Όπως κάθε άνθρωπος που έχει μια επίγνωση του πνεύματος του καιρού του ήδη γνωρίζει, το θέμα της θεωρίας του κοινωνικού φύλου (queer) είναι στη παγκόσμια δημόσια συζήτηση μια από τις κεντρικές προμετωπίδες του σύγχρονου μεταμοντέρνου καπιταλιστικού ιδεολογήματος. Χιλιάδες επί χιλιάδων κείμενα ανά τον κόσμο, από επιστημονικά περιοδικά μέχρι mainstream εφημερίδες ευρείας κυκλοφορίας, post σε social media, ομιλίες αλλά και έργα τέχνης (από ταινίες και μουσική μέχρι instalations και performances) έχουν παραχθεί, ειδικά την τελευταία δεκαετία, από όλο το εύρος του μεταμοντέρνου πολιτικού φάσματος, διαπραγματευόμενα επί της ουσίας την ιδέα της απεμπλοκής του βιολογικού από το κοινωνικό στην σεξουαλική ταυτότητα και συμπεριφορά των ανθρώπων.
Ο διάλογος πάνω στο θέμα, όπως σε κάθε αντικείμενο μέσα στον καπιταλιστικό κόσμο, έχει χωριστεί στα 2 γνωστά στρατόπεδα φτιάχνοντας ένα αποπνικτικό κλίμα: από τη μια οι παραδοσιακοί, αντιδραστικοί, συνήθως ρατσιστές και εθνικιστές και με μόνιμο φετιχιστικό φλερτ με την ιδέα των ιεραρχιών και των δομών “Δεξιοί”, οι οποίοι ονειρεύονται μια επιστροφή στον καπιταλισμό των προηγούμενων δεκαετιών όπου το βιολογικό του κάθε ανθρώπου συνοδευόταν από μια ολόκληρη, όχι αναγκαστικά αντικειμενική, αφήγηση. Με βάση αυτή, έχουμε το γνωστό αφήγημα του παρελθόντος πως “οι γυναίκες είναι για την κουζίνα”, μια χυδαία και χοντροειδέστατη ταύτιση της μητρότητας με τις δυνατότητες των γυναικών. Επίσης η ομοφυλοφιλία είναι κάτι το οποίο (κατα)κρίνεται με ηθικούς όρους και διάφορες άλλες ιδέες αντίστοιχου φαιδρού περιεχομένου.

Από την άλλη πλευρά είναι το μεταμοντέρνο στρατόπεδο: οι κοσμοπολίτες, “προοδευτικοί”, “Αριστεροί”. Στο θέμα που απασχολεί το παρόν κείμενο, η ατζέντα αυτών των ανθρώπων και θεσμών είναι η ιδέα του “κοινωνικού φύλου”: το σώμα μας δεν έχει καμία απολύτως σύνδεση με το πώς επιτελούμε κοινωνικά το φύλο μας. Έτσι, οι άνθρωποι δεν είναι αναγκαστικά γυναίκες και άντρες αν αυτοί έχουν αιδοίο και πέος αντίστοιχα, αλλά το τι από τα δύο (ή και, πολλές φορές, τίποτα από τα δύο) είναι, είναι θέμα υποκειμενικής επιλογής και μάλιστα μπορεί να αλλάξει ανά πάσα στιγμή. Το φύλο κατ’ αυτούς, δεν είναι κάτι που είσαι, είναι κάτι που κάνεις. Είσαι αρσενικό/θυληκό, κάνεις άντρα/γυναίκα.

Ο διάλογος ανάμεσα στις δύο αυτές τάσεις βέβαια δεν αφορά μόνο έναν πολιτικό φορέα από κάθε μεριά, αλλά αντίθετα πιάνει διάφορους από όλο το αστικό πολιτικό φάσμα. Παράδειγμα στην Ελλάδα, ενώ προφανώς αυτό το δίπολο συμπυκνώνεται στο κεντρικό πολιτικό σκηνικό στο ΝΔ–ΣΥΡΙΖΑ, ποιος θα μπορούσε να αρνηθεί ότι οι ιδέες του σεξουαλικού μεταμοντερνισμού πιάνουν σε ένα μεγαλύτερο και θεωρητικά “πιο αριστερό” του ΣΥΡΙΖΑ κόσμο; Η queer θεματολογία είναι κεντρικό μέρος της ατζέντας και κομματιού της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς, και κομματιού της αντιεξουσίας, πράγμα που έχει γίνει αντιληπτό και ευπρόσδεκτο από τις πιο “καθεστωτικές” μερίδες του μεταμοντέρνου. Παράδειγμα σχετικό, άρθρο της νεοφιλ Lifo¹ το οποίο κάνει επίθεση στο ΚΚΕ και την ΕΣΣΔ γιατί δεν της αρκεί η εναντίωση στην ομοφοβία αν δεν συμπεριλαμβάνει αποδοχή του κοινωνικού φύλου. Άρθρο το οποίο όμως δείχνει την ανοιχτή συμπάθεια του σε εξωκοινοβουλευτική Αριστερά και μεταμοντέρνα αντιεξουσία, ασκώντας κριτική στα μέρη της ε/κ Αριστεράς και της αντιεξουσίας που δεν στηρίζουν τις μεταμοντέρνες ιδέες.

Ανάμεσα σε αυτούς τους 2 πόλους, ο άνθρωπος του σύγχρονου δυτικού κόσμου έχει να διαλέξει ανάμεσα στους σεξιστές, ομοφοβικούς ή στους ανερμάτιστους queer που αρνούνται κάθε αντικειμενική αλήθεια που δεν ταιριάζει στο μεταδομιστικό τους μοντέλο. Λίγο πολύ, ο άνθρωπος που παρακολουθεί αυτόν το δημόσιο διάλογο καλείται να πιστεύει ή ότι το βιολογικό καθορίζει πλήρως την ταυτότητά σου (και θα πιστεύεις όπως είπαμε ότι οι γυναίκες είναι κατασκευασμένες για να γίνουν μανάδες και μόνο) ή θα πιστεύεις ότι το βιολογικό δεν έχει καμία απολύτως σχέση με την ταυτότητά σου (και θα πιστεύεις ότι ο οποιοσδήποτε μπορεί να είναι γυναίκα αρκεί να το δηλώσει). Σε αυτό τον διάλογο ηλιθίων, η διαλεκτική ανάλυση (στο παρόν παράδειγμα, ότι οι γυναίκες είναι βιολογικά κατασκευασμένες για να γίνουν μητέρες αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορούν να γίνουν και μια σειρά από άλλα πράγματα σε μια σειρά από άσχετους με τη μητρότητα τομείς) φαίνεται να πνίγεται σε μια θάλασσα θολής βλακείας.

Να είμαστε ξεκάθαροι σε ένα πράγμα: Ασχέτως το πώς διάφοροι οπορτουνιστές ή μεταμοντέρνοι φουκωικοί αντιεξουσιαστές το παρουσιάζουν, το μεταμοντέρνο παράδειγμα είναι το σύγχρονο, κυρίαρχο αφήγημα. Και το κάνει, γιατί εκφράζει καλύτερα τον σύγχρονο τρόπο παραγωγής και την κοινωνία που αυτός παράγει. Το ένα μετά το άλλο, Δυτικά κράτη προσαρμόζουν σε αυτό τους νόμους τους, τα κυρίαρχα αστικά ΜΜΕ το στηρίζουν πλέον όλο και πιο ανοιχτά, mainstream καλλιτέχνες παράγουν τέχνη με βάση αυτές τις ιδέες, ακαδημαϊκοί και πανεπιστήμια έχουν φτάσει στο σημείο να το θέτουν ως αντικείμενο σπουδών². Ένα από τα σημαντικότερα εργαλεία για την κυριαρχία αυτού του ιδεολογήματος είναι, παραδόξως για μια ιδεολογία που στηρίζεται σε απόλυτο σχεδόν βαθμό στην υποκειμενική αντίληψη της πραγματικότητας, η επίκληση στην “επικαιροποιημένη” επιστήμη η οποία φαίνεται να αποδέχεται τις θεωρίες του queer όλο και πιο πολύ σε κάθε επίπεδο.

Αυτό δεν πρέπει να μας παραξενέψει: ήδη από τον Μαρξ ξέρουμε ότι η κυρίαρχη τάξη διαμορφώνει τις κυρίαρχες ιδεολογίες μέσα στη κοινωνία και τουλάχιστον από τον Τόμας Κουν ξέρουμε ότι “το παιχνίδι” παίζεται σε τεράστιο βαθμό στο ποιο Παράδειγμα θα κυριαρχήσει πάνω στα υπόλοιπα κυρίως στο θεσμικό επίπεδο των πανεπιστημίων, οργανισμών, επιστημονικών κέντρων και ινστιτούτων κτλ. Σήμερα που ο καπιταλισμός έχει πάρει τη μεταμοντέρνα του λοιπόν μορφή στην οικονομία, δεν είναι παρά αυτονόητο ότι θα επιβάλει τις ιδέες του και στο θεσμικό επίπεδο.

Και πώς αυτό το ιδεολόγημα παίρνει το κεφάλι σε αυτό τον πόλεμο Παραδειγμάτων; Με τρόπους που θα εκπλήξουν κάποιον που πιστεύει ότι η επιστήμη είναι μια διαδικασία που, γενικά και αόριστα, τείνει ευθύγραμμα προς την ανακάλυψη της Αλήθειας. Πριν λίγες εβδομάδες ένα άρθρο έκανε την εμφάνιση του στον ιστότοπο Quillette³. Σε αυτό, ένας ιστορικός εν ονόματι Christofer Dummitt ο οποίος ασχολείται και προωθεί την ιδέα του κοινωνικού φύλου ήδη από τη δεκαετία του 1990, με διδακτορικό, διδακτικό και συγγραφικό έργο, παραδέχεται ανοιχτά και ξεκάθαρα πως οι αναλύσεις που υποστήριζε με πάθος τόσα χρόνια περί αποκλειστικής κοινωνικής κατασκευής του φύλου ήταν ξεκάθαρα μπούρδες. Και οι μπούρδες που έγραψε πριν 20 χρόνια, γίνανε citations σε άλλες μπούρδες που με τη σειρά τους οικοδόμησαν την σημερινή queer αφήγηση δίνοντάς της την ακαδημαϊκή υποστήριξη για να νικάει στα διάφορα debate. Και το έργο του Christofer Dummitt δεν είναι η μόνη περίπτωση που ξεκάθαρα μπούρδες βρήκαν τον χώρο τους σε ακαδημαϊκά papers του μεταμοντέρνου.

Το 2017-8 “έσκασε” στην επιστημονική κοινότητα των ανθρωπιστικών σπουδών το “σκάνδαλο” του Grievance studies affair. To “σκάνδαλο” αυτό ήταν μια, όχι πολύ καλοστημένη- πράγμα που το κάνει ακόμα πιο γελοίο όλο αυτό- φάρσα που στήσανε τρεις επιστήμονες, οι James A. Lindsay, Peter Boghossian και Helen Pluckrose σε διάφορα ακαδημαϊκά περιοδικά τα οποία προωθούν τη μεταμοντέρνα ατζέντα. Το τρίο αυτό δημοσίευε με “βιομηχανικούς” ρυθμούς (4 σε ένα χρόνο, σε ένα πεδίο που αν έχεις 1 τον χρόνο είσαι καλά, 2 είσαι αστέρι) άρθρα τα οποία έστελνε στα περιοδικά αυτά, δίνοντάς τους αυτά που θέλουν να ακούσουν, με αποτέλεσμα αυτά να τα δημοσιεύουν χωρίς κανένα κριτήριο. Το πρόβλημα ήταν πως τα άρθρα αυτά ήταν τραγελαφικά, κωμικά κείμενα τα οποία δεν στέκουν ούτε σε βασικής λογικής ανάλυση -πόσω δε μάλλον σε επιστημονικής. Έτσι, δημοσιεύτηκαν άρθρα όπως το “Human reactions to rape culture and queer performativity at urban dog parks in Portland, Oregon” στο οποίο το team αυτό υποστήριζε πως έχουν μελετήσει τα γεννητικά όργανα σε πάνω από 10.000 σκυλιά(!) και με αυτό το τρόπο κατάφεραν να διαγνώσουν την σύνδεση με τον… σεξουαλικό τους προορισμό!!! Δηλαδή, λίγο πολύ, υποστήριξαν ότι είδαν τα αρχίδια δέκα χιλιάδων σκύλων και στη συνέχεια τα ρώτησαν αν αυτά είναι gay. Ιδέα που έκανε ακόμα και τον Καρβέλα στο παρελθόν να τρολάρει, στην (αντ)επιστημονική κοινότητα του μεταμοντέρνου πέρασε σαν πραγματική επιστημονική μελέτη. Αλλά δεν είναι μόνο γελοία τα πράγματα. Στο συμπέρασμα της μελέτης αυτής, υπήρχε η θέση ότι “οι σύγχρονοι φεμινισμοί” (ναι, είναι παραπάνω του ενός) πρέπει να θέσουν τους άντρες υπό έλεγχο και εκπαίδευση ακριβώς όπως τα σκυλιά στα πάρκα: ακόμα και να τους βάζουν λουριά όταν “παρεκτρέπονται”. Και η θέση αυτή έγινε δεκτή με διθυράμβους, δείχνοντας πάνω σε ποιες λογικές μπορεί να οικοδομούνται οι meta δυστοπίες του κοντινού μέλλοντος. Αυτές οι τρέλες μάλιστα όχι μόνο δημοσιεύτηκαν, αλλά μάλιστα βραβεύτηκαν.
Σε άλλο άρθρο, με τίτλο “Going in Through the Back Door: Challenging Straight Male Homohysteria and Transphobia through Receptive Penetrative Sex Toy Use” η ομάδα διατείνονταν πως οι άντρες είναι εν φύσει τρανσοφοβικοί και δεν θέλουν να κάνουν σεξ με άτομα με πέη επειδή… δεν έχουν συνηθίσει να βάζουν πράγματα στον πρωκτό τους, με συμπέρασμα την πρόταση πως οι άντρες πρέπει να αρχίσουν να εξασκούν τη συνήθεια αυτή σαν έναν τρόπο να μειωθεί η τρανσοφοβία!

Αυτά και άλλα παρόμοια πράγματα δημοσιεύονται και συζητιόνται στην επιστημονική κοινότητα, δείχνοντάς μας πόσο ανοιχτά είναι τα όρια του τι μπορεί να λεχθεί “στα σοβαρά” στην εποχή μας. Μετά τα συμπεράσματα του διαλόγου αυτού γίνονται άρθρα σε εφημερίδες και περιοδικά. Μετά γίνονται έργα τέχνης. Και στο τέλος γίνονται τρόπος ζωής όλων μας. Και αυτό ακριβώς είναι ο λόγος που πρέπει να το πάρουμε στα πολύ σοβαρά όλο αυτό, όσο κωμικό και να φαίνεται.

Δεν έχουμε κανέναν απολύτως λόγο να πιστεύουμε πως οι τρεις αυτοί επιστήμονες κάναν όλο αυτό από έγνοια για την κοινωνική δικαιοσύνη και πρόοδο. Κατά πάσα περίπτωση η κριτική τους είναι δεξιά και αντιδραστική, αν και οι ίδιοι δηλώνουν πως τα αντικείμενα των πεδίων που παρώδησαν είναι σημαντικά, απλά το πρόβλημα είναι η μεταμοντέρνα μεθοδολογία⁴ . Όπως είπαμε νωρίτερα, ο διάλογος, αν δεν είσαι διαλεκτικός υλιστής, είναι μεταξύ δύο στρεβλών καπιταλιστικών αντιλήψεων. Αλλά το θέμα εδώ δεν είναι το τρίο αυτό και το έργο τους, αλλά η αφέλεια που διακατέχει το μεταμοντέρνο συφερτό. Αφέλεια στην μεθοδολογία της επιστήμης, η οποία όμως δεν είναι αρκετή για να το σταματήσει από το να κυριαρχήσει. Και κυριαρχεί όχι γιατί είναι μια στιβαρή θεωρία, αλλά γιατί εκφράζει την σύγχρονη οικονομική βάση. Αυτή που πολλοί λένε “μεταβιομηχανική”, ίσως και “απεδαφικοποιημένη”, όπως και να το πεις όμως, είναι η εποχή του AirBnb και του Uber, των αυτοματοποιήσεων και των ρομπότ και των cyborgs. Αυτός ο καπιταλισμός όμως, όπως και κάθε καπιταλισμός που έχει φτάσει στον ιμπεριαλισμό, είναι σάπιος. Και η ιδεολογία που παράγει είναι το ίδιο. Και το ζητούμενο δεν είναι να γίνουμε αντιδραστικοί όπως η έτερη καπιταλιστική ιδεολογία, αλλά να οξύνουμε τα εργαλεία της ταξικής ανάλυσης, να μάθουμε από ενάμιση αιώνα ανάπτυξης της επαναστατικής θεωρίας και να πετάξουμε στο σκουπιδοτενεκέ της ιστορίας και τις δύο πλευρές του ψευτοδιπόλου αυτού. Χωρίς προκαταλήψεις αλλά και χωρίς ιδεαλισμούς.