Φρικιά και πανκς ανατολικά του τείχους – Όταν η ΓΛΔ έδινε “άσυλο” σε διωκόμενους αναρχικούς από το Δ. Βερολίνο

Μπορεί κανείς να φανταστεί πανκ κι αναρχοαυτόνομους να τρατάρονται λουκάνικα και καφέ από αστυνομικούς και συνοριοφύλακες; Κι όμως αυτό ακριβώς συνέβη την 1^η Ιούλη 1988, όταν ομάδες καταληψιών από το Δυτικό Βερολίνο πέρασαν το τείχος προς την κατεύθυνση της ΓΛΔ, βρίσκοντας ένα βραχύβιο πλην σωτήριο για τους ίδιους άσυλο από τις αρχές της ΟΔΓ. Οι ανεπανάληπτες αυτές σκηνές αποτέλεσαν το αποκορύφωμα της κατάληψης του λεγόμενου «Τρίγωνου Λενέ», που είχε ξεκινήσει λίγους μήνες νωρίτερα, σε μια περιοχή που γεωγραφικά ανήκε στο Δυτικό Βερολίνο, νομικά ωστόσο αποτελούσε επικράτεια της ΓΛΔ. Η παραδοξότητα αυτή οφειλόταν στο γεγονός πως, κατά την ανέγερση του τείχους του Βερολίνου το 1962, οι αρχές της ΓΛΔ δεν ακολούθησαν ακριβώς τη συνοριακή γραμμή, η οποία φυσικά δεν ήταν απόλυτα ευθύγραμμη, όπως έπρεπε να είναι για πρακτικούς λόγους καλύτερης εποπτείας το τείχος. Επισήμως, αυτοί οι θύλακες ονομάζονταν «προκεχωρημένη επικράτεια» της ΓΛΔ, και αποτέλεσαν επίκεντρο πολυετών διαπραγματεύσεων μεταξύ των δύο Γερμανιών. Τελικά, στις 31 Μάρτη 1988, οι δυο πλευρές κατέληξαν σε συμφωνία παραχώρησης του τριγώνου Λενέ έκτασης 97 περίπου εκταρίων στο Δυτικό Βερολίνο, με αντάλλαγμα ποσό 76 εκ. μάρκων (περίπου 68 εκ. ευρώ) και  παραχώρηση οικοπέδων συνολικής έκτασης 86 περίπου εκταρίων στη ΓΛΔ.

Στόχος των αρχών του Δυτικού Βερολίνου ήταν να διαβεί από το σημείο αυτοκινητόδρομος, κάτι που θα σήμαινε το τέλος της βλάστησης στην περιοχή. Η «πίστα από μπετόν» χαρακτηριζόταν ως «εντελώς αρρωστημένη ιδέα» σε προκηρύξεις αναρχοαυτόνομων οργανώσεων, που σχεδίαζαν τα επόμενα βήματα της διαμαρτυρίας τους. Στις 26 Μάη, μετά από διαδήλωση στη μνήμη του Νόρμπερτ Κούμπατ, (ενός νεαρού άνδρα που ένα χρόνο νωρίτερα είχε αυτοκτονήσει μετά από τρεις βδομάδες στα κρατητήρια της δυτικοβερολινέζικης αστυνομίας, έχοντας συλληφθεί για «διατάραξη κοινής ειρήνης» στα πλαίσια διαδηλώσεων της Πρωτομαγιάς του 1987) τριάντα περίπου νεαροί αποφάσισαν να στήσουν σκηνές και καλύβες στο τρίγωνο Λενέ. Αρχικά οι ανατολικογερμανοί συνοριοφύλακες βγήκαν από τα μεταλλικά πορτάκια που υπήρχαν κυρίως για επισκευές του τείχους από τη δυτική πλευρά, διώχνοντας τους καταληψίες. Εκείνοι ωστόσο δεν πτοήθηκαν κι άρχισαν να πληθαίνουν, διακηρύσσοντας την «ελεύθερη δημοκρατία του Κούρμπατ» και στήνοντας ακόμα και πειρατικό ραδιοσταθμό, το «Ράδιο Ζανζιβάρη». Οι αρχές της ΓΛΔ άλλαξαν στάση και άρχισαν να παρακολουθούν τα γεγονότα με ευμενή ουδετερότητα.

H κατάληψη μετατρέπεται μέρα με τη μέρα σε μικρή πολιτεία, ένα πολύχρωμο μείγμα από φρικιά, πανκ, βίγκαν της εποχής και διάφορα μέλη αριστερίστικων οργανώσεων, που καλούν με προκηρύξεις και ραδιοφωνικές εκπομπές τον κόσμο σε δωρεές για τη συντήρηση της «Λαϊκής Κουζίνας», ενώ στο τρίγωνο δημιουργούνται αυτοσχέδιοι λαχανόκηποι, ενώ στη χαρούμενη συντροφιά προστίθενται αυτοδιαχειριζόμενες κότες και κατσίκες. Η δυτική πλευρά του τείχους βάφεται άσπρη για να ξεχωρίζουν τα γκράφιτι. Η περιοχή μετατρέπεται σε πόλο κινηματικού τουρισμού, ακόμα και οργανωμένα τουρ περιλαμβάνουν το «Τρίγωνο Κούρματ» όπως λέγεται πια, στο πρόγραμμά τους.

Στην τοπική βουλή και το δήμο του Δυτικού Βερολίνου κυριαρχεί οργή αλλά και αμηχανία. Η περιοχή πρέπει να εκκενωθεί το συντομότερο δυνατόν, υπάρχει όμως το νομικό κώλυμα ότι το μέρος ανήκει ακόμα στη ΓΛΔ. Η οποία δε δείχνει καμία διάθεση συνεργασίας με την αστυνομία της άλλης πλευράς. Αντιθέτως στις 2 Ιούνη εκδίδεται ανακοίνωση σύμφωνα με την οποία απαγορεύεται στην αστυνομία του Δυτικού Βερολίνου να εισέλθει στο τρίγωνο Λενέ. Οι αστυνομικοί επιστρατεύουν αρχικά μεγάφωνα, καλώντας τους καταληψίες να εκκενώσουν το «επικίνδυνο» σημείο, όπου «υπήρχαν ακόμα βόμβες από το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο», προκαλώντας τη γενική θυμηδία των υπηκόων της «Ελεύθερης Δημοκρατίας». Ακολουθούν νυχτερινές εκπομπές από τα αστυνομικά μεγάφωνα, που παίζουν σε λούπα το «We are the champions» των Queen. Στη συνέχεια αποκλείουν την περιοχή με μεταλλικό φράχτη, ο οποίος βέβαια δεν μπορεί να φτάσει ως το τείχος, καθώς τα πρώτα λίγα μέτρα μπροστά του στη δυτική πλευρά ανήκαν στη ΓΛΔ καθ’ όλο το μήκος του. Έτσι υπάρχουν ακόμα κενά για να συνεχίσει αμείωτη η προσέλευση στην κατειλημμένη πολιτεία.

Η αποτυχία εκνευρίζει τις αρχές, που προσφεύγουν σε αντλίες νερού αναμεμειγμένου με δακρυγόνες ουσίες, αλλά και δακρυγόνα σε μαζικές ποσότητες. Το σύννεφο των δακρυγόνων περνά το τείχος και φτάνει ως το Αλεξάντερπλατς, το κέντρο του Ανατολικού Βερολίνου. Οι συνοριοφύλακες της ΓΛΔ φορούν αντιασφυξιογόνες μάσκες, ενώ σύντομα ο ένας από αυτούς καλεί τη δυτικοβερολινέζικη αστυνομία να σταματήσει πάραυτα τις ρίψεις δακρυγόνων στην επικράτειά της. Στο απόσπασμα του βίντεο δε χρειάζεται να ξέρει κανείς γερμανικά για να καταλάβει τι σημαίνουν οι επευφημίες των καταληψιών τη στιγμή της ανακοίνωσης από το συνοριοφύλακα με τη ντουντούκα:

Μια μέρα μετά, οι καταληψίες συλλέγουν 1000 κάλυκες δακρυγόνων που είχαν πέσει στο τρίγωνο. Σε όλη τη διάρκεια της κατάληψης, η αστυνομία διοχέτευε fake news στο δυτικογερμανικό τύπο περί “επιθέσεων” σε αστυνομικούς από τους “χούλιγκαν”, σε μία περίπτωση μάλιστα με όπλο, το οποίο στη συνέχεια αποδείχτηκε… νεροπίστολο.

Η μέρα της «λύτρωσης» για τις παντελώς εξευτελισμένες αρχές του Δυτικού Βερολίνου φτάνει τα μεσάνυχτα της 1^ης Ιουλίου, όπου τίθεται σε ισχύ η συμφωνία παραχώρησης του επίμαχου τριγώνου στην ΟΔΓ. Το πλήθος της αναρχικής πολιτείας προχωρά σε γενική συνέλευση για να αποφασιστούν τα επόμενα βήματα ενόψει του αστυνομικού ντου. Σύμφωνα με το πρακτορείο ειδήσεων της ΓΛΔ, το 90% των καταληψιών αποφασίζει υπέρ ενός «άλματος πάνω από το τείχος» σε περίπτωση βίαιης εκκένωσης. Οι ανατολικογερμανικές αρχές είναι έτοιμες να υποδεχτούν τους «πολιτικούς πρόσφυγες», με στρατιωτικά φορτηγά παραταγμένα πίσω από το τείχος, σκάλες και ιατρικό προσωπικό που θα αντιμετώπιζε τυχόν τραυματισμούς.

Η εκκένωση από τη δυτικοβερολινέζικη αστυνομία ξεκίνησε τα χαράματα της 1^ης Ιούλη, στις 4.55, ενώ στις 5.04 οι πρώτοι «φυγάδες» βρίσκονταν πάνω στο τείχος «Σύμφωνα με τα μέτρα που εγκαίρως λήφθηκαν από τα αρμόδια όργανα της ΓΛΔ αυτά τα άτομα μεταφέρθηκαν από δυνάμεις της συνοριοφυλακής μέσα σε ένα φορτηγό που βρισκόταν σε ετοιμότητα και μεταφέρθηκαν σε έναν προετοιμασμένο προορισμό.

O προορισμός ήταν η έδρα του Συνδέσμου Καταναλωτικών Συνεταιρισμών, όπου τους φυγάδες περίμενε ένα πλούσιο πρωινό με καφέ, τσάι, ψωμί με σαλάμι και τυριά και ζεστά λουκάνικα. Οι αρχές λαμβάνουν τα στοιχεία των «πολιτικών προσφύγων»: 196 συνολικά άτομα πέρασαν το τείχος, ανάμεσά τους 36 γυναίκες. Κυρίως επρόκειτο για φοιτητές και ανέργους, κάτοικους Δ. Βερολίνου, ενώ 50 προέρχονταν από άλλες περιοχές της ΟΔΓ. Κανείς δεν είχε τραυματιστεί τελικά, ένας μόνο λόγω ψυχολογικής έντασης έχασε τις αισθήσεις του.

Όπως σημείωναν οι συνοριοφύλακες «Οι ερωτηθέντες συμπεριφέρθηκαν συνεργάσιμα κατά τη διεξαγωγή των ερωτήσεων και εξέφρασαν την ικανοποίηση για την ανθρώπινη και απροβλημάτιστη αντιμετώπιση της υπόθεσής τους.» Οι αναρχοαυτόνομοι επέστρεψαν σταδιακά μέσω της διπλωματικής διόδου μεταξύ Φριντριχστράσε και γέφυρα Όμπερμπάουμ, εφοδιασμένοι από τις αρχές με δυτικοβερολινέζικα εισιτήρια, ώστε να αποκλειστεί ο εντοπισμός τους στη διάρκεια ελέγχου λαθρεπιβίβασης.