Φιντέλ: Ο ιμπεριαλισμός μάς άφησε κόλαση. Επιβιώσαμε χάρη στο σοσιαλιστικό στρατόπεδο

Στις 7 του Φλεβάρη 1962 η κυβέρνηση του Τζων Φ. Κένεντι επεκτείνει τον αποκλεισμό («εμπάργκο») κατά της Κούβας ως απάντηση στην εθνικοποίηση των περιουσιών, εργοστασίων, κλπ. αμερικανικών μονοπωλιακών συμφερόντων από την επαναστατική κυβέρνηση της χώρας.

«Κανένας παράδεισος δεν κερδίζεται με έφοδο, γιατί δεν υπάρχει παράδεισος. Για να έχεις παράδεισο, πρέπει πρώτα να τον χτίσεις. Ο ιμπεριαλισμός δεν μας άφησε κανέναν παράδεισο. Μας άφησε κόλαση: κόλαση φτώχειας, αμάθειας, ένδειας και δυστυχίας. Την κόλαση της υπανάπτυξης». Φιντέλ Κάστρο, 24 Νοέμβρη 1971

Επί εξήντα χρόνια, το τραστ της ζάχαρης, οι μεγάλοι γαιοκτήμονες, οι εκμισθωτές κατοικιών και οι επιχειρηματίες του τουρισμού, των ναρκωτικών και της βιομηχανίας, έλεγχαν την οικονομία της Κούβας. Όταν ο πρόεδρος Κένεντι διέταξε τον ολικό οικονομικό αποκλεισμό της Κούβας (…) η Κούβα, για καλύτερα ή χειρότερα, ελευθερώθηκε από τον οικονομικό ομφάλιο λώρο που την κρατούσε σχεδόν σε ολική εξάρτηση.

Στο Λόφο του Καπιτωλίου στην Ουάσιγκτον, τον αποκάλεσαν «καραντίνα», λες και η Κουβανική Επαναστάση ήταν κάποιος μεταδοτικός πυρετός που έπρεπε να αφεθεί να εξοντωθεί πριν φτάσει στην ηπειρωτική περιοχή. Οι Κουβανοί αναφέρονται σ’ αυτή ως «ο αποκλεισμός» — αν και δεν υπήρχαν αμερικάνικα πλοία που να περικύκλωναν το νησί — γιατί ο σκοπός της, όπως στον πόλεμο, ήταν να στραγγαλίσει την οικονομία της χώρας τους.

Η έκταση του αποκλεισμού προχωρούσε πέρα από τις αμερικανο-κουβανικές σχέσεις. Το αμερικανικό υπουργείο Εμπορίου έκανε κάθε προσπάθεια να πείσει και να πιέσει άλλες χώρες να διακόψουν τις εμπορικές τους σχέσεις με την Κούβα.

Φιντέλ: «Χρειαζόμαστε χάλυβα, αλλά δεν έχουμε χάλυβα. Χρειαζόμαστε κασσίτερο, αλλά δεν έχουμε κασσίτερο. Χρειαζόμαστε πλοία, αλλά δεν έχουμε ούτε το χάλυβα με τον οποίο να κατασκευάσουμε τα πλοία, ούτε τεχνικούς μηχανικούς και ειδικούς. Χρειαζόμαστε χημικά προϊόντα για τη διατήρηση της τροφής, να προστατέψουμε τον κασσίτερο, να αποφύγουμε τη μόλυνση των τροφίμων, και πρέπει να τα εισάγουμε από τούτο το μέρος, από εκείνο το μέρος, από παντού. Χρειαζόμαστε χρώμα για να τυπώσουμε πάνω στον κασσίτερο και δεν έχουμε ούτε το χρώμα, ούτε την τεχνική, ούτε τα μηχανήματα με τα οποία να το κάνουμε. Σχεδόν όλα πρέπει να εισαχθούν. Τώρα, καταλαβαίνετε τι κατάσταση είναι αυτή; Σχεδόν 100% των πρώτων υλών που χρησιμοποιούνται στα εργοστάσιά μας, έρχονταν από τις Ενωμένες Πολιτείες και ο εξοπλισμός μας ήταν προσαρμοσμένος να λειτουργεί μ’ εκείνες τις πρώτες ύλες. Και μέσα σε μια νύχτα, απαγόρεψαν την πώληση αυτών των πρώτων υλών σ’ εμάς.»

Μέσα στην Κούβα, ο αποκλεισμός απαιτούσε ένα είδος καθημερινού ηρωισμού που ήταν ακόμη πιο καταπληκτικός λόγω του πνεύματος με τον οποίο γινόταν.

«Εκείνα ήταν δύσκολα χρόνια, πολύ δύσκολα», θυμάται η Μέλμπα Ερνάντες, «αλλά ο λαός δούλεψε σκληρά στο μέγιστο της εξυπνάδας του και θριάμβευσε. Οι Κουβανοί είχαν πάντοτε μια μαχητική στάση προς τον αποκλεισμό. Πήγαινες σ’ ένα εργοστάσιο κι έβρισκες ότι οι εργάτες ήταν συνηθισμένοι να παίρνουν οτιδήποτε ανταλλακτικά χρειάζονταν, από τις Ενωμένες Πολιτείες — μια απλή βιδίτσα, ένα όργανο που χρειάζονταν για τη δουλειά τους — κι εντελώς ξαφνικά, όλα αυτά σταμάτησαν. Αλλά η αντίδρασή τους ήταν, ‘Πρέπει να το φτιάξουμε μόνοι μας.’»

Καμιά σύγχρονη χώρα δεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς τεχνικούς, μηχανικούς και ειδικούς. Το αποτέλεσμα της ξαφνικής αποχώρησης των Αμερικανών και Κουβανών τεχνικών ήταν εξοντωτικό, αλλά οι εργαζόμενοι της Κούβας το αντιμετώπισαν με την ίδια αποφασιστικότητα που κατασκευάζουν ανταλλακτικά από παλιοσιδερικά.

Ο οικονομολόγος Έντουαρντ Μπουρστάιν θυμάται πώς ήταν τα πράγματα:

«Πέντε από εμάς από το υπουργείο Εξωτερικού Εμπορίου, σε μια εμπορική επίσκεψη, οδηγηθήκαμε στο εργοστάσιο νικελίου Μόα. Στο σταθμό ηλεκτρικής ενέργειας… ο οδηγός μας ήταν ένας ενθουσιώδης νεαρός άντρας περίπου 22 χρονών. Έκανε εξαιρετική δουλειά ως οδηγός μας, αλλά η σεμνότητά του καθώς και η ηλικία του μας εξαπάτησαν και μόνο προς το τέλος της περιοδείας μας καταλάβαμε ότι δεν ήταν κάποιος μαθητευόμενος μηχανικός ή βοηθός. Ήταν υπεύθυνος για το εργοστάσιο…

Σ’ ένα άλλο μέρος του συγκροτήματος, ο διευθυντής ενός βασικής σημασίας τμήματος ήταν ένας μαύρος Κουβανός που είχε πάει μόνο τέσσερα χρόνια στο δημοτικό σχολείο. Ήταν παρατηρητικός εργάτης και όταν έφυγε ο μηχανικός του τμήματός του, ήξερε τι να κάνει — αν και δεν ήξερε πραγματικά γιατί, ούτε και πώς σχετιζόταν το τμήμα του με τα άλλα τμήματα του εργοστασίου.

Λοιπόν, για να μάθει το γιατί, διάβασε προσεκτικά… ένα από τα πολυγραφημένα βιβλιαράκια που μοιράστηκαν σε όλη τη βιομηχανία για να βελτιωθούν οι γνώσεις των ανθρώπων σχετικά με τη δουλειά τους…

Όταν περπατούσες σ’ ένα κουβανικό εργοστάσιο, δεν χρειαζόταν να σου πουν πως είχε νέα διεύθυνση — μπορούσες να το δεις και να το νιώσεις παντού. Στο εργοστάσιο Φελντρέικ όπου γινόταν παραγωγή συρμάτων και καλωδίων, το οποίο πριν ανήκε σε ολλανδικά και αμερικανικά συμφέροντα, ολόκληρο το γραφείο της διοίκησης ήταν γεμάτο από ανθρώπους με πουκάμισα που ήταν οπωσδήποτε εργάτες· οι μηχανικοί είχαν φύγει και οι εργάτες είχαν αναλάβει τα καθήκοντά τους… Σ’ ένα μεγάλο εργοστάσιο καπνού, ο διευθυντής ήταν μαύρος· στο μεταλλουργικό εργοστάσιο που πριν ανήκε στην αμερικανική εταιρεία Βαγονιών και Χυτηρίων, ο προϊστάμενος ενός τμήματος που έφτιαχνε εκκολαπτήρια για κοτόπουλα, ήταν μαύρος. Οι μαύροι δεν είχαν τέτοιες θέσεις πριν από την Επανάσταση.»

Κανένα συμβόλαιο δεν θεωρήθηκε τόσο μικρό ώστε να ξεφύγει απ’ την προσοχή του υπουργείου Εμπορίου των ΗΠΑ, το οποίο είχε την ευθύνη να «βουλώνει τις τρύπες» στον αποκλεισμό της Κούβας. Όταν η Κούβα υπέγραψε σύμβαση με μια βρετανική εταιρεία για ένα πολύ αναγκαίο συγκρότημα λιπασμάτων, οι Ενωμένες Πολιτείες απαίτησαν σε κανένα τμήμα αυτού του συγκροτήματος, να μη χρησιμοποιηθεί συσκευή, έστω και μια βίδα ή βαλβίδα, για την οποία αμερικανοί πολίτες είχαν ευρεσιτεχνία. Οι Βρετανοί και Κουβανοί υποχρεώθηκαν να ψάξουν σε δεκάδες χώρες για να βρουν ανταλλακτικά με τις ίδιες προδιαγραφές. Στα πλοία που έφερναν προϊόντα στην Κούβα, δεν επιτρεπόταν να κάνουν εμπορικές συναλλαγές σε αμερικανικά λιμάνια. Οι αμερικανοί συνέταιροι σε τέτιες επιχειρήσεις πήραν εντολή ότι αν αγόραζαν κουβανικό νικέλιο, δεν θα μπορούσαν να πουλήσουν στις Ενωμένες Πολιτείες κανένα προϊόν που θα κατασκευαζόταν απ’ αυτό.

Αυτά τα μέτρα δεν πέτυχαν να διακόψουν όλο το εμπόριο της Κούβας με τη Δυτική Ευρώπη. Οι ευρωπαίοι επιχειρηματίες δεν ήταν πρόθυμοι ν’ αφήσουν την κουβανική αγορά να χαθεί μόνο και μόνο για να κάνουν το χατίρι στην Ουάσιγκτον. Η Σουηδία, η Νορβηγία, η Φινλανδία και η Δανία αρνήθηκαν να υποκύψουν στις απαιτήσεις του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών και αύξησαν το εμπόριό τους με την Κούβα από τότε που επιβλήθηκε ο αποκλεισμός.

Η ομάδα των χωρών που ανταποκρίθηκε πιο ρωμαλέα στην κρίση της Κούβας, όμως, ήταν η Σοβιετική Ένωση και οι σοσιαλιστικές χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

Φιντέλ: «Μπορεί να ρωτήσετε: «Αν μείνατε χωρίς καύσιμα, αγορές, πηγές πρώτων υλών, χωρίς τα πάντα, πώς κατορθώσατε να επιβιώσετε;» Α, αυτό συνέβη γιατί μια μικρή, απομονωμένη χώρα όπως η δική μας, ένα μικρό έθνος που αντιμετωπίζει τον ιμπεριαλισμό, δεν είναι μόνο στον σημερινό κόσμο. Ήμασταν αρκετά τυχεροί να κάνουμε την επανάστασή μας σε μια στιγμή που μας ήταν δυνατό να πάρουμε εκτεταμένη και γενναιόδωρη βοήθεια από το εξωτερικό. Δεν χρειάζεται να πω ότι αυτή η βοήθεια δεν μας δόθηκε από τους αστούς ή τους ιμπεριαλιστές οπουδήποτε στον κόσμο. Αυτή η βοήθεια μας δόθηκε από το μόνο στρατόπεδο που μπορούσε να προσφέρει αυτή τη βοήθεια: το σοσιαλιστικό στρατόπεδο!»

Τέρρενς Κάννον, Η επαναστατική Κούβα (εκδ. Χοσέ Μαρτί, Αβάνα 1987)