«Στους ανθρώπους με ατσαλένια καρδιά, τους πολίτες του Στάλινγκραντ…»
Το ξίφος του Στάλινγκραντ που φίλησε ο Στάλιν
Από τις 28 του Νοέμβρη έως την 1η του Δεκέμβρη του 1943 πραγματοποιήθηκε η Διάσκεψη της Τεχεράνης, μεταξύ αντιπροσωπειών της Σοβιετικής Ένωσης, των ΗΠΑ και της Μεγάλης Βρετανίας. Το ζητούμενο στη διάσκεψη, στην οποία συμμετείχαν οι ηγέτες των τριών χωρών, Στάλιν, Ρούζβελτ και Τσόρτσιλ, ήταν η από κοινού αντιμετώπιση του Χίτλερ και των συμμάχων του, στα νέα δεδομένα που είχε διαμορφώσει η νικηφόρα αντεπίθεση του Κόκκινου Στρατού, που είχε ξεκινήσει μετά τη συντριβή των γερμανικών στρατευμάτων στο Στάλινγκραντ.
Στις 29 του Νοέμβρη λίγο πριν την έναρξη της ολομέλειας της Διάσκεψης στην πρωτεύουσα του Ιράν, έλαβε χώρα μια τελετή στην οποία παραδόθηκε στον ηγέτη της ΕΣΣΔ ξίφος από μέρους του βασιλιά της Αγγλίας Γεώργιου ΣΤ’, που προοριζόταν για τους πολίτες του Στάλινγκραντ.
Το ξίφος αυτό είχε κατασκευαστεί ειδικά για την περίσταση, είχε σφυρηλατηθεί από τους πιο φημισμένους οπλουργούς της Αγγλίας και αποτελούσε φόρο τιμής τΩΝ Άγγλων στους ήρωες του Στάλινγκραντ, «της πόλης όπου έσπασε η ραχοκοκαλιά του φασιστικού θηρίου», όπως σημειώνει στα απομνημονεύματά του ο Βαλεντίν Μπερεζκόφ, διερμηνέας του Στάλιν εκείνη την περίοδο. Ο ίδιος περιγράφει τη μεγαλόπρεπη τελετή, στο βιβλίο του «Ήμουν διερμηνέας του Στάλιν – Σελίδες διπλωματικής Ιστορίας», που κυκλοφόρησε το 1990 από τις εκδόσεις Καστανιώτη.
Τσόρτσιλ, Ήντεν, Βοροσίλοφ, Στάλιν, Μολότοφ (δίπλα στον Στάλιν καλύπτεται από Σοβιετικό αξιωματικό), ο νεαρός Μπερεζκόφ (διερμηνέας του Στάλιν) στην τελετή παράδοσης του «ξίφους του Στάλιγκραντ»
«Η αίθουσα γέμισε πολύ πριν αρχίσει η τελετή. Παρευρίσκονταν όλα τα μέλη των αντιπροσωπιών, καθώς και οι αρχηγοί του στρατού, του στόλου και της αεροπορίας των κρατών που έπαιρναν μέρος στον αντιχιτλερικό συνασπισμό, όταν εμφανίστηκε η Μεγάλη Τριάδα.
Ο Στάλιν φορούσε ένα ανοιχτό γκρι χιτώνιο, με τις επωμίδες του στρατάρχη. Ο Τσόρτσιλ εμφανίστηκε με στρατιωτική στολή. Ο Άγγλος πρωθυπουργός δεν έβγαζε ποτέ τη στολή του στην Τεχεράνη και όλοι θεωρούσαν ότι αυτό αποτελούσε μια ιδιότυπη αντίδραση στη στολή του στρατάρχη που φορούσε ο Στάλιν. Στην αρχή, ο Τσόρτσιλ φορούσε μπλε ριγέ κοστούμι. Όταν όμως είδε τον Στάλιν με στολή, ζήτησε αμέσως να του φέρουν την γκρι μπλε στολή του ανώτερου αξιωματικού της Βασιλικής Πολεμικής Αεροπορίας. Η στολή αυτή είχε μόλις προφτάσει να έρθει λίγο πριν αρχίσει η τελετή της παράδοσης του ξίφους. Ο Ρούζβελτ, όπως συνήθως, φορούσε κοστούμι.
Την τιμητική φρουρά την αποτελούσαν αξιωματικοί του Κόκκινου Στρατού και των Βρετανικών ενόπλων δυνάμεων. Η ορχήστρα έπαιξε το Σοβιετικό και τον Αγγλικό εθνικό ύμνο. Όλοι στέκονταν σε στάση προσοχής. Η ορχήστρα σταμάτησε και επικράτησε επίσημη σιωπή. Ο Τσόρτσιλ πλησίασε χωρίς να βιάζεται το μαύρο μεγάλο κουτί που ήταν πάνω στο τραπέζι και το άνοιξε. Το ξίφος, μέσα στη θήκη του, ήταν τοποθετημένο πάνω σ’ ένα κόκκινο βελούδινο μαξιλάρι. Ο Τσόρτσιλ το πήρε με τα δυο του χέρια και, κρατώντας το στον αέρα, είπε απευθυνόμενος προς τον Στάλιν:
– Η Αυτού Μεγαλειότης ο βασιλιάς Γεώργιος ΣΤ’ μου έδωσε εντολή να σας παραδώσω, για να το μεταβιβάσετε στην πόλη του Στάλινγκραντ, αυτό το τιμητικό ξίφος, που έγινε με σχέδιο που διάλεξε και ενέκρινε η Αυτού Μεγαλειότης. Το τιμητικό αυτό ξίφος κατασκευάστηκε από Άγγλους τεχνίτες, οι πρόγονοι των οποίων για πολλές γενιές ασχολούνται με την κατασκευή ξιφών. Στη λεπίδα είναι χαραγμένη η επιγραφή: «Δώρο του βασιλιά Γεώργιου ΣΤ’ στους ανθρώπους με ατσαλένια καρδιά, τους πολίτες του Στάλινγκραντ, σε ένδειξη σεβασμού από μέρους του Αγγλικού λαού».
«Στους ανθρώπους με ατσαλένια καρδιά, τους πολίτες του Στάλινγκραντ…»
«Μεγάλη τριάδα» ο Μπερεζκόφ αποκαλεί βέβαια τους Στάλιν, Ρούζβελτ και Τσόρτσιλ. Στη συνέχεια ο Βρετανός πρωθυπουργός δίνει το ξίφος στον Στάλιν, ο οποίος το παίρνει στα χέρια του και το φιλάει με σεβασμό. Στις σκηνές που διασώζονται (χωρίς ήχο) στο βίντεο παρακάτω, φαίνεται να εισέρχονται στην αίθουσα όπου βρίσκεται παραταγμένο τιμητικό άγημα, ο Στάλιν ακολουθούμενος από τον Λαϊκό Επίτροπο (υπουργό) των Εξωτερικών Μολότοφ και τον διερμηνέα Μπερεζκόφ.
Ο ηγέτης της ΕΣΣΔ Ιωσήφ Στάλιν παραλαμβάνει από τον Τσόρτσιλ το ξίφος για τους ήρωες του Στάλινγκραντ και το φιλάει με σεβασμό. Δίπλα του ο Μολότοφ και ο Μπερεζκόφ
Στα επόμενα πλάνα βλέπουμε τον Στάλιν και τον Τσόρτσιλ να αποδίδουν στρατιωτικό χαιρετισμό, έναν αξιωματικό να παραδίδει στον Τσόρτσιλ το ξίφος κι αυτός με τη σειρά του στον Στάλιν, στη δεξιά πλευρά του οποίου στέκεται ο στρατάρχης Βοροσίλοφ. Ο Στάλιν σκύβει και φιλά με σεβασμό το ξίφος και στη συνέχεια το παραδίδει στον Βοροσίλοφ, για να χαιρετήσει τον Τσόρτσιλ, ενώ στο επόμενο πλάνο φαίνεται ο πρόεδρος Ρούζβελτ να περιεργάζεται το ξίφος.
Κάποια από αυτά που δεν βλέπουμε στο βίντεο τα περιγράφει ο Μπερεζκόφ στο βιβλίο του. Όπως τα λόγια του Στάλιν προς τον Τσόρτσιλ:
«Εξ ονόματος των πολιτών του Στάλινγκραντ θέλω να εκφράσω τη βαθιά μου ευγνωμοσύνη για το δώρο του βασιλιά Γεώργιου ΣΤ’. Οι πολίτες του Στάλινγκραντ θα εκτιμήσουν εξαιρετικά το δώρο αυτό και Σας παρακαλώ, κύριε πρωθυπουργέ, να διαβιβάσετε την ευγνωμοσύνη τους στην Αυτού Μεγαλειότητα το βασιλιά».
Στάλιν, Βοροσίλοφ, Ρούζβελτ και Τσόρτσιλ
Ο διερμηνέας του Στάλιν στο βιβλίο του αναφέρει επίσης τη σκηνή στην οποία ο Ρούζβελτ έχει στα χέρια του και περιεργάζεται το ξίφος. Ο Αμερικανός πρόεδρος διαβάζει μεγαλόφωνα την χαραγμένη στη λεπίδα επιγραφή και στη συνέχεια λέει:
«Πραγματικά, οι πολίτες του Στάλινγκραντ έχουν ατσαλένιες καρδιές.»
Τσόρτσιλ. Ήντεν, ο Βοροσίλοφ με το ξίφος και ο Στάλιν
Κάπου εκεί τελειώνει η σύντομη τελετή και ακολουθεί η απαραίτητη φωτογράφιση. Ιδιαίτερα γλαφυρός στις περιγραφές του ο Μπερεζκόφ, σε όλο το βιβλίο, δεν θα μπορούσε να υστερήσει εδώ:
«Όλοι βγήκαν στη βεράντα για να φωτογραφηθούν. Ο καιρός ήταν ζεστός και χωρίς αέρα. Ο ήλιος φώτιζε τις χρυσωμένες από το φθινόπωρο φυλλωσιές. Ο Στάλιν και ο Τσόρτσιλ σταμάτησαν στο κέντρο της βεράντας, όπου έφεραν και τον Ρούζβελτ στο καροτσάκι του. Ήρθαν τότε τρεις πολυθρόνες για τη Μεγάλη Τριάδα. Πίσω από τις πολυθρόνες στάθηκαν στη σειρά υπουργοί, στρατάρχες, στρατηγοί, ναύαρχοι, πρεσβευτές. Γύρω πηγαινοέρχονταν φωτογράφοι και οπερατέρ, προσπαθώντας να διαλέξουν κατάλληλη στάση. Μετά, η συνοδεία αποτραβήχτηκε και η Μεγάλη Τριάδα έμεινε μόνη στο φόντο του μεγάλου πυλώνα που οδηγούσε από τη βεράντα στην αίθουσα των συνεδριάσεων. Η φωτογραφία αυτή έμεινε ιστορική και έκανε το γύρο όλου του κόσμου».
Η «μεγάλη τριάδα» Στάλιν, Ρούζβελτ και Τσόρτσιλ στην ιστορική φωτογραφία στην είσοδο του μεγάρου που πραγματοποιήθηκε η Διάσκεψη της Τεχεράνης
Όπως σημειώνει ο Σοβιετικός διερμηνέας, «στη συνεδρίαση που άρχισε μετά την τελετή της παράδοσης του βασιλικού ξίφους στο Στάλινγκραντ, η πανηγυρική διάθεση υποχώρησε γρήγορα. Όπως και πριν, παρέμενε άλυτο το βασικό ζήτημα του ανοίγματος του δεύτερου μετώπου στην Ευρώπη».
Είναι αλήθεια ότι πίσω από την όποια πανηγυρική διάθεση στην τελετή, τα αληθινά αισθήματα των λαών για την εποποιία του Στάλινγκραντ και τη μεγάλη αντεπίθεση του Κόκκινου Στρατού που σάρωνε στο διάβα του τους φασίστες και τους συμμάχους τους, δεν συμμερίζονταν οι ηγέτες των ΗΠΑ και Μ. Βρετανίας, που στο ξέσπασμα του πολέμου άλλη τύχη σχεδίαζαν και προόριζαν για την πατρίδα του Λένιν και του Στάλιν, και μοναδικό τότε σοσιαλιστικό κράτος στον κόσμο.
«Στους ανθρώπους με ατσαλένια καρδιά, τους πολίτες του Στάλινγκραντ…»
Τα «συμμαχικά» και «φιλικά» αισθήματα του βασιλιά της Αγγλίας και του Τσόρτσιλ, κορυφαίων πολιτικών εκπροσώπων της τάξης των κεφαλαιοκρατών και του κοινωνικού συστήματος που γέννησε το φασισμό και επιβιώνει με πολέμους, πολύ απείχαν από τα γνήσια αισθήματα ευγνωμοσύνης και αλληλεγγύης των εργαζομένων και του λαού της Μ. Βρετανίας και άλλων χωρών της Ευρώπης για τους απελευθερωτές με την κόκκινη σημαία και το σφυροδρέπανο.
Το Στάλινγκραντ παραμένει αιώνιο σύμβολο του παλλαϊκού αγώνα ενάντια στο φασισμό. Οι πολίτες του Στάλινγκραντ «με την ατσαλένια καρδιά», ο σοβιετικός λαός και ο Κόκκινος Στρατός του τσάκισαν το φασισμό, υπερασπίστηκαν τη νέα κοινωνία, που κατάργησε τα δεσμά της καταπίεσης, της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, τον σοσιαλισμό. Το κοινωνικό σύστημα που εξυψώνει τον άνθρωπο, αναπτύσσεται και προοδεύει με την ειρήνη και είναι το μόνο που μπορεί να την εγγυηθεί.
