Δημ. Λιγδόπουλος: «Μόνο η εργατική τάξις μπορεί να είναι η ασφαλής για τον κόσμο κοινωνία των εθνών»

Στις 17-23 του Νοέμβρη συνέρχεται στον Πειραιά, στα γραφεία του Συνδέσμου Μηχανικών Ατμόπλοιων, το Α’ Πανελλαδικό Σοσιαλιστικό Συνέδριο, ιδρυτικό του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος Ελλάδας (ΣΕΚΕ), που το 1924 μετονομάστηκε σε ΚΚΕ.

Διαβάζουμε στο Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ (τ. Α2): «Στη διάρκεια των εργασιών του 1^ου Συνεδρίου έγινε εμφανής η ύπαρξη τριών ιδεολογικών-πολιτικών τάσεων, ακόμα και όταν οι αντιπαραθέσεις των εκπροσώπων τους έπαιρναν χαρακτήρα προσωπικής πολεμικής. Η πρώτη τάση εκφραζόταν από την ομάδα του Γιαννιού (Σοσιαλιστικό Κέντρο Αθήνας), τον Παναγή Δημητράτο και τους βουλευτές της Φεντερασιόν και ουσιαστικά επιδίωκε τη δημιουργία σοσιαλδημοκρατικού κόμματος στα δυτικοευρωπαϊκά πρότυπα. Η δεύτερη τάση συγκροτήθηκε γύρω από τους αντιπροσώπους της Φεντερασιόν, οι οποίοι αν και αντιμάχονταν τις ακραίες ρεφορμιστικές εκδηλώσεις της πρώτης τάσης και υποστήριζαν την Οκτωβριανή Επανάσταση, δεν υιοθετούσαν συνολικά επαναστατικές θέσεις. Τέλος, η τρίτη τάση απαρτίστηκε από νέους σοσιαλιστές, οι οποίοι, επηρεασμένοι από τις θέσεις και τη δράση των μπολσεβίκων, εξέφρασαν ριζοσπαστικές θέσεις που, όμως, ήταν ιδεολογικά ανεπαρκείς και επομένως αδυνατούσαν να διαμορφώσουν ακόμα μια συνεκτική επαναστατική στρατηγική. Για το ρόλο του Δημοσθένη Λιγδόπουλου και των άλλων ιδρυτών της Σοσιαλιστικής Νεολαίας της Αθήνας στο Συνέδριο, ο Αβραάμ Μπεναρόγια το 1931 έγραφε: «Ήσαν επαναστατικότεροι, πιο αδιάλλακτοι και ασφαλώς έπαιξαν τον πιο συγχρονισμένο ρόλο.»

Από το ιδρυτικό Συνέδριο του ΣΕΚΕ.

Με πηγές το Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ (τ. Α2 – 2^η έκδοση, Σύγχρονη Εποχή, 2019) και την έκδοση «Το πρώτο Συνέδριο του ΣΕΚΕ – Πρακτικά» (εκδ. Σύγχρονη Εποχή – Ριζοσπάστης, 2018), εστιάζουμε στη διαπάλη που έγινε στο Συνέδριο αναφορικά και για τον προσανατολισμό του Κόμματος στην εξωτερική πολιτική και ειδικότερα στην αντιμετώπιση της νεοϊδρυθείσας Κοινωνίας των Εθνών:

«(…)Ωστόσο, το σημαντικότερο αποτύπωμα των ταλαντεύσεων και αντιπαραθέσεων αναφορικά με τη στρατηγική του νεοϊδρυμένου κόμματος και τη στάση του απέναντι στην αστική εξουσία αφορούσε τον προσανατολισμό του στην εξωτερική πολιτική και ειδικότερα την αντιμετώπιση της νεοϊδρυθείσας Κοινωνίας των Εθνών. Πολύ σημαντική ήταν η παρέμβαση του Δ. Λιγδόπουλου από την επαναστατική πτέρυγα, ο οποίος αποτίμησε την Κοινωνία των Εθνών ως σύγχρονη Ιερά Συμμαχία, αφού η πρώτη προσπαθούσε να αποτρέψει τις σοσιαλιστικές επαναστάσεις, όπως η τελευταία τις αστικές:

ΔΗΜ. ΛΙΓΔΟΠΟΥΛΟΣ. Εδώ και εκατόν κάτω χρόνια τρεις αυτοκράτορες μαζεύτηκαν οι οποίοι μ’ άλλους βασιλείς συνεννοήθηκαν να κυβερνούν στο μέλλον τους λαούς των εν πνεύματι χριστιανικώ και πατρικώ. Τι ωραίος σκοπός για τους αστούς τουλάχιστον για τους ανθρώπους πούθελαν ένα βασιλέα. Μα ο σκοπός αυτός έκρυβε άλλα, ο κατά βάθος σκοπός ήτο να καταπνίξουν κάθε ελευθερωτικό πνεύμα των λαών που ποτισμένοι από την Γαλλική επανάσταση είχαν αρχήσει να αισθάνονται τον βαθύ αυταρχικό ζυγό. Και εάν η Ελληνική επανάσταση δεν έτυχε βοήθειας από τας Ευρωπαϊκός κυβερνήσεις μ’ όλο τον φιλελληνισμό που βασίλευε τότε στην Ευρώπη, ένας λόγος ήταν η ιερή αυτή συμμαχία. Στις αρχές του αιώνα μας ιδρύθηκε και ένα μέγαρο στη Χάγη για την ειρήνη από μερικούς αστούς και μερικούς βασιλείς. Δυστυχώς τα ωραία λόγια και τα καλλιμάρμαρα κτίρια δεν ίσχυσαν για να εμποδίσουν τον τρομερό πόλεμο.

Αυτό έγινε γιατί οι πόλεμοι εξάπαντος δεν κηρύχτηκαν αλλά δημιουργούνται από οικονομικούς όρους. Μ’ αυτό τα προηγούμενα θα παρακαλέσω τους αντιπροσώπους να σκεφθούν για το ζήτημα της κοινωνίας των εθνών. Για μας ο σημερινός πόλεμος ήτο μια ένταση του βιομηχανικού ανταγωνισμού, μια κρίση, ένας τσακισμός για αποικίες.

Η αστική τάξη τρομαγμένη από τ’ αποτελέσματα που ζητάει να συγκρατηθεί στην αρχήν με κοινωνιολογικά ευαγγέλια. Δεν θάχουμε πια νέους πολέμους, θάχουμε κοινωνία των εθνών. Αυτή θα αποφασίζει για όλες τις διαφορές. Α! Τώρα πια έπαψαν να μας λένε ότι οι πόλεμοι είναι κακά αναγκαία, ότι πάντοτε θα γίνονται πόλεμοι, ότι είναι ένα καλό ο πόλεμος. Μα τώρα θα τους πούμε μεις. Ναι, οι πόλεμοι είναι ένα κακό αναγκαίο, ένα κακό επακολούθημα της καπιταλιστικής μορφής της παραγωγής. Δεν θα λείψουν παρά μόνον όταν λείψουν αι αιτίες που είναι η κατασκευή ο τρόπος της παραγωγής της σημερινής κοινωνίας. Αλλά ποιος θα είναι ο σχηματισμός της κοινωνίας των εθνών; Ποιοι θα λάβουν μέρος σ’ αυτήν; Αστοί μόνον; Αστοί και εργάτες; Ή εργάτες; Αλλά οι αστικές τάξεις των διαφόρων κρατών έχουν εντελώς αντίθετα συμφέροντα. Εάν έγινε πόλεμος έγινε γι’ αυτό και η αντίθεσις αυτή των συμφερόντων δεν θα παύση. Το να θέλουμε να νομίζουμε ότι μπορεί να πάψει είναι το ίδιο σαν να νομίσουμε ότι μπορούμε να σταματήσουμε την πάλη των τάξεων. Αλλά θα μας ειπούν ότι οι εργάτες, οι αντιπρόσωποι των εργατικών οργανώσεων που θα είναι στην κοινωνία των εθνών, αυτοί θα εμποδίσουν τους μέλλοντας πολέμους. Σύμφωνοι. Αλλά τις η ανάγκη της κοινωνίας των εθνών; Η εργατική τάξη είναι η μόνη που έχει διεθνή συμφέροντα τα ίδια. Είναι συνεπώς η μόνη που μπορεί να έχει συμφέροντα τα ίδια. Και η κοινωνία αυτή των εθνών, η διεθνής εργατική οργάνωσις είναι η μόνη που μπορεί να επιβληθεί. Εάν αυτή δεν μπορέσει να επιβληθεί, κάθε ελπίδα από κάθε άλλη κοινωνία των εθνών είναι ουτοπία. Δεν πιστεύω να μας ρωτήση κανείς τι μας βλάπτει. Σε κείνον όμως που θα ρωτήση, θα του πω. Φοβούμαι ότι μία διεθνής αστική ένωσις στο μόνο σημείο στο οποίο μπορεί και εξάπαντως να συμφωνήση τελείως είναι το να επιβληθή και να πολεμήση κάθε εκδήλωση επαναστατικών κινημάτων στον κόσμο. Προσέξετε σύντροφοι, η κοινωνία των εθνών που μας υπόσχεται μπορεί να παίξει ρόλο ιεράς συμμαχίας.

Δημ. Λιγδόπουλος: «Μόνο η εργατική τάξις μπορεί να είναι η ασφαλής για τον κόσμο κοινωνία των εθνών»

Άλλωστε βλέπετε την αρχή της κοινωνίας των εθνών καθαρά πια. Προσπαθεί να διαστρεβλώσει τους πολύ ελαστικούς αλήθεια όρους του Ουίλσωνος, την ελευθερία των θαλασσών, την ελευθερία των εθνοτήτων, προσπαθούν να κάμουν μυστικές τις συνεδριάσεις της ειρήνης. Και φαντασθήτε η πρώτη πράξις της κοινωνίας των εθνών να είναι μια άγρια επέμβαση, όπως άλλως τε άρχισε ή πρόκειται ν’ αρχίση εναντίον της Ρωσσικής επαναστάσεως, εναντίον του ιερού αγώνος των Ρώσσων και Γερμανών εργατών. Θέλει να δημιουργήση Βαλκανική ομοσπονδία σε συντηρητικούς όρους εναντίον της κοινωνικής επαναστάσεως που ολοένα ξαπλώνεται. Αυτή είναι η κοινωνία των εθνών. Συγκεφαλαιώνω, σύντροφοι. Νομίζω ότι η κοινωνία των εθνών που θάχει αστούς που κήρυξαν τον πόλεμο είναι ένας κίνδυνος, για την παρεμπόδιση της κοινωνικής επαναστάσεως. Νομίζω γι’ αυτό έχουμε καθήκον να πολεμήσουμε αυτήν την κοινωνία των εθνών και να τονίσουμε ότι μόνο η εργατική τάξις, που είναι η μόνη που έχει τα ίδια συμφέροντα μπορεί να είναι η ασφαλής για τον κόσμο κοινωνία των εθνών.

Από τη ρεφορμιστική πτέρυγα, ο Αρ. Σίδερις θεώρησε την Κοινωνία των Εθνών ως εγγύηση για την ειρηνική εφαρμογή του μεταρρυθμιστικού προγράμματος: «Το μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα είναι εγγύησις για τον αγώνα μας μέσα στην αστική κοινωνία για αυτό εψηφίσαμε την κατάργηση της μυστικής διπλωματίας. Είναι μέσα του αγώνος διά να φέρωμεν την Σοσιαλιστικήν πολιτείαν. Λοιπόν αν το μεταρρυθμιστικόν πρόγραμμα σημαίνει τούτο ως εξωτερική εγγύησις θα είναι η κοινωνία των εθνών.»

Στην ίδια κατεύθυνση ο Γιαννιός υποστήριξε:

«Πρέπει να είμαστε υπέρ της κοινωνίας των εθνών αφού η σοσιαλιστική κοινωνία δεν έγινεν ακόμη. Η κοινωνία των εθνών δεν είναι ως λέγει ο σύντροφος, έργον των αστών.(…) άλλωστε την παραδέχθησαν οι σοσιαλισταί αλλού και εμπήκε στα σοσιαλιστικά προγράμματα.»

Η ομάδα του Γιαννιού έθεσε ζήτημα αποχώρησης από το Συνέδριο αν δεν αναγνώριζε την Κοινωνία των Εθνών. Οι αντιπρόσωποι της Φεντερασιόν απάντησαν ότι δε δέχονται εκβιασμούς σε σοσιαλιστικό συνέδριο, ενώ ο Λιγδόπουλος, περισσότερο ρηξικέλευθος, υποστήριξε πως η σύνδεση των σκοπών του Κόμματος με την Κοινωνία των Εθνών αποτελούσε αιτία διάσπασης και υποστήριξε ότι απέναντι της το Κόμμα όφειλε να ακολουθήσει το παράδειγμα των μπολσεβίκων και όχι των σοσιαλδημοκρατών:

«Νομίζω ότι αν θέλουμε να θεωρήσωμεν ως βάσιν του κόμματος την κοινωνία των εθνών, πρέπει να χωριστούμε. Αλλοίμονον δε αν σήμερα θέσουμε τέτοιες βάσεις. Εκείνοι δε που φοβούνται μήπως βρίζονται άλλοι σύντροφοι μ’ αυτή μας την στάση πρέπει να γνωρίζουν ότι δεν είναι σωστό ούτε καλό να βρί-ζωνται τόσοι και άλλοι σύντροφοι μαξιμαλισταί που αγωνίζονται.»

Η πρώτη ψηφοφορία έληξε με ισοψηφία (13-13) και η Κοινωνία των Εθνών έγινε δεκτή κατά πλειοψηφία, μόνο στην περίπτωση που στους κόλπους της συμπεριλάμβανε τα επαναστημένα έθνη (Σοβιετική Ρωσία, Γερμανία κλπ.)».