«Τον πιάσαν Γερμανόφιλοι και ταγματασφαλίτες το Στέλιο τον Καρδάρα μας…» – Η συγκλονιστική ιστορία του τραγουδιού του Μιχ. Γενίτσαρη για τον ΕΛΑΣίτη ήρωα

Από τους σημαντικότερους εκπρόσωπους του ρεμπέτικου τραγουδιού, ο Μιχάλης Γενίτσαρης έχει συνδέσει το όνομά του με τη δημιουργία τραγουδιών για την Αντίσταση, όπως το Ένας λεβέντης έσβησε, που αναφέρεται στον τραγικό χαμό του πρωτοκαπετάνιου του ΕΛΑΣ Άρη Βελουχιώτη και βέβαια του θρυλικού Σαλταδόρου που έχει χαρακτηριστεί και «ύμνος της Κατοχής».

Το 1944 ο Γενίτσαρης θα γράψει μουσική και στίχους για το ζεϊμπέκικο Στέλιος Καρδάρας, συγκλονισμένος από την εκτέλεση μετά από φριχτά βασανιστήρια του ΕΛΑΣίτη σαμποτέρ Στέλιου Καρδάρα, από τους ντόπιους συνεργάτες των Γερμανών καταχτητών στην Κοκκινιά.

Ο Στέλιος Σπανός ή «Καρδάρας», όπως τον γνώριζαν όλοι στην Κοκκινιά, ήταν ένας από τους ηρωικότερους σαμποτέρ της Αντίστασης που ανατίναζε γερμανικά αυτοκίνητα και αποθήκες. Ένας σαλταδόρος της Κατοχής που άρπαζε τρόφιμα απ’ τους Γερμανούς και τα μοίραζε στο λαό.

Ο Στέλιος Σπανός ή «Καρδάρας» – «Η μοναδική φωτογραφία του τραγικού αγωνιστή της αντίστασης Στέλιου Καρδάρα, βρίσκεται κρυμμένη, όλα αυτά τα χρόνια, στο προσκέφαλο του ενενηντάχρονου πατέρα του. Ούτε λεπτό δεν μπορεί χωρίς αυτή…»

Στέλεχος του ΕΛΑΣ και αρχηγός ομάδας της ΟΠΛΑ στην Παλιά Κοκκινιά, ο Καρδάρας μπήκε από τα δεκαοχτώ στην ένοπλη δράση, διακρίθηκε για τη γενναιότητα που επέδειξε στη μάχη της Κοκκινιάς και παρόλο το νεαρό της ηλικίας του είχε μεγάλη φήμη στους συναγωνιστές και στους εχθρούς του, έτσι που η σύντομη ζωή του αποτέλεσε θρύλο για την Κοκκινιά και ευρύτερα.

Οι Γερμανοί προσπάθησαν πολλές φορές να πιάσουν τον Καρδάρα αλλά δεν τα κατάφερναν. Τα κατάφεραν όμως οι ντόπιοι συνεργάτες τους…

Στις 18 του Αυγούστου 1944, μια μέρα μετά το Μπλόκο της Κοκκινιάς, «Έλληνες» ταγματασφαλίτες στήνουν ενέδρα στον Αη Γιάννη το Ρέντη και πιάνουν το αγαπημένο παιδί της Κοκκινιάς, μπροστά σε μια βρύση που πήγε να ξεδιψάσει.

Τα ελληνόφωνα κτήνη έσυραν τον Καρδάρα στον Άγιο Διονύση στον Πειραιά και τον εκτέλεσαν, αφού πρώτα τον βασάνισαν φριχτά, φτάνοντας στο σημείο να του κόψουν τα γεννητικά όργανα. Ήταν μόλις 21 χρονών ο Στέλιος ο Καρδάρας και ο Πειραιάς θρήνησε εκείνη τη νύχτα ένα από τα καλύτερα παιδιά του, που έπεσαν στη μάχη κατά των κατακτητών και των ντόπιων συνεργατών τους.

Ο Μιχάλης Γενίτσαρης

Ο Μιχάλης Γενίτσαρης έκανε τη σύντομη ζωή του ήρωα Καρδάρα τραγούδι, που ακούστηκε για πρώτη φορά στην πλατεία Αγίου Νικολάου, στη Νίκαια, σε εκδήλωση που έκανε ο ΕΛΑΣ για να τον τιμήσει.

Ο συνθέτης, στα ανέκδοτα απομνημονεύματά του, που διέσωσε ο ακάματος μελετητής του ρεμπέτικου και λαϊκού τραγουδιού Κώστας Χατζηδουλής, περιγράφει γεμάτος συγκίνηση, αλλά και αγανάκτηση, όλη την συγκλονιστική ιστορία του τραγουδιού. Αντιγράφουμε από τον τόμο “Ρεμπέτικη Ιστορία 1 / Περπινιάδης – Γενίτσαρης – Μάθεσης – Λελάκης” (εκδ. Νεφέλη, χ.χ.) του Κώστα Χατζηδουλή:

«… Το 1944, οι συνεργάτες των Γερμανών (κι όλοι ξέρουμε ποιοι ήτανε..) σκοτώσανε ένα φίλο μου, το Στέλιο τον Καρδάρα. Δυο μέτρα μπόι ήτανε και παλικάρι που δεν λέγεται, για την λεβεντιά του. Τέτοιο παιδί δεν γνώρισα άλλο, στα χρόνια μου. Παιδί λέμε, 18 χρονώ και από τους πιο μεγάλους σαμποτέρ που βγήκανε σε όλα τα χρόνια. Ήτανε ο φόβος και ο τρόμος των Γερμανών από τις ζημιές που τους έκανε και τον είχανε στο μάτι, γιατί τους είχε κυριολεκτικά σακατέψει από τα σαμποτάζ. Στη στεριά και στο πέλαγος τον κυνηγούσανε, αλλά αυτός, όχι μόνο ήτανε άπιαστος, αλλά συνέχιζε τις ζημιές. Και τι δεν κάνανε οι Γερμανοί για να τον πιάσουνε… Πληρωμένους χαφιέδες βάλανε, για να πάρουνε πληροφορίες πού κρυβότανε. Ο θεός της φτωχολογιάς ήτανε. Όλοι τονέ θυμούνται, ακόμα και σήμερα και λένε, για αυτά πού ’κανε για τους φτωχούς. Όλοι φάγανε απ’ τα χέρια του, όλοι είδανε τι έκανε για τους φτωχούς, ο Καρδάρας. Μια φορά, με τα πιστόλια στο χέρι, σταμάτησε ένα γερμανικό αυτοκίνητο γεμάτο τυριά και ανάγκασε τους δυο Γερμανούς να κατέβουν κάτω. Τους κατέβασε κι άρχισε να μοιράζει τα τυριά στον κόσμο. Έπρεπε να βλέπατε αυτή τη σκηνή. Σε λίγα λεπτά, είχε μαζευτεί μπουλούκια ο κόσμος κι έπαιρνε αυτά που μοίραζε ο Στέλιος. Μετά, τους ανέβασε στο αυτοκίνητο και τους έδιωξε, αλλά σε λίγη ώρα, είχαν έρθει όλα τα Γερμανικά Φρουραρχεία. Ο Καρδάρας όμως, άφαντος. Πολλά κατορθώματα έκανε αυτό το παιδί που έχουνε μείνει στο μυαλό όλων. Ακόμα το κουβεντιάζει ο κόσμος. Μέχρι που, γερμανόφιλοι, χαφιέδες τέτοιοι, του στήσανε ενέδρα στα περβόλια στον Άγιο Γιάννη Ρέντη. Είπαμε, ότι τον κυνηγάγανε με μανία. Δεν άφηνε αυτοκίνητα, τραίνα, αποθήκες που να μην τα ανατινάξει.

Το τραγούδι ερμηνευμένο από τον δημιουργό του, τον Μιχάλη Γενίτσαρη:

«ΚΑΡΔΑΡΑΣ»

Πενθοφορεί η Αγιά Σοφιά
Παλιά και Νέα Κοκκινιά
κλάψε κι εσύ τώρα ντουνιά
πιάσαν το Στέλιο, τα σκυλιά.

Τον πιάσαν Γερμανόφιλοι
και ταγματασφαλίτες
το Στέλιο τον Καρδάρα μας,
στο Ρέντη οι αλήτες.

Δεμένο τον επήγανε
προς τον Άγιο Διονύση
δέκα τουφέκια τού ’ριχναν
ώσπου να ξεψυχήσει.

Θεέ μου, ας προλάβαινες
να ’κανες άλλη κρίση
που ’χε μανούλα κι αδελφές
και έπρεπε να ζήσει.

Άδικα τον σκοτώσανε
λες κι ήτανε κατάρα
το πιο καλύτερο παιδί
γιατί ήταν στην Αντίσταση
το Στέλιο τον Καρδάρα.

*Η τέταρτη στροφή δεν υπάρχει στο χειρόγραφο του συνθέτη, διαγραμμένη από τον ίδιο. Ο τρίτος στίχος της πέμπτης στροφής τροποποιήθηκε αργότερα κι έγινε: «Γιατί ήταν στην Αντίσταση».

(*Σημ. Κώστα Χατζηδουλή)

Δεν θα τονέ πιάνανε ποτές το Στέλιο, αλλά εκείνη τη μέρα ήτανε άτυχος. Πολύ άτυχος, — κι αυτό του πήρε τη ζωή. Ήτανε καλοκαίρι και πήγε σε μια στέρνα, εκεί στα περιβόλια του Ρέντη, για να πλυθεί. Έβγαλε τα ρούχα του, ακούμπησε τα πιστόλια δίπλα, και μόλις έσκυψε να πλυθεί, πέσανε απάνω τον και τονέ πιάσανε. Τον δέσανε με ένα σύρμα και τον πήγανε εκεί, προς τον Άγιο Διονύση, στη Δραπετσώνα κοντά. Πενήντα ντουφέκια πέσανε πάνω τον να βγάλουν το άχτι τους – το μίσος που τού ’χανε. Του κόψανε και τα γεννητικά όργανα. Τ’ όνομα αυτουνού του παιδιού είχε γίνει ύμνος, είπαμε, στον Περαία και όλοι κλάψανε που χάθηκε. Μεγάλος πατριώτης, ψυχή που δε λέγεται, από προδοτικές σφαίρες πήγε. Έλληνες είμαστε…

Τότες εγώ, μόλις έμαθα ότι τονέ σκοτώνανε, έκατσα και του ’γραψα τραγούδι. Το καλύτερό μου τραγούδι. Αυτό που λέω εδώ: «Αληθινοί πατριώτες – Καρδάρας». Μόλις έβαλα μουσική και το ’παιξα λίγες φορές, το μάθανε παντού. Το μάθανε όλοι οι σαμποτέρ, οι αγωνιστές οι άλλοι, οι αντάρτες, όλοι. Το μάθανε και ήρθανε και με πήρανε εαμίτες και αντάρτες και με πήγανε στην πλατεία στην Κοκκινιά. Πέντε χιλιάδες κόσμος και παραπάνω μαζεύτηκε, εκεί που ήτανε η μεγάλη κεντρική πλατεία. Και τότες, με κάτι παλιά μεγάφωνα που φέρανε, με βάλανε και το ’παιξα και το τραγούδησα. Πριν αρχίσω, κρατήσανε ένα λεπτό σιγή για τη μνήμη του παλικαριού.

Το τραγούδι ερμηνευμένο από τον Γιώργο Νταλάρα, στο δίσκο «Ρεμπέτικα της Κατοχής / Κατοχή – Αντίσταση – Εμφύλιος (Ανέκδοτα και Απαγορευμένα):

Όταν το τραγουδούσα, όλος ο κόσμος έκλαιγε. Κι από εκεί και μετά, έγινε παντού γνωστό το τραγούδι μου — όπως ο «Σαλταδόρος» μου, που είναι ο Ύμνος της Κατοχής. Δεν μπόραγα όμως να το γραμμοφωνήσω, από τότες. Δεν έγινε δίσκος. Μπορεί να γίνει τώρα ή αργότερα. Όσοι το ακούνε, αμέσως πάει το μυαλό τους σ’ αυτό το μεγάλο παλικάρι, στον πατριώτη…».

Η Αγια-Σοφία, η Παλιά και Νέα Κοκκινιά, η Δραπετσώνα, ο Άγιος Διονύσης και ο Άγιος Ιωάννης Ρέντης είναι λαϊκοί συνοικισμοί του Πειραιά.

Η μοναδική φωτογραφία του τραγικού αγωνιστή της αντίστασης Στέλιου Καρδάρα, βρίσκεται κρυμμένη, όλα αυτά τα χρόνια, στο προσκέφαλο του ενενηντάχρονου πατέρα του. Ούτε λεπτό δεν μπορεί χωρίς αυτή…