Άλκη Ζέη: «Πάντα μπροστά μας, για μια καινούρια ζωή»

«Πιστεύετε πως υπάρχει παιδί στην Ελλάδα που δεν έχει διαβάσει βιβλίο σας;» θυμάμαι ήταν το πρώτο πράγμα που τη ρώτησα όταν την επισκέφτηκα πριν από τρεις περίπου μήνες στο σπίτι της στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας.

Ήταν πρόσχαρη, φιλική και ευγενική, προσπαθούσε να με κάνει να νιώσω οικεία μέσα σε μια ξένη επικράτεια, περιτριγυρισμένη από φωτογραφίες, βιβλία και αφιερώσεις. Θυμάμαι πως έψαχνε το βλέμμα μου, προκειμένου να συνειδητοποιήσει αν ήταν καθαρό, να καταλάβει αν ήμουν έντιμος και ειλικρινής απέναντί της. Κομψή και καλοντυμένη, καλούσε την κόρη της να τη βοηθήσει να μετακινηθεί από τη μία πολυθρόνα στην άλλη για να νιώθει περισσότερο την «ανάσα» του ήλιου, που τρύπωνε στο σπίτι από την μπαλκονόπορτα.

Στο γραφείο της υπήρχε ένα μικρό Mac, με το οποίο έγραφε. «Προσαρμόστηκα κι εγώ στη σύγχρονη εποχή», μου είχε αναφέρει, βλέποντας την έκπληξη στο βλέμμα μου. Εκεί είχε γράψει το τελευταίο της βιβλίο με τίτλο «Ένα παιδί από το πουθενά», που είχε μια μεγάλη περιπέτεια, αφού δεν θυμόταν που το είχε αποθηκεύσει και έτσι αναγκάστηκε να το αρχίσει ξανά από την αρχή, μέχρι που τελικά βρήκε το αρχείο και όλα πήραν το δρόμο τους.

Ήταν γεμάτη αναμνήσεις, από τη μέρα που κηρύχτηκε ο πόλεμος στην Αθήνα, την οργάνωσή της στην ΕΠΟΝ, τη Διδώ Σωτηρίου και τη Σοβιετική Ένωση. Υπήρξε πρωτεργάτης στην εγκαθίδρυση του πολιτικού μυθιστορήματος στην Ελλάδα – μαζί με την καλή της φίλη, Ζωρζ Σαρρή – και έγραφε επειδή αγαπούσε να πλάθει ιστορίες, να φτιάχνει κόσμους αλλιώτικους, να απαγκιστρώνεται από την πραγματικότητα και να ακροβατεί ανάμεσα σε χαρακτήρες που αναζητούσαν τα όριά τους. Όπως και η ίδια, άλλωστε, που έζησε μια γεμάτη ζωή, με στιγμές δύσκολες, αλλά και με περιόδους που ναυτολογήθηκε με πάθος στα συλλογικά οράματα της εποχής της.

Δεν της άρεσε να βάζει κακό τέλος στα βιβλία της, ενώ δεν είχε χάσει ούτε στο ελάχιστο τη διάθεση να συναντάει παιδιά, να επισκέπτεται σχολεία και να συνομιλεί μαζί τους για όλα όσα τους απασχολούσαν. Απαντούσε όλες τους τις ερωτήσεις, χωρίς αλαζονεία ή κάποιο αίσθημα ανωτερότητας να διατρέχει τα λόγια της.

Όταν εκδόθηκε το πρώτο της βιβλίο, αρκετοί ήταν αυτοί που ισχυρίστηκαν πως δεν ήταν ένα βιβλίο για παιδιά, υποστηρίζοντας πως δεν πρέπει να μιλάμε στα παιδιά για πολιτική. Η ίδια η Άλκη Ζέη δήλωνε πως «εκείνη την εποχή έκανες απλώς αντίσταση για τους Γερμανούς. Δεν σκεφτόμασταν πως αυτό είναι πολιτική».

Για τον άνδρα της, Γιώργο Σεβαστίκογλου, μιλούσε με μια ιδιαίτερη θέρμη, με βλέμμα που μαρτυρούσε ανιδιοτελή και πραγματική αγάπη. Θυμόταν με νοσταλγία τα χρόνια που έζησαν μαζί στη Μόσχα και την Τασκένδη, τότε που έγραψε το εμβληματικό «Καπλάνι της βιτρίνας», με το πρωτότυπο συνθηματικό «ευ-πο»/«λυ-πο» (πολύ ευτυχισμένη/πολύ λυπημένη) και της έκανε baby sitting ο σπουδαίος σκηνοθέτης, Αντρέι Ταρκόφσκι.

Με την εκδήλωση της δικτατορίας των συνταγματαρχών, κατέφυγε στο Παρίσι, όπου έγραψε τον «Μεγάλο περίπατο του Πέτρου», στο οποίο ο Πέτρος έχει πάντα για σύνθημα ένα τραγούδι: «Πάντα μπροστά μας, για μια καινούρια ζωή…»

Αυτή την καινούργια ζωή ιχνηλάτησε σε βάθος στα έργα της η Άλκη Ζέη, χαρτογραφώντας νέα μονοπάτια στη ψυχοσύνθεση και την οπτική των μικρών παιδιών, ανοίγοντας πλατιά τη δυνατότητα στη συλλογική αναζήτηση της ελπίδας. Τα βιβλία της θα αποτελούν για πάντα σήμα κατατεθέν μια εποχής που σημάδεψε την πορεία της χώρας μας και κράτησε ανοιχτή την κερκόπορτα της ιστορίας.