5 Μάρτη 1943: «ΟΧΙ στην πολιτική επιστράτευση – Κανένας Έλληνας εργάτης στα χιτλερικά εργοστάσια!»

Καταθορυβημένοι οι χιτλερικοί από το τριήμερο ξεσήκωμα του λαού και της νεολαίας (24-26 του Φλεβάρη 1943) για την επιβίωση και κατά της πολιτικής επιστράτευσης, καθώς και από την παλλαϊκή διαδήλωση στην κηδεία του εθνικού μας ποιητή Κωστή Παλαμά στις 27 του Φλεβάρη 1943, προσπάθησαν να εκφοβίσουν το λαό και ν’ ανακόψουν τις κινητοποιήσεις του. Στις 3 του Μάρτη 1943 πραγματοποίησαν παρέλαση μιας ταξιαρχίας θωρακισμένων στο κέντρο της Αθήνας. Μάταια όμως.

Στις 4 του Μάρτη, απτόητοι, οι δημόσιοι υπάλληλοι κήρυξαν απεργία. Την ίδια μέρα στην ηγεσία του ΕΑΜ έφτασε η πληροφορία ότι το διάταγμα της πολιτικής επιστράτευσης έχει υπογραφεί από τον Λογοθετόπουλο και στάλθηκε στο Εθνικό Τυπογραφείο για δημοσίευση στην «Εφημερίδα της Κυβερνήσεως». Χωρίς χρονοτριβή, πάρθηκε η απόφαση να γίνει την επόμενη ημέρα μαζική κινητοποίηση, διαδήλωση.

Τη νύχτα της 4ης προς 5 η του Μάρτη όλες οι ΚΟ του ΚΚΕ και οι αντιστασιακές οργανώσεις του ΕΑΜ, της ΕΠΟΝ, καθώς και τμήματα του ΕΛΑΣ και της ΟΠΛΑ της Αθήνας και του Πειραιά βρίσκονταν σε κατάσταση συναγερμού. Εκατοντάδες συνεργεία με εξορμήσεις τους γέμισαν τους τοίχους της Αθήνας με χιλιάδες συνθήματα και αφίσες ενάντια στην επιστράτευση. Οι δρόμοι, οι γειτονιές, γέμισαν με προκηρύξεις και τρικ που καλούσαν το λαό να πάρει μέρος μαζικά στη διαδήλωση.

Κι όταν ξημέρωσε η 5η Μάρτη του 1943 άρχισαν να συρρέουν απ’ όλα τα σημεία στο κέντρο της Αθήνας πατριώτες όλων των ηλικιών, νέοι, νέες, ηλικιωμένοι, όλοι τους αποφασισμένοι να ματαιώσουν την επιστράτευση. Πάνω από διακόσιες χιλιάδες άνθρωποι, με την καθοδήγηση του ΕΑΜ, πρόταξαν στους κατακτητές τα σκελετωμένα από την πείνα στήθη τους βγαίνοντας στους δρόμους, φωνάζοντας συνθήματα όπως: «ΟΧΙ στην πολιτική επιστράτευση», «Κανένας Έλληνας εργάτης στα χιτλερικά εργοστάσια».

Οι κατακτητές και συνεργάτες τους «Έλληνες» χαφιέδες, ασφαλίτες, αλαφιασμένοι από τον όγκο και τη μαχητικότητα της διαδήλωσης κινητοποιούν τις δυνάμεις τους και χτυπούν αδίστακτα. Οι συγκρούσεις στους κεντρικούς δρόμους της Αθήνας κράτησαν ως τις 2.30 μ.μ. Τα πλήθη των διαδηλωτών κατευθύνθηκαν στο Υπουργείο Εργασίας στην οδό Μπουμπουλίνας να κάψουν τους καταλόγους με τα 80.000 ονοματεπώνυμα των υποψηφίων για την επιστράτευση. Δέχονται όμως τα πυκνά πυρά από τις γύρω ταράτσες, από τα παράθυρα κτιρίων και από τανκς. Το αίμα ρέει άφθονο στην άσφαλτο. Από βόλι του «Έλληνα» αστυνόμου Παπαδάκη πέφτει νεκρός ο φοιτητής του Πολυτεχνείου Εδμόνδος Τορόν, ένα απ’ τα πιο δραστήρια στελέχη της ΕΠΟΝ.

Λίγες μέρες αργότερα στην εφημερίδα «Φωνή του Φεραίου», όργανο της ΕΝΑΡ και σε συνέχεια της ΕΠΟΝ Ρούμελης στο φύλλο της 25ης-3-43 (αριθμ. φύλλου 4) δημοσιεύθηκε ανταπόκριση απ’ την Αθήνα για τον Τορόν. Αντιγράφουμε ένα απόσπασμα: «Το 19χρονο παιδί με καρδιά αληθινού ήρωα, είπε στη χήρα μάνα του πριν ξεκινήσει για το παλλαϊκό συλλαλητήριο: “Μάνα, σήμερα ο λαός δίνει μια μεγάλη μάχη. Μη λυπηθείς αν μάθεις τίποτα κακό. Έλα να σε φιλήσω και να μου δώσεις την ευχή σου”!».

Οι διαδηλωτές, χωρίς να πτοηθούν, ορμούν μέσα στο Υπουργείο. Βάζουνε φωτιά στα ντουλάπια με τα αρχεία και τους καταλόγους με τα ονοματεπώνυμα των επιστρατευμένων. Πετούν στους δρόμους φακέλους, μαζί και πορτραίτα του Χίτλερ, διαταγές της Κομαντατούρας… Οι φωτιές με τα καιόμενα έγγραφα δυναμώνουν στο δρόμο.

Στο μεταξύ οι επιθέσεις κατά των διαδηλωτών γενικεύονται με αποτέλεσμα να σκοτωθούν 17 πατριώτες και να τραυματισθούν πάνω από 120.

«Κάτω η επιστράτευση» (Ξυλογραφία από το παράνομο λεύκωμα της Κατοχής)

Οι Γερμανοί βλέποντας να συνεχίζεται με πείσμα ο αγώνας του ελληνικού λαού ενάντια στην επιστράτευση και να επεκτείνεται και σε πολλές πόλεις της Ελλάδας, κατάλαβαν ότι έχουν να κάνουν με ένα καλά οργανωμένο και αποφασισμένο για όλα αντίπαλο. Αντίπαλο που θα μπορούσε να τους αναγκάσει να διαθέσουν για να τον συγκρατήσουν, δυνάμεις περισσότερες γι’ αυτούς από εκείνες που θα εξοικονομούσαν με την επιστράτευση. Και φοβούμενοι το άνοιγμα γι’ αυτούς ενός ακόμα μετώπου στην καρδιά της Αθήνας, έβαλαν τον αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό να μεσολαβήσει μεταβιβάζοντας στο λαό τη διαβεβαίωση του ίδιου του Χίτλερ ότι δεν πρόκειται να γίνει επιστράτευση στην Ελλάδα.

Η διαδήλωση της 5ης Μάρτη 1943 που στέφθηκε με επιτυχία, είχε μεγάλη απήχηση όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σ’ όλη την κατεχόμενη από το χιτλεροφασισμό Ευρώπη. Οι συμμαχικοί ραδιοσταθμοί μετέδωσαν με εγκωμιαστικά λόγια αυτή την περίτρανη νίκη του ελληνικού λαού. Αναπτερώθηκαν οι ελπίδες των σκλαβωμένων, δυνάμωσε παραπέρα η αντίστασή τους. Η διαδήλωση αυτή, που έγινε μερικές βδομάδες μετά τη θριαμβευτική νίκη του Κόκκινου Στρατού στο Στάλινγκραντ, έδειξε ότι η πλάστιγγα έγειρε οριστικά προς το μέρος του αντιφασιστικού αγώνα των λαών και ότι η ασυνήθιστη «υποχωρητικότητα» των κατακτητών σήμανε την αδυναμία τους να υποδουλώσουν τους λαούς της Ευρώπης, όπως και της Ελλάδας, ότι η αντίσταση μέρα με τη μέρα αποχτούσε σημαντικό ρόλο στον αγώνα των λαών για τη συντριβή του χιτλεροφασισμού.

Δεκαεπτά ήρωες Έλληνες πατριώτες έδωσαν αφειδώλευτα τη ζωή τους, έπεσαν στο πεδίο της τιμής, ματαιώνοντας τα γενικότερα σχέδια του χιτλεροφασισμού. Με το άλικο αίμα τους έσωσαν χιλιάδες ζωές, που προορίζονταν να συρθούν στα γερμανικά εργοστάσια και στο ανατολικό μέτωπο. Παρακάτω τα ονοματεπώνυμα των νεκρών αυτής της μεγάλης μάχης που έγιναν γνωστά:

ΚΟΥΚΟΥΒΑΣ ή ΚΟΥΚΟΥΒΗΣ ΝΙΚΟΣ του Γιάννη.
ΕΔΜΟΝΔΟΣ ΤΟΡΟΝ. Από την Αθήνα. Σπουδαστής του Πολυτεχνείου. Στέλεχος της ΕΠΟΝ.
ΩΡΑΙΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΣΤΑΣ του Λουκά. Από την Αθήνα. Φοιτητής. Στέλεχος της ΕΠΟΝ.
ΜΑΡΙΝΑΚΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ. Καταγόταν από τα Φαρακλάτα Κεφαλλονιάς και κατ’ άλλους από την Κρήτη. Ανάπηρος του ελληνοϊταλικού πολέμου. Στέλεχος του ΚΚΕ και του ΕΛΑΣ Αθήνας.
ΧΑΡΙΣΙΑΔΗΣ ΑΛΕΞΗΣ του Νίκου. Στέλεχος του ΕΑΜ και της Εθνικής Αλληλεγγύης. Τραυματίστηκε βαριά και πέθανε στις 27 Μάη 1943, σε ηλικία 26 χρόνων.
ΚΑΛΟΖΥΜΗΣ ΣΑΡΑΝΤΗΣ. Μηχανολόγος. Μέλος του Εργατικού ΕΑΜ.
ΜΟΥΡΚΟΥΣΗΣ ή ΜΟΥΣΚΟΥΣΗΣ ΑΝΔΡΕΑΣ του Χαραλάμπους. Από την Αθήνα. 19 χρόνων. Στέλεχος του ΕΑΜ Νέων. ΕΛΑΣίτης.
ΣΥΡΙΟΣ ΜΑΝ.
ΧΑΒΟΥΡΑΚΗΣ ή ΧΑΒΟΡΑΝΗΣ Ν.
ΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ. Φοιτητής από τη Σπάρτη.

Παρόμοια διαδήλωση για τη ματαίωση της πολιτικής επιστράτευσης έγινε και στην Καλαμάτα. Κηρύχθηκε γενική απεργία και 15.000 πατριώτες συγκεντρώθηκαν στην πλατεία Γεωργίου και με επικεφαλής τους ανάπηρους και τους μαθητές συγκρότησαν μαχητική διαδήλωση, που συγκρούστηκε με τους Ιταλούς. Στις συγκρούσεις σκοτώθηκαν τέσσερις Έλληνες πατριώτες (δεν διασώθηκαν τα ονοματεπώνυμά τους) και τραυματίστηκαν δεκάδες.

*(Στοιχεία από την έκδοση της ΚΕ του ΚΚΕ «Έπεσαν για τη ζωή»)