Karl – Marx – Hof: Το σύμβολο της “Κόκκινης Βιέννης”

Άγνωστο στους περισσότερους το Karl – Marx – Hof στη Βιέννη αποτελεί το μεγαλύτερο σε μήκος (1,1 χλμ) ενιαίο κτίριο κατοικιών σε όλο τον κόσμο. Βρίσκεται απέναντι από την πλατεία της 12 Φλεβάρη, η οποία μνημονεύει ένα από τα πιο αξιοσημείωτα συμβάντα στη σύγχρονη ιστορία της αυστριακής πρωτεύουσας: Το λεγόμενο “Αυστριακό εμφύλιο” του 1934, όταν ένοπλοι εργάτες, οργανωμένοι στο σοσιαλδημοκρατικό κόμμα, αντιτάχθηκαν στον καγκελάριο Ντόλφους, που λίγο καιρό μετά την αιματηρή καταστολής της εξέγερσης θα επέβαλε ένα καθεστώς γνωστό ως “αυστροφασισμός”. Το Karl – Marx – Hof έγινε ένα από τα βασικά θέατρα των γεγονότων, δικαιολογώντας απόλυτα την ονοματοδοσία της πλατείας, αλλά και το χαρακτηρισμό του οικιστικού συγκροτήματος ως κατεξοχήν συμβόλου της “Κόκκινης Βιέννης”, όπως ονομάστηκε η πόλη στη διάρκεια της διακυβέρνησης των σοσιαλδημοκρατών στο δήμο από το 1919 ως το 1934.

Κανείς δεν μπορεί να φανταστεί σήμερα ότι ως τον 12ο αιώνα η περιοχή ήταν ένας πλωτός παραπόταμος του Δούναβη, που άρχισε ωστόσο να στερεύει, ώσπου το 1750 είχαν απομείνει μερικά μόνο έλη, που αποτελούσαν εστία δυσοσμίας και μολύνσεων. Τότε ο αυτοκράτορας Φραγκίσκος Ιωσήφ Β’ αποφάσισε να τα μπαζώσει, μετατρέποντάς τα σε καλλιεργήσιμα εδάφη.

Τέλος στην αγροτική χρήση της περιοχής δόθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1920, όταν η σοσιαλδημοκρατική αρχή αποφάσισε να την αξιοποιήσει για πρόγραμμα εργατικής κατοικίας, που φιλοδοξούσε να αποτελέσει βασική παρακαταθήκη της στην πόλη. Οι συνθήκες κατοικίας της συντριπτικής πλειοψηφίας του πληθυσμού της πόλης ήταν κυριολεκτικά άθλιες. Σύμφωνα με έρευνα του 1917, το 92% των διαμερισμάτων στη Βιέννη δε διέθεταν τουαλέτα, ενώ το 95% δεν είχε τρεχούμενο νερό. Πάνω από τους μισούς Βιεννέζους δεν είχαν δικό τους κρεβάτι, αφού η μέση έκταση ενός διαμερίσματος δεν ξεπερνούσε τα 20 τ.μ. Πολλοί άνθρωποι μάλιστα ζούσαν σε σπίτια χωρίς παράθυρα και εξαερισμό.

Το πρόγραμμα υλοποιήθηκε από τον πολεοδόμο Καρλ Εν και εγκαινιάστηκε επισήμως στις 12 Οκτώβρη 1930, αν και χρειάστηκαν ακόμα 3 χρόνια για την πλήρη ολοκλήρωσή του. Συνολικά κατασκευάστηκαν 1382 διαμερίσματα για 5.000 ενοίκους. Όλα τα διαμερίσματα είχαν τουαλέτα και κάποια μορφή παροχής νερού, παρότι σε εκείνη τη φάση δεν υπήρχαν ακόμα λουτρά. To συγκρότημα πήρε το όνομα Karl – Marx – hof, για να τονώσει το “ριζοσπαστικό” προφίλ της αυστριακής σοσιαλδημοκρατίας, η οποία μέσω του “αυστρομαρξισμού”, προσπάθησε ανεπιτυχώς να προτείνει μια “μέση” λύση μεταξύ της ολοένα και πιο απαξιωμένης παραδοσιακής σοσιαλδημοκρατία με το δυναμικά αναδυόμενο κομμουνιστικό κίνημα (για το λόγο αυτό σκωπτικά αποκαλούνταν και “Δυόμιση διεθνής”.

Κατά τα γεγονότα του Φεβρουαρίου το 1934, εργάτες, μέλη του “Δημοκρατικού Συνδέσμου Προστασίας”, του ένοπλου τμήματος του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος, είχαν οχυρωθεί στο συγκρότημα, δίνοντας μάχες με το στρατό και την πολιτοφυλακή, ώσπου αναγκάστηκαν να παραδοθούν. Ανάμεσα μάλιστα στους κυβερνητικούς εθελοντές, με πρωταγωνιστικό ρόλο στην κατάληψη του Karl – Marx – Hof, κατά μία ειρωνεία της ιστορίας βρέθηκε ο μετέπειτα ήρωας της αντιναζιστικής αντίστασης Καρλ Μπίντερμαν, ο οποίος ως αξιωματικός της Βέρμαχτ εκτελέστηκε λόγω της συνεργασίας του με τον Κόκκινο Στρατό στη διάρκεια της μάχης για την απελευθέρωση της Βιέννης. Μάλιστα προς τιμήν του, για ένα διάστημα ως το 1935, το Karl – Marx – Hof μετονομάστηκε σε Μπίντερμανχοφ.

Μετά το “Άνσλους”, την προσάρτηση δηλαδή της Αυστρίας στο Γ’ Ράιχ, ο χώρος ονομάστηκε Χάιλιγκενστέτερ και 66 εβραϊκές οικογένειες εκδιώχθηκαν από το συγκρότημα. Από αυτές, 29 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στη διάρκεια του Ολοκαυτώματος, ενώ το 2003 αναρτήθηκε τιμητική πλακέτα στο κτίριο με τα ονόματά τους.

Στη διάρκεια του πολέμου το κτίριο βομβαρδίστηκε με αποτέλεσμα να υποστεί σοβαρές ζημιές, που άρχισαν να αποκαθίστανται από τη δεκαετία του ’50 και μετά. Το 1953 αποκαταστάθηκε η αρχική ονομασία του κτιρίου προς τιμήν του θεμελιωτή του επιστημονικού σοσιαλισμού. Η τελευταία πλήρης ανακαίνιση πραγματοποιήθηκε τη δεκαετία του ’80.

Σήμερα το συγκρότημα διαθέτει εκτός από διαμερίσματα, πλήθος καταστημάτων, παιδικούς σταθμούς, καθαριστήρια, κολυμβητήρια, μια βιβλιοθήκη και ιατρεία, ενώ περιβάλλεται από κήπους και χώρους αναψυχής.