαρίου 2019

 

Μετά τις Σημειώσεις ακολουθεί το ισπανικό κείμενο

 

***

 

Σημειώσεις

 

 

Η κουβανική εμπειρία ήταν αυτή που μου έδωσε τα βασικά εφόδια να διαμορφώσω άποψη, να αποστασιοποιηθώ (για να χρησιμοποιήσω τον μπρεχτικό όρο) και ήταν σίγουρα πολύ χρήσιμη για να εκτιμήσω το χειροπιαστό πρόβλημα της επανάστασης στη χώρα μου.

[Μάριο Μπενεδέτι: Μια ώρα με τον Ρόκε Δάλτον, εφημερίδα Marcha, 28 Φεβ. και 7 Μαρ. 1969. (Περισσότερα στο Αφιέρωμα Β΄)]

*

Παράνομα Ποιήματα

Ιστορίες και Ποιήματα της Ταξικής Πάλης

(1975 ή 1977)

 

Βίλμα Φλόρες

 

[1] Poeticus Eficacciae

 

Ποιητική Αποτελεσματικότητα. Από τα Λατινικά. Το ορθό: Poeticus Efficacia· αφού το ισπανικό είναι eficacia. Αλλά και η γενική πτώση του ουσιαστικού (ae στα Λατινικά) δεν συμφωνεί με την ονομαστική του επιθέτου Poeticus (a, um).

 

*

 

[2] Για μια Καλύτερη Αγάπη

 

Katherine Murray Millett (Μινεσότα, ΗΠΑ, 14 Σεπ. 1934 – Παρίσι, 6 Σεπ. 2017). Αμερικανίδα, εβραϊκής καταγωγής, φεμινίστρια συγγραφέας, εκπαιδευτικός, καλλιτέχνης (γλυπτική, ζωγραφική, κινηματογράφος) και ακτιβίστρια. Το έργο της Σεξουαλική Πολιτική (Sexual Politics, 1970) συγκαταλέγεται στα θεμελιώδη έργα του ριζοσπαστικού φεμινιστικού κινήματος, μαζί με τα: Το δεύτερο φύλο (1949) της Σιμόν ντε Μπoβουάρ (Παρίσι, 9 Ιαν. 1908 – 14 Απρ. 1986), Η Γυναίκα Ευνούχος (1970) της Ζερμέν Γκριρ (Μελβούρνη, 29 Ιαν. 1939), Διαλεκτική του Σεξ (1970) της Σούλαμιτ Φάιερστοουν (7 Ιαν. 1945, Οτάβα, Καναδάς – Νέα Υόρκη, 28 Αυγ. 2012).

 

***

 

Χόρχε Κρους

 

[3] Σύμβολο Πίστης στον Τσε

 

Ρέιντζερς: Επίλεκτο σώμα του βολιβιανού στρατού, συστάθηκε ειδικά για την καταπολέμηση του αντάρτικου και τη σύλληψη του Τσε και εκπαιδεύτηκε από τη CIA και από στρατιωτικούς συμβούλους των ΗΠΑ.

Πόντιος [Ρενέ] Μπαριέντος: Ο δικτάτορας πρόεδρος της Βολιβίας 1964-1969. 

Καγιάφας Μόνχε: Δεν είναι άλλος από τον Μάριο Μόνχε, Γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος της Βολιβίας. Ο… άκαπνος, όπως τον αποκαλεί ο Φιντέλ στον πρόλογο του Ημερολογίου Βολιβίας. Εγκατέλειψε και σαμποτάρισε το αντάρτικο.

Ισκαριώτης: Είναι… τρεις, που εγκατέλειψαν μαζί το αντάρτικο. Πρώτος και καλύτερος ο Ρεζίς Ντεμπρέ, αργότερα σύμβουλος του Μιτεράν και πρόσφατα υποστηρικτής του Μελανσόν· δεύτερος ο Αργεντινός Σίρο Μπούστος και τρίτος ο Αγγλοχιλιανός δημοσιογράφος Τζωρτζ Άντριου Ροθ. Ο Μπούστος, συν τοις άλλοις, ζωγράφος, “φιλοτέχνησε” με επιμέλεια και τα πορτραίτα των ανταρτών για να διευκολύνει το στρατό.

Η Αλεΐδα Γκεβάρα, η κόρη του Τσε, λέει ότι ο Ντεμπρέ μίλαγε περισσότερο από όσο έπρεπε, συνεπώς είναι άμεσα υπεύθυνος για το θάνατο του θρυλικού επαναστάτη.

[Περισσότερα από Μποτίλια Στον Άνεμο: Τσε Γκεβάρα: Ημερολόγιο Βολιβίας ‒ Οι στίχοι του Νικολάς Γκιγιέν μέσα απ’ τα γεγονότα (Αφιέρωμα – Β΄ Μέρος με 118 φωτό)]

ΙΝΒΙ: Ιδανικός Νοηματοδότης των Βασανισμένων απ’ τον Ιμπεριαλισμό. Προσπάθησα να αποδώσω το πρωτότυπο INRI: Instigador Natural de la Rebelión de los Infelices (Φυσικός Υποκινητής της Εξέγερσης των Δυστυχισμένων) του Κρους-Δάλτον, που είναι παράφραση του λατινικού INRI: Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum. Ελληνικά ΙΝΒΙ: Ιησούς Ναζωραίος Βασιλεύς Ιουδαίων.

 

*

 

[4] Παραλλαγές σε μια φράση του Χριστού

 

Arturo Armando Molina (1927 ─ Ω, ναι, ακόμη ζει). Συνταγματάρχης, Πρόεδρος του Ελ Σαλβαδόρ, 1 Ιουλ. 1972 – 1 Ιουλ. 1977.

Η κυβέρνηση Molina εξαπόλυσε άγριο κυνηγητό και κατέπνιξε τις αριστερές ομάδες. Στις 19 Ιουλ. 1972 έγινε στρατιωτική κατάληψη του Πανεπιστημίου του Ελ Σαλβαδόρ με την κατηγορία ότι ήταν το κέντρο επιχειρήσεων των αριστερών ένοπλων ομάδων.

Κατά τη διακυβέρνηση Molina, οι δυνάμεις ασφαλείας κατέστειλαν βίαια την αντιπολίτευση με την επίδειξη κρατικής βίας να κορυφώνεται στις 30 Ιουλ. 1975, όταν μια φοιτητική διαδήλωση διαμαρτυρίας κατέληξε σε σφαγή: Πάνω από 100 νεκροί, 25 τραυματίες, 10 συλληφθέντες και άγνωστος αριθμός εξαφανισμένων. Τα ακριβή στοιχεία δεν είναι ακόμα γνωστά.

Τους τελευταίους μήνες της κυβέρνησης Μολίνα, οι παραστρατιωτικές ομάδες δολοφόνησαν τους ιεραπόστολους καθολικούς ιερείς Rutilio Grande (12 Μαρ. 1977) και Alfonso Navarro (11 Μαΐ. 1977) που ανήκαν στο προοδευτικό τμήμα της Καθολικής Εκκλησίας.

Η θητεία του Molina έληξε τη 1 Ιουλ. 1977. Μετά την αποχώρησή του από την κυβέρνηση, έζησε στο εξωτερικό μέχρι την επιστροφή του στη χώρα, το 1992.

 

*

 

[5] Δυο θρησκείες

 

Ουκ έστιν εκ του κόσμου τούτου: Η βασιλεία η εμή ουκ έστιν εκ του κόσμου τούτου (Το Κατά Ιωάννην Ευαγγέλιον, Κεφ. 18, στίχ. 36).

Jorge Camilo Torres Restrepo (Μπογοτά, 3 Φεβ. 1929 – Σαν Βισέντε δε Τσουκουρί, Santander, 15 Φεβ. 1966). Κολομβιανός καθολικός ιερέας, πρωτοπόρος της Θεολογίας της Απελευθέρωσης (βλ. σημ. 7), συνιδρυτής της πρώτης Σχολής Κοινωνιολογίας στη Λατινική Αμερική, στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της Κολομβίας, και μέλος του αντάρτικου Εθνικού Απελευθερωτικού Στρατού (ELN). Κατά τη διάρκεια της ζωής του, προώθησε το διάλογο μεταξύ μαρξισμού – χριστιανισμού.

Ο Τόρες σκοτώθηκε στις 15 Φεβ. 1966, μετά από μάχη εναντίον στρατευμάτων του Εθνικού Στρατού της Κολομβίας. Ο στρατός έκρυψε το πτώμα του ξεχωριστά από τους άλλους κοινούς τάφους σε μέρος που δεν αποκαλύφθηκε ποτέ.

Το αλάτι της γης: Έχει ενδιαφέρον η συγκεκριμένη περικοπή του χριστιανο-επαναστατικού μηνύματος του Κρους από το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο, Κεφάλαιο Ε, στίχος 13: Η επί του όρους ομιλία.

Υμείς εστέ το άλας της γης· εάν δε το άλας μωρανθή, εν τίνι αλισθήσεται; εις ουδέν ισχύει έτι ει μη βληθήναι έξω και καταπατείσθαι υπό των ανθρώπων. Ο μεθερμηνευόμενον: Εσείς είστε το αλάτι της γης· αν όμως το αλάτι χάσει τη δύναμή του, πώς θα ξαναγίνει αλμυρό; Σε τίποτα δεν χρησιμεύει πια, παρά να πεταχτεί έξω στους δρόμους και να καταπατιέται από τους ανθρώπους. 

Το κίνημα της Θεολογίας της Απελευθέρωσης εξέφρασε ποιητικά και επαναστατικά ο Νικαραγουανός ιερωμένος – επαναστάτης ποιητής και φίλος του Δάλτον, Ερνέστο Καρδενάλ (20 Ιαν. 1925, Γρανάδα – 1 Μαρ. 2020, Μανάγουα).

Paulo Freire (19. Σεπ. 1921 – 2 Μαΐ. 1997). Βραζιλιάνος παιδαγωγός των καταπιεσμένων, μεταδίδει στο έργο του την παιδαγωγική της ελπίδας. Έχει επηρεάσει τις νέες απελευθερωτικές ιδέες στη Λατινική Αμερική, την ανανέωση της παιδαγωγικής στην Ευρώπη και στην Αφρική και η φιγούρα του είναι μια συνεχής αναφορά στην εκπαίδευση. Μετανάστης και εξόριστος για πολιτικούς λόγους. Για πολλά χρόνια, η καταστατική του έδρα ήταν το Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών στη Γενεύη της Ελβετίας. Θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους και ουσιωδέστερους παιδαγωγούς του εικοστού αιώνα.

 

*

 

[6] Θεϊκή Νίκη ─ Victoria Divina

 

CONDECA: CΟΝsejo de DΕfensa CentroΑmericana (Συμβούλιο Άμυνας της Κεντρικής Αμερικής). Συμμαχία χωρών της Κεντρικής Αμερικής (Ελ Σαλβαδόρ, Κόστα Ρίκα, Γουατεμάλα, Ονδούρα, Νικαράγουα και Παναμάς).

Δημιουργήθηκε με υπογραφή συνθήκης στις 14 Δεκ. 1963 στην πόλη της Γουατεμάλας, με σκοπό τον τερματισμό των διαφόρων αριστερών αντάρτικων κινημάτων που απειλούσαν τη σταθερότητα στην περιοχή, κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, αναπαράγοντας το δόγμα του.

Μέλος ήταν και η Κόστα Ρίκα, η οποία δεν είχε μόνιμες ένοπλες δυνάμεις (!)

Η… ιερά αυτή Συμμαχία δεν υφίσταται πλέον.

 

Στο Ελ Σαλβαδόρ ο πληθυσμός (2019: 6.700.000) είναι 83% Καθολικοί και 15% Προτεστάντες, ενώ υπάρχουν 39.600 Μάρτυρες του Ιεχωβά και 117.200 Μορμόνοι της Εκκλησίας του Ιησού Χριστού.

 

***

 

[7] Ένας Εργάτης Θυμάται την Περίφημη

Υπόθεση του Κολεγίου Σαν Χοσέ

 

Colegio Externado San José ─Ημερήσιο (για εξωτερικούς μαθητές) Κολέγιο Σαν Χοσέ (ίδρ. 1921): Ιδιωτικό, καθολικό, πρωτοβάθμιο και δευτεροβάθμιο σχολικό ίδρυμα των Ιησουιτών, στο Σαν Σαλβαδόρ, όπου φοίτησε και ο Ρόκε Δάλτον.

Ελιτίστικο αρχικά σχολείο. Το 1956 ιδρύθηκε η Ακαδημία Loyola, εσπερινό σχολείο, για να καλύψει τις ανάγκες των εργαζομένων. Το 1972 προστέθηκε νυχτερινή βάρδια για καλύτερη εξυπηρέτηση των φτωχών, με πρόγραμμα μαθημάτων που περιελάμβανε στοιχεία Θεολογίας της Απελευθέρωσης, για να γεφυρωθεί το κοινωνικό χάσμα στο Ελ Σαλβαδόρ. Το γεγονός οδήγησε πολλές κυριλέ οικογένειες της μεγαλοαστικής τάξης να πάρουν τα παιδιά τους από το σχολείο.

 

Θεολογία της Απελευθέρωσης, π.χ. Paulo Freire, Camilo Torres (ο.π. σημ. 5): Σύνθεση της χριστιανικής θεολογίας και των κοινωνικοοικονομικών αναλύσεων, με στοιχεία μαρξισμού, για την «πολιτική απελευθέρωση των καταπιεσμένων λαών».

 

Ad Majorem Dei Gloriam ή AMDG: Λατινική εμβληματική φράση του ιδρυτή της Κοινωνίας του Ιησού (των Ιησουιτών), Ιγνάτιο Λογιόλα (1491-1556). Σημαίνει: Για τη μεγαλύτερη δόξα του Θεού (Υπέρ της ενδόξασης του Θεού). Το αρκτικόλεξο AMDG αναγράφεται στο κάτω δεξί μέρος του συμβόλου του Κολεγίου.

 

***

 

Χουάν Σαπάτα

 

[8] Ρεβιζιονιστική Λογική

 

Στις 10 Μαΐου 1975, ο Ρόκε Δάλτον, τέσσερεις ημέρες πριν από τα 40α γενέθλιά του, δολοφονείται από συντρόφους του στον ERP, που τον έχουν κατηγορήσει για πράκτορα της CIA.

Αργότερα, στα έγγραφα του ERP διαβάζουμε ότι η κατηγορία κατασκευάστηκε για να μπορέσουν να βγάλουν απ’ τη μέση κάποιον που μπορούσαν να τον κατηγορήσουν μόνο ως εισβολέα και τυχοδιώκτη «απείθαρχο, παράσιτο και επιζήμιο για την επαναστατική διαδικασία». [Περισότερα στο Αφιέρωμα Β΄ στην ενότητα Η Άποψη Δάλτον].

 

[9] Μεταξύ στιλέτου και ματσέτας

 

Σερένοι ─ Serenos: Σώμα νυχτερινών συνοικιακών φρουρών (νυχτερινή αστυνομία) του Ελ Σαλβαδόρ. Cuerpo de Serenos – Σώμα των Γαλήνιων.
Συγκροτήθηκε στην Ισπανία το 1765 επίσημα (γνωστό από το 1715) και επεκτάθηκε και σε κάποιες χώρες – αποικίες στη Λατινική Αμερική.

Φαναρανάφτες αρχικά, οι serenos ανάγγελναν τον καιρό ανά ώρα από τις 9 μ.μ -5 π.μ. με δυνατή φωνή, με τη φράση «είναι 12 και όλα είναι γαλήνια», κι αργότερα με το γαλήνιο ήχο της σφυρίχτρας (pito de sereno).

Με την πάροδο του χρόνου συμπεριέλαβαν στα καθήκοντά τους και την προστασία από ληστείες και επιθέσεις, ειδοποιήσεις για πυρκαγιές, προσφέροντας γενικά βοήθεια σε όποιον τη χρειαζόταν, παρέχοντας γαλήνη στις γειτονιές.

Σιγά σιγά, κι έως τη δεκαετία 2000-2010 περίπου, απορροφήθηκαν από την δημοτική αστυνομία.

 

Tlaxcaltecas: Ομάδα αυτοχθόνων του Μεξικού και του Ελ Σαλβαδόρ που ανήκει στην εθνότητα των Νάουα (Nahua). Δεν κατακτήθηκαν ποτέ από τους Αζτέκους, οι οποίοι τους επέτρεψαν να διατηρήσουν την ανεξαρτησία τους ώστε να μπορούν να συμμετέχουν μαζί τους στους τελετουργικούς λουλουδένιους πολέμους τους.

Οι Tlaxcaltecαs συμμάχησαν με τον Ερνάν Κορτές (1485-1547), με τους Ισπανούς κονκινσταδόρες, συντελώντας ουσιαστικά στην εκπόρθηση της Tenochtitlan, πρωτεύουσας της Αζτέκικης αυτοκρατορίας, και ενισχύοντας ταυτόχρονα τις δυνάμεις των εισβολέων, απολαμβάνοντας ως εκ τούτου μεγάλα προνόμια: έφεραν οπλισμό, ίππευαν, κατείχαν τίτλους ευγενείας και κυβερνούσαν αυτόνομους οικισμούς.

 

Pipil: Ομάδα αυτοχθόνων του Ελ Σαλβαδόρ με ομώνυμη διάλεκτο, ίδια με αυτήν των Νάουα, που μιλιέται ακόμα και σήμερα και η οποία από το 2012 έχει αναβιώσει. Πολλές σημερινές πόλεις του Ελ Σαλβαδόρ έχουν εξελιχθεί από τους οικισμούς των Pipil.

Κατά την άφιξη των Ισπανών κατακτητών, οι Pipil αντιστάθηκαν γενναία στον Pedro de Alvarado (1485-1541), υπολοχαγό του Κορτές, που ηγήθηκε της πρώτης ισπανικής εισβολής τον Ιούνιο του 1524· μετά την κατάκτησή τους ονομάζονταν απλά Indios ή Ινδιάνοι, για να καταλήξουν σκλάβοι των Ισπανών, πεθαίνοντας σωρηδόν στα ορυχεία χρυσού.

Με βαθιά επιρροή στην εθνική μυθολογία του Ελ Σαλβαδόρ (στενά συνδεδεμένη με αυτήν των Μάγια), μεγάλο μέρος του πληθυσμού διεκδικεί σήμερα την καταγωγή του από τους Pipil.

 

***

 

Λουίς Λούνα

 

[10] Βoom latinoamericano

 

Λατινοαμερικανική έκρηξη: Λογοτεχνικό φαινόμενο ανάμεσα στη δεκαετία του 1960 και του 1970, που γεννήθηκε από το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα κι έπειτα, όταν το έργο μιας σχετικά νέας ομάδας λατινοαμερικανών μυθιστοριογράφων διαδόθηκε ευρέως στην Ευρώπη και σε όλον τον κόσμο. Η έκρηξη σχετίζεται περισσότερο με τους συγγραφείς Γαβριέλ Γαρσία Μάρκες (Κολομβία), Χούλιο Κορτάσαρ (Αργεντινή), Μάριο Βάργας Γιόσα (Περού) και Κάρλος Φουέντες (Μεξικό).

 

*

 

[11] Η Μπουρζουαζία

 

Αγουαρδιέντε (στη Λατινική Αμερική): Στην Ισπανία, anis. Λικέρ παραγόμενο από τους σπόρους του γλυκάνισου.

Για το Αγουαρδιέντε και τη σημασία του βλέπε από Κατιούσα το μεγάλο συνθετικό ποίημα του Νικολάς Γκιγιέν: Δυτικές Ινδίες ΕΠΕ (West Indies Ltd.)

Όποιος τ’ ωραίο ραβδί πλησιάσει, σκιά ωραία θ’ απολαύσει ─quien a buen árbol (δέντρο) se arrima, buena sombra le cobija: Δον Κιχώτης (Κεφάλαιο XXXII).

Πρόκειται για μια από τις τρεις ρήσεις που χρησιμοποιεί ο Σάντσο, μιλώντας με έναν άνθρωπο της εκκλησίας, για να περιγράψει τη σχέση του με τον ιππότη της ελεεινής μορφής, και για να κολακέψει ταυτόχρονα το «αφεντικό του»:

Εγώ είμαι απ’ αυτούς που λένε «πήγαινε με τους καλούς και θα γίνεις σαν κι αυτούς» και είμαι ένας από αυτούς που μένουν «όχι μ’ όποιον θα γεννήσουν, αλλά μ’ όποιον θα βοσκήσουν», και από αυτούς που λένε πως «όποιος τ’ ωραίο δέντρο πλησιάσει, σκιά ωραία θ’ απολαύσει». Έχω βρει έναν καλό άνθρωπο και έχω περάσει πολλούς μήνες στη συντροφιά του και οφείλω να είμαι σαν κι αυτόν. Θεού θέλοντος· και βίβα του και βίβα μου, γιατί ούτε σ’ αυτόν θα λείψουν οι αυτοκρατορίες για να τις διοικήσει, ούτε σ’ εμένα τα νησιά για να τα κυβερνήσω. (Μτφρ.: Μπ. Ζ.)

Σ.τ.Μ.: Ο Δον Κιχώτης έχει υποσχεθεί ένα ολόκληρο νησί στον Σάντσο Πάντσα!

(Το απόσπασμα: https://cvc.cervantes.es)

Επιμύθιο, όπως το παραδίδει ο Θερβάντες κι όπως το χρησιμοποιεί κι ο Δάλτον: αν θες να αναρριχηθείς κοινωνικά, κοίτα που (ή ποιον) θ’ ακουμπήσεις!

Ο Δάλτον αντί της λέξης árbol (δέντρο) χρησιμοποιεί τη λέξη palo: ραβδί, μπαστούνι, κοντάρι, στύλος· και δέντρο στη Λατινική Αμερική, κάνοντας, με τη μικρή αυτή παραλλαγή, το λογοπαίγνιό του: «στη γη όπου ευδοκιμεί /εκείνο το ωραίο ραβδί που την ωραία σκιά του δίνει» ─της εξουσίας το ραβδί.

 

Να μη δώσουνε νερό σ’ έναν θεόφτωχο ή ξυπόλητο: Στο ισπανικό: dar vela en el entierro a tanto hediondo y a tanto descalzo ─ να δώσουνε κερί στην κηδεία ενός τόσο βρόμικου ή ξυπόλητου.

Η έκφραση προέρχεται από το έθιμο να δίνει κεριά η οικογένεια του νεκρού στους φίλους του που παρίστανται στην κηδεία ή στην αγρυπνία για τον νεκρό. Άρα κάποιος που δεν πρέπει να παρευρίσκεται εκεί, ως μη ευπρόσδεκτος, δεν θα πάρει το κερί του.

 

*

 

[12] Μια Ποιητική Ιστορία

 

Γουάρο (guaro): Ποτό που παρασκευάζεται σε πολλά μέρη της Λατινικής Αμερικής. Απόσταγμα από χυμούς ζαχαροκάλαμου, με ελαφρώς πιο γλυκιά γεύση από παρόμοια ποτά (40% αλκοόλ).

 

Mασακουάτα (La Masacuata): Λογοτεχνική ομάδα προοδευτικών συγγραφέων του Ελ Σαλβαδόρ. Πραγματοποιούσαν συγκεντρώσεις και συζητήσεις σε διάφορους χώρους, και κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου του Σαλβαδόρ (1979-1992), είχαν μυστικές συναντήσεις και παράνομη λειτουργία στις αντάρτικες περιοχές της χώρα.

 

Ροβέρτο Αρμίχο (Roberto Armijo): 13 Δεκ. 1937, Τσαλατενάνγκο, Ελ Σαλβαδόρ – 23 Μαρ. 1997, Παρίσι. Λυρικός ποιητής, αλλά και θεατρικός συγγραφέας και δοκιμιογράφος με πλούσιο έργο, από τους κύριους εκφραστές της Στρατευμένης Γενιάς. Λόγω των πεποιθήσεών του και της πολιτικής του δράσης, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει περισσότερες από μία φορά τη χώρα του κατά τη διάρκεια των απανωτών δικτατορικών κυβερνήσεων. Στη Γαλλία, όπου βρέθηκε το 1972, μετά το πραξικόπημα του Alfredo Cristiani, ήταν τα χρόνια της ωριμότητάς του στην λογοτεχνία και την πολιτική, ειδικά στη δεκαετία του ’80, όπου έδρασε και ως εκπρόσωπος του FMLN (Frente Farabundo Martí para la Liberación Nacional ─Μέτωπο Εθνικής Απελευθέρωσης Φαραμπούντο Μαρτί).

ERP: Ejército Revolucionario del Pueblo –Λαϊκός Επαναστατικός Στρατός.

 

*

 

[13] Το Ελ Σαλβαδόρ θα Γίνει

 

shuquedades (ακαθαρσίες): Βρήκα τη λέξη σε έντυπα της Γουατεμάλας που συνορεύει με το Ελ Σαλβαδόρ:

Οι καθαρίστριες καθαρίζουν τις ακαθαρσίες (shuquedades): Μηνιαία επιθεώρηση la Cuerda, τχ. 183, Οκτ. 2015.

Το ρεύμα του ποταμού La Pasión ξέβρασε όλες τις ακαθαρσίες (shuquedades) από τα απόβλητα της Nutella: Δημοσίευμα της ακτιβιστικής ηλεκτρ. εφημερίδας Nómada, 24 Ιουν. 2015

 

Τρομώδης Νόσος (των Αιγοπροβάτων).

 

Μπανιέρα για θερμόλουτρο –baños de asiento: Ζεστό μπανιάρισμα σε καθιστή μπανιέρα ή μπανιάρισμα με ζεστό νερό, για θεραπευτικούς σκοπούς με το νερό να καλύπτει τον… λουόμενο μέχρι τους γοφούς, μπορεί δε να περιέχει διάφορα φαρμακευτικά σκευάσματα.

Τέτοιου είδους λουτρά χρησιμοποιούνται συχνά για την ανακούφιση του πόνου, του κνησμού ή των μυϊκών σπασμών. Συνιστώνται για ανακούφιση του πόνου και γρήγορη επούλωση μετά από χειρουργική επέμβαση αιμορροΐδων και επισειδοτομία ή περινεοτομία (χειρουργική τομή για να επεκτείνει το άνοιγμα του κόλπου κατά την γέννα).

Μπ. Ζ., 2019

Δείτε και:

Ρόκε Δάλτον: Ρεβιζιονιστική Ηφαιστειολογία και Ακροαριστερά – Αφιέρωμα Α΄

Ρόκε Δάλτον: 5 παράνομα ποιήματα και 1 ποίημα αγάπης – Η ζωή του, το έργο του, η δολοφονία του – 3 κείμενα του Εδουάρδο Γκαλεάνο (Αφιέρωμα Β΄)

Ροκε Δάλτον: Ένα Κόκκινο Βιβλίο για τον Λένιν

***

 

Ισπανικό κείμενο

 

 

Poemas Clandestinos, 1975

 

Vilma Flores

1. Todos son Poemas De Amor

 

Poeticus Eficacciae

Roque Dalton

 

Podréis juzgar
la catadura moral de un régimen político,
de una institución política
de un hombre político,
por el grado de peligrosidad que otorguen
al hecho de ser observados
por los ojos de un poeta satírico.

 

Poemas Clandestinos, 1975
1. Vilma Flores: Todos son Poemas De Amor

 

*

 

Sobre la Plusvalía ο

el Patrón Le Roba a Dos en Cada Obrero

Roque Dalton

 

Los oficios domésticos de la mujer
le crean al hombre el tiempo
para el trabajo socialmente necesario
que no se le paga completo
(la mayor parte de su valor
se la roba el capitalista)
sino sólo lo suficiente
para que viva y pueda
seguir trabajando,
pago con el cual
el hombre vuelve a la casa
y le dice a la mujer
ái que vea como hace
para que le alcance
en la tarea de cubrir todos los gastos
de los oficios domésticos.

 

Poemas Clandestinos, 1975
1. Vilma Flores: Todos son Poemas De Amor

 

*

 

Tercer Poema de Amor

Roque Dalton

 

A quienes digan que nuestro amor es extraordinario
porque ha nacido de circunstancias extraordinarias
diles que precisamente luchamos
para que un amor como el nuestro
(amor entre compañeros de combate)
llegue a ser en El Salvador
el amor más común y corriente
casi el único.

 

Poemas Clandestinos, 1975
1. Vilma Flores: Todos son Poemas De Amor

 

*

 

Para un Mejor Amor

Roque Dalton

«El sexo es una categoría política.» —Kate Millet

 

Nadie discute que el sexo
es una categoría en el mundo de la pareja:
de ahí la ternura y sus ramas salvajes.

Nadie discute que el sexo
es una categoría familiar:
de ahí los hijos,
las noches en común
y los días divididos
(él, buscando el pan en la calle,
en las oficinas ο en las fábricas;
ella, en la retaguardia de los oficios domésticos,
en la estrategia y la táctica de la cocina
que permitan sobrevivir en la batalla común
siquiera hasta el fin del mes).

Nadie discute que el sexo
es una categoría económica:
basta mencionar la prostitución,
las modas,
las secciones de los diarios que sólo son para ella
ο sólo son para él.

Donde empiezan los líos
es a partir de que una mujer dice
que el sexo es una categoría política.

Porque cuando una mujer dice
que el sexo es una categoría política
puede comenzar a dejar de ser mujer en sí
para convertirse en mujer para sí,
constituir a la mujer en mujer
a partir de su humanidad y no de su sexo,
saber que el desodorante mágico con sabor a limón
y jabón que acaricia voluptuosamente su piel
son fabricados por la misma empresa que fabrica el napalm
saber que las labores propias del hogar
son las labores propias de la clase social a que pertenece ese hogar,
que la diferencia de sexos
brilla mucho mejor en la profunda noche amorosa
cuando se conocen todos esos secretos
que nos mantenían enmascarados y ajenos.

 

Poemas Clandestinos, 1975
1. Vilma Flores: Todos son Poemas De Amor

 

***

 

Timoteo Lúe

2. Poemas Sencillos

 

A la Poesía

Roque Dalton

 

Agradecido te saludo poesía
porque hoy al encontrarte
(en la vida y en los libros)
ya no eres sólo para el deslumbramiento
gran aderezo de la melancolía.

Hoy también puedes mejorarme ayudarme a servir
en esta larga y dura lucha del pueblo

Ahora estás en tu lugar:
no eres ya la alternativa espléndida
que me apartaba de mi propio lugar

Y sigues siendo bella
compañera poesía
entre las bellas armas reales que brillan bajo el sol
entre mis manos ο sobre mi espalda

Sigues brillando
junto a mi corazón que no te ha traicionando nunca
en las ciudades y los montes de mi pais
de mi país que se levanta
desde la pequeñez y el olvido
para finalizar su vieja pre-historia
de dolor y de sangre.

 

Poemas Clandestinos, 1975
2. Timoteo Lúe: Poemas Sencillos

 

*

 

Como la Siempreviva

Roque Dalton

 

Mi poesía
es como la siempreviva
paga su precio
a la existencia
en término de asperidad.

Entre las piedras y el fuego,
frente a la tempestad
ο en medio de la sequía,
por sobre las banderas
del odio necesario
y el hermosísimo empuje
de la cólera,
la flor de mi poesía busca siempre
el aire,
el humus,
la savia,
el sol,
de la ternura.

 

Poemas Clandestinos, 1975
2. Timoteo Lúe: Poemas Sencillos

 

*

 

Como Tú

Roque Dalton

 

Yo, como tú,
amo el amor, la vida, el dulce encanto
de las cosas, el paisaje
celeste de los días de enero.

También mi sangre bulle
y río por los ojos
que han conocido el brote de las lágrimas.

Creo que el mundo es bello,
que la poesía es como el pan, de todos.

Y que mis venas no terminan en mí
sino en la sangre unánime
de los que luchan por la vida,
el amor,
las cosas,
el paisaje y el pan,
la poesía de todos.

 

Poemas Clandestinos, 1975
2. Timoteo Lúe: Poemas Sencillos

 

***

 

Jorge Cruz

3. Poemas Para Salvar Cristo

 

Atalaya

Roque Dalton

 

Una religión que te dice que sólo hay que mirar hacia arriba
y que en la vida terrenal todo es bajeza y ruindad
que no debe ser mirado con atención
es la mejor garantía para que tropieces a cada paso
y te rompas los dientes y el alma
contra las piedras rotundamente terrenales.

 

Poemas Clandestinos, 1975
3. Jorge Cruz: Poemas Para Salvar Cristo

 

*

 

El Credo del Ché

Roque Dalton

 

El Ché Jesucristo
fue hecho prisionero
después de concluir su sermón en la montaña
(con fondo de tableteo de ametralladoras)
por rangers bolivianos y judíos
comandados por jefes yankees-romanos.

Lo condenaron los escribas y fariseos revisionistas
cuyo portavoz fue Caifás Monje
mientras Poncio Barrientos trataba de lavarse las manos
hablando en ingles militar
sobre las espaldas del pueblo que mascaba de coca
sin siquiera tener la alternativa de un Barrabás
(Judas Iscariote fue de los que desertaron de la guerrilla
y enseñaron el camino a los rangers)

Después le colocaron a Cristo Guevara
una corona de espinas y una tunica de loco
y le colgaron un rótulo del pescuezo en son de burla
INRI: Instigador Natural de la Rebelión de los Infelices

Luego lo hicieron cargar su cruz encima de asma
y lo crucificaron con ráfagas de M-2
y le cortaron la cabeza y las manos
y quemaron todo lo demás para que ceniza
desapareciera con el viento

En vista de lo cual no le ha quedado al Ché otro camino
que el de resucitar
y quedarse a la izquierda de los hombres
exigiéndoles que apresuren el paso
por los siglos de los siglos
Amén.

 

Poemas Clandestinos, 1975
3. Jorge Cruz: Poemas Para Salvar Cristo

 

*

 

Sobre el Negocio Bíblico

Roque Dalton

 

Dice la Biblia
que Cristo multiplicó para el pueblo
el pan y los peces.

Si lo hizo, hizo bien,
y eso lo hace más grande que un gran general
que ganara mil batallas donde murieron millones de pobres.

Pero en la actualidad los norteamericanos
para evitar que el pan y los peces se multipliquen
y todo el mundo soporte con resignación
el hambre multiplicada que es parte del gran negocio,
multiplican la producción de Biblias
en todos los idiomas que hablamos los pobres
y nos las envían en manos de jóvenes rubios
que han sido minuciosamente adiestrados por sus Generales.

 

Poemas Clandestinos, 1975
3. Jorge Cruz: Poemas Para Salvar Cristo

 

*

 

Variaciones Sobre unaFrase de Cristo

Roque Dalton

«Dad a Dios lo que es de Dios
y al César lo que es del César».

 

I
Dad a Dios lo que es de Dios
y al gobierno fascista del Presidente Molina
lo que es del gobierno fascista del Presidente Molina.
Yo no pretendo saber desde mi pequeñez
todo lo que es de Dios.
Pero sí estoy seguro de lo que debemos dar
al gobierno fascista del Presidente Molina.

 

II
Dad a Dios lo que es de Dios
y al gobierno de los ricos
lo que es del gobierno de los ricos.
Pero,
¿qué más vamos a darle al gobierno de los ricos
si con ayuda de su gobierno los ricos ya acabaron
de quitárnoslo todo?

 

Poemas Clandestinos, 1975
3. Jorge Cruz: Poemas Para Salvar Cristo

 

*

 

Dos Religiones

Roque Dalton

 

Cuando en el horizonte se perfila la revolución
se alborota el viejo caldero de las religiones.

En epocas normales
la religión era ir a misa,
pagar diezmos a la casa de Dios,
bautizar a los hijos
y confesar los pecados para arreglar cuentas con uno mismo.

Cuando en el horizonte se perfila la revolución
las iglesias recuerdan a las masas,
bajan a ellas desde las nubes y los misterios
y desde la tranquilidad dominical.

Los pastores cachetones hablan del fin del mundo
cuando lo que se acerca es el fin de la explotación;
los profetas histéricos hablan de definirse entre el Bien y el Mal
cuando el pueblo necesita definirse
contra la opresion y el hambre.

Cuando la revolución social comienza a desplegar sus banderas
los herederos de quienes crucificaron a Cristo
nos dicen que Cristo es la única esperanza
y precisamente porque nos espera
allá en su Reino, que no es de este mundo.

Esta es la religión que fue señalada por Marx
como “opio de los pueblos”
ya que en esa forma es una droga más para tupir la cabeza de los hombres
e impedirles encontrar su camino en la lucha social.

Pero Camilo Torres, entre otros,
nos dejó dicho que tambien hay una religión positiva
que surge del alma de la revolución
a la manera de los poemas y los cánticos,
y que se juega la vida en este mundo
y no hasta después de la muerte.
En esta religión militan hombres que son
(como los verdaderos comunistas)
la sal de la tierra.

 

Poemas Clandestinos, 1975
3. Jorge Cruz: Poemas Para Salvar Cristo

 

*

 

Victoria Divina

Roque Dalton

 

Esto de los Testigos de Jehová
está superjodido
porque después vendrán
los jueces de Jehová
los fiscales de Jehová
los cuilios de Jehová
los Guardias Naciones de Jehová
y nos tomarán entre todos
la declaración extrajudicial de Jehová

Para no hablar todavía
del CONDECA de Jehová
y luego los marines de Jehová
y los bombardeos estratégicos de Jehová
más conocidos con el nombre de
Armagedón.

 

Poemas Clandestinos, 1975
3. Jorge Cruz: Poemas Para Salvar Cristo

 

*

 

Un Obrero Salvadoreño Piensa Sobre el

Famoso Caso del Externado de San José

Roque Dalton

 

La Iglesia Catolica, históricamente,
es una institución feudal-burguesa.

Estamos en el período de transición
del capitalismo al socialismo
y la Iglesia Católica trata de ponerse al día.

El marxismo-leninismo es,
además de la teoria de la revolución proletaria
y otras cosas por el estilo,
la ciencia de la Historia del proletariado.

El Externado de San José
es, “ad majorem Dei gloriam”,
el gran colegio católico de la burguesóa salvadoreña.

El Externado de San José
incluyó en su programa de sociología
algunos aspectos del marxismo
(como “vacuna saludable” y no como “portador de la
enfermedad”).

Los feudal-burgueses-colonizados más atrasados de El Salvador
gritan que el Externado de San Jose indoctrina a sus hijitos
en el comunismo.

Se arma una bulla terrible en los diarios y la TV
e interviene la Fiscalía General de la República
y el Presidente de la República de turno
y hablan de la bandera y de los próceres de la República
y del verdadero cristianismo de la República
tan amorosito y tranquilizante.

Entre tanto barullo y tantas cosas
es bien difícil atinar con completa seguridad,
pero yo me pregunto
¿no será este caso también un síntoma
de que la burguesía quiere robarle al proletariado
hasta el mismo marxismo?

 

Poemas Clandestinos, 1975
3. Jorge Cruz: Poemas Para Salvar Cristo

***

 

Juan Zapata

4. Historias Y Poemas Contra El Revisionismo Salvadoreño

 

Consejo que ya no Es Necesario

en Ninguna Parte del Mundo

pero que en El Salvador…

Roque Dalton

 

No olvides nunca
que los menos fascistas
de entre los fascistas
también son
fascistas.

 

Poemas Clandestinos,
4. Juan Zapata: Historias Y Poemas Contra El Revisionismo Salvadoreño

 

*

 

Lógica Revi

Roque Dalton

 

“Una crítica a la Union Sovietica
sólo la puede hacer un antisoviético.

Una critica a China
sólo la puede hacer un antichino.

Una crítica al Partido Comunista Salvadoreño
sólo la puede hacer un agente de la CIA.

Una autocrítica equivale al suicidio.”

 

Poemas Clandestinos,
4. Juan Zapata: Historias Y Poemas Contra El Revisionismo Salvadoreño

 

*

 

Entre el Puñal y el Machete

Roque Dalton

 

Los ladrones (asaltantes nocturnos) de San Salvador
son con respecto a los serenos (vigilantes nocturnos)
de San Salvador
lo que los tlaxcaltecas fueron
con respecto a los jinetes e infantes españoles
en tiempos de la conquista del territorio pipil:
hombres movidos por la misma causa y por la misma moral
pero que aún no se habían ganado el uniforme
en la única forma en que se ganan esos uniformes:
por suficientes méritos en la lucha contra el pueblo pipil.

 

Poemas Clandestinos,
4. Juan Zapata: Historias Y Poemas Contra El Revisionismo Salvadoreño

 

***

 

Luís Luna

5. Poemas Para Vivir Pensándolo Bien

 

Cartita

Roque Dalton

 

Queridos filósofos,
queridos sociólogos progresistas,
queridos sicólogos sociales:
no jodan tanto con la enajenación
aquí donde lo más jodido
es la nación ajena.

 

Poemas Clandestinos, 1975
5. Luís Luna: Poemas Para Vivir Pensándolo Bien

 

*

 

Las Nuevas Escuelas

Roque Dalton

 

En la Grecia antigua
Aristóteles enseñaba filosofía a sus discípulos
mientras caminaban por un gran patio.

Por eso su escuela se llamaba “de los peripatéticos.”

Los poetas combatientes
somos más peripatéticos que aquellos peripatéticos de Aristóteles
porque aprendemos la filosofía y la poesía del pueblo,
mientras caminamos
por las ciudades y las montañas de nuestro país

 

Poemas Clandestinos, 1975
5. Luís Luna: Poemas Para Vivir Pensándolo Bien

 

*

 

En el Futuro

Roque Dalton

 

Cuando nuestra sociedad sea
básicamente justa
ο sea
socialista
en las conversaciones de las cervecerías
a la hora de las confesiones íntimas;
más de alguno dirá con la mirada baja
“yo tuve propiedad privada sobre medios de production”
como cuando hoy decimos
“yo tuve sífilis”
“yo tuve tendencias aberradas en lo sexual.”

 

Poemas Clandestinos, 1975
5. Luís Luna: Poemas Para Vivir Pensándolo Bien

 

*

 

La Pequeña Burguesía

(Sobre una de sus manifestaciones)

Roque Dalton

 

Los que
en el mejor de los casos
quieren hacer la revolución
para la Historia para la lógica
para la ciencia y la naturaleza
para los libros del proximo año ο el futuro
para ganar la discusión e incluso
para salir por fin en los diarios
y no simplemente
para eliminar el hambre
de los que tienen hambre
para eliminar la explotación de los explotados.

Es natural entonces
que en la practica revolucionaria
cedan sólo ante el juicio de la Historia
de la moral el humanismo la lógica y las ciencias
los libros y los periódicos
y se nieguen a conceder la última palabra
a los hambrientos a los explotados
que tienen su propia historia de horror
su propia lógica implacable
y tendrán sus propios libros
su propia ciencia
naturaleza
y futuro

 

Poemas Clandestinos, 1975
5. Luís Luna: Poemas Para Vivir Pensándolo Bien

 

*

 

La Gran Burguesía

Roque Dalton

 

Los que producen el aguardiente
y luego dicen que no hay que aumentar el sueldo
a los campesinos
porque todo se lo van a gastar en aguardiente.

Los que en la vida familiar
hablan exclusivamente en inglés
entre cuadros de Dubuffet y cristales de Bohemia
y fotografías tamaño natural
de yeguas traídas de Kentucky y de Viena
y nos cobran diariamente en sudor y sangre
su doloroso despertar cotidiano
en este país de indios sucios
tan lejos de New York y París.

Los que han comprendido que Cristo
si se miran bien las cosas
fue realmente el Anticristo
(por todo eso de amaos los unos a los otros
sin distinguir entre los pelados y la gente decente
y ésto de los cristianos primitivos conspirando
en la complicidad de las catacumbas
y de la agitatión contra el Imperio Romano
y el pez tan parecido al martillo y la hoz)
y que el verdadero Cristo nació en este siglo
y se llamó Adolfo Hitler.

Los que votan en El Salvador
por el Presidente electo de los Estados Unidos.

Los que propician la miseria y la desnutrición
que produce a los tísicos y a los ciegos
y luego construyen
hospitales tisiológicos y centros de rehabilitación de ciego
para poderlos explotar
a pesar de la tuberculosis y la ceguera.

Los que no tienen patria ni natión aquí
sin sólo una finca
que limita al noroeste con Guatemala al Norte con Honduras
al Sureste con el Golfo de Fonseca y Nicaragua
y al Sur con el Océano Pacífico
en la cual finca los americanos han venido
a montar algunas fábricas
y en donde poco a poco han ido surgiendo
ciudades pueblos villas y cantones
llenas de brutos que trabajan
y de brutos armados hasta los dientes que no trabajan
pero mantienen en su puesto
a los brutos que trabajan.

Los que dicen a los médicos y a los abogados y a los arquitectos
y a los agrónomos y a los economistas y a los ingenieros
que quien a buen palo se arrima buena sombra lo cobija
y que hay que hacer cada año Códigos Penales más drásticos
y hoteles y casinos iguales a los de Miami
y planes quinquenales iguales a los de Puerto Rico
y operaciones civilizadoras
consistentes en eliminarles la mancha azul del culo
a los distinguidos señores y señoras
y regadios que llevan la poquita agua de todos
exclusivamente hacia la tierra donde crece
ese buen palo que tan buena sombra dá
sobre todo a quienes no están profesionalmente dispuestos
a dar vela en el entierro a tanto hediondo y a tanto descalzo.

Los que para tener libertad de prensa
y derechos constitucionales
compararon diarios y radios y plantas de TV
con todo y periodistas y locutores y camarógrafos
y compraron la constitutión política con todo y
Asamblea Legislativa y Corte Supreme de Justicia.

Los que para dormir seguros
no pagan al sereno de la cuadra ο del barrio
sino directamente al Estado Mayor Conjunto
de las Fuerzas Armadas.

Los que
efectivamente
tienen todo que perder.

 

Poemas Clandestinos, 1975
5. Luís Luna: Poemas Para Vivir Pensándolo Bien

 

*

 

Historia de Una Poetica

Roque Dalton

Para E. S.

 

Puesiesque esta era una vez un pueta
de aquí del país
que no era ni bello ni malo como Satanás
(como él soñaba que era)
sino mero feyhito y pechito y retebuena gente
que a puras cachas hacía el tiempo para escribir
entre sus estudios de Teneduría de Libros
y su trabajo en los Juzgados.

El pueta nacional amaba a la justicia y a las muchachas
(tal vez un poquito más a las muchachas que a la justicia)
(pero eso no es tan pior si uno no sabe
el talle que tiene la justicia por estos lares)
y sábado a sábado hacía sonetos al pueblo
al futuro que vendrá
y a la libertad para tirios y troyanos
todo ello ya con la mirada llameante
después de haber llamado pan al maíz
y vino al guaro.
Así fue su vida y su obra
de las que se hablaba en las tertulias de “La Masacuata”
y que hasta llegaron a despertar
un comentario benevolente de Roberto Armijo.

Un día sucedió que subió hasta las nubes el precio del papel:
y tanto en los Juzgados como en la Academia
le racionaron implacablemente las hojas al pueta
a fin de que no las desperdiciara en nada que no fuera
su tétrico trabajo judicial y su aprendizaje contable.

El Pueta echó de ver clarito
y para más señas en un día de la semana bastante alejado del sábado
que en el fondo de todo había un atentado contra la poesía
que no se podía quedar así
por mucho y que el gobierno hablara del alza del petróleo.

Fue entonces que comenzó a escribir en los muros
con su mero puño y letra
en los tapiales y en las paredes
y en los grandes cartelones de las propagandas.
No le fue level el cambio
muy por el contrario
al principio
cayó en profundas crisis de concepción creadora.

Es que en los tapiales no lucían bien los sonetos
y frases que antes le embriagaban como
“oh sándalo abismal, miel de los musgos”
se miraban todas cheretas en las paredes descascaradas.

Además los serenos y los orejas
y los cuilios y los Guardias Nacionales
de todas maneras se lo iban a encumbrar
(si es que no lo venadeaban de entrada)
aunque lo que pintara en los muros fueran versos como
“fulge, lámpara pálida, tu rostro entre mis brazos”
ο
“yo te libé la luz de la mejilla”
ο
“no hay Dios ni hijo de Dios sin desarrollo.”

De ahí que el pueta agarrara vara de una vez
y se metiera a la guerrilla urbana
(ERP: Seccion de Propaganda y Agitación de
la Dirección Nacional)
para quien ahora pinta en los muros
cuestiones como éstas:
“viva la guerrilla”
“lucha armada hoy – socialismo mañana
“ERP.”

Y si alguien dice que esta historia es
esquemática y sectaria
y que el poema que la cuenta es una
tremenda babosada ya que falla
“precisamente en la magnificación de las motivaciones”
que vaya y coma mierda
porque la historia y el poema
no son más que la puritita verdá.

 

Poemas Clandestinos, 1975
5. Luís Luna: Poemas Para Vivir Pensándolo Bien

 

*

 

El Salvador Será

Roque Dalton

 

El Salvador será un lindo
y (sin exagerar) serio país
cuando la clase obrera y el campesinado
lo fertilicen lo peinen lo talqueen
le curen la goma historica
lo adecenten lo reconstituyan
y lo echen a andar.

El problema es que hoy El Salvador
tiene como mil puyas y cien mil desniveles
quinimil callos y algunas postemillas
cánceres cáscaras caspas shuquedades
llagas fracturas tembladeras tufos.

Habrá que darle un poco de machete
lija torno aguarrás penicilina
baños de asiento besos de pólvora.

 

Poemas Clandestinos, 1975
5. Luís Luna: Poemas Para Vivir Pensándolo Bien