Γιάννης Χαλκίδης – Το χρονικό της δολοφονίας του, ο παπάς που μίλησε κατά των κομμουνιστών στην κηδεία, η παρασημοφόρηση των δολοφόνων

Σαν σήμερα, στις 5 του Σεπτέμβρη 1967, δολοφονείται από Ασφαλίτες στη Θεσσαλονίκη ο 27χρονος Γιάννης Χαλκίδης, στέλεχος του Πατριωτικού Αντιδικτατορικού Μετώπου και μέλος του ΚΚΕ. Τη δολοφονία του νεαρού αγωνιστή δεν ακολούθησε απλά μια ενορχηστρωμένη προσπάθεια των χουντικών αρχών για συγκάλυψη της υπόθεσης και αθώωση των δολοφόνων. Μετά από απίστευτες προκλήσεις απέναντι στην οικογένεια του νεκρού, που δε σταμάτησαν ούτε τη μέρα της κηδείας του, οι δολοφόνοι θα παρασημοφορηθούν τελικά από τη χούντα «επ’ ανδραγαθία», προσβάλλοντας τη μνήμη του νεκρού ήρωα.

Το χρονικό της δολοφονίας και τα όσα ακολούθησαν δίνει ο Ριζοσπάστης της 15/7/1974.

***

Η Κομματική Οργάνωση Θεσσαλονίκης του ΚΚΕ και το ΠΑΜ της Θεσσαλονίκης δέχτηκαν δέχτηκαν το πρώτο σοβαρό χτύπημα τον Σεπτέμβρη του 1967. Ανήσυχη η Ασφάλεια από τις σοβαρές αντιδικτατορικές εκδηλώσεις του καλοκαιριού, επιζητούσε με κάθε τρόπο να τσακίσει την αντίσταση και να τρομοκρατήσει το λαό, εν όψει μάλιστα και της πρώτης μετά την 21 Απρίλη Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης.

Το ΠΑΜ, είχε βέβαια μέχρι τότε δεχτεί κι άλλα χτυπήματα, όπως η σύλληψη της ομάδας του Παύλου Κωνσταντινίδη, το χτύπημα της ομάδας του σ. Θανάση Καρτερού και της ομάδας του σ. Μήτσου Σαχίνη και οι βαριές καταδίκες τους από τα έκτακτα στρατοδικεία της χούντας. Όμως, μέχρι τότε δεν είχε χτυπηθεί ο κορμός της οργάνωσης, η δράση της δεν είχε επηρεαστεί καθόλου απ’ τα χτυπήματα.

Το Σεπτέμβρη όμως, η Ασφάλεια εξαπόλυσε αληθινό πογκρόμ εναντίον των αριστερών της Θεσσαλονίκης. Συνελήφθηκαν εκατοντάδες αγωνιστές «από το σωρό», μόνο και μόνο επειδή ήταν γνωστοί από παλιά Εδαΐτες και Λαμπράκηδες. Πιάστηκαν δυο καθοδηγητικά στελέχη του ΚΚΕ, ο σ. Χρήστος Μόσχος και ο σ. Κ. Βέρρος και δεκάδες άλλοι αγωνιστές του ΠΑΜ. Την ίδια εποχή, στις 5 Σεπτέμβρη 1967, η πόλη που δολοφονήθηκε ο Γρηγόρης Λαμπράκης θρήνησε τον πρώτο νεκρό του αντιδικτατορικού αγώνα: τον 27χρονο Γιάννη Χαλκίδη…

Μέλος του ΚΚΕ

Ο Γιάννης Χαλκίδης γεννήθηκε το 1940 στη Σφενδάμη της Κατερίνης. Καταγόταν από αγροτική οικογένεια με προοδευτικές ιδέες και με θύματα στους αγώνες για τη λευτεριά. Έτσι, ο Γιάννης από μικρός σύνδεσε τη ζωή του με τον αγώνα της εργατικής τάξης.

Στη Θεσσαλονίκη, όπου ήρθε με τ’ αδέρφια του Κώστα, Τούλα και Σοφία, έπιασε δουλειά στην αρχή σα λεβητοποιός και μετά σαν ηλεκτροσυγκολλητής. Οργανώθηκε στη Νεολαία της ΕΔΑ και από το 1964 ήταν μέλος της Επιτροπής Πόλης της Δ. Ν. Λαμπράκη.

Στις 21 Απρίλη πέρασε στην παρανομία. (…) Ο Γιάννης Χαλκίδης υπήρξε ένα από τα πρώτα μέλη του ΚΚΕ μετά την 11^η Ολομέλεια, όπου γρήγορα αναδείχτηκε σε μέλος του γραφείου της ΚΟ της νεολαίας του ΚΚΕ.

Με το ψευδώνυμο Οδυσσέας Ποιμενίδης είχε νοικιάσει το μικρό διαμέρισμα της οδού Φιλελλήνων 55 στο συνοικισμό της «25^ης Μαρτίου», που το χρησιμοποιούσε για τις ανάγκες της οργάνωσης.

Το μοιραίο βράδυ της Δευτέρας 4 Σεπτέμβρη 1967, ο Γιάννης Χαλκίδης είχε συνάντηση με τους συναγωνιστές του Γρηγόρη Παντή και Φερδινάνδο Χατζηγιάννη. Έμειναν μέχρι αργά κι επειδή είχε νυχτώσει αποφάσισαν να κοιμηθούν εκεί και να φύγουν το πρωί…

Όλα δείχνουν πως επρόκειτο για μια προσχεδιασμένη δολοφονία. Μια δολοφονία «εν ψυχρώ», που σύμφωνα με το στόχο της χούντας θα παρέλυε κάθε διάθεση για αντίσταση προς το καθεστώς της.

Με 7 σφαίρες

Κάπου 100 άντρες της Ασφάλειας μπλόκαραν τα χαράματα την πολυκατοικία. Κατά τις 4 το πρωί, δεν είχε ακόμα ξημερώσει, ο Γιάννης άκουσε σαματά έξω στις σκάλες και πόρτες ν’ ανοιγοκλείνουν. Σηκώθηκε να δει τι συμβαίνει, άνοιξε την πόρτα και την έκλεισε αμέσως:

– Ήρθε η αστυνομία, είπε στους άλλους δυο ψιθυριστά. Σηκωθείτε!…

Έτρεξαν προς το παράθυρο για να πηδήξουν έξω. Τους υποδέχτηκε όμως ένα χαλάζι από σφαίρες. Ο Γιάννης, που δεν είχε προλάβει καν να φανεί στο παράθυρο, χτυπήθηκε και διπλώθηκε στα δυο… Τους πυροβολούσαν οι χωροφύλακες από το φωταγωγό.

Το μπαλκόνι της κουζίνας έβγαζε σε μιαν αυλή. Σοβαρά τραυματισμένος και βαδίζοντας σκυφτός, πήδηξε πρώτος το μπαλκόνι, μετά το φράχτη της αυλής κι άρχισε να τρέχει βαστώντας το τραύμα του. Από πίσω του ακολουθούσε ο Χατζηγιάννης, ενώ ο Παντής, τραυματισμένος κι αυτός στο πόδι απ’ τις σφαίρες που δεν σταμάτησαν να πέφτουν, πήρε άλλη κατεύθυνση…

Την ώρα που κόντευε τρέχοντας ο Γιάννης να βγει στην πλατεία, πετάχτηκε ένας με πολιτικά και από απόσταση 4 μέτρων άρχισε να τον πυροβολεί απανωτά… Ο Γιάννης παραπάτησε λίγο και σωριάστηκε στο δρόμο, χτυπημένος πισώπλατα…

Στις 2 το μεσημέρι παράδωσαν το πτώμα του Χαλκίδη στους δικούς του. Ο ιατροδικαστής Κ. Ροβύθης τους είπε να τον θάψουν στα γρήγορα, το πολύ σε μια ώρα και στις επίμονες ερωτήσεις για το πώς πέθανε ο Γιάννης, τους απαντούσε:

– Η Εθνική Ασφάλεια θα σας δώσει περισσότερες πληροφορίες…

Ο ιατροδικαστής αυτός έγραψε στην έκθεσή του (αριθμ. πρωτ. 1894/5.9.1967) πως τα τραύματα από σφαίρες στο σώμα του Χαλκίδη ήταν δυο:

«Δυο τραύματα τυφλά, το ένα κατά τον αριστερό γλουτό εισήλθε εντός της κοιλίας. Το έτερον κείται παρά την κάτω γωνία αριστεράς ωμοπλάτης και εισήλθεν εντός του θώρακος με τρώσιν του πνεύμονος. Το αυλακωτό τραύμα το κείμενον κατά το ανώτερον τμήμα του αριστερού βραχίονος προεκλήθη υπό βλήματος, το οποίον έπληξε την χώραν κατ’ εφαπτομένην. Εκ των δυο τυφλών τραυμάτων, το κείμενον κατ’ αριστεράν γλουτιαίαν χώραν προεκλήθη υπό περιστρόφου διαμέτρου 0,006 του μέτρου περίπου, το δε κείμενον κατά το αριστερόν ημιθωράκιον, προεκλήθη υπό περιστρόφου διαστάσεων 0,009. Το θύμα εβλήθη εκ των όπισθεν και εξ αποστάσεως μεγαλυτέρας του ενός μέτρου…».

Οι γονείς όμως του Χαλκίδη, όταν γύμνωσαν το νεκρό, μέτρησαν στο κορμί του 7 τραύματα. Ο μεγαλύτερος αδελφός του, ο Κώστας, έγραψε συνθηματικά σ’ ένα φίλο του Γιάννη στη Γιούρα για να τον πληροφορήσει το φοβερό νέο: «…η νοσοκόμα του έκανε 7 ενέσεις και ξεψύχησε…».

Παράσημα στους δολοφόνους!…

Η κηδεία του έγινε κάτω από άγριες συνθήκες τρομοκρατίας. Ενώ παραβρίσκονταν 20 άτομα, συγγενείς και φίλοι του Γιάννη Χαλκίδη, είχαν έρθει διπλάσιοι Ασφαλίτες. Όποιος πλησίαζε ν’ αφήσει λίγα λουλούδια, του έκαναν… σωματική έρευνα και τον έδιωχναν. Ο παπάς έβγαλε λόγο κατά των κομμουνιστών! Οι γονείς του λιποθύμισαν δυο φορές την ώρα της κηδείας. Τη νύχτα η Ασφάλεια πήρε τα στεφάνια…(…)

Ένα χρόνο μετά, στις 2 Σεπτέμβρη 1968, η χούντα πρόσφερε μετάλλια… ανδραγαθίας και προαγωγές στα όργανά της που σκότωσαν άοπλους αγωνιστές:

«Μετάλλια ανδραγαθίας εις αξιωματικούς της Χωροφυλακής Θεσσαλονίκης»

Δια διατάγματος, δημοσιευθέντος εις το υπ’ αριθμ. 298 τεύχος Γ΄, της «Εφημερίδος της Κυβερνήσεως», απονέμεται το μετάλλιον ανδραγαθίας εις τους αξιωματικούς Χωροφυλακής αντισυνταγματάρχην Δ. Σταματόπουλος, υπομοίραρχους Ν. Τετραδάκον και Δ. Δίπλαν και τον ανθυπασπιστήν Β. Καραμήτσον. Ως και εις τους ενωμοτάρχην Βασίλ. Σταματελόπουλον και χωροφύλακας Αστ. Οικονόμου, Παν. Τσιραπίδην και Γ. Ζαχαρήν, «διότι εις συμπλοκήν μετ’ αναρχοκομμουνιστών εν Θεσσαλονίκη την 4^ην Σεπτεμβρίου 1967 έθεσαν την ζωήν των εις σοβαρόν κίνδυνον».

Ωσαύτως απονέμεται το μετάλλιον αξίας εις τον ανθυπασπιστήν Δ. Μητρομάραν, «διότι συνέβαλε αποτελεσματικώς εις επιχείρησιν  συλλήψεως αναρχοκομμουνιστών εν Θεσσαλονίκη την 5^ην Σεπτεμβρίου 1967».

Τέλος, προάγεται δια του από 28 Σεπτεμβρίου 1965 Β.Δ. απονεμηθέν μετάλλιον στρατιωτικής αξίας δ΄τάξεως εις τον μοίραρχον Εμμ. Βαλεργάκην, εις την γ΄τάξιν, «διότι παρέσχεν ουσιώδη συνδρομήν εις αναληφθείσαν επιχείρησιν συλλήψεως αναρχοκομμουνιστών εν Θεσσαλονίκη την 5^ης Σεπτεμβρίου 1967».

***

Εκατοντάδες συλλήψεις, ένας φόνος, ένας τραυματισμός και απάνθρωπα βασανιστήρια στην Ασφάλεια και στην ΚΥΠ ήταν ο τραγικός απολογισμός της ολομέτωπης επίθεσης της χούντας ενάντια στο ανερχόμενο αντιδικτατορικό κίνημα τον Σεπτέμβρη του 1967.

Μια μέρα μετά τη δολοφονία του Χαλκίδη, στις 6 Σεπτέμβρη 1967, φτάνουν στη Θεσσαλονίκη ο Αμερικανός υφυπουργός Στρατιωτικών Μακ Γκρίφφερ, ο ανώτατος διοικητής των δυνάμεων του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη στρατηγός Λέμνιστερ και ο διοικητής της νότιας πτέρυγας του ΝΑΤΟ ναύαρχος Γκρίφφιν, για να παρακολουθήσουν τα γυμνάσια του ΝΑΤΟ με την επωνυμία «Σάνσαιν Εξπρές», που αρχίζουν στις 7 Σεπτέμβρη στη Βόρεια Ελλάδα…

Την ίδια μέρα, ο Παττακός δηλώνει πως δεν αποκλείεται η χούντα να προσφύγει στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης για τους διάφορους ραδιοσταθμούς που επιτίθενται ενάντιά της και λειτουργούν σε διάφορες χώρες με τη διεύθυνση ή την ανοχή τους…