Ενήλικοι στην Αίθουσα: Μια ελληνική τραγωδία για πολιτικά νήπια

Όχι ότι εδώ στην Κατιούσα είμαστε πολιτικά ζώα μέχρι το μεδούλι, αλλά το απόγευμα της Πέμπτης 3 Οκτώβρη δεν είχαμε, και δε θέλαμε να έχουμε, να κάνουμε κάτι καλύτερο. Οπότε πληρώσαμε 8 ολόκληρα ευρώ (24 για την ακρίβεια) και πήγαμε να δούμε την πολυσυζητημένη ταινία του Κώστα Γαβρά «Ενήλικοι στην Αίθουσα» (Adults in the Room). Απ’ τους πρώτους σε όλη την Ελλάδα. Κούνια που μας κούναγε.

Ο κάποτε μεγάλος Γαβράς που μας έχει προικίσει κινηματογραφικά με ταινίες όπως το «Ζ», η «Κατάσταση Πολιορκίας», ο «Αγνοούμενος» (ακόμα και το «Τσεκούρι») κάνει εδώ μια από τις λεγόμενες «πατάτες» της καριέρας του. Και το περισσότερο «άμυλο» σε αυτή την πατάτα βρίσκεται όχι και τόσο στο πολιτικό σκέλος, αυτό, οκ, το περιμέναμε ότι θα ήταν «αλλού γι’ αλλού», αλλά στο καθαρά τεχνικό και καλλιτεχνικό. Όμως ας ξεκινήσουμε απ’ το πολιτικό.

Η ταινία αποτελεί μεταφορά τμήματος του ομώνυμου βιβλίου του Γιάν(ν)η Βαρουφάκη (αυτού που αφορά το πρώτο εξάμηνο του ’15, το βιβλίο είναι πιο πλατύ και περιλαμβάνει αρκετό background). Ήταν το εξάμηνο της λεγόμενης «περήφανης διαπραγμάτευσης» της κυβέρνησης Σύριζα τότε που η «Πρώτη Φορά Αριστερά» παρίστανε ότι διαπραγματεύεται για λογαριασμό των εργ…

-Κάτσε Στρώμα, μήπως τα λες όλα αυτά γιατί είσαι όργανο του Κούλη;
-Ποιανού Κούλη βρε άνθρωπέ μου, κάτσε διάβασε δυο αράδες πρώτα και μετά βγάζεις συμπ…
-Α, ναι, οκ, σόρρυ, ναι, σόρρυ

Η ταινία λοιπόν αφορά το 1ο εξάμηνο του ’15 και το «ρεζουμέ» είναι ότι ο Γιάνης, ο Αλέξης και οι περισσότεροι προύχοντες του Σύριζα, παρότι φουλ ευρωλιγούρηδες ήθελαν, σε περίπτωση “μη βιώσιμης” συμφωνίας τη “ρήξη” αλλά θεοί, δαίμονες, κύκλωπες, λαιστρυγόνες και ο Τσακ Νόρις έβαλαν το χέρι τους για να τους “φοβερίξουν”, πλην του Γιάνη, και να τους αναγκάσουν να συνθηκολογήσουν.

Ποια «Ελλάδα» και ποια «διαπραγμάτευση» όμως; Μπορεί να είναι παλιό σαν ρήση αλλά εδώ έχει πλήρη εφαρμογή: Χαλόου; Υπάρχουν δύο «Ελλάδες» και ο Βαρουφάκης δεν βρισκόταν στην «Αίθουσα» για να υποστηρίξει τη μία, των πολλών, αλλά μια άλλη διευθέτηση για τη διαιώνιση της κυριαρχίας της «Ελλάδας» που κάνει κουμάντο και σήμερα, μια διευθέτηση εντός ευρώ, εντός ΕΕ, εντός καπιταλισμού. Όχι ότι ήταν «διατεθειμένος να υποχωρήσει» μέχρι εκεί, αλλά διότι ο στρατηγικός του στόχος εξαρχής ήταν αυτός. Γι’ αυτό υπέγραψε τις δημιουργικές ασάφειες της 20ής Φεβρουαρίου, γι’ αυτό συνέχιζε να εργάζεται για «βιώσιμες συμφωνίες», γι’ αυτό και μετά το δημοψήφισμα παραιτήθηκε μεν αλλά έδωσε ολόψυχες ευχές (και επιστολικές ψήφους) στον Τσίπρα να συνεχίσει το πέρασμα της θηλιάς στον ελληνικό λαό. Το αν είχε «καλές προθέσεις» ή ήταν «καλό παιδί» δεν αλλάζει την ουσία. Όλοι θα πίναμε ένα τσίπουρο και θα τρώγαμε μία λακέρδα με το Βαρουφάκη γιατί πράγματι, μολονότι εγωπαθής και «ψωνισμένος» (και ενδεχομένως εξαιτίας αυτών) είναι μια άκρως ενδιαφέρουσα προσωπικότητα.

-Ρε Στρώμα, σοβαρά τώρα, τι «εγωπαθής και ψωνισμένος»; Είναι εκφράσεις αυτές; Μήπως είσαι βαλτός του Σύριζα;
-Ρε θα ηρεμήσεις;
-Με συγχωρείς, δεν εννοούσα… οκ, συνέχισε

Χωρίς να θέλουμε να πάμε σε spoiler territory να σημειώσουμε μερικές ασυνέπειες έως και αντιστροφές της πραγματικότητας. Η γνωστή πχ. «επίθεση αναρχικών σε εστιατόριο στα Εξάρχεια» την άνοιξη του ’15, απεικονίζεται τόσο κραυγαλέα αντεστραμμένη που από έκφραση οργής γίνεται βουβή παράκληση του τύπου «Γιάνη, κράτα γερά, μη μας απογοητεύσεις». Ο Τσίπρας απ’ την άλλη παρουσιάζεται ως ο υπέρτατος «γιωτάς», ο τύπος που δεν ξέρει να χωρίζει δυο γαϊδάρων άχυρα, κάτι σαν τον Χατζηχρήστο ή τον Τάσο Γιαννόπουλο που πρωτοήρθε στην πόλη από το χωριό και δεν καταλαβαίνει τι λένε τα κομπιούτερς, οι αριθμοί, ο Ντράγκι και ο Σόιμπλε. Όλο το αφήγημα των απογοητευμένων πρώην και ψιλονύν, δήθεν «ανόρεχτων» πλέον, συριζαίων, με τους «έρπητες», τις «απομονώσεις» και τις 17ωρες διαπραγματεύσεις βρίσκει τη δικαίωσή του. Δηλαδή ναι μεν ο Τσίπρας πρόδωσε, αλλά «δε φταίει το παιδί, το παρασύρανε». Εν τω μεταξύ η Λαγκάρντ διευθύντρια του ΔΝΤ, αυτού του θεσμού-καρμανιόλα για τους λαούς παρουσιάζεται για κάποιο μεταφυσικό λόγο ως η «καλή» ή τελοσπάντων η ψιλοκαλοπροαίρετη της υπόθεσης, το ίδιο και ο άσημος τότε Μακρόν ενώ οι υπόλοιποι Γάλλοι αξιωματούχοι ως αδύναμοι και «λίγοι» απέναντι στον Σόιμπλε.

Αυτά για το «περιεχόμενο», συνεχίζουμε με το καλλιτεχνικό σκέλος, με τη μορφή, αν και όπως έλεγε και ο [δεν έχω ιδέα αν το έλεγε κάποιος, μόλις τώρα μου ‘ρθε] «η μορφή είναι περιεχόμενο και το περιεχόμενο μορφή». Ορισμένες ερμηνείες είναι από υποφερτές έως καλές (πχ. Λούλης-Γιάνης και Τάρλοου-Τσακαλώτος) ωστόσο οι περισσότερες είναι πομπώδεις και υπερβολικές, στα όρια της παρωδίας. Ο Ούλριχ Τουκούρ (Σόιμπλε) για παράδειγμα, ο οποίος είναι ηθοποιάρα «καίγεται» κατόπιν προφανώς οδηγιών του σκηνοθέτη. «Καλημέρα» του έλεγες «Έγκζιτ δε Γιούρο» απαντούσε. Είναι αλήθεια ότι ο Γαβράς υιοθετεί αυτή την ημικωμική προσέγγιση σε μια προσπάθεια αποδόμησης των ίδιων του των χαρακτήρων σε διάφορες ταινίες (πχ. «Τσεκούρι») όμως η προσέγγιση αυτή εδώ δεν έχει θετικά αποτελέσματα. Τα πλάνα αποπνέουν τηλεοπτική αισθητική και μάλιστα όχι της καλής περιόδου της ελληνικής τηλεόρασης. Ειδική μνεία στην απεικόνιση των αποτελεσμάτων των εκλογών και του δημοψηφίσματος με γραφικά… γραφικά λες και πρόκειται για κάποιο τηλεπαιχνίδι με… αντίστροφη μέτρηση, μια τελείως «άκυρη» επιλογή. Κερασάκι στην τούρτα ή μάλλον φραγκόσυκο στο μάφιν της ταινίας η πλήρως και ταπανταολικά απάλευτη μουσική του έμπειρου Αλεξάντερ Ντεσπλά, που θυμίζει υπόκρουση τουριστικής ταβέρνας τύπου «souvlaki–muzaka» βγαλμένη από τα χειρότερα σποτάκια του ΕΟΤ.

Και ναι, το βιβλίο του Βαρουφάκη «Adults in the Room» (ελληνικός τίτλος για κάποιο λόγο… «Ανίκητοι Ηττημένοι») ήταν «καλύτερο». Ή μάλλον ήταν πολύ καλύτερο και μάλιστα χωρίς εισαγωγικά. Καλύτερο ως πολιτικό άρλεκιν, καλύτερο ως «πούλημα τρέλας», καλύτερο ως άθροισμα ουρανομηκών παπαντζών, καλύτερο ως αγιογραφική αυτοβιογραφία, καλύτερο ως ξεπλυματικό της νεοκεντρώας νεοπασοκιάς του συγγραφέα του, πάντως καλύτερο ως «χαλαρό» μεν ανάγνωσμα (λόγω ύφους) που προσφέρεται όμως για πολλά συμπεράσματα από τους αναγνώστες του (λόγω περιεχομένου).

-Τώρα τι θα γίνει; Μετά από το σφυροκόπημα της ταινίας μας προτείνεις να «ισοφαρίσουμε» αγοράζοντας το βιβλίο του καράφλα του Βαρουφάκη; Μήπως τελικά είσαι όργανο του «Μερα25»;
-Ποιου «Μέρα25» βρε αγόρι μου, «ένα είναι το ΜΕΡΑ», σύνελθε λίγο

Αυτό που θέλω να πω είναι ότι ακόμα και ο ίδιος ο «πολύς» Γιάνης είναι πιο «αντικειμενικός» με τον εαυτό του στο βιβλίο. Μας «δίνει» τον εαυτό του υπερασπιζόμενος πλήρως ατάκες όπως «Μας αρέσει το 70% του Μνημονίου, αλλά όχι το “τοξικό” 30%» ή «Θα έχουμε χρόνο για ταξική πάλη αργότερα, όταν θα δημιουργηθεί πλούτος, αλλά μέχρι τότε εργοδότες και εργαζόμενοι έχουν τα ίδια συμφέροντα». Ακόμη, δε χάνει ευκαιρία να χρησιμοποιεί εκφράσεις για «σταλινισμούς» και «σοβετίες», με αρνητική φυσικά χροιά. Τα λέει μόνος του ο άνθρωπος. Τέλος, αναφέρει στο βιβλίο του ότι οι απόψεις του στις αρχές του ’15 αν έπρεπε να τον τοποθετήσουν κάπου «γεωγραφικά», θα τον τοποθετούσαν… δεξιότερα των «δραχμιστών» της φράξιας Λαφαζάνη (που «σιγά τα αίματα» δηλαδή) αλλά ακόμα και της ηγετικής ομάδας του Σύριζα (Τσίπρας, Παππάς κλπ). Τέτοιες στιγμές απουσιάζουν ή υποβαθμίζονται εντελώς από το έργο του Γαβρά και αντικαθίστανται από τον μοναχικό τίμιο «παντελονάτο» outsider καβαλάρη Yani. Μια καρικατούρα.

-Τελικά την ταινία να πάμε να τη δούμε;
-Θέλτε πάντε, θέλετε μην πάτε. Το θέμα είναι να μη δίνετε τόση σημασία στις ταινίες που απεικονίζουν σωτήρες που θα μας λυτρώσουν μαγικά και ανέξοδα, αλλά να πάτε να γραφτείτε στο σωματείο σας, να παλέψ…
-Ρε άρχισες πάλι τα «ξύλινα»;
-Ναι, με συγχωρείς, δεν το ήθελα.

Αλλά να πάτε.