Μαρτίνα Ναβρατίλοβα – Μια “αποστάτρια του σοσιαλισμού” που παντρεύτηκε την πρώην Μις ΕΣΣΔ

Η Μαρτίνα Ναβρατίλοβα είναι μία από τις κορυφαίες τενίστριες όλων των εποχών, και σίγουρα αυτή με τη μεγαλύτερη διάρκεια, αφού συνέχισε να παίρνει γκραν σλαμ τίτλους ως τα 50 της (!), ενώ έχει τους συντριπτικά περισσότερους τίτλους στο ατομικό, το διπλό γυναικών και το διπλό μικτό (167 στο μονό και 177 στο διπλό).

Γεννήθηκε σαν σήμερα, στις 18 Οκτώβρη του 1956, ως Μαρτίνα Σουμπέρτοβα, αλλά οι γονείς της χώρισαν όταν ήταν τριών ετών και αυτή κράτησε το επίθετο του πατριού της, με το οποίο έγινε γνωστή σε όλο τον κόσμο. Την προσωπικότητά της μπορούμε να την προσεγγίσουμε σε τρία επίπεδα, ξεκινώντας από το αμιγώς αγωνιστικό κομμάτι.

Η Ναβρατίλοβα και το τένις

Η Μαρτίνα πήρε το μικρόβιο από την τενίστρια γιαγιά της, άρχισε να παίζει τένις από μικρό παιδί και φάνηκε γρήγορα το ταλέντο της, με όπλο τη δύναμη, το επιθετικό της παιχνίδι και το αριστερό της backhand. Αν είχε παραμείνει στην Τσεχοσλοβακία, είναι σχεδόν βέβαιο πως θα ακούγαμε πικρόχολα και υποτιμητικά σχόλια για τα “ανδρικά της χαρακτηριστικά”, τις ορμόνες της και τις ουσίες που τις επηρεάζουν. Η Ναβρατίλοβα όμως ζήτησε άσυλο στις ΗΠΑ, όταν ήταν 17 χρονών, για να πάρει έξι χρόνια μετά την αμερικάνικη υπηκοότητα. Αρχικά είχε κάποια προβλήματα προσαρμογής, αλλά στη δεκαετία του 80′ κυριάρχησε με εμφατικό τρόπο, που ακόμα και οι αριθμοί δυσκολεύονται να αποδώσουν πλήρως.

Ήταν η βασίλισσα του Ουίμπλετον, με εννιά κατακτήσεις -εκ των οποίων οι έξι συνεχόμενες, με εννιά σερί παρουσίες στον τελικό. Συνολικά έχει κατακτήσει 18 Γκραν Σλαμ στο ατομικό, 31 στο διπλό γυναικών και άλλα δέκα στο μικτό διπλό, εκ των οποίων το τελευταίο λίγο πριν τα 50ά της γενέθλια. Έμεινε 332 βδομάδες στην κορυφή της παγκόσμιας κατάταξης, κι είναι η μόνη τενίστρια που κατάφερε να μονοπωλεί την κορυφή για περισσότερες από 200 βδομάδες στο μόνο και το διπλό. Τη δεκαετία του 80′ έχανε με το σταγονόμετρο, με αποκορύφωμα το απλησίαστο αήττητο ρεκόρ της με 74 σερί νίκες, και την τρομακτική επίδοση (86-1) που είχε μες στο 1983, όταν έχασε μόνο στον τελικό του Ρολάν Γκαρός από την Έμπερτ.

Οι μονομαχίες της με την τελευταία έμειναν ιστορικές, αν και οι δυο τους ήταν πολύ καλές φίλες, χωρίς ίχνος προσωπικού ανταγωνισμού, ενώ εξίσου σημαντικές ήταν και οι αναμετρήσεις της με τη Γερμανίδα Στέφι Γκραφ, που έκανε εντυπωσιακό ξεπέταγμα στα 17 της χρόνια και την εκθρόνισε από την κορυφή.

Ναβρατίλοβα vs κομμουνισμός

Μετά από ένα τουρνουά στη Φλόριντα, η Ναβρατίλοβα ζήτησε πολιτικό άσυλο στις ΗΠΑ. Μια πιθανή εξήγηση είναι ότι έβλεπε πόσα μπορούσε να κερδίσει ως επαγγελματίας, σε αντίθεση με τις προοπτικές της στη σοσιαλιστική Τσεχοσλοβακία, όπου δεν υπήρχε ακριβώς επαγγελματικός αθλητισμός, και σίγουρα οι πρωταθλητές δεν πριμοδοτούνταν με τον ίδιο τρόπο. Θα έλεγε κανείς πως η Ναβρατίλοβα επέλεξε το δρόμο της “ατομικής λύσης”, σε ένα κατεξοχήν ατομικό άθλημα, αλλά αυτός ο παραλληλισμός χωλαίνει -ιδίως αν σκεφτούμε τις επιδόσεις της στο διπλό, όπου απαιτείται συνεργασία.

Μολονότι δεν έχανε ευκαιρία να δείξει δημόσια την αποστροφή της για τον κομμουνισμό και το κοινωνικό σύστημα στο οποίο μεγάλωσε, αναγνώρισε την αξία του τελευταίου, ως προς την “αθλητική ισότητα” των δύο φύλων.

«Ίσως το μόνο θετικό στον κομμουνισμό ήταν πως δεν αποθάρρυναν τα κορίτσια από το να ασχοληθούν με τον αθλητισμό. Ήταν ένας ιδιαίτερα αθλητικός πολιτισμός και αν μια γυναίκα επέστρεφε με ένα ολυμπιακό μετάλλιο, την εκθείαζαν με τον ίδιο τρόπο που θα το έκαναν και για έναν άνδρα αθλητή. Το μετάλλιο ήταν ένα μετάλλιο».

Μια δήλωση που ήρθε ταυτόχρονα με την είδηση πως το BBC την δίνει πολύ λιγότερα χρήματα, για το ρόλο του τηλεσχολιαστή, από ό,τι στον Τζον ΜακΕνρο -αν και το κανάλι αρνήθηκε πως η διαφορά οφείλεται στο φύλο του καθενός. Στο κάτω-κάτω της γραφής, η Μαρτίνα δεν έχει πολλούς λόγους να είναι δυσαρεστημένη στον καπιταλισμό, εφόσον εξακολουθεί να βγάζει πολλά χρήματα ακόμα κι ως συγγραφέας ή παίκτρια ριάλιτι…

Το 08′ επέστρεψε στην πατρίδα της, για να πάρει την τσέχικη υπηκοότητα. Το 86′ είχε επιστρέψει ως αντίπαλος στην ενιαία, σοσιαλιστική Τσεχοσλοβακία, για έναν αγώνα τένις, σε μια πολύ ιδιαίτερη συγκυρία…

Ναβρατίλοβα και ομοφυλοφιλία

Το 1981, η Ναβρατίλοβα δήλωσε σε μια συνέντευξή της ότι είναι αμφιφυλόφιλη -κάτι που ήταν η μισή αλήθεια, ήταν όμως ένα θαρραλέο βήμα σε μια εποχή που οτιδήποτε παρεξέκλινε της “κανονικότητας” θεωρούνταν ταμπού. Η ίδια ζήτησε να μη δημοσιευτεί η πληροφορία, μέχρι να είναι η ίδια έτοιμη να το ανακοινώσει δημόσια, αλλά η εφημερίδα New York Daily News δε σεβάστηκε την επιθυμία της, για να μη χάσει το αποκλειστικό θέμα.

Τέσσερα χρόνια αργότερα, εξέδωσε την αυτοβιογραφία της, όπου παραδεχόταν δημόσια ότι είναι ομοφυλόφιλη, και ενώ είχε ήδη συνάψει ανοιχτά ερωτικές σχέσεις με άλλες γυναίκες. Το 2014 παντρεύτηκε τη Γιούλια Λεμίγκοβα, που -κατά μια παράδοξη ιστορική ειρωνεία- είχε αναδειχτεί Μις Σοβιετική Ένωση, το 1990 -γιατί μαζί με τους ανέμους της αλλαγής, η Περεστρόικα έφερε και τα καλλιστεία.

Η Ναβρατίλοβα έχει δηλώσει δημόσια την υποστήριξή της στο κόμμα των Δημοκρατικών, ενώ δραστηριοποιείται για τα δικαιώματα της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας. Παρόλα αυτά, κατηγορήθηκε πρόσφατα για τρανσοφοβία, επειδή είπε πως θα ήταν άδικο να συμμετέχεις μια τρανς αθλήτρια στο μονό των γυναικών -έχοντας σαφές πλεονέκτημα απέναντι στις αντιπάλους της.

Συμπέρασμα

Στην κατακλείδα, θα μπορούσαμε να παραθέσουμε το σχόλιο που έκανε για τη Ναβρατίλοβα ο αρθρογράφος-συγγραφέας Φρανκ Ντέφορντ:

Μια αριστερόχειρας στον κόσμο των δεξιοχείρων, μια γκέι στον κόσμο των στρέιτ. Μια αποστάτισσα και μετανάστρια με εμμονή στο σερβίς-βολέ σε ένα κόσμο που επικρατούσε το παιχνίδι από την baseline.