Υπόθεση Όλενμπουργκ: Ιμπεριαλισμός και Ομοφοβία

Ο Γουλιέλμος ο Β’ θεωρούσε τον εαυτό του πρότυπο αρσενικού και στρατιωτική ιδιοφυία. Δεν άκουγε συμβουλές σχεδόν από κανέναν. Πολλοί αντιμαχόμενοι κύκλοι της επίσημης πολιτικής του κατηγορούσαν τον στενό του φιλικό κύκλο για τις πολιτικές του αποφάσεις, μην μπορώντας ή τολμώντας να κατηγορήσουν ανοιχτά τον ίδιον.

Οι εφημερίδες της εποχής έδιναν μάχη για να του τραβήξουν την προσοχή με αιχμή του δόρατος την εφημερίδα ”Μέλλον” και τον δημοσιογράφο Μαξιμίλιαν Χάρντεν, ο οποίος κατηγορούσε ανοιχτά πως ο κύκλος του Κάιζερ ήταν γεμάτος ομοφυλόφιλους οι οποίοι, λόγω της ιδιαίτερης φύσης τους, δεν τολμούν να πάρουν σωστές αποφάσεις.

Το ιδιαίτερο ενδιαφέρον σε αυτή την υπόθεση ήταν πως χάρης σε αυτά τα δικαστήρια, η γερμανική κοινωνία είχε για πρώτη φορά την  δυνατότητα να μάθει και να συζητήσει δημοσίως για την ομοφυλοφιλία. Η υπόθεση έχει καταγραφεί στην πολιτική ιστορία της Γερμανίας  ως υπόθεση διασυρμού πολιτικών προσώπων με σκοπό την απομάκρυνση τους από θέσεις επιρροής.

Ένας Κάιζερ με αρνητικό οιδιπόδειο σύμπλεγμα

Ο Γουλιέλμος ο Β’ γεννήθηκε το 1859 και ήταν γιος της Βασίλισσας Βικτώριας  της Γερμανίας και της Πρωσίας από το γάμο της με τον Βασιλιά Φρειδερίκου της Πρωσίας και μεγαλύτερη κόρη της Βασίλισσας της Αγγλίας Βικτώριας. Γεννημένος με ένα ατροφικό αριστερό χέρι έπρεπε να αντιμετωπίσει την απόρριψη από την ίδια την μητέρα του. Τα πρώτα έτη της ζωής του, εκείνη πίστευε πως θα μπορούσε να τον αναθρέψει ώστε η φυσική του αναπηρία να μην τον εμποδίσει να είναι σαν τα υπόλοιπα φυσιολογικά παιδιά, γρήγορα απογοητεύτηκε και απομακρύνθηκε από κοντά του, δίνοντας την ανατροφή του εξ’ολοκλήρου σε ένα σκληρό δάσκαλο, ο οποίος βασάνιζε τον μικρό Γουλιέλμο.

Ο πατέρας του ήταν απών στην παιδική του ηλικία. Το βασιλικό ζεύγος βρισκόταν μέσα σε ένα γάμο πολιτικών συμφερόντων και η συμβίωση τους ήταν τυπική. Ο Γουλιέλμος πίστευε πως η μητέρα του ήταν υπεύθυνη για τον ψυχρό γάμο και την απουσία του πατέρα του.Την θεωρούσε άκαρδη, δεσποτική και στο μυαλό του δεν έπαψε να την κατηγορεί για τα πάντα: Για την αναπηρία τους έως και τα δεινά της Γερμανίας ολάκερης.

Μεγαλωμένος χωρίς την αγάπη και την αποδοχή των γονιών του, αλλά προορισμένος να γίνει κάποτε ο Κάιζερ της Γερμανίας, ο Γουλιέλμος ο Β’ δημιούργησε μια ”μυθική εικόνα ” για τον εαυτό του, προσπαθώντας να κρύψει τις αδυναμίες του. Θεωρούσε τον εαυτό του, πρότυπο ετεροφυλόφιλου ανδρός και στρατιωτική ιδιοφυία. Θεωρούσε τις γυναίκες αδύναμες και υστερικές. Προτιμούσε να κάνει παρέα μόνο με άνδρες και να μην τις συναναστρέφεται σχεδόν καθόλου.Τους φερόταν σκληρά και αδιάφορα, όπως θα έπρεπε να κάνει κάθε σωστό αρσενικό ώστε να τις έχει από κάτω του. Μισογύνης ή μήπως όχι;

Προσπαθώντας να πείσει τους γύρω του για το πόσο έξυπνος, ανώτερος και άνδρας είναι δημιούργησε γύρω του ένα κύκλο αυλοκολάκων απαρτισμένο από αξιωματικούς του στρατού και τον Liebenberg Circle, όπως ονομαζόταν ο στενός κύκλος των φίλων-πολιτικών του . Ένα συνονθύλευμα ανθρώπων με διαφορετικές ιδιοσυγκρασίες, που είχαν όμως κάτι κοινό: Όλοι επιθυμούσαν την εύνοια του Κάιζερ και ήταν εξαρτημένοι από αυτήν για να επιβιώσουν οικονομικά και κοινωνικά. Ήταν έτοιμοι να ικανοποιήσουν κάθε του καπρίτσιο προκειμένου να έχουν μια θέση εξουσίας δίπλα του και να τον επηρεάζουν προς τα συμφέροντα τους.

Ο ίδιος έπαιζε με τους ανθρώπους σαν να ήταν πιόνια του. Δεν έχανε ευκαιρία να ρεζιλεύει τους γύρω του, σαν να επρόκειτο για γελωτοποιούς και όχι ανώτατους στρατιωτικούς και πολιτικούς. Λέγεται πως ένας αξιωματικός του πέθανε από καρδιακή προσβολή μετά το ρεζίλεμα του, όταν ο Γουλιέλμος τον διέταξε να ντυθεί σαν μπαλαρίνα και να χορέψει μπροστά στο υπόλοιπο στρατιωτικό συμβούλιο.

Από τη μια διατάζοντας και από την άλλη εξετευλίζοντας στρατιωτικούς αξιωματούχους  κατάφερνε να θεωρείται περισσότερο άνδρας.Η σχέση του με τους πολιτικούς άνδρες του ήταν ”ηπιότερη”. Τους επέλεγε εξ’ αρχής ”ευαίσθητους”, χαρακτηριστικό που δεν μπορούσε να φέρει ένα σωστό αρσενικό της εποχής.Οι περισσότεροι είχαν κάποιον κληρονομικό τίτλο και αρκετά χρήματα, ενώ ασχολούνταν με τις τέχνες από χόμπι.

Στο στενό του κύκλο, βρισκόταν και ο Φίλιπ Ολενμπουργκ. Κόμης και πλούσιος κληρονόμος είχε γίνει στενός φίλος του Γουλιέλμου.Τα κοινά τους ενδιαφέροντα για την μουσική, τον κυνήγι και τον αποκρυφισμό τους είχαν ενώσει. Ο Φίλιπ ήταν 12 χρόνια μεγαλύτερος και τον ένιωθε σαν μεγάλο αδερφό ο Γουλιέλμος. Ζητούσε την γνώμη του για τα πάντα και του είχε απόλυτη εμπιστοσύνη. Ο Όλενμπουργκ είχε μια ευνοϊκή θέση στην καρδιά του και ο ίδιος την απολάμβανε. Σαν διπλωμάτης είχε καταφέρει να αναρριχηθεί σκαρώνοντας πολλές πλεκτάνες γύρω από άλλους πολιτικούς του αντιπάλους. Η φιλία του με τον Κάιζερ τον καθιστούσε σχεδόν άτρωτο. Παρότι και ο ίδιος υποστήριζε τα επεκτατικά σχέδια της Γερμανίας, τόσο προς τις αποικίες όσο και απέναντι στις άλλες χώρες είχε κατηγορηθεί από πιο σκληροπυρηνικούς διπλωματικούς κύκλους ως ”ήπιος εθνικιστής”.

Στις αρχές του 20ου αιώνα, πολλοί ήταν εκείνοι οι πολιτικοί στην Γερμανία που επιθυμούσαν έναν επεκτατικό πόλεμο έναντι των αδύναμων γειτονικών χωρών τους. Η Γερμανία, κράτος μόλις λίγων δεκαετιών από το 1871, έπρεπε διακαώς να αυξήσει την δύναμη της στην διεθνή σκακιέρα. Να επεκταθεί στις περιοχές που ”δικαιωματικά” θεωρούσε δικές της και να αποκτήσει και η ίδια παντού αποικίες στα πρότυπα της Αγγλίας,Γαλλίας, Βελγίου και Ολλανδίας.

Ο Γουλιέλμος, όντας στην πραγματικότητα αδύναμος μονάρχης δε λάμβανε κατά τους ιμπεριαλιστές -υπερεθνικιστές πολιτικούς σωστές αποφάσεις. Προσπαθούσαν με κάθε τρόπο να τον εξαναγκάζουν να αλλάξει στάση, χρησιμοποιώντας τις εφημερίδες και εκβιασμούς εναντίον του στενού του κύκλου επιρροής. Λέγεται πως πάνω από 20 άτομα κατηγορήθηκαν ως ομοφυλόφιλοι.

Τα παράδοξα της  ιστορίας

Πρωταγωνιστικό ρόλο έπαιξε η εφημερίδα ”Μέλλον”. Ο αρθρογράφος της Μαξιμίλιαν Χάρντεν Γερμανός εβραϊκής καταγωγής μέσω των άρθρων του προσπαθούσε να τραβήξει την προσοχή της κοινής γνώμης ώστε να προκαλέσει την αλλαγή στην πολιτική στάση του Γουλιέλμου. Γράφοντας άρθρα για πόσο  ισχυρή μπορεί να γίνει η Γερμανία ασκώντας επιρροή στην διεθνή πολιτική, πως δεν πρέπει να χάνεται ούτε λεπτό και κατηγορώντας τον ίδιο τον Κάιζερ πως έχει μαζέψει γύρω του ”αδύναμους και διεφθαρμένους συμβούλους”, υπονοώντας πως οι σύμβουλοι του όντας ομοφυλόφιλοι δεν μπορούσαν να λάβουν σωστές πολιτικές και στρατιωτικές αποφάσεις.

Πρώτον από όλους κατηγόρησε τον στενό φίλο του Κάιζερ τον Φίλιπ ‘Ολενμπουργκ, σύζυγο και πατέρα 8 παιδιών, προφίλ με το οποίο φαινομενικά δε θα μπορούσε να του προσάψει κανείς δημόσια ομοφυλοφιλικές τάσεις, παρόλα αυτά, ο Χάρντεν εξαπέλυσε σφοδρή επίθεση εναντίον του.

Την εποχή εκείνη, η κατηγορία του να είναι κάποιος ομοφυλόφιλος, απέσυρε ποινή φυλάκισης, χρηματικά πρόστιμα και δημόσιο διασυρμό σύμφωνα με τον άρθρο 175 του Ποινικού Κώδικα. Παρότι ο ίδιος ο Χάρντεν ισχυριζόταν πως ήταν εναντίον του συγκεκριμένου νόμου και μάλιστα είχε εκφράσει την συμπάθεια του ως προς τους ομοφυλόφιλους, θεωρούσε ωστόσο πως δεν παύουν να μην είναι φυσιολογικοί και εξαιτίας αυτής τους της παρέκκλισης, ανίκανοι να κατέχουν θέσεις εξουσίας στο στρατό ή στην πολιτική. Ζητούσε την απομάκρυνση των ομοφυλοφίλων γύρω από τον Κάιζερ και όχι την τιμωρία τους. Απώτερος σκοπός του όπως έγραφε ήταν να σπάσει η” Καμαρίλα” γύρω από τον Κάιζερ και εκείνος να δει επιτέλους καθαρά τον δρόμο της δόξας για την Γερμανία.

Το γιατί από όλους τους ομοφυλόφιλους φίλους του Κάιζερ επέλεξε τον Όλενμπουργκ, δεν είχε να κάνει μόνο με την στενή του φιλία με τον Κάιζερ. Ο Φίλιπ Όλενμπουργκ απο το 1897, είχε εισέλθει στο πολιτικό κίνημα του Σιωνισμού, επιθυμώντας να εκδιώξει τους Εβραίους απο την Γερμανία και να δημιουργήσει ένα νέο Εβραικό κράτος στην Παλαιστίνη. Τα συμφέροντα του Χάρντεν πλήττονταν από την παρουσία του Όλενμπουργκ στην εξουσία.

Το παράδοξο ήταν πως ο Χάρντεν όντας Εβραίος υποδαύλιζε τον εθνικισμό της Γερμανίας.Έναν εθνικισμό που θα οδηγήσει σε ένα Α’ ΠΠ, σε συντριβή της Γερμανίας, ταπεινωτικούς όρους ειρήνης, πολιτική αστάθεια, οικονομική κατάρρευση, άνοδο του Χίτλερ, γενοκτονία των Εβραίων και δημιουργία του Εβραϊκού κράτους όπως επιθυμούσαν οι Σιωνιστές..

Το 1905, οι επιθέσεις κατά του Όλενμπουργκ έγιναν όλο και πιο συχνές μέσα από την εφημερίδα. Τον κατηγορούσε ανοιχτά, πως εξαιτίας της ομοφυλοφιλία του και της σχέσης του με τον αξιωματικό Κούνο Βον Μόλτκε, η Γερμανία δεν εισέβαλλε στην Γαλλία. Αν ήταν άνδρας θα το είχε πράξει.Ο Κούνο Βον Μολτκε τον έσυρε στα δικαστήρια για συκοφαντική δυσφήμηση.

Τα δικαστήρια 1907-1908

Στο πρώτο δικαστήριο, ο Χάρντεν παρουσίασε τον άσσο που είχε στο μανίκι του και δεν ήταν άλλος από τη μαρτυρίας της πρώην γυναίκας του Μόλτκε, της Λίλης. Η ίδια κατέθεσε σαν μάρτυρας κατηγορίας του πρώτου συζύγου της. Ισχυρίστηκε πως κοιμήθηκε μαζί του ελάχιστα βράδια και αυτό γιατί εκείνος αγαπούσε τον Όλενμπουργκ με τον οποίο διατηρούσαν σεξουαλικές επαφές. Ήταν τέτοιες οι λεπτομέρειες της κοινής-ανύπαρκτης- σεξουαλικής τους ζωής, που μέχρι και ο ίδιος ο Χάρντεν πήρε αποστάσεις από τα λεγόμενά της με άρθρο του. Οι λεπτομέρειες σκανδάλισαν την κοινή γνώμη της εποχής, που για πρώτη φορά άκουγε τέτοια πράγματα δημοσίως. Η υπεράσπιση του Μόλτκε την κατηγόρησε ως μια νυμφομανή γυναίκα,η οποία πάθαινε συχνή υστερία και χτύπαγε τον Μόλτκε προκειμένου να έρθουν σε εξαναγκαστική επαφή. Αυτή η γραμμή υπεράσπισης έριξε περισσότερο λάδι στην φωτιά.Η κοινή γνώμη άρχισε να πιστεύει πως τελικά ο Χάρντεν δεν συκοφαντούσε τους Μόλτκε και Όλενμπουργκ, αλλά πως όντως ήταν εραστές. Ποιος πραγματικός άνδρας εκείνη την εποχή μπορούσε να ανεχτεί η γυναίκα του να τον χτυπά, έγραφαν οι εφημερίδες.

Στο δικαστήριο εμφανίστηκε  ο σεξολόγος Μάγκνους Χίρσφελντ, ο οποίος βρήκε την ευκαιρία δια μέσου της υπόθεσης να μιλήσει ανοιχτά για τις δικές του μελέτες γύρω από τις σεξουαλικές μειονότητες όπως οι ομοφυλόφιλοι. Οι μελέτες του είχαν απορριφθεί αρκετές φορές από διάφορα πανεπιστήμια, τα οποία δεν ήθελαν με τίποτα να τις λάβουν υπόψιν τους. Ο ίδιος εμφανίστηκε στο δικαστήριο σαν ειδικός και ισχυρίστηκε πως ο Μολτκε ήταν όντως ομοφυλόφιλος με βάση τη σεξουαλική του συμπεριφορά, αλλά πως αυτός ο λόγος δεν είναι αρκετός ώστε να διασύρεται δημόσια και να εκπέσει από το αξίωμα του.”Οι ομοφυλόφιλοι είναι το ίδιο ικανοί να λαμβάνουν νηφάλιες αποφάσεις ακόμα και γύρω από θέματα πολιτικής φύσεως. Δεν είναι ανώμαλοι, απλά διαφορετικοί, σίγουρα βέβαια δεν είναι όπως ένας ετεροφυλόφιλος, αλλά δεν πρέπει να θεωρείται ανήθικος, κακός ή χαζός.” Φυσικά οι παρατηρήσεις του λίγο συγκινούσαν μια κοινωνία η οποία ταύτιζε τους ομοφυλόφιλους με όλα τα δεινά της γης.

Το δικαστήριο αποφάνθηκε πως ο Μόλτκε ήταν όντως ομοφυλόφιλος και δικαίωσε τον Χάρντεν, ωστόσο ο Μόλτκε δεν τιμωρήθηκε ως ομοφυλόφιλος γιατί κρίθηκε πως η δίκη δεν πληρούσε τις νόμιμες νομικές διαδικασίες και η ετυμηγορία δεν μπορούσε να εκτελεστεί.

Ακολούθησαν μια σειρά από άλλα δικαστήρια και άλλων στενών συνεργατών γύρω απ’ο τον Όλενμπουργκ μέχρι τον Απρίλιο του 1908 όπου κατηγορήθηκε ανοιχτά στο δικαστήριο πως προσπάθησε να εξαγοράσει την σιωπή του Χάρντεν δίνοντας του λεφτά, ενώ ακούστηκαν και δύο μαρτυρίες από πρώην εραστές του Όλενμπουργκ. Ο Όλενμπουργκ δεν σύρθηκε στα δικαστήρια με το κατηγορητήριο όμως ούτε του εκβιασμού, ούτε της ομοφυλοφιλίας αλλά εκείνο της ψευδομαρτυρίας.

Τον Ιούνιο του 1908 είχε έρθει η σειρά του Όλενμπουργκ να καθήσει στο εδώλιο του κατηγορούμενου.  Προηγουμένως, ο Γουλιέλμος φρόντισε να κρατήσει αποστάσεις από τον παλιό του φίλο στέλνοντας ένα γράμμα μέσα στο οποίο δήλωνε ξεκάθαρα πως δεν ήθελε ομοφυλόφιλους για φίλους του. Σιγά -σιγά, μέσα σε 15 μόλις μέρες όλοι οι παλιοί του φίλοι τον είχαν εγκαταλείψει. Ακόμα και ο Μόλτκε. Μπροστά στο δικαστήριο εμφανίστηκε με καταθλιπτικό επεισόδιο και με αυτοκτονικό ιδεασμό. Σαράντα ένας μάρτυρες εμφανίστηκαν στο δικαστήριο και μίλησαν ως μάρτυρες κατηγορίας εναντίον του. Δώδεκα από αυτούς ισχυρίστηκαν πως τον είδαν να έρχεται σε σεξουαλική επαφή με άνδρες το 1887 μέσα από μια κλειδαρότρυπα..Βασικός μάρτυρας κατηγορίας ήταν ένας μέθυσος Βαυαρός ψαράς, καταδικασμένος ο ίδιος για 32 σεξουαλικές επιθέσεις. Ισχυρίστηκε πως ούτε καν θυμάται πόσες σεξουαλικές επαφές είχε με τον Όλενμπουργκ καθότι σχεδόν πάντα ήταν σε κατάσταση μέθης. Το οξύμωρο ήταν πως το δικαστήριο δεν μπορούσε να εκδικάσει την υπόθεση με βάση το νόμο 175, καθότι ήταν αναρμόδιο.Η κατηγορία ήταν για ψευδομαρτυρία και όμως η δίκη συνεχίστηκε με όλες τις ανατριχιαστικές λεπτομέρειες γύρω από τη ζωή του Όλενμπουργκ.

Ο ίδιος ο Όλενμπουργκ ισχυριζόταν πως όλα αυτά δεν ήταν μια καλοσχεδιασμένη πλεκτάνη των πολιτικών του αντιπάλων με σκοπό την επαγγελματική και κοινωνική του εξόντωση. Οι Εβραίοι και οι καθολικοί είχαν συνομωτήσει εναντίον του επειδή ήταν πιστός Προτεστάντης, αντισημίτης και καλός οικογενειάρχης. Όταν εμφανίστηκαν στο δικαστήριο φυλλάδια υπέρ της αποποινικοποίησης της ομοφυλοφιλίας τα οποία βρέθηκαν στα προσωπικά του αντικείμενα, ισχυρίστηκε πως θεωρούσε απλά άδικη την δίωξή τους, σπάζοντας στο τέλος και ομολογώντας πως μπορεί να είχε σεξουαλικές επαφές με το ίδιο φύλο χωρίς όμως να σπάσει το νόμο 175, το οποίο εκδίωκε μόνο σε περίπτωση πρωκτικής επαφής με άτομο του ιδίου φύλου. Το δικαστήριο αναβλήθηκε επ’ αόριστον καθότι ο Όλενμπουργκ λιποθύμησε και μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο.

Δεν ήταν ο μόνος που αρρώστησε βαριά κατά την διάρκεια των δικαστηρίων, σχεδόν όλοι οι κατηγορούμενοι είχαν γεμίσει τα κρεβάτια των γερμανικών νοσοκομείων. Όλοι; Πλην του Μόλτκε, ο οποίος κατάφερε να κερδίσει εναντίον του Χάρντεν τις επόμενες δίκες του. Ο προσωπικός γιατρός του Μόλτκε αναγκάστηκε να ανοίξει τα προσωπικά του ιατρικά αρχεία και να αποδείξει στο δικαστήριο πόσες φορές ο πελάτης του είχε σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα από τις διάφορες σεξουαλικές του επαφές με πόρνες. Αποδείχτηκε πως ο γάμος του με την γυναίκα του Λίλη ήταν μια λάθος απόφαση.Την κατηγόρησε για υστερική μητρομανή, πως την αποστρεφόταν εξαιτίας της βίαιης συμπεριφοράς της και πως διατηρούσε ο ίδιος εξωσυζυγικές σχέσεις με άλλες γυναίκες. Αυτός ήταν και ο λόγος που δεν κοιμόταν μαζί της.Ο σεξολόγος Χίρσφλεντ απέσυρε την γνωμάτευση του πως ο Μόλτκε ήταν ομοφυλόφιλος και εκείνος αθώωθηκε, απαιτώντας από τον Χάρντεν αποζημίωση πολλών χιλιάδων μάρκων,

Λήξη του κυνηγιού

Η υπόθεση είχε πάρει τρομερές διαστάσεις για την εποχή εντός και εκτός γερμανικών συνόρων.Η κατηγορία της ομοφυλοφιλίας παίχτηκε μέσα στις επόμενες δεκαετίες πολλές φορές και μέχρι και σήμερα θεωρείται στίγμα για τους πολιτικούς και στρατιωτικούς κύκλους.. Στο πεδίο της πολιτικής αυτή η κατηγορία σήμαινε την άμεση απομάκρυνση του ατόμου από την  δημόσια ζωή. Στην υπόθεση του Όλενμπουργκ αυτό έγινε. Ποτέ ο ίδιος δεν απέκτησε ξανά πολιτική επιρροή. Έμεινε σχεδόν άφαντος μέσα στην ιστορία έως το θάνατο του το 1921. Παρότι στήριξε την επεκτατική πολιτική της Γερμανίας και την προσφυγή της στο ΑΠΠ, τα γραπτά του δεν έφταναν πέρα από ένα μικρό κύκλο φίλων.

Όταν πέθανε ο Όλενμπουργκ οι γιατροί εξέτασαν το σώμα του δυο φορές ώστε να βρουν από τι μπορούσε να πάσχει και αν αυτή η ασθένεια δικαιολογούσε την αναβολή της δίκης. Σήμερα θεωρείται πως ο Όλενμπουργκ ήταν αμφισεξουαλικός με προτίμηση προς τους άνδρες, ενώ αφήνονται υπόννοιες πως ο Κάιζερ ήταν ομοφυλόφιλος και ο ίδιος είχε εμπλακεί ερωτικά με τον μέθυσο ψαρά, ενώ ο Όλενμπουργκ τον κάλυπτε δημοσίως.

Ο Χάρντεν μετά το τέλος του Α’ ΠΠ άλλαξε αμέσως στάση απέναντι στο πόλεμο και την ιμπεριαλιστική πολιτική. Έγινε ειρηνιστής και έγραφε εναντίον του πολέμου ενώ προσπάθησε να ”καθαρίσει” το όνομα του ως ”δημόσιος κατήγορος των ομοφυλοφίλων”. Υποστήριξε την κατάργηση του νόμου και τα ίσα δικαιώματα αυτών.Δήλωνε φρικτά μετανιωμένος για τον διασυρμό των πολιτικών και στρατιωτικών προσώπων στο δικαστήριο και πως ποτέ δεν ήθελε να θίξει την προσωπική τους ζωής.Έκανε αυτό που πίστευε ως ”σωστό” εκείνη την στιγμή. Βολική δικαιολογία για να κοιμάται κάποιος ήσυχος τα βράδια.