Πώς νίκησε η Κούβα τον κορονοϊό

Το τρέχον τεύχος (136, Οκτώβρης-Νοέμβρης-Δεκέμβρης 2020) του Περιοδικού “Ελληνοκουβανικά Νέα”, της έκδοσης του Ελληνοκουβανικού Συνδέσμου Φιλίας, κυκλοφορεί μόνο διαδικτυακά, λόγω των δεδομένων της πανδημίας, με πλούσια και ενδιαφέρουσα θεματολογία. Εμείς αντιγράφουμε το άρθρο “Ο Covid 19 στην Κούβα”, που επιχειρεί μια επισκόπηση της προσπάθειας αντιμετώπισης του ιού στο νησί της επανάστασης.

Άρθρο της Δρ. Έβελιν Μαρτίνες Κρους
Υποδιευθύντριας Διεθνών Σχέσεων του Υπουργείου Δημόσιας Υγείας

Ο Covid 19 προκαλεί κρίση του συστήματος υγείας με αντίκτυπο σε όλα τα κοινωνικά στρώματα. Ταυτόχρονα η καταπολέμηση και ο έλεγχός του συνιστούν ολοκληρωτική πρόκληση για κάθε κυβέρνηση.

Όταν στις 11 Μαρτίου 2020 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κήρυξε τον Covid-19 πανδημία, στην Κούβα είχαν διαγνωστεί τα πρώτα 3 περιστατικά που ήταν εισαγόμενα -αφορούσαν τουρίστες που επισκέπτονταν τη χώρα μας. Ήδη όμως, από τον Ιανουάριο, το 29ο Υπουργικό Συμβούλιο είχε εγκρίνει το εθνικό σχέδιο πρόληψης και αντιμετώπισης του Covid-19. Το σχέδιο αυτό που περιλαμβάνει 500 δράσεις και επικαιροποιείται συνέχεια και στο οποίο συμμετέχουν όλες οι κρατικές και κυβερνητικές υπηρεσίες καθώς και κοινωνικές και κοινοτικές οργανώσεις.

Η εφαρμογή και ο έλεγχος του εθνικού αυτού προγράμματος βρίσκονται κάτω από την εποπτεία της Ειδικής Εθνικής Ομάδας με επικεφαλής τον Πρόεδρο της χώρας Μιγέλ Ντίας-Κανέλ. Η ομάδα αυτή συνεδριάζει καθημερινά για την αποτίμηση της κατάστασης της πανδημίας, ώστε να παίρνει τα απαιτούμενα μέτρα το γρηγορότερο δυνατό.

Σε κάθε περιοχή της χώρας ενεργοποιήθηκαν οι Επιτροπές Υπεράσπισης της Επανάστασης που αποτελούν τη δομή που αντιπροσωπεύει την πολιτική και κρατική εξουσία σε κάθε επίπεδο. Οι επιτροπές αυτές προσάρμοσαν το εθνικό σχέδιο στα χαρακτηριστικά της κάθε περιοχής. Ταυτόχρονα, δημιουργήθηκε η Εθνική Τεχνική Ομάδα, με επικεφαλής τον υπουργό Υγείας, για να επιβλέπει την εφαρμογή του σχεδίου σε εθνικό επίπεδο.

Γενικά μπορούμε να υποστηρίξουμε πως η κουβανική στρατηγική ενάντια στον Covid-19 έχει στοιχεία που την κάνουν ξεχωριστή, όπως τον πρώιμο σχεδιασμό και παρουσίαση ενός εθνικού προγράμματος με διατομεακό προσανατολισμό, κατάλληλο για κάθε περιοχή, μια καθοδηγητική δομή που επιβλέπει την εφαρμογή του, με επικεφαλής τον πρόεδρο της χώρας, στοχευμένα αποτελέσματα σύμφωνα με τα διάφορα πιθανά σενάρια εξέλιξης της νόσου, προσθήκη νέων δράσεων παίρνοντας υπόψη τους ρυθμούς διάδοσης της πανδημίας, τις θετικές εμπειρίες άλλων χωρών και τις οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.

Στην Κούβα το στοιχείο-κλειδί για την αντιμετώπιση της πανδημίας είναι η πρόληψη. Τα μέτρα που υιοθετούνται ξεκινούν και τελειώνουν στο επίπεδο της κοινότητας. Επίσης οι διάφορες επιστημονικές και ερευνητικές δομές της χώρας είναι απόλυτα συνδυαστικό – η εργασία και οι προσπάθειες του υπουργείου Δημόσιας Υγείας, της Βιομηχανίας Ιατρικής Βιοτεχνολογίας και του υπουργείου Επιστημών, Τεχνολογίας και Περιβάλλοντος συνδυάζονται οδηγώντας σε συγκεκριμένες πρωτοβουλίες και στην υλοποίηση κλινικών δοκιμών.

Επιπλέον, η Κούβα έχει ετοιμάσει ένα σχέδιο ανάκαμψης για τα στάδια μετά την πανδημία, με στόχο την αναδιοργάνωση της χώρας με τρόπο σταδιακό, κλιμακούμενο και διαφοροποιημένο, μόλις ο έλεγχος της νόσου το επιτρέψει.

Μέχρι τώρα 185 χώρες έχουν αναφέρει κατάσταση πανδημίας, περισσότερο από 27 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν προσβληθεί και πάνω από 830.000 έχουν πεθάνει. Το ίδιο διάστημα, στην Κούβα έχουν διαγνωστεί 4.551 θετικοί ασθενείς. Απ’ αυτούς 3.800 έχουν αποκατασταθεί και 104 έχουν καταλήξει.

Τα στοιχεία αυτά αναδεικνύουν την αποτελεσματικότητα της αντιμετώπισης της πανδημίας στην Κούβα, που είναι αποτέλεσμα της πολιτικής βούλησης του Κόμματος και της Κυβέρνησης να θέσουν τον λαό στο επίκεντρο της φροντίδας και να εφαρμόσουν δράσεις που κινούνται από το τοπικό στο εθνικό επίπεδο και αντίστροφα, με την πλήρη υποστήριξη της κοινότητας.

Υπάρχει ένα βασικό σημείο-κλειδί που εξηγεί την επιτυχία της Κούβας στην αντιμετώπιση της πανδημίας και αυτό είναι το εθνικό σύστημα υπηρεσιών υγείας που παρέχεται δωρεάν 100% του πληθυσμού, βασισμένο στην πρωτοβάθμια φροντίδα, με κύρια δύναμή του τους κοινοτικούς γιατρούς και νοσοκόμους. Είναι ένα σύστημα πολύ ανθεκτικό, έτοιμο να αντιδράσει σε δυσμενείς συγκυρίες, με ένα δίκτυο που συνδυάζει όλα τα επίπεδα παροχής υπηρεσιών, από το πρωτοβάθμιο μέχρι το τριτοβάμιο, με επαρκές και άρτια εκπαιδευμένο προσωπικό, με σχέση 9 γιατρών για κάθε 1000 κατοίκους.

Αυτό σημαίνει πως για να αντιμετωπίσουμε την πανδημία βασιζόμαστε σε ένα στέρεο οργανωμένο σύστημα υγείας, με ολοκληρωμένη ιατρική φροντίδα σε όλες τις βαθμίδες, με επαρκείς ανθρώπινους και υλικούς πόρους καθώς και σε ήδη ϋπάρχουσες υποδομές σε όλη την χώρα, ικανές να προσφέρουν υψηλού επιπέδου περίθαλψη.

ΤΟ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΜΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΝΔΗΜΙΑ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ 4 ΚΥΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ

-Το πρώτο είναι η επιδημιολογική επιτήρηση που συνίσταται στην ενεργό αναζήτηση των περιστατικών μέσα από καθημερινό έλεγχο σε κάθε κατοικία και εργασιακό χώρο και αφορά στο 100% του πληθυσμού, με ιδιαίτερη έμφαση στις ευάλωτες ομάδες. Το σύστημα υγείας οργάνωσε αυτή την ενεργό αναζήτηση βασισμένο στα 10.000 κοινοτικά ιατρεία, στις 449 δημοτικές πολυκλινικές, στα 150 νοσοκομεία και στα 12 ερευνητικά ινστιτούτα, που χρησιμοποιούν κατάλληλες διαγνωστικές διαδικασίες και θεραπείες. Επιπλέον, 18.000 φοιτητές σε υγειονομικούς τομείς ενσωματώθηκαν στην πρωτοβάθμια περίθαλψη για να βοηθήσουν τους κοινοτικούς γιατρούς και νοσοκόμες στους ελέγχους αυτούς με στόχο την πρώιμη ανακάλυψη των θετικών περιστατικών, τη διάγνωση καθώς και την απομόνωση των πιθανών κρουσμάτων και των επαφών τους.

Η επιδημιολογική επιτήρηση ενισχύθηκε με τον έλεγχο των εισερχόμενων στη χώρα, με μόνιμη επαγρύπνηση στα λιμάνια και τα αεροδρόμια. Ενισχύσαμε τις δυνατότητες εκτέλεσης εξετάσεων στα εργαστήρια και στο Ινστιτούτο Τροπικής Ιατρικής “Πέδρο Κουρί” που είναι το ινστιτούτο αναφοράς για τον έλεγχο και θεραπεία των λοιμωδών παθήσεων και που συνεργάζεται σταθερά με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Ενισχύσαμε τη λειτουργία 9 εργαστηρίων μοριακής βιολογίας στην Αβάνα και άλλα 6 πιστοποιήθηκαν σε όλη τη χώρα, ώστε όλη η επικράτεια να αποκτήσει υψηλό επίπεδο διάγνωσης της νόσου. Ακόμη, με τη συμβολή του Πανεπιστημίου Επιστημών Πληροφορικής, δημιουργήθηκε ένα πρόγραμμα εφαρμογής για εικονική ιατρική αυτοδιάγνωση, που αποτελεί παράδειγμα χρησιμοποίησης της τεχνολογίας προς όφελος της περίθαλψης και του λαού.

-Το δεύτερο σημείο είναι η οργανωμένη διαχείριση των υπηρεσιών υγείας που προσφέρει βοήθεια στους ασθενείς με τρόπο διαβαθμισμένο σε τοπικό επίπεδο και που εγγυάται την επάρκεια κρεβατιών για όλους τους εισαγόμενους ασθενείς, επάρκεια κλινών στις ΜΕΘ, αναπνευστήρων, καθώς και των υπόλοιπων αναγκαίων ιατρικών και τεχνολογικών βοηθημάτων. Τα πρωτόκολλα λειτουργίας των νοσοκομείων τροποποιήθηκαν ώστε να είναι κατάλληλα για την αντιμετώπιση συμπτωματικών, ασυμπτωματικών, ή πιθανά προσβεβλημένων ασθενών υψηλού κινδύνου. Εφαρμόστηκαν πρωτόκολλα βιοασφάλειας και εξασφαλίστηκαν τα τεχνικά μέσα για προστασία όλων των υγειονομικών και του προσωπικού των εργαστηρίων. Οι γιατροί και νοσοκόμοι που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της μάχης κατά της πανδημίας υποβλήθηκαν σε ειδική προληπτική θεραπεία με στόχο την ενίσχυση του ανοσοποιητικού τους συστήματος με φάρμακα που παράγονται από την κουβανική βιομηχανία βιοτεχνολογίας. Επίσης δημιουργήθηκαν κέντρα επιδημιολογικής επιτήρησης ώστε να απομονωθούν οι προσβεβλημένοι ασθενείς, οι επαφές τους καθώς και οι επισκέπτες από το εξωτερικό, πράγμα που συνέβαλε στη βέλτιστη διαχείριση των νοσοκομειακών κλινών.

Το Εθνικό Σύστημα Υγείας διαθέτει για τη θεραπεία των ασθενών με κορονοϊό ένα σύνολο 20 νοσοκομείων, 5.000 νοσοκομειακά κρεβάτια, 447 κλίνες εντατικής θεραπείας, 54 κέντρα για ύποπτους μόλυνσης, 248 κέντρα για την επιτήρηση ατόμων που έχουν έρθει σε επαφή με νοσούντες και 40 εγκαταστάσεις για τον συνοριακό έλεγχο των ταξιδιωτών.

-Τρίτο σημείο είναι η επιστημονική αντιμετώπιση που περιλαμβάνει προληπτικές κλινικές διαδικασίες και που οδήγησε στη δημιουργία της Επιτροπής Καινοτομίας, όπου συμμετέχουν διάφορες ομάδες ειδικών. Εγκρίθηκε πρωτόκολλο πρόληψης και θεραπείας. Είναι ένα πρωτόκολλο που επικαιροποιείται και βελτιώνεται συνέχεια και περιλαμβάνει 25 προϊόντα της κουβανικής φαρμακευτικής και βιοτεχνολογικής βιομηχανίας, όπως πχ η ιντερφερόνη -Α2b, καθώς και πλάσμα ασθενών. Χάρη σ’ αυτά τα προϊόντα πετύχαμε υψηλά ποσοστά ανάκαμψης, με ελάχιστο αριθμό ασθενών να φτάνουν σε κρίσιμη κατάσταση. Δημιουργήθηκε πρωτόκολλο επανεξέτασης των ασθενών που ανέκαμψαν για χρήση γιατρών και νοσοκόμων των κοινωνικών ιατρείων.

Βρίσκονται σε εξέλιξη 58 έρευνες και 12 κλινικές μελέτες, ενώ η κουβανική εμπειρία στην αντιμετώπιση της πανδημίας παρουσιάζεται σε 211 δημοσιεύσεις σε κουβανικά και διεθνή περιοδικά. Ακόμη, ενεργοποιήθηκε το Εθνικό Επικοινωνιακό Σχέδιο με στόχο τη βελτιώση της υγιεινής και την προώθηση των μεθόδων πρόληψης, με συνεχή εκστρατεία σε όλα τα μαζικά επικοινωνιακά μέσα της χώρας. Είναι σημαντικό να τονίσουμε πως όλους αυτούς τους μήνες το εθνικό σύστημα υγείας άντεξε, δεν κατέρρευσε. Κανένα παιδί, καμία έγκυος, κανένας γιατρός ή υγειονομικός δεν πέθανε από Covid-19. Στόχος μας είναι να αυξήσουμε την κατανόηση των πολιτών για τον κίνδυνο και για την ανάγκη να τηρούνται τα μέτρα πρόληψης.

Αυτή η προσέγγιση μας βοήθησε όχι μόνο να αντιμετωπίσουμε την πανδημία, αλλά και να προετοιμαστούμε για τα στάδια αποκατάστασης και ομαλοποίησης της κανονικής κοινωνικής ζωής, όποτε το επιτρέψουν τα επιδημιολογικά δεδομένα και προβλέψεις.

Όλο αυτό το έργο παρά τους τεράστιους περιορισμούς που έχουν επιβληθεί στη χώρα μας από τον οικονομικό, χρηματοπιστωτικό και εμπορικό αποκλεισμό των ΗΠΑ, που διαρκεί 60 χρόνια.

Από τον Απρίλη 2019 μέχρι τον Μάρτη 2020, και μόνο σε ό,τι αφορά το κρατικό σύστημα υγείας, ο αποκλεισμός προκάλεσε ζημιές πάνω από 160 εκατομμύρια δολάρια. Οι συνολικές χρηματικές απώλειες μετά από 60 χρόνια αποκλεισμού, στον τομέα της υγείας, ξεπερνούν τα 3 δισεκατομμύρια δολάρια. Ο αποκλεισμός των ΗΠΑ επιδρά κύρια απαγορεύοντας την προμήθεια απαραίτητων προϊόντων αμερικάνικων εταιριών απευθείας ή από τις θυγατρικές τους σε τρίτες χώρες, όπως ιατρικός εξοπλισμός και μηχανήματα, φάρμακα, αντιδραστήρια και άλλα. Αυτή η κατάσταση υποχρεώνει την Κούβα να απευθύνεται σε μακρινές αγορές ή σε μεσάζοντες, πράγμα που αυξάνει εκθετικά τις καθυστερήσεις παράδοσης και το κόστος των ιατρικών εμπορευμάτων. Παράλληλα, διεθνείς τράπεζες αρνούνται τη μεταφορά χρημάτων από και προς την Κούβα και οι ΗΠΑ επιβάλλουν πρόστιμα στις ναυτιλιακές εταιρίες που πλοία τους μεταφέρουν ακατέργαστα υλικά και ιατρικές προμήθειες στη χώρα μας.

Στον καιρό της πανδημίας, η εξαγορά ελβετικών επιχειρήσεων παραγωγής αναπνευστήρων από την αμερικανική Vyaire Medical Inc. εμπόδισε την προμήθεια αυτών των απαραίτητων μηχανημάτων. Άλλο παράδειγμα: η αμερικανική ναυτιλιακή εταιρία Atex Cargo, πλοίο της οποίας είχε ναυλωθεί για να μεταφέρει στην Κούβα ιατρικό φορτίο, δωρεά του ιδρύματος Jack Mar, αρνήθηκε να πραγματοποιήσει το ναύλο από το φόβο των κυρώσεων που προβλέπονται από τους νόμους που διέπουν τον αποκλεισμό.

Όπως και να ‘χει, η χώρα μας συνεχίζει να βρίσκει εναλλακτικούς τρόπους για να εξασφαλίζει την περίθαλψη του πληθυσμού μας, αλλά και για ν’ ανταποκρίνεται στις αποστολές ιατρικής αλληλεγγύης που αποτελούν ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της χώρας μας όλα αυτά τα 60 χρόνια. Μετά από επίσημες αιτήσεις διάφορων κυβερνήσεων, 46 μπριγάδες της Διεθνούς Ιατρικής Ταξιαρχίας Henry Reeve, εξειδικευμένες στην αντιμετώπιση καταστροφών και επιδημιών, στάλθηκαν σε 42 χώρες της Λατινικής Αμερικής , Καραϊβικής, Αφρικής, Μέσης Ανατολής και της Ευρώπης. Συνολικά 3.801 υγειονομικοί (μεταξύ τους περισσότερες από 2.000 γυναίκες) έχουν περιθάλψει μέχρι τώρα 300.000 ασθενείς σε όλο με Covid-19. Παράλληλα, οι 28.000 υγειονομικοί, μέλη των μόνιμων κουβανικών ιατρικών ομάδων σε 58 χώρες, ενσωματώθηκαν στις εθνικές, τοπικές προσπάθειες αντιμετώπισης της πανδημίας των χωρών όπου ήδη εργάζονταν.

Οι προσπάθειες αλληλεγγύης της Κούβας ήταν και είναι ασταμάτητες, παρά τον γενοκτόνο αποκλεισμό που έχουν επιβάλει οι ΗΠΑ και παρά την επιχείρηση δυσφήμισης και εμποδισμού της κουβανικής διεθνούς ιατρικής συνεργασίας που ξεδιπλώνει η διοίκηση των ΗΠΑ. Η εμπειρία της πανδημίας έκανε φανερό πως μόνο η διεθνής συνεργασία και αλληλεγγύη μπορούν να εξασφαλίσουν την ασφάλεια της ανθρωπότητας σ’ αυτήν τη μεγάλη ιατρική κρίση.

Η σύλληψη του προγράμματος ανάπτυξης του επιστημονικού και ανθρώπινου δυναμικού στη χώρα μας χρονολογείται από τις 15 Ιανουαρίου 1960, όταν ο αρχηγός της επανάστασης Φιδέλ Κάστρο απευθυνόμενος στην Κουβανική Ακαδημία Επιστημών είπε: “Το μέλλον της πατρίδας μας είναι υποχρεωτικά το μέλλον των ανθρώπων της επιστήμης…”, μια ιδέα που αποτέλεσε το θεμέλιο αυτής της ανάπτυξης.

Πίσω στη δεκαετία του ’80, αλλά με μεγαλύτερη ένταση, τη δεκαετία του ’90, η Κούβα ξεκίνησε τη δημιουργία της βιοτεχνολογικής βιομηχανίας και του Επιστημονικού Συμπλέγμαγος, παρόλο που η χώρα αντιμετώπιζε τη μεγαλύτερή της κρίση, την Ειδική Περίοδο. Χάρη στα παραπάνω, η Κούβα είχε στη διάθεσή της όλο το αναγκαίο ανθρώπινο, επιστημονικό και τεχνολογικό δυναμικό, όταν ξέσπασε η πανδημία. Από την έναρξη των δράσεων καταπολέμησης της πανδημίας, ο Πρόεδρός μας προέδρευσε σε 23 συναντήσεις με επιστήμονες και άλλους ειδικούς που συμμετέχουν στην καθημερινή πάλη ενάντια στην πανδημία.

Στις 21 Αυγούστου, η Κούβα ανακοίνωσε την επίσημη καταχώριση ενός κουβανικού εμβολίου κορονοϊού, με την ονομασία SOBERANA -01, που αναπτύχθηκε στο Ινστιτούτο Εμβολίων Φίνλεϊ. Την ίδια μέρα, οι ιδιοκτήτες του YouTube διέκοψαν τη μετάδοση του Προγράμματος Στρογγυλή Τράπεζα και του διεθνούς καναλιού της Cubavision International Tv, ώστε να εμποδίσουν την Κούβα να ανακοινώσει σε όλο τον κόσμο αυτό το σημαντικό επίτευγμα, πράγμα που αποδεικνύει πως ο αποκλεισμός ΗΠΑ επεκτείνεται και στο διαδίκτυο. Το κουβανικό εμβόλιο είναι το πρώτο στη Λατινική Αμερική, το πρώτο που κατασκευάστηκε σε μια φτωχή χώρα, αποκλεισμένη από μια υπερδύναμη, αλλά με ισχυρή θέληση, που είναι η βάση και η εξήγηση αυτού του θριάμβου. Στις 24 Αυγούστου ξεκίνησε το πρώτο στάδιο κλινικών μελετών του εμβολίου, που περιμένουμε να ολοκληρωθούν τον Ιανουάριο 2021, ώστε το εμβόλιο να είναι διαθέσιμο στον πληθυσμό το Φεβρουάριο.

Με αυτόν τον τρόπο, η Κούβα γίνεται μέλος μιας ομάδας 33 χωρών που έχουν δημιουργήσει εμβόλια κορονοϊού, τα οποία βρίσκονται στα στάδια των κλινικών μελετών, χωρών όπως η Κίνα, η Ρωσία, οι ΗΠΑ, Ιαπωνία, Γερμανία, Αυστραλία, Ενωμένο Βασίλειο όλες τους μεγάλες οικονομικές δυνάμεις συνδεδεμένες μέσα από δίκτυα πολυεθνικών εταιριών.

Το κουβανικό εμβόλιο SOBERANA -01 είναι προϊόν της συσσωρευμένης πείρας της χώρας μας στην προληπτική ιατρική και της ανάπτυξης της Βιομηχανίας Βιοτεχνολογίας που έχει κερδίσει την παγκόσμια αναγνώριση.

Σήμερα η χώρα μας παρέχει σε όλο τον πληθυσμό προστασία από 13 ασθένειες με 11 εμβόλια, από τα οποία 8 είναι κουβανικής δημιουργίας και παραγωγής, έχοντας πετύχει επίπεδα εμβολιασμού μεγαλύτερα από 98%. Το SOBERANA -01 μπορεί να μην είναι το πρώτο εμβόλιο κατά του COVID-19 που θα είναι έτοιμο, αλλά θα είναι αυτό που θα φτάσει σε όλους τους Κουβανούς χωρίς εξαίρεση, αποτέλεσμα της πολιτικής θέλησης της κυβέρνησής μας και της δέσμευσής της να προστατεύσει την υγεία του λαού μας.