Πολύ καλό για να είναι αληθινό…

Πολιτικοί με ”τέλεια” κοινωνικά προφίλ προσαρμοσμένα κάθε φορά στις σύγχρονες συνθήκες ζωής. Από τους πολιτικούς με την οικογένεια και την χρηστή κοινωνική ζωή στους πολιτικούς που ζουν την ζωή τους ”αλλιώς” και είναι εκείνα τα προχωρημένα ”τυπάκια” που θα αλλάξουν το κόσμο.. Είναι όμως; Μήπως είναι ένα τέλειο επικοινωνιακό τρικ για να κατευνάσει για λίγο το οργισμένο πλήθος;

Η απάντηση στο ερώτημα αν με ρωτάτε σαν πολιτικό επιστήμονα είναι ”Ναι, είναι ένα επικοινωνιακό τρικ” και μπορείτε να κλείσετε το άρθρο αν σας ενδιαφέρει μόνο μια γρήγορη απάντηση, αν όχι συνεχίστε. Ιδανικά ο χώρος της πολιτικής ανήκει σε όλους μας. Είναι συνταγματικό μας δικαίωμα να εκλεγόμαστε και να εκλέγουμε. Στην πραγματικότητα το πολιτικό αστικό σύστημα είναι φτιαγμένο ώστε αυτό να φαίνεται πως ισχύει αλλά δεν ισχύει. Άνθρωποι πιο πλούσιοι και διάσημοι από εσάς θα έχουν περισσότερες πιθανότητες να εκλεγούν παρότι μπορεί να μην γνωρίζουν περισσότερα από έναν ταξιτζή ή μια κομμώτρια για τα πολιτικά και κοινωνικά θέματα της χώρας. Δεν το λέω ειρωνικά.. Αν δείτε πολλούς πολιτικούς μέσα στην Βουλή και όσα κατά καιρούς λένε, θα διαπιστώσετε πως όντως δεν ξέρουν τι τους γίνεται πέρα από τα μικροσυμφέροντα που εξυπηρετούν. Πριν κουνήσετε σκεπτικοί το κεφάλι σας, θέλω να ξέρετε πως μοιραζόμαστε μια από τις ελάχιστες στιγμές που ένας πολιτικός επιστήμονας, δουλειά του οποίου είναι ΚΑΙ ”να κατασκευάζει” πολιτικά προφίλ, μιλά ανοιχτά για το πώς πιάνεστε κορόιδα.

Τα πρώτα πολιτικά κόμματα ήταν προσωποπαγή. Αυτό σημαίνει πως δεν υπήρχε μια ιδεολογία από πίσω, δηλαδή ένα σύνολο αξιών το οποίο να ”δένει” μια ομάδα ανθρώπων. Οι περισσότεροι ήταν μέσα σε εκείνο το κόμμα για τον αρχηγό του ή για εκείνους που ήταν γύρω από τον αρχηγό του. Τις περισσότερες φορές αυτό που ένωνε τους ψηφοφόρους ενός κόμματος ήταν το αλισβερίσι, το ρουσφέτι ανάμεσα σε εκείνους και στο κόμμα. Δεν ήταν κάτι το περίεργο για εκείνη την εποχή. Οι άνθρωποι για αιώνες ζούσαν σε μικροκοινωνίες και είχαν συνηθίσει σε μικρούς αρχηγίσκους. Έκαναν αυτό που έκαναν πάντα.. Ακολουθούσαν τον πιο ισχυρό. Εκείνον που θα μπορούσε να τους προστατέψει από τους κινδύνους και να τους δώσει κάποια μικροεύνοια όταν την χρειάζονταν.

Η μαγιά, άρχισε να χαλάει πολύ πρόσφατα στην ανθρώπινη ιστορία. Με την εμφάνιση των πρώτων σοσιαλιστικών ιδεών και αργότερα την δημιουργία σοσιαλιστικών και κομμουνιστικών κομμάτων αναγκάστηκε και η Δεξιά να αποκτήσει ιδεολογία. Όπως η αριστερά άρχισε να ταυτίζεται με τις κοινωνικές αλλαγές, η Δεξιά έγινε, θέλοντας και μη, κοινωνός όλων των συντηρητικών ιδεών του παρελθόντος και υποστηρίκτρια βασιλιάδων, αριστοκρατών, χουντικών, συντηρητικών, φιλελευθέρων, νέο-φιλελευθέρων και ”άριστων” παντός είδος.

Έχοντας πλέον λίγο έως πολύ διαμορφωμένες ιδεολογίες, μέσα στις επόμενες δεκαετίες οι πολιτικοί που βγήκαν στο προσκήνιο έπρεπε να δηλώνουν όλες αυτές τις αξίες όσο πιο πρόδηλα γινόταν. Ένας καλός δεξιός πολιτικός θα έπρεπε να ήταν παντρεμένος με οικογένεια, όσο περισσότερα παιδιά τόσο καλύτερα, εννοείται ετεροφυλόφιλος 100%, να εκκλησιάζεται συχνά και να αγαπά την πατρίδα του όσο τίποτα άλλο. Το τρίπτυχο: Πατρίς, Θρησκεία, Οικογένεια. Όσοι δεν μπορούσαν να υποστηρίξουν ένα τέτοιο προφίλ, δεν μπορούσαν ποτέ να ανέβουν στην καρέκλα του αρχηγού, ούτε καν να βρίσκονται κάτω από τα φώτα της δημοσιότητας. Θα μπορούσε ένας ομοφυλόφιλος δεξιός πολιτικός να είναι αρχηγός ενός συντηρητικού κόμματος μέχρι και σχεδόν την δεκαετία του ’90;  Όχι, βέβαια!

Όταν η Δεξιά ήθελε να δείξει πόσο αγνή ήταν απέναντι στους αριστερούς πολιτικούς και δη τους κομμουνιστές, τους ταύτιζε με όλα τα αντίθετα ελαττώματα σε σχέση με τις αρετές εκείνων. Δεν αγαπούσαν την πατρίδα τους και συνεργαζόταν με τον εχθρό. Ήταν διαβολικοί. Ήταν κίναιδοι. Ήταν τεμπέληδες. Οι οικογένειές τους έκαναν διάφορες ελευθεριότητες που η δική τους δεν έκανε. Τα περισσότερα προφίλ ήταν κατασκευασμένα. Πολλοί πολιτικοί δεξιοί είχαν εξωσυζυγικές σχέσεις είτε με άνδρες είτε με γυναίκες. Έπιναν, χαρτόπαιζαν, συνεργάζονταν με ξένα συμφέροντα πολυεθνικών καταπιέζοντας το λαό τους, έθρεψαν δικτατορίες αν δεν μπορούσαν να γίνουν οι ίδιοι δικτάτορες.

Όμως ο κόσμος θέλει να βλέπει αυτό που είναι ή νομίζει πως είναι ή ορθότερα διατυπωμένο θα ΄θελε να είναι, στα πρόσωπα των πολιτικών που βλέπει πάνω σε έδρανα και μπαλκόνια. Η ταύτιση με ένα πρόσωπο ενάρετο μας κάνει να έχουμε ένα αντίστοιχο προφίλ και οι ίδιοι, τουλάχιστον στην κοινωνία. Τίποτα δεν υπήρχε πιο καταδυναστευτικό από την κρίση της κοινωνίας και το ”Τι θα πει ο κόσμος;”. Αν ψήφιζες υπέρ του τάδε ή του δείνα πολιτικού αμέσως έδινες στίγμα τι είσαι και ο ίδιος..

Δεν χρειάζεται να απαριθμήσουμε γνωστά σκάνδαλα πολιτικών που πιάστηκαν στα πράσα να απατούν ή να χρηματίζονται. Αυτό που πρέπει να μείνει είναι πως όσο ιλουστρασιόν και ακηλίδωτος εμφανίζεται κάποιος στο προσκήνιο, τόσο πρέπει να σκεφτόμαστε πως από πίσω υπάρχει ένας πολιτικός επιστήμονας ή ένας επικοινωνιολόγος ή ένας ψυχολόγος ή όλοι μαζί, οι οποίοι έχουν δημιουργήσει αυτό το δημόσιο προφίλ για να εξυπηρετήσει ένα σκοπό.

Η κατασκευή προφίλ αφορά μόνο τους δεξιούς πολιτικούς; Όχι, αντίστοιχα παραδείγματα υπήρχαν και από την απέναντι πλευρά και μάλιστα πολλές φορές πολύ πιο αυστηρά. Εξαιτίας της επίθεσης που δέχονταν από τους συντηρητικούς τους αντιπάλους, οι αριστεροί ή ακόμα και οι κομμουνιστές ηγέτες έλαβαν και εκείνοι κάποια στοιχεία συντηρητισμού στο κοινωνικό τους προφίλ τα οποία δεν συνήδαν με τις προοδευτικές ιδέες της αριστεράς, ωστόσο η κοινωνία δεν μπορούσε να τα δεχτεί την δεδομένη στιγμή.. Μέχρι και σήμερα αρκετά κόμματα της αριστεράς, φοβούμενα τις αντιδράσεις των ψηφοφόρων τους, δεν τολμούν να βάλουν γυναίκα στο τιμόνι της αρχηγίας, όσο για ομοφυλόφιλο, συγχωρέστε με αλλά δεν θυμάμαι κανέναν, τουλάχιστον όχι ανοιχτά, να έχει γίνει αρχηγός.

Από τις δεκαετίες του ’60 και ’70 όταν το γυναικεία, ομοφυλοφιλικά και φυλετικά κινήματα μπήκαν στην πολιτική ατζέντα, αγκαλιάστηκαν κυρίως από νέα κόμματα και όχι από τα παραδοσιακά. Τα κόμματα της λεγόμενης Νέας αριστεράς ή τα πράσινα κόμματα την δεκαετία του ’80 έγιναν οι κύριοι εκφραστές αυτών των ”νέων προοδευτικών κινημάτων”. Τα παγιωμένα κόμματα της Δεξιάς ή της αριστεράς συνέχιζαν να αναπαράγουν λίγο πολύ τα ίδια προηγούμενα παραδοσιακά μοντέλα πολιτικών. Χρειάστηκε να περάσουν άλλα 20 χρόνια μέχρι να βάλουν νερό στο κρασί τους και να αποδεχτούν πως ο κόσμος δεν είναι άσπρο ή μαύρο..

Στην σημερινή εποχή όμως μπορούμε να μιλάμε για νερό στο κρασί τους ή για κρασί στο νερό τους; Την τελευταία 20ετία, οσμιζόμενα τα επιτελεία των κομμάτων τις κοινωνικές αλλαγές, όλα λίγο πολύ απέκτησαν μια πιο ελαστική στάση σε ό,τι θεωρούσαν τις προηγούμενες δεκαετίες ”ανήκουστο”, ”απαράδεκτο” και ”μιαρό”. Ξαφνικά, όλοι από όλες τις πολιτικές παρατάξεις σπεύδουν να δηλώσουν φεμινιστές, υποστηριχτές του τρίτου φύλου ή των 70 φύλων και φυσικά όλοι είμαστε πιο ίσοι από τους ίσους σε ό,τι αφορά τα δικαιώματά μας. Όλοι είναι υπέρ της ανεξιθρησκίας και δεν υπάρχουν φυλετικές διακρίσεις, τουλάχιστον όχι στον δημόσιο λόγο τους. Ο ρατσιστικός λόγος, απροκάλυπτος τις προηγούμενες δεκαετίες, φαίνεται να ανήκει αποκλειστικά τώρα μόνο στα ακροδεξιά κόμματα. Ανήκει όμως; Όχι, αν δούμε πιο προσεχτικά, τα συντηρητικά κόμματα ακόμα εκπροσωπούν τις αξίες που είχαν πάντα, μόνο που χρησιμοποιούν περίτεχνα τον δημόσιο λόγο ώστε να μπορούν να υφαρπάξουν ψήφους από ομοφυλόφιλους, γυναίκες ή και ανθρώπους που ανήκουν σε άλλες θρησκείες ή εθνότητες.

Στις περισσότερες χώρες, οι γυναίκες ψηφίζουν πιο συντηρητικά κόμματα από τους άνδρες, παρότι τα συντηρητικά κόμματα ήταν εκείνα που στο παρελθόν απαγόρευαν την γυναικεία ψήφο. Ακόμα η γυναίκα δεν έχει καταλάβει την δύναμή της και συνεχίζει να αναπαράγει συντηρητικά πρότυπα για την εξέλιξή της: της συζύγου και της μάνας, όσο και αν έχει βγει στην αγορά εργασίας. Αρκετοί Αφροαμερικανοί υποστηρίζουν το ρεπουμπλικανικό κόμμα ενώ πολλοί ομοφυλόφιλοι κατεβαίνουν υποψήφιοι με συντηρητικά κόμματα ή δηλώνουν ψηφοφόροι τους. Τα πολιτικά κόμματα προσαρμόζουν τα προφίλ των πολιτικών τους με βάση τα νέα δεδομένα.

Οι εμφανίσεις τους σε talk shows, τα τελευταία χρόνια έχει γίνει μόδα και στην Ελλάδα, το χαλαρό στυλάκι και ανάμεσα στα χάχανα και λάχανα να δηλώνουν ”Έχω φίλους ομοφυλόφιλους και τους υποστηρίζω” από χείλη πολιτικών δεν είναι τυχαίες δηλώσεις. Δεν ισχυρίζομαι πως κάποιοι δεν μπορεί όντως στην σημερινή εποχή να το πιστεύουν αλλά τις περισσότερες φορές το δηλώνουν γιατί πρέπει να κάνουν άνοιγμα προς τα εκεί. Ένα έμπειρο μάτι μπορεί να καταλάβει τον πολιτικό αν είναι στημένος ή όχι, αν αυτά που λέει τα εννοεί, αν αισθάνεται άβολα σε μια ερώτηση ή απαντά αλήθεια. Γι’ αυτόν το λόγο, οι περισσότεροι που κατασκευάζουν πολιτικά προφίλ υποψηφίων, προσέχουν να φαίνονται όλα τέλεια τακτοποιημένα. Η τοποθέτηση της φωνής, η στάση του σώματος, οι ερωτήσεις που έχουν περαστεί πολλές φορές, τα ρούχα ακόμα και το πού θα βρίσκεται η καρέκλα του πολιτικού είναι μελετημένα ώστε τίποτα να μην ξεφύγει.

Αν κάποιος είναι αληθινός ή όχι φαίνεται από τις πράξεις του, δυστυχώς κατόπιν εορτής. Ο Μπάρακ Ομπάμα, το “μαύρο θαύμα”, ο σοσιαλιστής με βάση την αμερικάνικη κοινωνία, δεν εξάλειψε τις φυλετικές διακρίσεις στην χώρα του. Λίγο πριν τελειώσει την θητεία του, αυτό που άφησε πίσω του ήταν το κίνημα ”Black lives matters”, όταν υποτίθεται βγήκε Πρόεδρος από μια Αμερική που είχε αποφασίσει να αλλάξει σελίδα. Πάνω σε αυτήν τη διαφορετικότητά του στηρίχτηκε αρκετές φορές για να καλύψει τις όποιες ατέλειες του. Προτάθηκε για Νόμπελ Ειρήνης πριν καλά-καλά γίνει Πρόεδρος αλλά και αργότερα, όταν επί θητείας του, η Αμερική είχε πολεμικές επεμβάσεις σε 13 χώρες. Έχει μείνει ως αγαπημένος Πρόεδρος των τελευταίων ετών μόνο και μόνο γιατί ήταν ”διαφορετικός” από τους λευκούς Προέδρους. Εδώ που τα λέμε μετά από τον Μπους και πριν από τον Τραμπ, ο οποιοσδήποτε φαίνεται πραγματικός σωτήρας.

Στα δικά μας, ο Αλέξης Τσίπρας στηρίχτηκε πολύ στο προφίλ του νέου φερέλπιδος πολιτικού. Του αριστερού που σπάει τα παραδοσιακά στεγανά της αριστεράς. Δεν ήταν ο πρώτος πολιτικός που μας κορόιδεψε, ούτε καν ο πρώτος αριστερός πολιτικός που το έπραξε αλλά ήταν ο πρώτος στην Ελλάδα πολιτικός που κατάφερε να φέρει την εσάνς της New Left. Χρησιμοποίησε στην καμπάνια του πολλά στοιχεία από διάφορες άλλες πετυχημένες καμπάνιες άλλων αριστερών ή αριστερόστροφων πολιτικών της Ευρώπης και της Αμερικής. Η χροιά της φωνής του άλλαξε για να ακούγεται πιο Παπανδρέου και από τον ίδιο τον Ανδρέα και εξόφθαλμα χρησιμοποίησαν την ίδια αφίσα για το ”Όχι” με την αφίσα του δημοψηφίσματος της Χιλής το 1988. Αυτά  δεν ήταν ούτε τυχαία ούτε αυθόρμητα. Θα στοίχισαν σίγουρα πολλά χρήματα για να στηθούν και θα μου ήταν απίστευτο να σκεφτώ πως έγινε δωρεάν από τον κομματικό μηχανισμό του. Όλοι γνωρίζουμε ποιες τελικά ήταν οι πράξεις του νέου, που κάποιες τον ήθελαν γιο και κάποιες γαμπρό στην αρχή της θητείας του (καθόλου τυχαία φράση. Είχαν καταφέρει να κινήσουν, τονίζοντας την ”νεανικότητά” του, μητρικά ένστικτα μέσα σε μια χώρα που σε θεωρεί παιδί στα 40 σου). Επί πρωθυπουργίας του κατάφερε να περάσει ό,τι δεν μπόρεσαν να περάσουν τα συντηρητικά κόμματα τα προηγούμενα χρόνια με σχεδόν μηδενική αντίδραση. Ο κόσμος αφέθηκε στα χέρια του γιατί επαναπαύτηκε σε αυτό που πίστευε πως θα έκανε. ”Έστω και ένα από τα δέκα να κάνει το παιδί, θα είμαι χαρούμενος”, άλλη γνωστή φράση.. Τελικά ”το παιδί” δεν έκανε ούτε ένα.

Μια άλλη πτυχή του political correct είναι που περιορίζει τον τρόπο που μπορείς να κρίνεις τον άλλον, γιατί τα άμεσα αντανακλαστικά είναι να προστατεύεται αυτός που θεωρείται ”αδύναμος”. Ένας πολιτικός ο οποίος είναι έγχρωμος ή ομοφυλόφιλος αν δεχτεί πολιτική κριτική, είναι πολύ εύκολο να σε κατηγορήσει πως εξαιτίας αυτών των χαρακτηριστικών του τού επιτίθεσαι και όχι επειδή κρίνεις το έργο του ή τον λόγο του. Η ευαισθησία που υπάρχει γύρω από θέματα διακρίσεων, κάνει αυτούς τους πολιτικούς αντιπάλους, δύσκολα αντιμετωπίσιμους. Στην τελική, αν ασκήσεις πολλή πίεση θα φανείς κακός ο ίδιος, όσο δίκιο και αν έχεις, διότι τα αντανακλαστικά του κόσμου έχουν αυτοματοποιηθεί να δίνουν δίκιο στο φαίνεσθαι και όχι στο είναι κάποιου. Σαφέστατα ένας μαύρος πολιτικός μπορεί να εξυπηρετεί λευκά συμφέροντα εναντίον της φυλής του και σαφέστατα ένας ομοφυλόφιλος πολιτικός μπορεί να ενισχύσει ένα κόμμα το οποίο στην ατζέντα του συντηρητικοποιεί την κοινωνία, αλλά ο κόσμος θα δει εσένα σαν λευκό απέναντι σε έναν μαύρο ή εσένα σαν ετεροφυλόφιλο εναντίον ομοφυλόφιλου. Πιο λιανά, εσένα σαν καταπιεστή και τον άλλον σαν καταπιεζόμενο, ακόμα και αν γίνεται το αντίθετο.

Στην περίπτωση της νέας πρωθυπουργού της Φιλανδίας, το ίντερνετ άκριτα την αγκάλιασε σαν μια γυναίκα προοδευτική επειδή ήταν παιδί δύο γυναικών και ανύπανδρη μητέρα. Δυο κατηγορίες που εμπίπτουν σε πολύ ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες. Αυτό το προφίλ κατάφερε να αποκρύψει τις κοινωνικές και οικονομικές αναταραχές στην Φιλανδία, οι οποίες συμβαίνουν τα τελευταία χρόνια. Όλοι χειροκρότησαν την προοδευτική επιλογή χωρίς να σκεφτούν αν αυτή θα μεταφραστεί στην τελική και σε προοδευτικές πράξεις υπέρ των εργαζομένων. Και αν όχι; Τι μπορείς να ”στήσεις” σαν πολιτικό της αντίπαλο, ώστε να μην φανείς ”ο κακός λύκος”;

Πολλοί λαοί, όχι ο δικός μας μόνο, έχει την παροιμία ”Ό,τι λάμπει δεν είναι χρυσός” και πως πρέπει να κρίνουμε το άτομα που μας παρουσιάζονται στο πολιτικό προσκήνιο όχι τόσο για τα χαρακτηριστικά που φέρουν αλλά για το τι πρόκειται να κάνουν. Είναι αδύνατο να σκεφτούμε πως θα σταματήσουν να κατασκευάζονται πολιτικοί υποψήφιοι με τέλεια προφίλ, μέσα σε ένα αστικό πολιτικό σύστημα το οποίο στέκεται στα πόδια του εξαιτίας αυτών των ελιγμών, μπορούμε όμως να μην τυφλωνόμαστε με χάνδρες και καθρεφτάκια, μπορούμε να κάνουμε μια δεύτερη ανάγνωση των πραγμάτων, όταν ξαφνικά εμφανίζεται ένας δεξιός ή αριστερός πολιτικός σαν τον Μεσσία, ακριβώς την στιγμή που ο κόσμος έχει την ανάγκη να βρει έναν τέτοιο. Πρέπει να προβληματιζόμαστε πόση αλήθεια κρύβει και πόσο όλο αυτό έχει πολλά brainstormings από πίσω.