Ζακ Σιράκ: Από εφημεριδοπώλης του οργάνου του ΚΚ Γαλλίας σε “μπουλντόζα” του αστικού γαλλικού κράτους

Έγινε πριν κάποιες ώρες γνωστή η είδηση του θανάτου του πρώην προέδρου της γαλλικής δημοκρατίας, Ζακ Σιράκ, ο οποίος εδώ και πολλά χρόνια απέφευγε τα φώτα της δημοσιότητας, τόσο λόγω σοβαρών προβλημάτων υγείας που αντιμετώπιζε, όσο και λόγω των οικονομικών σκανδάλων στη διάρκεια της δημαρχιακής του θητείας στο Παρίσι, που οδήγησαν σε δικαστική καταδίκη του το 2011. Στη χώρα μας, λίγοι Γάλλοι πολιτικοί “αγαπήθηκαν” τόσο πολύ από τα ΜΜΕ όσο ο “φιλέλληνας” Ζακ Σιράκ, με εξαίρεση ίσως παλιότερα τον Ζισκάρ ντ’ Εστέν του “Ελλάς – Γαλλία – Συμμαχία”.

Η νιότη του έδειχνε πως θα γινόταν άλλος, αφού ο γεννημένος στο Παρίσι στις 29 Νοέμβρη 1932 Σιράκ, σε νεαρή ηλικία υπήρξε μέλος του ΚΚ Γαλλίας. Μάλιστα, αναφέρεται πως πουλούσε αντίτυπα της Ουμανιτέ, της εφημερίδας του κόμματος, ενώ είχε συνυπογράψει και την έκκληση της Στοκχόλμης ενάντια στα πυρηνικά το 1950, στη διάδοση της οποίας έπαιξαν ενεργό ρόλο οι κομμουνιστές. Απόφοιτος του περίφημου Ινστιτούτου Πολιτικών Σπουδών του Παρισιού (Sciences Po) και αργότερα της γαλλικής Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης, ο Σιράκ φαίνεται πως σύντομα έκανε ιδεολογικοπολιτική στροφή, μετά κι από ένα διάστημα παραμονής στις ΗΠΑ, δηλώνοντας εθελοντής στον πόλεμο της Αλγερίας, τότε ακόμα γαλλική αποικία που πάλευε για την ανεξαρτησία της. Μάλιστα χρειάστηκε να βάλει “μέσο” για να γίνει δεκτός, καθώς οι ανώτεροί του δεν τον ήθελαν, λόγω του φιλοκομμουνιστικού του παρελθόντος.

Από τις αρχές της δεκαετίας του ’60 η άνοδός του στο αστικό πολιτικό στερέωμα θα είναι μετεωρική, καθώς γίνεται προστατευόμενος του τότε πρωθυπουργού Ζωρζ Πομπιντού, που τον αποκαλεί χαϊδευτικά “μπουλντόζα” (παρατσούκλι γνώριμο αργότερα και στην Ελλάδα) λόγω του εκρηκτικού του χαρακτήρα και της ακατάβλητης ενεργητικότητάς του. Καταλαμβάνει μια σειρά υπουργικούς θώκους τα επόμενα χρόνια, ενώ το Μάη του 1968, ως υπουργός Κοινωνικών Υποθέσεων, θα πρωτοστατήσει στις συμφωνίες της Γκρενέλ με τα γαλλικά συνδικάτα, όπου με μια σειρά παραχωρήσεις (αύξηση του κατώτατου μισθού) θα συμβάλλει μεταξύ πολλών άλλων παραγόντων στον τερματισμό της γενικής απεργίας και το ξεφούσκωμα της ριζοσπαστικοποίησης της περιόδου, που επισφραγίστηκε από το θρίαμβο του Ντε Γκωλ στις ακόλουθες προεδρικές εκλογές. Ο ίδιος ισχυρίστηκε αργότερα πως είχε συναντηθεί μυστικά με συνδικαλιστές έχοντας ένα όπλο στην τσέπη του.

Ο αιφνίδιος θάνατος του Πομπιντού το 1974 οδήγησε τον Σιράκ στο πλευρό του ντ’ Εστέν για τη διεκδίκηση της ηγεσίας του γκωλικού κόμματος, στήριξη που επιβραβεύτηκε από τον τελευταίο, διορίζοντας ως πρόεδρος τον Σιράκ στη θέση του πρωθυπουργού. Το 1976 ήρθε σε σύγκρουση με το κόμμα του, ιδρύοντας ένα νέο δεξιό σχηματισμό, το “Συναγερμό για τη Δημοκρατία” (RPR), ενώ ένα χρόνο μετά γίνεται ο πρώτος εκλεγμένος δήμαρχος του Παρισιού με καθολική ψηφοφορία, θέση την οποία διατήρησε ως το 1995, χρησιμοποιώντας την ως εφαλτήριο εκλογικής ανόδου στο ανώτατο αξίωμα του γαλλικού κράτους.

Η πρώτη του προεδρική απόπειρα έγινε στις εκλογές του 1981, όπου κατόρθωσε να εκλεχθεί τρίτος, πίσω από το θριαμβευτή Μιτεράν και τον γκωλικό υποψήφιο. Επαναπροσεγγίζει το παλιό του κόμμα, με το οποίο υπογράφει σύμφωνο συνεργασίας, και στις βουλευτικές εκλογές ο συνασπισμός γκωλικών – κόμματος Σιράκ αποσπά την απόλυτη πλειοψηφία, με αποτέλεσμα ο Μιτεράν να τον διορίσει πρωθυπουργό του. Η συνύπαρξη με το σοσιαλδημοκράτη πρόεδρο αποδεικνύεται ακανθώδης, με την ανοχή του ωστόσο ο Σιράκ προσφέρει χρήσιμες υπηρεσίες στους Γάλλους αστούς, μέσω ενός κύματος ιδιωτικοποιήσεων, της κατάργησης του φόρου αλληλεγγύης στη μεγάλη περιουσία και άλλων νεοφιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων. Η θητεία του σημαδεύτηκε επίσης από τη δολοφονία του φοιτητή Μαλίκ Ουσεκίν από την αστυνομία στη διάρκεια διαδηλώσεων ενάντια στη σχεδιαζόμενη μεταρρύθμιση στην ανώτατη εκπαίδευση. Μετά από μία ακόμα αποτυχημένη προσπάθεια εκλογής στην προεδρία του 1988, τελικά πετυχαίνει το στόχο του 1995, νικώντας το σοσιαλιστή υποψήφιο Λιονέλ Ζοσπέν.

Ως πρόεδρος, ο Ζακ Σιράκ επανεισήγαγε τις πυρηνικές δοκιμές της Γαλλίας στο νότιο Ειρηνικό, προκαλώντας τεράστιες αντιδράσεις από τα κράτη της περιοχής. Εργάστηκε επίσης για την αναθέρμανση των παραδοσιακά ψυχρών σχέσεων της Γαλλίας με το ΝΑΤΟ, ενώ πήρε και αυστηρά αντιμεταναστευτικά μέτρα. Έντονη κοινωνική δυσαρέσκεια προκλήθηκε από το νομοσχέδιο του πρωθυπουργού του, Αλέν Ζιπέ, για τη συνταξιοδότηση των δημοσίων υπαλλήλων, οδηγώντας το Σιράκ το 1997 σε απόφαση διάλυσης της γαλλικής εθνοσυνέλευσης και προκήρυξη βουλευτικών εκλογών, τις οποίες κέρδισαν οι σοσιαλιστές του Ζοσπέν. Μια νέα συγκατοίκηση κεντροδεξιάς – κεντροαριστεράς ξεκίνησε, με το διορισμό του Ζοσπέν στη θέση του πρωθυπουργού.

Η αντιλαϊκή πολιτική συνεχίζεται αμείωτη, ενώ κερδισμένος αναδεικνύεται ο ακροδεξιός Ζαν Μαρί Λεπέν του Εθνικού Μετώπου, που στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών του 2002 συγκεντρώνει 17% των ψήφων, αφήνοντας πίσω του το Ζοσπέν. Ο Σιράκ, αξιοποιώντας τη λογική του “μετώπου ενάντια στην ακροδεξιά”, που εξέθρεψαν ωστόσο οι πολιτικές του, αναδεικνύεται θριαμβευτής του δεύτερου γύρου με 82% των ψήφων. Στην αρχή της δεύτερης θητείας του, ο Σιράκ αναζωπυρώνει πρόσκαιρα τη δημοφιλία του εντός κι εκτός Γαλλίας, αντιτιθέμενος, στα πλαίσια των ανταγωνισμών της γαλλικής άρχουσας τάξης με εκείνη των ΗΠΑ, στον πόλεμο στο Ιράκ το 2003.

Δυο χρόνια όμως μετά, θα δεχτεί όμως, όπως συνολικά οι κυβερνήσεις της ΕΕ, ένα ηχηρό χαστούκι από το γαλλικό λαό, που απέρριψε σε δημοψήφισμα το ευρωσύνταγμα με ποσοστό 55%. Παρά όμως την κυβερνητική κρίση που προκλήθηκε, ο Σιράκ τελικά κατόρθωσε να μείνει στη θέση του ως το 2007, όταν και ανακοίνωσε πως δε θα ξαναδιεκδικούσε την προεδρία της χώρας, παραδίδοντας τη σκυτάλη στο Νικολά Σαρκοζί. Σημαντικότατο γεγονός κατά τη δεύτερη θητεία του Σιράκ υπήρξε και η εξέγερση στα προάστια του Παρισιού το φθινόπωρο του 2005, με αφορμή το θάνατο από ηλεκτροπληξία δυο εφήβων που καταδιώκονταν από την αστυνομία. Τα εκτεταμένα επεισόδια που ακολούθησαν, τα οποία και κατεστάλησαν με βία και προσφυγή στην κήρυξη κατάστασης έκτακτης ανάγκης, ανέδειξαν το μέγεθος του κοινωνικού αποκλεισμού των νέων Γάλλων στις φτωχότερες συνοικίες, ιδιαίτερα εκείνων με μεταναστευτική καταγωγή.

Μετά την απόσυρσή του από την ενεργό δράση, βρέθηκε αντιμέτωπος με τις ατασθαλίες του παρελθόντος -όχι τις ερωτικές, που απασχόλησαν κατά καιρούς έντονα τον κίτρινο τύπο της εποχής του-, αλλά τις οικονομικές, με αποτέλεσμα να καταδικαστεί το 2011 σε δύο χρόνια φυλάκισης με αναστολή για τα αδικήματα της απιστίας, της υπεξαίρεσης δημοσίου χρήματος και ασυμβίβαστο συμφερόντων στο διάστημα 1990-1995. Ήταν η πρώτη φορά που καταδικαζόταν για ποινική υπόθεση πρώην πρόεδρος στη Γαλλία, ο Σιράκ ωστόσο  είχε κατορθώσει ήδη κατά τα φαινόμενα να διασφαλίσει την υστεροφημία του ως “Νέστορας” της πέμπτης γαλλικής δημοκρατίας.