Η Μάχη του Στάλινγκραντ σε ερωτήσεις και απαντήσεις (1)

«Η Μάχη του Στάλινγκραντ σε ερωτήσεις και απαντήσεις» είναι ο τίτλος του μικρού αφιερώματος της Κατιούσα, που βασίζεται στο βιβλίο «Ο Μεγάλος Πατριωτικός Πόλεμος σε ερωτήσεις και απαντήσεις», που κυκλοφόρησε το 1985 από τη «Σύγχρονη Εποχή», έχει γραφτεί από ομάδα συγγραφέων και μεταφραστεί από ομάδα Ελλήνων επιστημόνων, όπως πληροφορείται ο αναγνώστης στις εσωτερικές σελίδες.

Το μικρό αφιέρωμα της Κατιούσα που ξεκινάει σήμερα και θα ολοκληρωθεί στις 2 του Φλεβάρη, επέτειο λήξης της μάχης του Στάλινγκραντ, θα περιλαμβάνει τρεις αναρτήσεις (μια κάθε μέρα), οι οποίες βέβαια δεν φιλοδοξούν να καλύψουν πλήρως το θέμα αλλά να φωτίσουν πλευρές του, και να προστεθούν στις ήδη υπάρχουσες αναφορές του περιοδικού που βρίσκονται συγκεντρωμένες στην ετικέτα Στάλινγκραντ που μπορείτε να τις βρείτε πατώντας εδώ.

Όπως σημειώνεται στον πρόλογο της έκδοσης, το περιεχόμενο του βιβλίου «συνίσταται στις απαντήσεις στα ερωτήματα για τον περασμένο πόλεμο, που υποβάλλονται πολύ συχνά στους λέκτορες, τους προπαγανδιστές και τους καθηγητές». Επίσης ο αναγνώστης που θα αναζητήσει το βιβλίο θα πρέπει να γνωρίζει εκ των προτέρων ότι δεν θα βρει απαντήσεις σε όλα τα ερωτήματα για τον Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο, αφού, όπως σημειώνουν και οι συγγραφείς το θέμα είναι ανεξάντλητο.

Στον πρόλογο επίσης εστιάσαμε την προσοχή μας και θεωρούμε ότι αξίζει να γίνει αναφορά στο παρακάτω απόσπασμα:

«Η αναφορά στην ιστορία του Μεγάλου Πατριωτικού πολέμου της Σοβιετικής Ένωσης είναι ιδιαίτερα επίκαιρη σήμερα, που η διεθνής κατάσταση οξύνθηκε ιδιαίτερα και στις χώρες του ΝΑΤΟ υπάρχουν παράγοντες που δικαιολογούν την επίθεση του γερμανικού φασισμού ενάντια στην ΕΣΣΔ. Η υπόμνηση για το ποιοι ήταν οι πραγματικοί υπαίτιοι του περασμένου πολέμου και ποια η έκβασή του αποτελεί προειδοποίηση για κείνους που θέλουν να λύσουν ξανά τα παγκόσμια προβλήματα από θέση ισχύος, για κείνους που επιδιώκουν να «αναθεωρήσουν» τα αποτελέσματα του Δεύτερου Παγκόσμιου πολέμου, εξαπολύοντας τον τρίτο, για κείνους που για να ικανοποιήσουν τα ιδιοτελή τους συμφέροντα, είναι έτοιμοι να ρίξουν την υδρόγειο στις θερμοπυρηνικές φλόγες».

Σημειώνουμε ξανά ότι το βιβλίο κυκλοφόρησε (στην Ελλάδα) το 1985, όταν ακόμα υπήρχε η ΕΣΣΔ. Η επιχείρηση παραχάραξης και ξαναγραψίματος της Ιστορίας που εντάθηκε μετά την υποχώρηση του σοσιαλισμού, κορυφώνεται τα τελευταία χρόνια με την εξίσωση του φασισμού με τον σοσιαλισμό-κομμουνισμό να γίνεται κυρίαρχη πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Με προφανή στόχο να μη μάθουν οι νεότερες γενιές την αληθινή ιστορία, αλλά αυτή που βολεύει την κυρίαρχη αστική τάξη και από την οποία δεν κινδυνεύουν να αμφισβητηθούν τα συμφέροντά της. Παράλληλα οξύνονται ολοένα και πιο πολύ σε παγκόσμιο επίπεδο οι αντιθέσεις και οι αντιπαραθέσεις με μήλον της έριδος την ενέργεια και τους δρόμους μεταφοράς της, που οδηγούν σε «τοπικούς» πολέμους, ενώ φουντώνουν τα σενάρια και οι ενδείξεις για ευρύτερη ανάφλεξη, με απρόβλεπτες και ανυπολόγιστες συνέπειες.

Αν μπορεί σήμερα να προσφερθεί κάτι ουσιαστικό και χρήσιμο κόντρα στην εποχή της πληροφορίας, είναι η παράθεση της αληθινής Ιστορίας, όχι ως μουσειακό έκθεμα, αλλά ως πηγή ουσιαστικής γνώσης και άντλησης συμπερασμάτων και διδαγμάτων για το σήμερα.

Η Μάχη του Στάλινγκραντ σε ερωτήσεις και απαντήσεις (1)

— Σε τι συνίσταται η ιστορική σημασία του άθλου των ηρώων της άμυνας του Στάλινγκραντ;

Τέσσερις μήνες, από τις 17 του Ιούλη ως τις 18 του Νοέμβρη -συνεχίστηκε η ηρωική άμυνα της πόλης στο Βόλγα. Σχεδόν δυο μήνες (ως τις 12 του Σεπτέμβρη) χρειάστηκαν οι χιτλερικοί για να λυγίσουν την πεισματική αντίσταση των στρατευμάτων των μετώπων του Στάλινγκραντ και του Νοτιοανατολικού και να βγουν στις ακρινές περιοχές της πόλης. Από το ποτάμι Τσιρ, στον τομέα του οποίου άρχισε η μεγάλη μάχη, ως το Στάλινγκραντ η απόσταση είναι 150 χλμ. Συνεπώς, προς την κατεύθυνση της πόλης οι φασιστικές ορδές προήλαυναν με μέσο ρυθμό 2,5-3 χλμ. το εικοσιτετράωρο.

Το δεύτερο μισό χρονικό διάστημα – πάνω από δυο μήνες – τα γερμανοφασιστικά στρατεύματα προσπαθούσαν να καταλάβουν άμεσα την πόλη, την οποία υπεράσπιζαν με απαράμιλλη ανδρεία οι πολεμιστές της 62ης και της 64ης στρατιάς υπό τη διοίκηση των στρατηγών Β. Τσουικόφ και Μ. Σουμίλοφ. Οι χιτλερικοί δεν κατάφεραν να καταλάβουν ολοκληρωτικά παρά μία μόνο από τις συνοικίες του Στάλινγκραντ και να διεισδύσουν σε πέντε άλλες. Όμως οι υπερασπιστές της ηρωικής πόλης μάχονταν σθεναρά ενάντια στις υπέρτερες δυνάμεις του εχθρού στην όχθη του Βόλγα και δεν επέτρεπαν στους φασίστες να κυριέψουν την πόλη. Είναι αδύνατο να υπολογίσουμε τους ρυθμούς προώθησης των χιτλερικών σ’ αυτούς τους δυο και πάνω μήνες: οι μαχητές του Στάλινγκραντ με την ηρωική τους αντίσταση και τις τολμηρές και δραστήριες ενέργειές τους στην άμυνα, είχαν εκμηδενίσει τους ρυθμούς αυτούς.

Ο φασίστας φύρερ καθόρισε αρκετές φορές το χρόνο της κατάληψης του Στάλινγκραντ, αλλά τελικά κουράστηκε να περιμένει την είδηση ότι η πόλη έπεσε. «Μας έμεινε ως το Βόλγα ένα χιλιόμετρο, όμως δεν μπορούμε να το διανύσουμε», έγραφε τις μέρες εκείνες στο σπίτι του ένας από τους αποτυχημένους «καταχτητές του Στάλινγκραντ».

Στο Στάλινγκραντ οι σοβιετικοί πολεμιστές υπερασπίστηκαν μέχρι θανάτου το κάθε τετράγωνο, το κάθε σπίτι, την κάθε σπιθαμή γης. «Πίσω από το Βόλγα δεν υπάρχει για μας γη!», αυτά τα λόγια του φημισμένου ελεύθερου σκοπευτή Β. Ζάιτσεφ έγιναν το σύνθημα όλων των υπερασπιστών της πόλης. Ήταν πολύ δύσκολα για τους Σταλινγκραντινούς, όσο όμως δυσκολότερη γινόταν η κατάσταση, τόσο στενότερα συσπειρώνονταν οι υπερασπιστές της πόλης γύρω στο Κομμουνιστικό Κόμμα. «Τα αμέτρητα πολεμικά κατορθώματα πολλών σχηματισμών και μονάδων, που υπεράσπισαν το Στάλινγκραντ, είναι καύχημα του λαού μας και των ενόπλων δυνάμεων», τόνισε ο στρατάρχης Ν. Ουστίνοφ. Ποτέ δε θα σβήσει η πολεμική δόξα της 13ης επίλεκτης μεραρχίας του Α. Ροντίμτσεφ, των μεραρχιών των Λ. Γκούρτιεφ, Ν. Μπατιούκ και του I. Λιούντνικοφ, της επιχειρησιακής ομάδας του Σ. Γκόροχοφ. Πλάι-πλάι με τους πολεμιστές μάχονταν και οι εργαζόμενοι της πόλης. Με την καθοδήγηση της περιφερειακής Κομματικής επιτροπής με επικεφαλής τον πρώτο γραμματέα της Α. Τσουγιάνοφ, από τους εργάτες και τους υπαλλήλους των επιχειρήσεων και των ιδρυμάτων οργανώθηκαν τμήματα λαϊκής πολιτοφυλακής και καταδιωκτικά τάγματα. Ούτε λεπτό δε σταματούσαν τη λειτουργία τους τα εργοστάσια, που κατασκεύαζαν όπλα και πολεμικά τεχνικά μέσα απαραίτητα για το μέτωπο, επισκεύαζαν τανκς, πυροβόλα και άλλα πολεμικά τεχνικά μέσα».

225 χιλ. Σταλινγκραντινοί, με έκκληση της κομματικής οργάνωσης, εργάζονταν στην κατασκευή οχυρωματικών γραμμών, 75 χιλ. κάτοικοι μπήκαν στις γραμμές των υπερασπιστών του.

Οι πολεμιστές και οι διοικητές που συγκρούστηκαν με τον εχθρό στο Στάλινγκραντ εκπλήρωσαν στο ακέραιο τα καθήκοντά τους. Και, όπως σημείωσε ο Β. Τσουικόφ, «αποδείχτηκαν υπεράνθρωποι». Παραθέτουμε ένα μόνο στοιχείο από τις χιλιάδες που αξίζουν να σημειωθούν: για την κατάληψη της Ολλανδίας και του Βελγίου οι χιτλερικοί διέθεσαν 19 μέρες. Τη Γαλλία την κατέλαβαν σε 44 μέρες. Για να κυριέψουν το γνωστό σ’ όλο τον κόσμο «Σπίτι του Παβλόφ», οι φασίστες διέθεσαν 58 μέρες! Και τελικά δεν μπόρεσαν να συντρίψουν την πεισματική αντίσταση της μικρής φρουράς του… Στις εφόδους προς το «Σπίτι του Παβλόφ» οι υπερασπιστές του εξόντωσαν περισσότερους χιτλερικούς από όσους έχασε η Βέρμαχτ στις μάχες για την κατάληψη ορισμένων μεγάλων πόλεων της Ευρώπης.

Το Στάλινγκραντ έγινε σύμβολο της αλύγιστης γενναιότητας και αντοχής των σοβιετικών στρατευμάτων στην άμυνα. Οι υπερασπιστές της πόλης στην πορεία της αμυντικής μάχης το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 1942 προξένησαν στους χιτλερικούς τεράστιες απώλειες: γύρω στους 700 χιλ. νεκρούς και τραυματίες, πάνω από 2 χιλ. πυροβόλα και όλμους, πάνω από 1000 τανκς και πυροβόλα εφόδου, πάνω από 1,4 χιλ. πολεμικά και μεταγωγικά αεροπλάνα. Η ακαταμάχητη άμυνα του Στάλινγκραντ συνέβαλε σημαντικά στην επίτευξη της ριζικής στροφής του πολέμου προς όφελος των κρατών του αντιφασιστικού συνασπισμού.

Στο ερώτημα πώς μπόρεσαν και κρατήθηκαν οι σοβιετικοί πολεμιστές στη στενή μικρή λωρίδα της όχθης του Βόλγα, και από πού αντλούσαν δυνάμεις για τον αγώνα ενάντια στον εχθρό, ο στρατάρχης Ν. Κριλόφ – που στις μάχες του Στάλινγκραντ ήταν αρχηγός του επιτελείου της 62ης στρατιάς – απάντησε: «Ακόμα και τότε, που για πολύ καιρό δεν παίρναμε μεγάλες ενισχύσεις και οι μεραρχίες και τα συντάγματά μας αραίωναν ιδιαίτερα από τις απώλειες, στο στρατό υπήρχαν πολλοί κομμουνιστές. Ναι, αυτοί συχνά πρώτοι δέχονταν τις σφαίρες και τα θραύσματα, γιατί πρώτοι ρίχνονταν πάνω στον εχθρό. Κι όμως, αυτοί δε λιγόστευαν, τη θέση των πεσόντων έπαιρναν καινούργιοι… Οι κομμουνιστές – μαχητές και διοικητές – ήταν όχι μόνο φορείς, αλλά και δημιουργοί αυτού του υψηλού πνεύματος ανδρείας και παλικαριάς, που κυριαρχούσε στο στρατό. Εδώ βρίσκεται το κλειδί της απάντησης για το πώς οι Σταλινγκραντινοί άντεξαν. Και αντέχοντας μπόρεσαν χωρίς ανάπαυλα, χωρίς να περιμένουν ενισχύσεις, να περνούν στην επίθεση».

Στη μνήμη της ηρωικής άμυνας της πόλης του Βόλγα, στις 22 του Δεκέμβρη 1942, το Προεδρείο του Ανωτάτου Σοβιέτ της ΕΣΣΔ καθιέρωσε το μετάλλιο «Για την άμυνα του Στάλινγκραντ». Με το μετάλλιο αυτό τιμήθηκαν πάνω από 700 χιλ. άτομα. Στο Στάλινγκραντ επιδόθηκε ο τιμητικός τίτλος «Πόλη Ηρωίδα».

Όλες οι αναρτήσεις του αφιερώματος εδώ.