Τα “αθάνατα ρεκόρ” των σοσιαλιστικών χωρών

Χτες ξεκίνησε το 17ο πρωτάθλημα στίβου στο Κατάρ, με δύσκολες καιρικές συνθήκες και πολύ υψηλές θερμοκρασίες, που δυσχεραίνουν το έργο των αθλητών, γεμίζουν όμως τα ταμεία των διοργανωτών με πετροδολάρια.

Με αυτήν την αφορμή, θυμόμαστε κάποια παγκόσμια ρεκόρ που παραμένουν ακατάρριπτα εδώ και αρκετές δεκαετίες, καθώς ανήκουν σε αθλητές και αθλήτριες των σοσιαλιστικών χωρών που κυριαρχούσαν σε διάφορα αγωνίσματα, σημειώνοντας αξεπέραστες επιδόσεις. Ρεκόρ που αντέχουν στον χρόνο, μολονότι έχουν περάσει τρεις δεκαετίες από την πτώση του τείχους και τη διάλυση αυτών των χωρών -μαζί, ως ένα βαθμό, και των αθλητικών υποδομών τους.

Σύμφωνα με τα στοιχεία από τη Wikipedia, λοιπόν, στα αγωνίσματα των ανδρών, έχει επιβιώσει το ρεκόρ στη σφυροβολία που κατέχει ο Σοβιετικός Γιούρι Σέντιχ από το 1986 με βολή στα 86,74 μ. καθώς και στη δισκοβολία, που κατέχει ο Γιούργκεν Σουλτ, πολίτης της ΓΛΔ τότε, με βολή στα 74.08 μ. Πρέπει να σημειωθεί ωστόσο πως στα συγκεκριμένα αγωνίσματα, γίνονται κατά καιρούς αλλαγές στο βάρος της σφύρας και του δίσκου, που επηρεάζουν και τη διακύμανση των επιδόσεων των αθλητών.

Στους παραπάνω, θα μπορούσε να προστεθεί και ο θρυλικός Τσέχος ακοντιστής Γιαν Ζελέζνι, που ανδρώθηκε αθλητικά στη σοσιαλιστική κι ενιαία Τσεχοσλοβακία, αλλά έκανε τα ρεκόρ του τη δεκαετία του 90′. Τότε δηλαδή που σημείωσε το θρυλικό του ρεκόρ κι ο Κουβανός άλτης Χαβιέ Σοτομαγιόρ στο ύψος -μες στην πιο μαύρη περίοδο του εμπάργκο, που η πατρίδα του αντιμετώπιζε τεράστιες δυσκολίες.

Στα αγωνίσματα των γυναικών, συναντάμε το ρεκόρ στα 400 μ. της θρυλικής Μαρίζα Κοχ από τη ΓΛΔ, με επίδοση 47.60, που κρατάει από το 1985. Το παγκόσμιο ρεκόρ στα 800 μ. της Τσεχοσλοβάκας Γιαρμίλα Κρατοσβίλοβα, με 1.53,28, που είναι και το πιο ανθεκτικό ρεκόρ του γυναικείου στίβου, αφού κρατάει από το 1983. Την αξεπέραστη επίδοση της Βουλγάρας Στέφκα Κονσταντίνοβα στο άλμα εις ύψος με 2.09 -οι αιθέρες “μας ανήκουν”.

Στο άλμα εις μήκος αντέχει ακόμα, από το 1988, το ρεκόρ που πέτυχε στο Λένινγκραντ η Σοβιετική Γκαλίνα Τσιστιάκοβα. Την ίδια χρονιά στη Σεούλ, η σοβιετική ομάδα στη μεγάλη σκυτάλη (4Χ400) σημείωσε μια εκπληκτική επίδοση (3.15,17) που αποτελεί μέχρι και σήμερα το παγκόσμιο ρεκόρ στο αγώνισμα. Τα σοβιετικά ρεκόρ κλείνουν με το 22.63 που σημείωσε το 1987 στη σφαίρα η Ναταλία Λισόφσκαγια. Και ο κατάλογος κλείνει με το ρεκόρ στο δίσκο, που ανήκει πάλι στη ΓΛΔ -όπως και στους άντρες- με το 76. 80 της Γκαμπριέλε Ράινς.

Είναι χαρακτηριστικό πως τη δεκαετία του 80′, η ΓΛΔ έφτασε στο σημείο να ξεπερνά ακόμα και τις ΗΠΑ στον πίνακα των μεταλλίων -πχ στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Σεούλ το 88′, που υπήρχε άμεση σύγκριση- και να είναι δεύτερη στον κόσμο πίσω μόνο από τη Σοβιετική Ένωση, ενώ στη δεκάδα των μεταλλίων βρίσκονταν η Ουγγαρία, η Ρουμανία και η Βουλγαρία.

Η λάμψη των επιδόσεων και των μεταλλίων δεν πρέπει να μας τυφλώσει, και να μην δούμε την σκοτεινή τους πλευρά. Όπως ο οικονομικός ανταγωνισμός της σοσιαλιστικής κοινότητας με το καπιταλιστικό μπλοκ γινόταν πολλές φορές με τους όρους που έβαζε το τελευταίο (πχ την κούρσα των εξοπλισμών) και κριτήρια της αγοράς, έτσι και ο αθλητικός ανταγωνισμός, δεν μπορούσε παρά να γίνει, ως ένα βαθμό, με τα κριτήρια του επαγγελματικού αθλητισμού και τα αρνητικά του στοιχεία -πχ την χρήση αναβολικών ουσιών. Η αστική προπαγάνδα και οι υποκριτικές, επιλεκτικές της ευαισθησίες στο θέμα -που συνεχίζονται μέχρι σήμερα, ενάντια στην καπιταλιστική Ρωσία του Πούτιν, στο πλαίσιο των γεωπολιτικών ανταγωνισμών- δεν αναιρούν τα αρνητικά φαινόμενα του πρωταθλητισμού.

Στον αντίποδα, όσοι νομίζουν ότι οι αθλητικές επιτυχίες των σοσιαλιστικών χωρών ετοιμάζονταν σε εργαστήρια χημικών και οφείλονται στη χρήση αναβολικών ουσιών, γελιούνται. Οι επαγγελματίες αθλητές -αν και αυτός ο όρος είναι σχετικός για την περίπτωση των σοσιαλιστικών χωρών- δεν ήταν προϊόντα των εργαστηρίων, αλλά του μαζικού λαϊκού αθλητισμού, των υποδομών που εξασφάλιζαν μαζική άθληση για τον λαό, και αναδείκνυαν με τον καλύτερο τρόπο τις κλίσεις και τα ταλέντα του. Κι είναι αυτές ακριβώς οι δομές που λείπουν σήμερα από τις πρώην σοσιαλιστικές χώρες -κάτι που έχει το αντίκτυπό του και στη βιτρίνα του επαγγελματικού αθλητισμού, τα μετάλλια και τις επιδόσεις στις μεγάλες αθλητικές διοργανώσεις.

Ο σοσιαλισμός που γνωρίσαμε στον εικοστό αιώνα δεν ήταν απαλλαγμένος από αντιφάσεις, ούτε στο κομμάτι του αθλητισμού, κατάφερε όμως ακόμα κι εκεί να δώσει σπουδαία δείγματα, σε κάθε επίπεδο, και όχι μόνο στον πρωταθλητισμό.