Γιώργος Αναγνωστάκης – “Καλή η Κοκκινοσκουφίτσα και ο Κακός Λύκος, αλλά πρέπει να ξεκολλήσουμε από αυτό”

Αν η λέξη κουκλοθέατρο σας φέρνει στο μυαλό κάποια πρόχειρη κατασκευή και χιλιοειπωμένα παραμύθια, είναι επειδή δεν έχετε δει παράσταση της ομάδας “Κουκλο-θέατρο Κρήτης”, που με έδρα το Ηράκλειο περιοδεύει στην Κρήτη, όλη την Ελλάδα αλλά και το εξωτερικό, αποδεικνύοντας πως το κουκλοθέατρο είναι μια ξεχωριστή μορφή τέχνης με δικούς της κανόνες, αλλά και με μια ελευθερία μοναδική. Συναντήσαμε το Γιώργο Αναγνωστάκη, μέλος και υπεύθυνο του θιάσου, και μας μίλησε για αυτή τη “γνωστή – άγνωστη” μορφή έκφρασης, τις δυσκολίες, τις χαρές και τις προκλήσεις που επιφέρει, την υποδοχή των παραστάσεων από παιδιά, γονείς κι εκπαιδευτικούς, τις προοπτικές του κουκλοθέατρου στην Ελλάδα, αλλά και τις εμπειρίες του από το Φεστιβάλ της ΚΝΕ, με πιο πρόσφατη αυτή του περασμένου Σεπτέμβρη. 

-Πώς γνωριστήκατε με τα παιδιά στην ομάδα και πώς καταλήξατε σε αυτήν τη μορφή έκφρασης, το κουκλοθέατρο;

-Να το πάρουμε από λίγο πιο πίσω. Είναι μια ομάδα που έχει ξεκινήσει από τη δεκαετία του 80′, με τον πατέρα μου Ηλία Αναγνωστάκη, που ξεκίνησε ερασιτεχνικά να παίζει κουκλοθέατρο, στη Λήμνο τότε. Εγώ ήμουν πολύ μικρός για να το θυμάμαι, αλλά όλα αυτά τα χρόνια, μέχρι το 09′, ήταν ένα μεράκι ερασιτεχνικό. Ο πατέρας μου έφτιαχνε κούκλες, κατασκευές, και εγώ δίπλα του, όλα αυτά τα χρόνια, έμαθα την τέχνη, και από το 11-12′ το ξεκινήσαμε πλέον επαγγελματικά. Ο πατέρας μου στις κατασκευές κι εγώ έχω βρει διάφορους συνεργάτες, κάποιοι έμειναν, άλλοι έφυγαν. Αυτή τη στιγμή, ο κύριος κορμός σαν ομάδα είμαστε εγώ, ο πατέρας μου, η Ειρήνη Σταυρουλάκη, ο Παντελής Ζεμπίλης, και η Μαρία Φουρλιωτάκη, που κάνουμε περιοδείες σε όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό.

Από την παράσταση “Παραλίγο Βεζύρης”

-Είναι κάτι από το οποίο μπορεί κανείς να βιοποριστεί;

-Ναι, αν και με πολύ μεγάλη δυσκολία, ξέρουμε τι έχει επιφέρει η κρίση στις ζωές μας. Παρόλα αυτά, είναι μια πολύ ιδιαίτερη τέχνη, που αν την κάνεις με αγάπη και μεράκι, και σεβασμό προς τα παιδιά, με πολλή μελέτη και κόπο, μπορείς να ζήσεις από αυτό.

-Κάνετε περιοδείες σε διάφορα μέρη, έχετε διαπιστώσει διαφορές στην πρόσληψη των παραστάσεων αναλόγως πού παίζετε;

– Διαφοροποιήσεις θα βρει κανείς μεταξύ πόλης και χωριού, ανεξάρτητα από το πού παίζουμε. Τα παιδιά στην πόλη, που έχουν παρά πολλά ερεθίσματα, αντιδρούν διαφορετικά σε κάθε παράσταση. Στα χωριά ή και σε μικρά νησιά, όπως το Αγαθονήσι, η Κάσος, ο Αι-Στράτης κτλ, που προσπαθούμε να πηγαίνουμε χειμώνα, βλέπεις στα μάτια των παιδιών ότι δεν είχαν τέτοια ερεθίσματα μέχρι να πάμε εμείς εκεί. Είναι πολύ όμορφη εμπειρία.

-Καλύπτετε ίσως και ένα κενό που υπάρχει σε πολιτιστικά δρώμενα, ειδικά σε απομακρυσμένες περιοχές της επαρχίας;

-Το επιζητούμε και το θέλουμε αυτό. Όταν η περιοδεία μας είναι πχ στην Κω, την Κάλυμνο, τη Λέρο κτλ, θέλουμε να πάμε ξανά στο Αγαθονήσι, να έρθει ο μοναδικός μαθητής από τους Αρκιούς να δει την παράσταση, να πάμε στη Νίσυρο, στα Κύθηρα, όπου μπορούμε, για να δώσουμε χαρά στα παιδιά, τους μήνες που είναι αποκλεισμένα από πολιτιστικά δρώμενα. Το καλοκαίρι όλο και κάτι γίνεται εκεί, οπότε εμείς μένουμε στην Κρήτη.

Στιγμιότυπο από την παράσταση “Θησέας”

-Στο εξωτερικό παίζετε για την ομογένεια;

-Κυρίως ναι. Έχουμε βέβαια και μια παράσταση, ο “Οδυσσέας”, που είναι μεταγλωττισμένη στα σουηδικά, γερμανικά, γαλλικά, που ευελπιστούμε να την παρουσιάσουμε σε κοινό που δεν καταλαβαίνει την ελληνική γλώσσα, αλλά θέλουμε να μεταφέρουμε την αρχαία ελληνική μυθολογία στη γλώσσα τους. Υπάρχει μια μικρή διαφοροποίηση στη συμπεριφορά των παιδιών στο εξωτερικό. Θα τα κατέτασσα στα παιδιά της πόλης, γιατί κι εκεί έχουν πολλά ερεθίσματα, διαφορετικά και ίσως περισσότερα από τα παιδιά στην Ελλάδα. Παρόλα αυτά, όταν βλέπουν παραστάσεις στα ελληνικά, εντυπωσιάζονται, κυρίως γιατί έχουν συνηθίσει να βλέπουν μόνο στα γερμανικά, τα αγγλικά κτλ.

-Τα μεταγλωττίζετε εσείς συνεπώς, δε θα τολμούσατε να παίξετε κατευθείαν σε ξένη γλώσσα;

-Στην ομογένεια παίζουμε στα ελληνικά, πχ στα σχολεία του Μονάχου, την Ελβετία και τη Σουηδία, όπου πάμε για πέμπτη συνεχή χρονιά. Δε μιλάμε τόσες διαφορετικές γλώσσες, έχουμε βρει ξένους ηθοποιούς, τους έχουμε ηχογραφήσει και μπορούμε με τις φωνές τους να παίξουμε κουκλοθέατρο στα παιδιά, χρησιμοποιώντας την τεχνική του μαύρου θεάτρου.

-Πες μας μερικά λόγια για την τεχνική αυτή.

-Να ξεκινήσουμε από την αρχή. Η τέχνη του κουκλοθεάτρου στην Ελλάδα είναι λίγο παρεξηγημένη. Πολύς κόσμος θεωρεί πως είναι αυτό που θυμάται από το νηπιαγωγείο, με μικρές κούκλες κοκ… Παρόλα αυτά, είναι μια τέχνη που μπορεί να απευθυνθεί ακόμα και σε ενήλικες, υπάρχουν ομάδες κουκλοπαικτών στην Ελλάδα που παίζουν μόνο για ενήλικες ή μόνο σε παιδικό κοινό. Εμείς απευθυνόμαστε κατά κύριο λόγο στα παιδιά έως Έκτη Δημοτικού, αλλά θέλουμε να πάμε και λίγο παραπάνω, με το νέο μας έργο, τον “Παραλίγο Βεζύρη”. Σε αυτήν την τέχνη μπορείς να κάνεις πραγματικά αυτό που θες, δεν υπάρχουν περιορισμοί. Εμείς πχ έχουμε εισαγάγει την τεχνική του μαύρου θεάτρου της Πράγας, έχουμε βάλει το ζεστό θεατρικό φωτισμό, οι κούκλες κινούνται με τέτοιον τρόπο που εξαφανίζεται ο ανθρώπινος παράγοντας, είναι μεγάλες. Θέλουμε να κάνουμε μια καινοτομία στο ελληνικό κομμάτι, δε νομίζω ότι υπάρχει κάτι ανάλογο.

“Δροσουλίτες”

-Οι γονείς έρχονται στις παραστάσεις. Έχουν θετικές αντιδράσεις; Πιστεύεις ότι έχετε να πείτε πράγματα σε ενήλικες θεατές;

-Οι παραστάσεις μας, η πλοκή, το σενάριο, που το διαμορφώνουμε εμείς, απευθύνονται και σε ενήλικες. Να μπορεί πχ η μαμά που θα έρθει μαζί με το παιδί να παρακολουθήσει εξίσου, ακόμα και να γελάσει. Έχουμε μέσα και ενήλικο χιούμορ, που θα το καταλάβει όμως και το παιδί και χρειάζεται δουλειά για αυτό. Αυτό που βλέπουμε, είναι η έκπληξη στα μάτια των γονιών, γιατί δεν περιμένουν τέτοιο κουκλοθέατρο. Περιμένουν αυτό που θυμούνται από τα παιδικά τους χρόνια. Όταν βλέπουν ξαφνικά το μαύρο θέατρο, έντονα χρώματα, πράγματα που κινούνται με μαγικό τρόπο, χωρίς να φαίνεται ποιος τα κινεί, στο τέλος μας βρίσκουν και ομολογούν πως δεν το περίμεναν τόσο ωραίο -εξαιρώντας το σενάριο, μιλάμε για το οπτικό, αισθητικό κομμάτι, που τους κάνει εντύπωση, και δευτερευόντως η πλοκή και τα μηνύματα των παραστάσεων που είναι διαχρονικά.

-Με τι κριτήρια επιλέγετε τις παραστάσεις;

-Καλή ερώτηση. Εμείς ως ομάδα, όταν σκεφτόμαστε στην αρχή κάθε παραγωγής τι θα ανεβάσουμε, θεωρούμε πως δεν είμαστε ξεκομμένοι από τον κοινωνικό μας περίγυρο. Προσπαθούμε κι ανεβάζουμε παραστάσεις που θέλουμε στο τέλος να αφήσουν κάτι. Πχ ο “Ψαροτρομάρας” μιλάει για την αλληλεγγύη, τη δημοκρατία, τη συνεργασία. Γράφτηκε το 1985, αν δεν κάνω λάθος, από τη Φρόσω Χατόγλου, και είναι επίκαιρο έως σήμερα. Έχει μηνύματα για το μπούλινγκ, όπου τα παιδιά πρέπει να σπάσουν το φόβο τους, και την αδικία γενικότερα. Άλλες παραστάσεις, όπως οι Δροσουλίτες, έχουν μηνύματα οικολογικά, για τη συνεργασία. Θεωρούμε πως η κοινωνία μας δεν είναι ιδανικά πλασμένη, για αυτό θέλουμε να ανεβάζουμε τέτοια έργα, όπου τα παιδιά μπορούν στο τέλος, ως κάθαρση, να έχουν καθαρό τι έγινε και τι θέλουμε να περάσουμε.

-Συνεπώς, το κουκλοθέατρο μπορεί να περάσει ευρύτερα μηνύματα, πέρα από τα παραδοσιακά, ηθοπλαστικά;

-Καλή η Κοκκινοσκουφίτσα και ο Κακός Λύκος, αλλά πρέπει να ξεκολλήσουμε από αυτό. Εμάς, σαν ομάδα, δε μας γεμίζει. Προσπαθούμε να ανεβάσουμε παραστάσεις με ευρύτερα νοήματα. Σε μικρά παιδιά – θα ρωτήσεις κανείς. Ναι, θέλουμε να μην είναι αποκομμένα από το κοινωνικό γίγνεσθαι, αλλά παρόντα. Μέσα από το χιούμορ, την πλάκα, ωραία τεχνάσματα να κατανοεί και να πάρει πολύτιμες πληροφορίες στο τέλος.

-Σας έχει τύχει ποτέ να πει κάποιος γονιός ότι αυτά είναι βαριά πράγματα για τα παιδιά;

-Δεν είναι βαριά, δεν το πάμε αγκιτατόρικα, “α παιδιά, τι γίνεται σε αυτήν τη ζωή”, ίσα-ίσα. Πολύ απλά, να εξηγήσω, ο Ψαροτρομάρας θέλει να χτίσει το τεράστιο παλάτι στα σπίτια των ψαριών. Τα ψαράκια έχουν δύο επιλογές: ή να σκύψουν το κεφάλι ή να αγωνιστούν, με τη γοργόνα που θα τους βοηθήσει, υπάρχει και μια σουπιά που κρυφακούει και τα λέει όλα στον Ψαροτρομάρα. Από ένα παιδικό πρίσμα, παίρνεις καταστάσεις του σήμερα, και από αυτά που ζούμε, και τις μεταδίδεις με αυτό το μέσο. Στο τέλος έρχεται η λύτρωση, όπου τα ψάρια ψαρεύουν τον Ψαροτρομάρα και νικάει το δίκιο και τα ψαράκια θα κρατήσουν τα σπίτια τους.

-Ανεβάσατε αυτήν την παράσταση και στο Φεστιβάλ της ΚΝΕ στην Αθήνα. Πώς ήταν η εμπειρία σας;

-Είναι η τέταρτη ή πέμπτη φορά που παίζουμε στο Πάρκο Τρίτση. Είχαμε παίξει και στον Περισσό στις χριστουγεννιάτικες εκδηλώσεις της ΚΝΕ. Είναι μια μοναδική εμπειρία, από θέμα οργάνωσης, στησίματος, όπου όλα τα μέλη της ΚΝΕ εθελοντικά δίνουν όλο τους το είναι για να γίνει αυτό το τεράστιο Φεστιβάλ. Κι εμείς νιώθουμε ότι βάζουμε το δικό μας μικρό λιθαράκι σε αυτό το πολύχρωμο παζλ. Πόσω μάλλον σε ένα Φεστιβάλ που δεν είναι απρόσωπο. Όσοι διαβάζουν πέντε πράγματα, ξέρουν για τι παλεύει η ΚΝΕ κι εμείς συντασσόμαστε εκεί. Θέλουμε να αλλάξουμε την κοινωνία όπου ζούμε.

-Διαφοροποιείται εκεί η υποδοχή των παιδιών προς την παράσταση;

-Όχι, γιατί την αδικία την καταλαβαίνει ένα παιδί είτε μας δει στο Φεστιβάλ, είτε σε ένα σχολείο στη Νίσυρο. Αυτό που μου έκανε εντύπωση στο Φεστιβάλ ήταν τα πολλά “μπράβο” που ακούσαμε από τους ενήλικες στο τέλος του “Ψαροτρομάρα”, που κουμπώνει με αυτά που θέλει το ΚΚΕ και η ΚΝΕ. Και οι γονείς που έρχονται υποψιασμένοι, βλέπουν ότι τα παιδιά τους λαμβάνουν μηνύματα που για εμάς είναι αυτονόητα, όχι όμως και για όλο τον κόσμο.

-Βλέπαμε στις παλιότερες γενιές, πολλά παιδιά να τρομάζουν ή να εντυπωσιάζονται πχ από τις κούκλες στη Φρουτοπία. Αυτό υπάρχει σήμερα ή έχει επέλθει ένας κορεσμός, με τα πολλαπλά ερεθίσματα, τα τάμπλετ, τα κινητά κτλ και δεν εντυπωσιάζονται εύκολα;

-Θα μιλήσω συγκεκριμένα για τις παραστάσεις μας. Δεν έχουμε θέμα να φοβηθεί κάποιο παιδάκι κατά τη διάρκειά τους. Το μόνο που ίσως φοβηθούν είναι κάποια στιγμή που πρέπει να υπάρχει σκοτάδι. Αυτό φοβούνται, και όχι όσα έπονται. Οι κούκλες είναι φιλικές στο μάτι του παιδιού. Σε ηλικίες πάνω από 4-5 ετών, όντως έχει βοηθήσει στην εξοικείωση αυτή η πληρότητα ερεθισμάτων που ανέφερες. Στα μικρότερα παιδιά όμως, εκτιμώ ότι και μόνο που βλέπουν αυτά τα έντονα χρώματα, κούκλες και ψάρια που κινούνται μόνα τους, τους κεντρίζει το ενδιαφέρον κι ας μην καταλάβουν την πλοκή του έργου απόλυτα. Το αισθητικό κομμάτι όμως είναι άκρως μαγευτικό.

-Θεωρείς δηλαδή ότι το κουκλοθέατρο λειτουργεί συμπληρωματικά και όχι ανταγωνιστικά με τα ερεθίσματα της ψηφιακής εποχής;

-Μπλέκονται αυτά μεταξύ τους. Αντικειμενικά τα παιδιά έχουν τέτοια ερεθίσματα, αλλά διαφοροποιούνται ανάλογα με την ηλικία τους. Άλλη στάση θα έχει ένα παιδί που δεν είναι πια βρέφος και έχει πιάσει ίσως τάμπλετ στα χέρια του, και αλλιώς ένα μικρότερο παιδί, που δεν μπορεί να ξεχωρίσει εύκολα την πραγματικότητα από την παράσταση.

-Κάνετε παραστάσεις σε σχολεία. Υπάρχει κάποιος παιδαγωγικός ρόλος στο Κουκλοθέατρο;

– Αν μιλάμε σε καθαρά “τεχνικό επίπεδο”, όχι, αφού εμείς κυρίως πραγματοποιούμε θεατρικές παραστάσεις. Υπάρχουν ωστόσο άλλες ομάδες που μπορούν να κάνουν εργαστήρια μετά με τα παιδιά, πχ εργαστήρια κατασκευής κούκλας.

-Υπάρχει ωστόσο έμμεσα κάποιο παιδαγωγικό στοιχείο στις παραστάσεις, κάποια συμβολή στην κοινωνικοποίηση του παιδιού:

-Από αυτή την άποψη όντως, έχει και το παιδαγωγικό στοιχείο, γιατί μπορεί μια δασκάλα που θέλει να ασχοληθεί με την οικολογία, να επιλέξει τους “Δροσουλίτες” που έχει να κάνει με την υπεράσπιση του Φραγκοκάστελου από το πετρέλαιο. Ή πχ ο “Ψαροτρομάρας” είναι πολύ επίκαιρος για την 17η Νοέμβρη. Μπορεί η δασκάλα να βγάλει μηνύματα, αφού φύγουμε εμείς και να δώσει ερεθίσματα στα παιδιά. Μηνύματα σαν αυτά που ανέφερα, δημοκρατία, αλληλεγγύη, συνεργασία, μπορεί να βοηθήσει το παιδί να καταλάβει, πάντα με τη βοήθεια της δασκάλας.

-Οπότε έχει τύχει να σας προσεγγίσουν εκπαιδευτικοί και να συζητήσουν μαζί σας πώς αξιοποιήσατε την παράσταση;

-Δυστυχώς όχι πολύ συχνά, θα το θέλαμε πολύ περισσότερο. Αν με ρωτούσες, οι εκπαιδευτικοί πρέπει πριν επιλέξουν μια παράσταση να πάει στο σχολείο τους, να την έχουν διαβάσει, μελετήσει, να έχουν ψάξει τι θα φέρουν στο σχολείο, εφόσον τους κάνει και είναι ποιοτικό να κάνουν μια προεργασία με τα παιδιά, όχι μόνο για τα μηνύματα, αλλά και για την τεχνική, το κουκλοθέατρο συγκεκριμένα. Μετά την παράσταση να συζητήσουν στις τάξεις τους. Γίνεται, αλλά όχι όσο θα θέλαμε. Υπάρχουν εκπαιδευτικοί που μας μεταφέρουν εντυπώσεις μετά από δυο μήνες ή την επόμενη χρονιά, και ότι ακόμα συζητάνε τα παιδιά την παράσταση, τους έχει εντυπωθεί ως ανάμνηση. Και είναι ό,τι καλύτερο για εμάς, ως ανταμοιβή.

-Παρουσιάζετε και σε σχολεία ειδικής αγωγής;

-Έχουμε παρουσιάσει ναι, έχουν παρακολουθήσει καμιά φορά και μαθητές ειδικής αγωγής, και μας μετέφεραν ότι λόγω της τεχνικής και των χρωμάτων, πρώτη φορά τα παιδιά μένουν προσηλωμένα, δε σηκώνονται να κάνουν φασαρία. Δεν είναι συχνό, αλλά έχει υπάρξει.

-Κάποια παράσταση, στιγμή, κάτι που σας είπαν και σας έκανε εντύπωση όλα αυτά τα χρόνια;

-Είναι πολλές οι στιγμές, είναι δύσκολο να ξεχωρίσω κάποια. Πέρσι ωστόσο κάναμε παράσταση στο Αγαθονήσι, που έχει 12 παιδιά μόνιμους κατοίκους στο Δημοτικό. Παρόλα αυτά, ήρθε ο μοναδικός μαθητής από τους Αρκιούς, ο Χρήστος, και ήταν η πρώτη φορά στη ζωή του που είδε κουκλοθέατρο.

-Πόσων ετών;

-Τετάρτη Δημοτικού. Θα ξαναπάμε φέτος. Άλλη εμπειρία που έχει μείνει είναι στη Σάμο, πριν από τέσσερα χρόνια, που ήταν πολλές οι ροές των προσφύγων, είχαμε παίξει τον “Ψαροτρομάρα” στα ελληνικά και από κάτω ήταν τρία-τέσσερα γκρουπάκια με διερμηνείς, που ο καθένας στη γλώσσα του μετέφραζε ό,τι έλεγαν οι κούκλες. Πολύ ωραία εμπειρία. Και ήταν έφηβοι κιόλας. 14 έως 18 ετών, παρόλα αυτά κάθισαν.

-Έχετε επηρεαστεί από τη Φρουτοπία μιας και την αναφέραμε ή έχετε κάποιες άλλες επιρροές;

-Σαφώς πρώτιστη επιρροή ήταν ο πατέρας μου. Όταν ήταν δέκα χρονών, είδε την παράσταση “Κλούβιος και Σουβλίτσα” στο σχολείο και του έκανε τρομερή εντύπωση. Όταν πέρασαν τα χρόνια και έγινε πατέρας στον αδερφό μου, που είναι μεγαλύτερός μου, σκέφτηκε “κάτι πρέπει να κάνω για τα παιδιά μου”. Και εκεί του ‘ρθε η ανάμνηση και έκατσε σαν σπόρος στο κεφάλι: θα παίξω κουκλοθέατρο για τα παιδιά. Έφτιαξε λοιπόν κουκλίτσες. Δηλαδή το έναυσμα για αυτό που κάνουμε τώρα έρχεται από το 1960 περίπου, το πρώτο ερέθισμα του πατέρα μου, που το εξέλιξε, έφτιαξε κούκλες, έβαλε μέσα την τεχνική του μαύρου θεάτρου.

-Το κουκλοθέατρο είναι παρεξηγημένο στην Ελλάδα, αλλά υπάρχουν και άλλες ομάδες, όπως ανέφερες. Γενικά είναι εξελίξιμο είδος για κάποιον που θέλει να ασχοληθεί επαγγελματικά ή ερασιτεχνικά;

-Το παρεξηγημένο θα το έβαζα σε εισαγωγικά. Υπάρχουν αξιόλογες ομάδες στην Ελλάδα, βάζω και εμάς μέσα, που παραμένουν στην αφάνεια, γιατί είναι ένα είδος που δεν είναι εύκολο να προβληθεί, ούτε στο ΥΠΠΟ. Αν κάποιος θέλει πραγματικά κάτι και του αρέσει, τίποτα δεν είναι δύσκολο να το κάνει. Ιδιαίτερα η τέχνη του κουκλοθεάτρου μπορεί να εξελιχθεί πάρα πολύ. Μπορεί να καινοτομήσει κανείς. Είναι έδαφος που σου δίνει πλήρη ελευθερία να κάνεις ό,τι θέλεις, δεν υπάρχουν κανόνες, με σεβασμό βέβαια στο θεατή. Μπορείς να πειραματιστείς και δεν ξέρεις πού θα σε βγάλει. Ακόμα και νέοι που μας διαβάζουν να προσπαθήσουν ερασιτεχνικά, να φτιάξουν κούκλες, να μελετήσουν. Η τέχνη αυτή είναι ιδιαίτερη από τη φύση της. Προσωπικά μου αρέσει το θέατρο, αλλά το κουκλοθέατρο έχει τη δική του μαγεία. Δεν παίζεις εσύ, παίζει η κούκλα. Αλλά εν τέλει, η κούκλα παίζει εσένα ή εσύ την κούκλα;

-Ανέφερες το ΥΠΠΟ. Επιχορηγήσεις δεν παίζουν;

-Ένα θα σου πω. Είχα προσπαθήσει μαζί με τη Γιούνιμα, η Ένωση Κουκλοπαικτών, πριν χρόνια όταν βγήκαν κάποια προγράμματα ΕΣΠΑ, το υπουργείο ούτε καν είχε αναφέρει τον ΚΑΔ, ο κωδικός για κάθε μοναδικό επάγγελμα, του κουκλοθεάτρου, δεν τον είχε συμπεριλάβει. Οπότε, όποιος νέος κουκλοπαίκτης ήθελε να ξεκινήσει κάτι, πολύ απλά δεν μπορούσε. Θα έπρεπε να δηλώσει κάτι άλλο, θέατρο, τραγούδι, χορό. Εκτιμώ από την εμπειρία μου ότι ακόμα και αν πεις στο κράτος ότι υπάρχουν ομάδες κουκλοθεάτρου, θα σου πει: “Μπα…”

-Γιατί δεν έχει ασχοληθεί.

-Ναι. Γενικά δεν ασχολούνται με τον Πολιτισμό, πόσω μάλλον με το κουκλοθέατρο.

-Τα επόμενα σχέδια;

-Θα πάμε στις Βρυξέλλες, την 28η Οκτωβρίου, για τον Ψαροτρομάρα και προετοιμάζουμε τη χειμερινή μας περιοδεία σε όλη την Ελλάδα, από τη Δράμα μέχρι τη Ρόδο. Θα πάμε Κάλυμνο, Κω, Λέρο, μετά για λίγο στην Κρήτη. Μετά Σάμο, Ικαρία, Λήμνο και όπου μας βγάλει η ζωή. Και ξανά στο εξωτερικό για την ομογένεια. Το καλοκαίρι κυρίως στην Κρήτη, με πολιτιστικούς συλλόγους και παραστάσεις σε όλο το νησί.

-Είναι δύσκολη η ζωή εν κινήσει, με μια βαλίτσα στο χέρι;

-Εμένα προσωπικά μου αρέσει πολύ, κάποιον άλλο θα τον κούραζε. Είναι δύσκολο, γιατί μπορεί να είσαι ενάμιση μήνα διαρκώς σε περιοδεία, με ό,τι συνεπάγεται, καράβια, απαγορευτικά, ξενοδοχεία κτλ. Είναι όμως και ένα διαρκές ταξίδι, όπου γνωρίζεις τόπους παρθένους, γνωρίζεις τους ανθρώπους που μένουν όντως στο νησί, και είναι μια διαρκής αναζήτηση και εσωτερική του καθενός αυτά τα ταξίδια, για μένα πέρα από το άγχος της δουλειάς, δε θα με κάνει να βαρεθώ ή να κουραστώ ποτέ.