Όταν οι Ολύμπιανς του Πασχάλη κι η Νανά Μούσχουρη τραγουδούσαν για τους Σάκο και Βαντσέτι!

Η ιστορία των Σάκο και Βαντσέτι, των δύο αναρχικών εργατών που εκτελέστηκαν από το κράτος των Ηνωμένων Πολιτειών, μολονότι δεν αποδείχτηκε ποτέ η ενοχή τους για τις κατηγορίες που τους αποδόθηκαν και παρά τη μεγάλη διεθνή κινητοποίηση για τη σωτηρία τους, ενέπνευσε πολλούς και άφησε το στίγμα της στην τέχνη και πιο ειδικά στη μουσική, που θα μας απασχολήσει.

Η πρώτη σχετική μπαλάντα γράφτηκε από τον Γούντι Γκάθρι, μία από τις σημαντικότερες μορφές της αμερικάνικης φολκ, που τραγούδησε ενάντια στην κοινωνική αδικία. Ο τίτλος του τραγουδιού ήταν “Two good men”, “δύο καλοί άνθρωποι” κι οι στίχοι ανέφεραν λεπτομέρεις για τη ζωή των δύο εργατών, στιγματίζοντας το δικαστή τους και τους κατήγορους, με στόχο να αποτελεί ταυτόχρονα κι ένα ιστορικό ντοκουμέντο που θα διαδίδεται από στόμα σε στόμα και θα γνωστεί την υπόθεση.

Judge Thayer told his friends around
He would cut the radicals down;
Anarchist bastards was the name
Judge Thayer called these two good men.

Ο δικαστής Θέιερ είπε στους φίλους του
Ότι θα πετσκοκόψει τους ριζοσπαστικούς
“Αναρχικοί μπάσταρδοι” ήταν το όνομα
με το οποίο ο Δικαστής αποκάλεσε αυτούς
τους δύο καλούς ανθρώπους.

Το 1971 κυκλοφόρησε στην Ιταλία η ταινία του Τζουλιάνο Μολτάντο “Σάκο και Βαντσέτι”, όπου ακούγεται και το τραγούδι της Τζοάν Μπαέζ (σε μουσική Ένιο Μορικόνε) Here ‘s to you Nicola and Bart, από τα μικρά τους ονόματα (Νικόλα και Μπαρτολομέο).

Here’s to you, Nicola and Bart
Rest forever here in our hearts
The last and final moment is yours
That agony is your triumph…

Αυτό είναι για εσάς, Νικόλα και Μπαρτ
Αναπαυτείτε για πάντα, εδώ στις καρδιές μας
Η τελευταία και τελική στιγμή είναι δική σας
Η οδύνη είναι ο θρίαμβός σας.

Ως εδώ όλα μοιάζουν φυσιολογικά. Αυτό που ξεπερνάει όμως τη μέση φαντασία, είναι πως το τραγούδι έφτασε την ίδια χρονιά και στην Ελλάδα, χωρίς να συναντήσει μάλιστα εμπόδια από τους λογοκριτές της χούντας, που μάλλον δεν είχαν ιδέα σε τι αναφέρονταν οι στίχοι, εκτός κι αν έκαναν κάποιο λάθος (στιγμιαίο ή όχι). Όπως πιθανότατα δεν το γνώριζε ούτε το συγκρότημα που τραγουδούσε τη διασκευή. Ο λόγος για τους Ολύμπιανς… Τους γνωστούς. Του Πασχάλη. Του Αρβανιτίδη. (Δεν ήταν δηλαδή στην περίοδο που τον διαδέχτηκε στο σχήμα ο Ν. Παπάζογλου).

Ευτυχώς η απόδοση των στίχων ήταν πιστή και δεν παραποιεί το πνεύμα του τραγουδιού. Αλλά αν δεν ξέρει κανείς την ταινία και την υπόθεσή της, δύσκολα θα καταλάβει τα πολιτικά του μηνύματα.

Ευχές για σας Νικόλα και Μπαρτ
μια προσευχή θα μείνει σε μας
κι η αγωνία σας θα γίνει γιορτή
γιορτή για θύμηση παντοτινή

Ευχές για σας Νικόλα και Μπαρτ
λαός ολόκληρος πιστεύει σε σας
κι η αγωνία σας θα γίνει γιορτή
γιορτή για θύμηση παντοτινή.

Η διασκεδαστική πλευρά της υπόθεσης είναι τα σχόλια στο βίντεο, όπου ανοίγει διαδικτυακή πολιτική κουβέντα περί αναρχίας, με αρκετό τρολάρισμα (πχ “το επόμενο βήμα είναι να δω το Ρόμπερτ Ουίλιαμς με κοκκινόμαυρα, σε εκδήλωση στο Nosotros” -το στέκι της Αντιεξουσιαστικής Κίνησης, στα Εξάρχεια).

Σε άλλα βίντεο, εμφανίζεται στον τίτλο μόνο ο Πασχάλης, που ξεκίνησε σόλο καριέρα το 1972. Αλλά είτε έτσι, είτε αλλιώς, η ουσία δεν αλλάζει δραματικά, αφού ούτε αυτός, ούτε οι Ολύμπιανς ήταν εκπρόσωποι του ριζοσπαστικού πολιτικού τραγουδιού (ίσα-ίσα!), το οποίο ούτως ή άλλως άνθισε στα χρόνια της Μεταπολίτευσης κι όχι εν μέσω της επταετίας που η χώρα -και φυσικά κι οι τέχνες της- βρίσκονταν στο γύψο, παρά τα όσα πιστεύει ο Στάθης Καλύβας.

Εξίσου εντυπωσιακό είναι πως η αρχική εκδοχή του τραγουδιού, στα αγγλικά, υπάρχει και σε εκτέλεση από την (επίσης όχι ιδιαίτερα γνωστή για την κλίση της στο πολιτικό τραγούδι) Νανα Μούσχουρη!

Η αλήθεια βέβαια είναι πως η υπόθεση Σάκο και Βαντσέτι είχε πάρει μεγάλες διαστάσεις, συγκινώντας το ευρύ κοινό κι όχι ένα “στενό πυρήνα” αλληλέγγυων. Είναι μετά να μη μιλάει ο Άδωνις κι οι δικοί του για την… ιδεολογική ηγεμονία της Αριστεράς;