Τελευταίο χειρόγραφο για τη «Θυμέλη»

Μας έμαθε να αγαπάμε το Θέατρο και τους ηθοποιούς. Μας δίδαξε, με το ήθος της, την αντικειμενικότητά της και την πραότητά της. Αγωνίστρια μια ολόκληρη ζωή, σε όλα τα μέτωπα, μέχρι τέλους. Μέχρι το τελευταίο της χειρόγραφο. Πάντα στον «Ριζοσπάστη». Πηγαίνει τώρα να συναντήσει τον αγαπημένο της Τίμο Περλέγκα. Αφήνει το αστέρι της, τον Γιάννο. Έτοιμη για το μεγάλο ταξίδι η κυρία Αριστούλα Ελληνούδη. Δεν θα την ξεχάσουμε…

Θα την αποχαιρετήσουμε, σε πολιτική τελετή, την Πέμπτη 17 Αυγούστου στη 1 το μεσημέρι, στο νεκροταφείο Καισαριανής.

***

Το catisart.gr χρόνια τώρα τη συναντούσε στις παραστάσεις. Ανταλλάσσαμε μαζί της γνώμες, ακούγαμε τις εμπεριστατωμένες απόψεις της, παίρναμε από την εμπειρία και τη σοφία της. Πάντα χαιρόταν και καμάρωνε όταν μιλούσε για το βλαστάρι της, τον Γιάννο.

***

«Και πήγες εκεί – στη σκοτωμένη γενιά σου
Τώρα όμως έμαθα το μυστικό
και το χαμόγελό σου»

Αυτά έγραψε γι’ αυτήν ο γιος της, Γιάννος Περλέγκας, στο χρονολόγιό του στο F/B χρησιμοποιώντας και την παραπάνω φωτογραφία. Του ευχόμαστε καλή δύναμη, θερμά συλλυπητήρια και να είναι υγιής και δημιουργικός, όπως τον ήθελε, για να τη θυμάται.

Δεν λησμονώ πως πέρυσι, ως περήφανη μητέρα και ως ακριβοδίκαιη κριτικός, είχε παρακολουθήσει τουλάχιστον τρεις φορές την παράσταση «Ο Αδαής και ο Παράφρων» του Τόμας Μπέρνχαρντ σε σκηνοθεσία του Γιάννου Περλέγκα, που παίχτηκε με αξιοσημείωτη επιτυχία στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης.

Aπό τους «Μικροαστούς» του Γκόρκι

Η Αριστούλα Ελληνούδη ήταν κριτικός θεάτρου, συγγραφέας και ηθοποιός. «Τελευταίο χειρόγραφο» σε ηλικία 72 χρονών, ύστερα από ολιγόμηνη μάχη με τον καρκίνο.

Είχε παίξει:

-Θεατρική παράσταση
Η κυρία δε με μέλλει (1970)
-Τηλεοπτική σειρά (1973)
Μαρίνα Αυγέρη
-Κινηματογραφική ταινία
Κλειστό παράθυρο (1977)
-Τηλεοπτική θεατρική παράσταση
Οι μικροαστοί (1982)

***

Εδώ, ένα κείμενο της Αριστούλας Ελληνούδη. Κριτική για την παράσταση «Τραχίνιες» που είχε ανεβάσει το Εθνικό Θέατρο στο Φεστιβαλ της Επιδάυρου το 2013.

«Τραχίνιες»

Εκτός του «Κύκλωπα», το Εθνικό Θέατρο παρουσίασε στα Επιδαύρια και την ελάχιστα παιζόμενη τραγωδία του Σοφοκλή «Τραχίνιες», για το διπλό, ερωτικής αιτιολογίας, φοβερό χαμό του Ηρακλή και της γυναίκας του Διηάνειρας. Ο Σοφοκλής, ποιτητικά, αλλά με σκληρή ρεαλιστική αλήθεια και περισσή θλίψη για τα υπαρξιακά πάθη και τους θανάσιμους έρωτες των ανθρώπων, χειρίζεται το μύθο για το φρικτό τέλος του Ηρακλή. Ο «ημίθεος» γιος του Δία και της Αλκμήνης, που διεκδίκησε τη Διηάνειρα από τον αντίζηλό του ποταμό – τέρας Αχελώο, εξοντώνοντας με τα βέλη του τον φιδίσιο Νέσο, την παντρεύτηκε και έκανε πολλά παιδιά μ’ αυτήν, έμελλε να χαθεί από το «ερωτικό φίλτρο», που ξεψυχώντας έδωσε ο Νέσος στη Διηάνειρα, αν ποτέ το χρειαστεί. Η Διηάνειρα, ανήσυχη με την πολύμηνη απουσία του Ηρακλή από το σπίτι του στην Τραχίνα και φοβούμενη παλιούς χρησμούς, στέλνει το γιο της Υλλο, να αναζητήσει τον πατέρα του. Με δύο αγγελιαφόρους διασταυρώνεται το κακό μαντάτο. Ο Ηρακλής έχει αλώσει την πόλη του Ευρίτου, από έρωτα για την όμορφη κόρη του, Ιόλη και επιστρέφει με αυτήν. Η Διηάνειρα, για να ξανακερδίσει τον έρωτα του Ηρακλή, του στέλνει με αγγελιαφόρο ένα νέο μανδύα, εμποτισμένο με το «φίλτρο» που της έδωσε ο Νέσος, ανυποψίαστη ότι πρόκειται για δηλητήριο.

Η Αριστούλα Ελληνούδη, τον Απρίλιο του 2013, στην ομιλία της με θέμα: «Θέατρο, αισθητικά κινήματα και η επαναστατική τομή του Μπέρτολτ Μπρεχτ».

Ο Υλλος συναντά τον πατέρα του κατά την επιστροφή του και βλέπει τον Ηρακλή να φορά το μανδύα και να ξεσκίζονται οι σάρκες του. Τρέχει στη μάνα του. Με μένος και πόνο κατηγορεί τη συζυγοκτονία της. Η Διηάνειρα απελπισμένη αυτοκτονεί. Σπαραγμένος από πόνους ο Ηρακλής φθάνει στο σπίτι, όπου ξεψυχώντας ζητά να κάψουν το κορμί του και ορκίζει το γιο του να παντρευτεί την Ιόλη. Έχοντας ασχοληθεί με την όπερα, ο Θωμάς Μοσχόπουλος, με την απόδοση και τη σκηνοθεσία του, θέλοντας να αποφύγει και τον παραμικρό μελοδραματισμό, αντιμετώπισε το έργο σαν «παραμυθολογικό» αφήγημα, σαν επικού τύπου μελόδραμα, αρμόζον περισσότερο στο οπερατικό είδος παρά στο ρεαλιστικό θέατρο πρόζας. Ζήτησε από τους ταλαντούχους ηθοποιούς να αποφύγουν κάθε δραματικότητα και να προσδώσουν στο λόγο τους οπερατικά «μουσικές» πινελιές. Πειθαρχώντας στη σκηνοθετική αντίληψη, η Αννα Μάσχα, με μακρόσυρτα και μονότονα «τραγουστό» λόγο, με ωραιοπαθείς στάσεις του σώματος και επαναλαμβανόμενα όμοιες, καλλιεπείς κινήσεις των χεριών, αφηγήθηκε χωρίς συναισθηματική βάσανο τις αγωνίες, την ερωτική πληγή και την απεγνωσμένη πράξη της Διηάνειρας. Ο, δυνατών εκφραστικών μέσων, Αργύρης Ξάφης, με οπερατική πόζα, ακόμη και με μια σύντομη άρια, υποδύθηκε τον Ηρακλή. Η πολύπειρη Φιλαρέτη Κομνηνού (Τροφός) κατάφερε να εξισορροπήσει το σκηνοθετικό ζητούμενο με τη ρεαλιστική απλότητα. Ιχνη αλήθειας είχαν οι ερμηνείες των Κώστα Μπερικόπουλου, Θάνου Τοκάκη και Γιώργου Χρυσοστόμου. Μια χωρίς ίχνος συγκίνησης παράσταση, που όμως έχει τρεις σημαντικές αρετές. Την πολύ ενδιαφέρουσα, με ροκ στοιχεία «οπερατική» σύνθεση του Κορνήλιου Σελαμσή, ζωντανά εκτελεσμένη από τρεις μουσικούς και εξαιρετικά διδαγμένη στο Χορό, από την Μελίνα Παιονίδου. Τη μοντερνιστική κινησιολογία – χορογραφία του Χρήστου Παπαδόπουλου και το λιτό με απλά μέσα μεταμορφώσιμο σκηνικό της Ελλης Παπαγεωργίου.
ΘΥΜΕΛΗ, Ριζοσπάστης, Κυριακή 18 Αυγούστου 2013

Στη φωτογραφία (κάτω) ο γάμος της με τον Τίμο Περλέγκα. Κουμπάροι η Τζένη Καρέζη και ο Κώστας Καζάκος.

Για την Αριστούλα Ελληνούδη σε ανακοίνωσή της η ΚΕ του ΚΚΕ αναφέρει:

«Η σ. Αριστούλα Ελληνούδη γεννήθηκε το 1945 σε συνθήκες παρανομίας. Μεγάλωσε και γνώρισε τον κόσμο μέσα στις αντίξοες συνθήκες της ήττας του λαϊκού κινήματος. Ήταν κόρη του Γιώργη Ελληνούδη, στελέχους του ΚΚΕ από τη δεκαετία του 1920, που κατά τη διάρκεια της Κατοχής είχε την ευθύνη του Τυπογραφείου του ΕΑΜ.

Οι γονείς της, αμέσως μετά τη γέννησή της, πήγαν στη Μακεδονία για παράνομη δουλειά στο μηχανισμό του Κόμματος. Ο πατέρας της το 1947 πέρασε στις γραμμές του ΔΣΕ και στη συνέχεια, μετά την ήττα, στην πολιτική προσφυγιά. Η σ. Αριστούλα περνά τα πρώτα παιδικά της χρόνια στην Αθήνα, μεταφερόμενη από γιάφκα σε γιάφκα, μαθαίνοντας πάντα να είναι σιωπηλή και λιγομίλητη.

Το 1952 η μητέρα της αναγκάζεται να αποκαλυφθεί. Για ένα διάστημα ζουν κάτω από άθλιες οικονομικές συνθήκες. Με χίλια βάσανα χτίζουν ένα δωματιάκι στην Καισαριανή. Εκεί πέρασε η Αριστούλα τα μαθητικά της χρόνια. Στο Δημοτικό πήγαινε με ψεύτικο όνομα. Για να μπορέσει να πάει στο Γυμνάσιο, η μητέρα της, ύστερα από δίκη, της δίνει το πατρικό της όνομα.

Από τις πρώτες τάξεις του Γυμνασίου αναγκάζεται να δουλέψει. Γράφεται στο νυχτερινό και κάνει συγχρόνως τον πλασιέ βιβλίων. Παθαίνει σκολίωση και συνολική πτώση σπλάχνων γι’ αυτό αναγκάζεται να αλλάξει δουλειά, και να πάει σε ένα τυπογραφείο όπου έμεινε όλα τα χρόνια του γυμνασίου.

Από τα 14 της χρόνια αρχίζει επαφές με τη Λέσχη των Λαμπράκηδων. Μετά το Γυμνάσιο μπαίνει στη Σχολή του Εθνικού Θεάτρου με υποτροφία και όταν την τελειώνει μπαίνει στο θέατρο. Λίγο πριν από τη δικτατορία συναντάει για πρώτη φορά τον πατέρα της στη Μόσχα.

Πριν από 40 χρόνια. Σάββατο 6 Αυγούστου 1977. Εφημερίδα «Ριζοσπάστης». Σελίδα 4. Κριτική – παρουσίαση, από την Αριστούλα Ελληνούδη, για την παράσταση του Εθνικού Θεάτρου στην Επίδαυρο»Ιππής» σε σκηνοθεσία Αλέξη Σολομού. Το κείμενο στη βάση της σελίδας με την υπογραφή «Θυμέλη».

Με τη μεταπολίτευση έρχεται αμέσως σε επαφή με το Κόμμα και γίνεται μέλος του, το 1974. Παίρνει δραστήριο μέρος στο στήσιμο των πρώτων Οργανώσεων επιστημόνων – καλλιτεχνών και από το 1975 αρχίζει τη συνεργασία της με το «Ριζοσπάστη», στο δυναμικό του οποίου εντάσσεται κανονικά το 1976.

Η σ. Αριστούλα αναπτύσσει πλούσια καλλιτεχνική δραστηριότητα ως ηθοποιός και ως κριτικός θεάτρου. Γνωρίζει και παντρεύεται τον κομμουνιστή ηθοποιό Τίμο Περλέγκα με τον οποίο απέκτησε ένα γιο, τον Γιάννο.

Την περίοδο της κρίσης στο Κόμμα και της αντεπανάστασης, η σ. Αριστούλα κράτησε στάση υπεράσπισης του ΚΚΕ, των αρχών του, του «Ριζοσπάστη» ως όργανο της ΚΕ του Κόμματος. Ήταν από τους συντρόφους και τις συντρόφισσες στο «Ριζοσπάστη» που έδωσαν μάχη για να ανασυγκροτηθεί η δουλειά στην εφημερίδα.

Αμέσως μετά την κρίση το 1992 εντάχθηκε στη Συντακτική Επιτροπή της εφημερίδας όπου παρέμεινε μέλος της μέχρι το 1998. Είχε σημαντική συμβολή στο Πολιτιστικό Τμήμα της εφημερίδας παραμένοντας επικεφαλής του ως το 2013 και έχοντας την ευθύνη της στήλης της κριτικής θεάτρου με το ψευδώνυμο «Θυμέλη». Και στη συνέχεια, συνέχισε να εργάζεται στην εφημερίδα, μέχρι πριν από περίπου ένα χρόνο, που λόγοι υγείας την ανάγκασαν να σταματήσει. Για πάρα πολλά χρόνια ήταν υπεύθυνη του περιοδικού της Εθνικής Αντίστασης.

Σημαντική ήταν η συμβολή της συντρόφισσας Αριστούλας και στα Επιστημονικά Συνέδρια που διοργάνωσε η ΚΕ του ΚΚΕ για τον Γιάννη Ρίτσο το 2009, τον Μπέρτολτ Μπρεχτ, το 2013 και τον Ναζιμ Χικμέτ το 2015, αλλά και στο αφιέρωμα στη Γαλάτεια Καζαντζάκη και στη Μέλπω Αξιώτη, το 2016. Οι γνώσεις της για το θέατρο και τον Πολιτισμό, το ήθος της, η συνέπειά της, αναγνωρίζονται πλατιά από τους ανθρώπους της Τέχνης και του Πολιτισμού.

Η σ. Αριστούλα γνώρισε από μικρή τι θα πει φασιστική βία και θηριωδία, τι θα πει καπιταλιστική εκμετάλλευση, τι θα πει αγώνας για το ψωμί. Βρέθηκε στο κέντρο των αντικομουνιστικών διώξεων, αλλά δε διάλεξε τη φυγή και τη συνθηκολόγηση. Παρ’ όλες τις δύσκολες εμπειρίες της από τις συνέπειες της ήττας και της υποχώρησης του εργατικού λαϊκού κινήματος, ακολούθησε το δρόμο των γονιών της, της οργανωμένης πάλης μέσα από τις γραμμές του ΚΚΕ.

Η ΚΕ του ΚΚΕ εκφράζει θερμά συλλυπητήρια στην οικογένειά της. Η κηδεία της θα γίνει την Πέμπτη 17 Αυγούστου στη 1.00 μ.μ. στο νεκροταφείο Καισαριανής και θα είναι πολιτική».

Πηγή: catisart.gr