«Ένα Δέντρο Θυμάται»: Ένα συγκλονιστικό ντοκιμαντέρ για τη σφαγή στο Λίντιτσε, το «Δίστομο της Τσεχίας»

«Ένα δέντρο θυμάται»

Ντοκιμαντέρ, 2018 (87’)
Έρευνα – σενάριο – σκηνοθεσία: Κώστας Φόλλας
Αφήγηση: Τάσος Ράπτης
Μοντάζ: Όλγα Κουρμούζη
Διεύθυνση φωτογραφίας: Βαγγέλης Κουλίνος
Μουσική: Μαρία Μπούα
Κόλορ: Γρηγόρης Αρβανίτης
Sound design: Γιώργος Μηλιώρης

ΔΙΑΝΟΜΗ -NEW STAR

ΑΠΟ 5/3/2020 ΣΤΟΥΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥΣ

Η ταινία καταγράφει την ιστορία του Λίντιτσε, το οποίο οι Nαζί ισοπέδωσαν και εξαφάνισαν –κυριολεκτικά– στο πλαίσιο των αντιποίνων για τη δολοφονία του επικεφαλής του Προτεκτοράτου Βοημίας και Μοραβίας, Ράινχαρντ Χάιντριχ, στην Πράγα το 1942, υψηλόβαθμου στελέχους των SS, από τους πρωτεργάτες του Ολοκαυτώματος, γνωστού και με το προσωνύμιο “Ο Δήμιος”.

Συνολικά 1.300 άμαχοι, μεταξύ των οποίων 200 γυναίκες, σφαγιάστηκαν ως αντίποινα για τη δολοφονία του Χάιντριχ από Τσέχους πατριώτες.

Από το Λίντιτσε,  γλύτωσε μόνο ένα… δέντρο! Ούτε σπίτια ούτε τίποτα άλλο. Εκτελούνται επί τόπου 172 άτομα. Την ίδια τύχη έχουν ένδεκα άνδρες που άλλαζαν βάρδια σε παρακείμενο ορυχείο και δεκαπέντε συγγενείς των εκτελεστών, ανεβάζοντας τον αριθμό των θυμάτων σε 198. Οι γυναίκες και τα παιδιά του μαρτυρικού αυτού τόπου στέλνονται σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στην Γερμανία και στην Πολωνία και ελάχιστοι επιβιώνουν. Τα ερείπια του Λίντιτσε καταστρέφονται με δυναμίτη και μπουλντόζες ισοπεδώνουν ότι απέμεινε, διαγράφοντάς την ολοκληρωτικά από το χάρτη. Διατάσσεται η εκτύπωση χαρτών χωρίς το όνομα της πόλης. Στο χωράφι που κάποτε υπήρχε η πόλη σπέρνεται σιτάρι. Η κωμόπολη αποτέλεσε σύμβολο της Ναζιστικής κτηνωδίας. Την ίδια τύχη έχει και το παρακείμενο χωριό Λέζακι (Lezaky), στο οποίο οι SS ανακάλυψαν τον ασύρματο επικοινωνίας των εκτελεστών, στο οποίο εκτελούνται όλοι οι ενήλικες κάτοικοι. Ωστόσο, το μικρό τσεχικό χωριό, που πλήρωσε βαρύ φόρο αίματος, όχι μόνο δεν σβήστηκε από τον χάρτη, όπως επιθυμούσε ο Αδόλφος Χίτλερ αλλά αντίθετα αποτελεί, πλέον, παγκόσμιο σύμβολο στον αγώνα κατά του φασισμού. Το ντοκιμαντέρ περιλαμβάνει συνεντεύξεις επιζώντων και ιστορικών, όπως και πλούσιο αρχειακό υλικό, μεταξύ άλλων με την καταστροφή του χωριού, την οποία οι Γερμανοί κινηματογράφησαν. Το Λίντιτσε είναι αδελφοποιημένο με το Δίστομο καθώς καταστράφηκαν την ίδια ημερομηνία. Στις 10 Ιουνίου 1942 το Λίντιτσε και στις 10 Ιουνίου 1944 το Δίστομο. Μετά τον πόλεμο το Λίντιτσε ανοικοδομήθηκε λίγο πιο μακριά από το παλαιό και ονομάστηκε Νόβο Λίντιτσε (Novo Lidice). Ο επικεφαλής της σφαγής του Λίντιτσε Συνταγματάρχης των SS Μαξ Ρόστοκ (Max Rostock) συνελήφθη, δικάστηκε, καταδικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε το 1951

Βουβά και θλιμμένα, τα «παιδιά του Λίντιτσε» στέκουν εκεί και το μόνο που μας ζητούν είναι… να μην τα ξεχάσουμε ποτέ!

H σφαγή στο Lidice: Ένα γλυπτό αφιερωμένο στο θάνατο 82 παιδιών

2 Ιουλίου 1942. Στο Lidice σε ένα μικρό χωριό στην Τσεχοσλοβακία 82 παιδιά μεταφέρονται στο στρατόπεδο εξόντωσης Chelmno και δολοφονούνται από τους Ναζί με δηλητηριώδη αέρια.

Το γλυπτό αποτελεί φόρο τιμής σε αυτά τα παιδιά. Η γλύπτης Marie Uchytilová δημιούργησε ένα χάλκινο σύμπλεγμα αποτελούμενο από 82 παιδιά (42 κορίτσια και 40 αγόρια).

Ενενήντα παιδιά στέλνονται στο στρατόπεδο του Γκνάιζεναου(Gneisenau). Μερικά από αυτά, έχοντας τα άρεια χαρακτηριστικά, στέλνονται σε ορφανοτροφεία του Ράιχ ή δίνονται για υιοθεσία σε οικογένειες των SS, διαφεύγοντας έτσι το θάνατο

Το 1969 η Τσέχα γλύπτρια Μαρί Ουχιτίλοβα, θέλοντας να αποτίσει φόρο τιμής, άρχισε να φιλοτεχνεί μπρούτζινα αγάλματα των παιδιών, σε φυσικό μέγεθος, στον χώρο που κάποτε υπήρχε το χωριό.

Δούλεψε το έργο, αφιλοκερδώς, μαζί με το σύζυγο της, ενώ αποφάσισε να μην δημιουργήσει πιστά αντίγραφα των παιδιών που πέθαναν, θέλοντας να τιμήσει τη μνήμη όλων των θυμάτων – παιδιών του πολέμου.

Ράινχαρντ Όιγκεν Τρίσταν Χάιντριχ

Επί διακυβερνήσεως του, οι δολοφονίες και οι βασανισμοί ήταν καθημερινότητα για όλους.  Ακόμα όμως και μετά το θάνατό του, συνέχισε να σκοτώνει. Ο Ράινχαρντ Όιγκεν Τρίσταν Χάιντριχ (Reinhard Eugen Tristan Heydrich) ήταν στέλεχος των SS, ο δεύτερος στην ιεραρχία μετά τον Χάινριχ Χίμλερ.  Ήταν ο πρωτοστάτης της Τελικής Λύσης, του σχεδίου των Ναζί για το Εβραϊκό Ολοκαύτωμα. Θεωρούνταν εξαιρετικά φιλόδοξος και ψυχρός υπολογιστής χωρίς κανένα οίκτο και γι’αυτό έφερε τα προσωνύμια “. Το ξανθό κτήνος” (από τους ίδιους τους SS) και “Δήμιος Χάιντριχ”. Είχε, επίσης, συζητηθεί μέχρι και η διαδοχή του Αδόλφου Χίτλερ από αυτόν. Είχε ανταμειφθεί για το ζήλο που επέδειξε στην παράνοια του μίσους, πρωτοστατώντας στη σύλληψη του σχεδίου της Τελικής Λύσης για το εβραϊκό ζήτημα. Ήταν αυτός που κατόπιν εντολής του Χέρμαν Γκέρινγκ συγκάλεσε τη Διάσκεψη της Βάνζεε, που θεωρείται η απαρχή του Ολοκαυτώματος. Με την μετακόμιση του στην Πράγα, ο Χάιντριχ ξεκίνησε ένα ανηλεή διωγμό κατά της Τσεχικής αντίστασης. Εκεί το «ξανθό κτήνος» απέκτησε και το προσωνύμιο ο «χασάπης της Πράγας». Όταν πια πίστεψε ότι η Γκεστάπο την είχε καταστείλει οριστικά και αμετάκλητα, το χαρακτηριστικό που τον συνόδευε μόνιμα ήταν η άγνοια κινδύνου.Ο Χάιντριχ απολάμβανε να επιδεικνύει την υπεροψία του, έχοντας τη συνήθεια να μετακινείται από την Πράγα στη γενέτειρά του, το Χάλε, με μια ανοιχτή πράσινη Μερσέντες, χωρίς ένοπλη συνοδεία.Στις 27 Μαΐου 1942 η συνήθεια αυτή αποδείχτηκε θανάσιμη. Σε μια μετακίνηση του στην Πράγα, δύο Τσέχοι αντιστασιακοί, οι Γιαν Κούμπις και Γιόζεφ Γκάμπτσι, τον περίμεναν σε μια κλειστή στροφή. Αρχικά τον πυροβόλησαν χωρίς επιτυχία, του έριξαν όμως και μια χειροβομβίδα. Βαριά τραυματισμένος στη σπλήνα, ο Χάιντριχ μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο της Πράγας, όπου οι γιατροί δεν κατάφεραν να τον σώσουν από τη σηψαιμία.

Κάποτε τα πήραν από την αγκαλιά των γονιών τους, για να εκδικηθούν το θάνατο ενός «παρανοϊκού». Τα περισσότερα βρήκαν φρικτό θάνατο στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ελάχιστα επέζησαν Να μη ξεχάσουμε ποτέ.

Η ταινία έκανε πρεμιέρα στο 20ό Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης –τον Μάρτιο του 2018- και απέσπασε το Ειδικό Βραβείο Επιτροπής Νεότητας.

Παράλληλα, κέρδισε το Βραβείο Κοινού για το Καλύτερο Ελληνικό Ντοκιμαντέρ στο 5ο Διεθνές Φεστιβάλ Πελοποννήσου και το Βραβείο Καλύτερου Ελληνικού Ντοκιμαντέρ στο 7ο Φεστιβάλ Aegean Docs της Μυτιλήνης.

Επίσης, απέσπασε την 1η τιμητική διάκριση στην κατηγορία ταινιών μεγάλου μήκους στο 12ο Φεστιβάλ Ελληνικού Ντοκιμαντέρ της Χαλκίδας.

Επιπλέον, προβλήθηκε στο 3ο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ «Πέρα από τα σύνορα» στο Καστελόριζο, στο 7ο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Ιεράπετρας και στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ «Με τα μάτια ανοιχτά» στο Γκάζι.

Σε διεθνές επίπεδο, έχει προβληθεί στο 13ο Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου της Νέας Υόρκης, στο 2ο Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου της Πράγας, στο «Strasburg Film Festival» (Βιρτζίνια, ΗΠΑ), στο «Liverpool International Film Festival 2018», στο «Ogeechee International History Film Festival» (Τζόρτζια, ΗΠΑ)  και στο «Benton Park Film Festival» (Μιζούρι, ΗΠΑ).

Τέλος, έχει προβληθεί στο Δίστομο, στο Κομμένο και στον Χορτιάτη, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων Μνήμης για το ολοκαύτωμά τους από τους Ναζί, ενώ αποσπάσματά του προβλήθηκαν και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο των Βρυξελλών.