Η Παπαρήγα η καλή – Η Αλέκα της καρδιάς μας…

Τα Κομμουνιστικά Κόμματα δεν είναι ασφαλώς προσωποκεντρικά. Για αυτό ακριβώς βγάζουν μεγάλες φυσιογνωμίες μέσα από το κίνημα και τον αγώνα. Σε κάποια συνέντευξη τύπου είχαν ρωτήσει “προβοκατόρικα” την Αλέκα αν το ΚΚΕ είναι σταλινικό κόμμα, κι αυτή απάντησε πως το κόμμα είναι υπεράνω προσώπων, δεν είναι κόμμα του Λένιν ή του Στάλιν (στο οποίο είχε ασκήσει κριτική ο βετεράνος κομμουνιστής Νίκανδρος Κεπέσης, γιατί το εξέλαβε ως “ομολογία” πως το ΚΚΕ δεν είναι πια λενινιστικό κόμμα νέου τύπου).

Γεννήθηκε στην Αθήνα σε δύσκολα χρόνια (τον Νοέμβρη του 1945), από αντιστασιακούς γονείς, με καταγωγή από την Κεφαλονιά. Λεγόταν Αλεξάνδρα Δρόσου, πήρε όμως το όνομα του συζύγου της Θανάση (γιου του θρυλικού γραμματέα της ΓΣΕΕ, Μήτσου Παπαρήγα, που δολοφονήθηκε από τα όργανα του αστικού κράτους) γιατί ο νόμος τότε προέβλεπε να πάρει το όνομα του συζύγου της.

Σπούδασε στη Φιλοσοφική και ήταν στη γενιά των Λαμπράκηδων, μια περίοδο από την οποία σώζεται και κυκλοφορεί ευρέως μια συλλεκτική της φωτογραφία, όπου ίσως να μην την αναγνωρίσει κανείς με την πρώτη ματιά.

Οργανώθηκε στο ΚΚΕ το 1968, μόλις άρχισαν να συστήνονται παράνομες κομματικές οργανώσεις, συμμετείχε στο κίνημα των οικογενειών των πολιτικών κρατούμενων και συνελήφθη από την Ασφάλεια για τη δράση της. Μεταπολιτευτικά αναδείχτηκε στη νέα γενιά στελεχών του ΚΚΕ, είχε δράση στο γυναικείο κίνημα και σταδιακά έγινε επικεφαλής της ΚΟΑ (ΚΟ Αθηνών τότε) και μέλος του Πολιτικού Γραφείο της ΚΕ του ΚΚΕ. Παράλληλα, αρθρογραφούσε τακτικά στα κομματικά έντυπα και έγραψε μια αξιόλογη μαρξιστική μελέτη για το γυναικείο ζήτημα, που παραμένει επίκαιρη, αναδεικνύοντας την αναλυτική της ικανότητα, τις γνώσεις της πάνω στο θέμα, αλλά και τη μαρξιστική κατάρτισή της.

Λέγεται πως κράτησε κριτική στάση στο κοινό πόρισμα ΚΚΕ-ΕΑΡ (όπως διαφαίνεται και από μια δημόσια τοποθέτησή της, στην εκπομπή “Φάκελοι”, όπου λέει πως το είδε ξαφνικά στις εφημερίδες, προτού έρθει για έγκριση στην ΚΕ), ενώ είχε εκ των πραγμάτων κομβικό ρόλο στην υπεράσπιση του επαναστατικού χαρακτήρα του κόμματος, κατά τη διάσπαση του ΚΚΕ το 91′. Οι λεγόμενοι “ανανεωτές” την είχαν στοχοποιήσει σε τέτοιο βαθμό, που δεν εκλέχτηκε καν από την ΚΟΒ της ως αντιπρόσωπος για τη συνδιάσκεψη -και ας γκρινιάζουν εκ των υστέρων πως πήγαιναν τάχα με το σταυρό στο χέρι στην εσωκομματική αντιπαράθεση, για αυτό κι έχασαν την πλειοψηφία στο Κόμμα.

Κάποιες μάλλον κακοπροαίρετες -και ως εκ τούτου αμφίβολης αξιοπιστίας- μαρτυρίες αναφέρουν το ψυχολογικό της ξέσπασμα και την επιθυμία της να μην εκλεγεί ξανά στα καθοδηγητικά όργανα, κάτι που αναιρέθηκε σύντομα στην πράξη, με την εκλογή της ως ΓΓ. Ακόμα και αν υπάρχει, πάντως, κάποια δόση αλήθειας στα παραπάνω, αυτό δε δείχνει τίποτα περισσότερο παρά την ένταση των στιγμών και την πίεση που τις ασκούσε η “ανανεωτική τάση”, με προσωπικές επιθέσεις και αθέμιτα μέσα.

Μετά από σκληρό πολιτικό αγώνα, πριν και κατά τη διάρκεια του Συνεδρίου, χάρη και στην καθοριστική συμβολή του ίδιου του Φλωράκη, από τη θέση του Προέδρου του Κόμματος, η Αλέκα εκλέχτηκε στη θέση του ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, επικρατώντας με 57 ψήφους έναντι 53 του ανθυποψήφιού της, Γιάννη Δραγασάκη. Αυτή η οριακή εκλογή ήταν το σημείο-κλειδί για την σταδιακή αποκατάσταση της επαναστατικής φυσιογνωμίας του ΚΚΕ, παρά τους αναπόφευκτους κλυδωνισμούς και τις αντιφάσεις, στο ξεκίνημα αυτής της πορείας, που σημαδεύτηκε από την επικράτηση της αντεπανάστασης. Αντιφάσεις που είχαν να κάνουν με τη στρατηγική κατεύθυνση του ΚΚΕ και την πολιτική γραμμή του -πχ κατά την επίσκεψη κλιμακίου του στη Μόσχα, το καλοκαίρι του 91′, όπου συνάντησε τον Γκορμπατσόφ και του δώρισε τιμητικά ένα άγαλμα του Ηρακλή για το ηράκλειο έργο που επιτελούσε…

Το ΚΚΕ κατάφερε όμως να ξυπνήσει εγκαίρως από τον λήθαργο της Περεστρόικα και να κολυμπήσει ενάντια στο ρεύμα της παγκόσμιας αντεπανάστασης, όταν άλλα μεγάλα και ιστορικά ΚΚ απεμπολούσαν τα σύμβολα, τον τίτλο τους και την ιδεολογία τους ή κρατούσαν απλώς το όνομα χωρίς τη χάρη.

Η Αλέκα ηγήθηκε αυτής της τιτάνιας, ανηφορικής προσπάθειας, ενάντια σε όσους ονειρεύονταν την εξαφάνιση του ΚΚΕ, το κλείσιμο της… αντιπροσωπείας στην Ελλάδα, αφού έκλεισαν τα κεντρικά στη Σοβιετική Ένωση. Τόσο γελασμένοι ήταν για τις ρίζες του κόμματος στο λαό. Και για αυτό δεν του του συγχώρεσαν ποτέ. Η Παπαρήγα, ως ΓΓ, κέρδισε από την πρώτη στιγμή τη χλεύη των αστών δημοσιολόγων και λοιπών καλοθελητών, πότε για το αρχικό τρακ της μπροστά στις κάμερες, πότε ακόμα και για τα περιττά κιλά που είχε για ένα διάστημα, σε μια αξεπέραστη επίδειξη κόμπλεξ απέναντι στην πρώτη γυναίκα αρχηγό κόμματος, που έμεινε 22 χρόνια στο τιμόνι και έγινε η μακροβιότερη πολιτική αρχηγός της Μεταπολίτευσης, αλλά και από τους μακροβιότερους ΓΓ του ΚΚΕ -ο Ζαχαριάδης έμεινε στη θέση για 25 συναπτά έτη, στο ενδιάμεσο όμως βρισκόταν έγκλειστος στο Νταχάου για μια πενταετία σχεδόν.

Τα αστικά ΜΜΕ έφεραν στα μέτρα τους ακόμα και αυτό το κομμάτι, κάνοντας συχνά λόγο για… “σιδηρά κυρία” του Περισσού, για να προκαλούνται δυσάρεστοι συνειρμοί με το προσωνύμιο της λαομίσητης Θάτσερ. Συχνά-πυκνά προέβλεπαν μάλιστα το επικείμενο τέλος της θητείας της, από στιγμή σε στιγμή και από συνέδριο σε συνέδριο. Μια “έγκυρη προφητεία” που ξεκίνησε ήδη από τη δεκαετία του ’90, για να αργήσει να “επιβεβαιωθεί” μόλις καμιά 20αριά χρόνια, το 2013, στο 19ο Συνέδριο.

Ένα άλλο αγαπημένο κλισέ ήταν αυτό για “τα παιδιά της Παπαρήγα” και το αμερικάνικο κολέγιο. Στην πραγματικότητα ήταν μόνο ένα, η Βασιλεία -που πήρε το όνομα από τη γιαγιά της- και έπρεπε να είναι κάπου τις ώρες που έλειπαν οι γονείς της με το βαρύ καθημερινό τους πρόγραμμα. Παρόλα αυτά, τα ΜΜΕ φούσκωναν όσο μπορούσαν την υπόθεση, για να την αξιοποιήσουν, ενώ η Όλγα Τρέμη -που δούλευε στο Ριζοσπάστη μαζί με το Θανάση Παπαρήγα, συνεπώς γνώριζε πολύ καλά την απάντηση- έφτασε στο σημείο να κάνει σχετική ερώτηση στην Αλέκα, στο debate των πολιτικών αρχηγών!

Η Παπαρήγα απλώς απαξίωσε τότε να απαντήσει στη χυδαία ερώτηση. Και δεν ήταν λίγες οι φορές που οι πολιτικοί της αντίπαλοι ένιωθαν να τους διαπερνά το χαρακτηριστικό, περιφρονητικό της βλέμμα με την ελαφριά συνοφρύωση. Παρόλα αυτά, η Αλέκα αδιαφορούσε παγερά για την επικοινωνιακή της εικόνα, έσπαγε τους καθιερωμένους κανόνες, γι’ αυτό ακριβώς κατάφερνε να είναι τόσο επικοινωνιακή, να δίνει γλαφυρές ατάκες και κορυφαίες στιγμές, όπως όταν γείωσε το δημοσιογράφο που την πλησίασε σε ζωντανή σύνδεση με το στούντιο, γιατί έτρωγε κουλούρι και δεν μπορούσε να μιλήσει στην τηλεόραση.

Η Αλέκα ήταν επικεφαλής του κόμματος, όταν αυτό έμεινε όρθιο, ένα από τα πιο ισχυρά ΚΚ παγκοσμίως, ενάντια στη θύελλα και τους “ανέμους της αλλαγής”. Όταν προχώρησε στις πρώτες εκτιμήσεις αλλά και σε πιο ολοκληρωμένες επεξεργασίες για τους παράγοντες και τις αιτίες που καθόρισαν την αντεπανάσταση. Στο 15ο Συνέδριο που καθόρισε τον σοσιαλιστικό χαρακτήρα της επανάστασης στην Ελλάδα, και στην πορεία προς το 19ο Συνέδριο που ψήφισε το νέο πρόγραμμα. Στις μεγάλες αντι-ιμπεριαλιστικές κινητοποιήσεις ενάντια στον πόλεμο στη Γιουγκοσλαβία, το Αφγανιστάν, το Ιράκ κτλ. Στις μεγάλες κινητοποιήσεις των αγροτών και στο μέτωπο της παιδείας. Στη συγκρότηση του ΠΑΜΕ και τον διαχωρισμό από τη γραφειοκρατική κλίκα της ΓΣΕΕ. Στις μεγάλες απεργίες στα χρόνια της κρίσης και των μνημονίων. Στο μέτωπο ενάντια στον οπορτουνισμό και την ισχυρή πίεση για ενσωμάτωση του ΚΚΕ και συμμετοχή του σε μια αστική κυβέρνηση, με ή χωρίς αυταπάτες για τον ρόλο της.

Η Αλέκα ήταν -και παραμένει- όλα αυτά τα χρόνια μία από τους πιο συναρπαστικούς ρήτορες στη Βουλή, που μιλάει πάντα εκτός κειμένου, κρατάει αμείωτο το ενδιαφέρον, δίνει ατάκες στους δημοσιογράφους, αλλά πρωτίστως ουσία και τροφή για σκέψη σε όσους την προσέχουν. Ακόμα και σε αυτούς που απομονώνουν φράσεις της για να διαστρεβλώσουν τη θέση της. Για παράδειγμα στην περίφημη αποστροφή της για την πραγματική επανάσταση που δε θα σπάσει ούτε ένα τζάμι (εκεί σταματάνε οι περισσότεροι) γιατί θα τα κάνει όλα λαϊκή περιουσία.

Άφησε πίσω της πολύτιμη παρακαταθήκη, παραμένοντας όμως ενεργή στις επάλξεις, ως μέλος της Κεντρικής Επιτροπής και βουλευτής του ΚΚΕ, με χρήσιμες παρεμβάσεις και αρθρογραφία. Ήταν παρούσα στις πυρκαγιές στο Μάτι -ως κάτοικος Νέας Μάκρης-, αλλά και σε όλες τις πορείες και κεντρικές κομματικές εκδηλώσεις. Και βρίσκει πάντα χρόνο να παρακολουθεί ποδόσφαιρο, όχι για να το πουλήσει στο προφίλ της, αλλά ως πραγματικός φίλαθλος με άποψη -και όχι απλά οπαδός του Παναθηναϊκού.

Στο πέρασμα του χρόνου, έχει κερδίσει την εκτίμηση ακόμα και πολιτικών αντιπάλων της, που αναγνωρίζουν την αξία της, τον πολιτικό της λόγο, αλλά πρωτίστως ότι παραμένει αυθεντική, σε ένα σε ένα πολιτικό θέατρο κακής ποιότητας, με εξίσου κακούς ηθοποιούς στο ρόλο των πρωταγωνιστών, από τον κυρίαρχο δικομματισμό.

Η ίδια δηλώνει ταπεινός στρατιώτης του Κόμματος, πρόθυμη να αναλάβει όποιο καθήκον της αναθέσει η ΚΕ, ακόμα και να καθαρίζει σκάλες στον Περισσό… Παρόλα αυτά, κάποιοι άλλοι πήραν πιο βαριά την αντικατάστασή της από τη θέση του ΓΓ, και νιώθουν έντονη νοσταλγία, η οποία αποτυπώθηκε μεταξύ σοβαρού και αστείου και σε ένα σκετσάκι του Ζαραλίκου με τον Γραμμένο -το οποίο όμως δεν έπαιξε ακόμα στο Φεστιβάλ. Μπορεί τα ΚΚ να μην είναι προσωπολατρικά, αλλά πολλοί σύντροφοι θα συμφωνούσαν με την προσωπολατρία στο ρεφρέν…

Θέλω την Αλέκα μου ξανά…

Ίσως όμως η κορυφαία καλλιτεχνική νότα που παραπέμπει σε αυτήν, να είναι το αξεπέραστο επεισόδιο των Απαράδεκτων με την Παπαρήγα την καλή -που ήταν συνθηματική φράση για πονηρές βιντεοκασέτες. Ακόμα και αν τότε, στο κλίμα της εποχής, επιδίωκε να ειρωνευτεί ή να υποτιμήσει τη συντρόφισσα, σε βάθος χρόνου κατάφερε ακριβώς το αντίθετο και τώρα μάλλον αυτό δανείζεται λάμψη από το δικό της μύθο, παρά το αντίθετο.

Αντί επιλόγου, κλείνουμε με παλιές και νεότερες τηλεοπτικές εμφανίσεις της Αλέκας, που είναι μεστές και ενδιαφέρουσες. Από το μακρινό 93′, που υποτίθεται πως δεν είχε πάρει ακόμα τον αέρα του γυαλιού, στον Χατζηνικολάου και τον -μετέπειτα υπουργό της ΝΔ- Ρουσόπουλο. Μέχρι το κομβικό 2012, όπου αρχικά την επισκέπτεται στον Περισσό ο -μετέπειτα πρόεδρος απο-κόμματος- Σταύρος Θεοδωράκης, πριν αποκτήσει πολιτικές φιλοδοξίες, όσο ακόμα ενδιαφέρεται για τα πλάνα του. Αλλά και την επεισοδιακή προεκλογική της συνομιλία με το εχθρικό κοινό στον Ενικό του Χατζηνικολάου, με τσαμπουκαλεμένους αντικομμουνιστές που έστηναν καβγάδες και εγκατέλειπαν με νεύρα το στούντιο, επιδεικτικά…