Οι γυναίκες του Στέπφορντ στο σήμερα

Με αφορμή μια παγκόσμια έρευνα των Ηνωμένων Εθνών όπου ο γενικός πληθυσμός 75 χωρών απάντησε 28% πως δικαιολογεί το ξύλο σε μια γυναίκα και το 40% πως εμπιστεύεται περισσότερο έναν άνδρα σε υπεύθυνη θέση από μια γυναίκα, μου ήρθε στο μυαλό το βιβλίο του Ήρα Λεβίν ”Οι γυναίκες του Στέπφορντ”.

Στη σατιρική του νουβέλα του 1972, ο Λεβίν έχει σαν κεντρική ηρωίδα την Τζοάννα Έμπερχαρτ, φωτογράφο η οποία μαζί με την οικογένεια της μετακομίζει στην πόλη Στέπφορντ του Κονέκτικατ. Γρήγορα συνειδητοποιεί πως κάτι συμβαίνει με τις γυναίκες. Όλες είναι πάντα χαμογελαστές, κομψές, τέλειες νοικοκυρές και μητέρες, άψογες στα συζυγικά τους καθήκοντα, απόλυτα αφοσιωμένες και πειθήνιες στις ανδρικές απαιτήσεις.

Ψάχνοντας, αρχίζει να υποψιάζεται πως μια λέσχη ανδρών της πόλης κρύβεται πίσω από αυτή την ειδυλλιακή εικόνα. Στο τέλος της νουβέλας αποκαλύπτεται πως οι άνδρες της πόλης σκοτώνουν τις γυναίκες τους, και τις αντικαθιστούν με ρομπότ τα οποία δεν φέρνουν ποτέ αντιρρήσεις, δεν απαιτούν και δεν διεκδικούν τίποτα. Ακούραστες, χαμογελαστές, οι κυρίες ”Τέλειες”. Η τέλεια φαντασίωση των ανδρών παίρνει σάρκα και οστά ή μάλλον καλώδια και μπαταρίες.

Αν πάμε έναν αιώνα πίσω, το 1920, η θέση της γυναίκας δεν έχει καμία σχέση με το σήμερα. Αυτό δεν σημαίνει πως οι γυναίκες ζούμε μέσα σε ιδανικές συνθήκες. Παραδόξως, οι γυναίκες δεν μπορούμε να πούμε εύκολα την λέξη ” έχω δικαίωμα” χωρίς να σκεφτούμε και ένα αλλά..”Έχω δικαίωμα να εργαστώ, αλλά δεν αμείβομαι όπως ένας άνδρας”, ”Ψηφίζω, αλλά δεν εκλέγομαι εύκολα”,” Έχω δικαίωμα να κάνω όσες ερωτικές σχέσεις επιθυμώ, αλλά θα πω στον σύντροφο μου μέχρι τρεις”, ”Παίρνω το χάπι της αντισύλληψης, αλλά ξέρω πως μόνο ένα παιδί θα με ολοκληρώσει”.

Αυτές οι αντιφατικές προτάσεις τριγυρνούν στο μυαλό μιας γυναίκας. Η τελευταία έρευνα το δείχνει, ξεκάθαρα, πως 9 στους 10 ανθρώπους έχουν μια προκατάληψη απέναντι στις γυναίκες. Ακόμα και αν ο νόμος μιλά για ισότητα και ισονομία, οι προκαταλήψεις μέσα στο κεφάλι μας κάνουν κουμάντο και διαμορφώνουν την καθημερινότητα μας. Ο πολιτισμός μας θέλει την γυναίκα να ξέρει την θέση της.

Δημόσια μπορεί να εκφράσει τις απόψεις της, αυτό το δικαίωμα το έχει, αλλά θα ακούσει ”το σκάσε μωρή/υστέρω/ ανικανοποίητη σεξουαλικά ( sic) αν τύχει ένα θερμόαιμο αρσενικό να κατατροπωθεί από τα επιχειρήματα της. Το φοβερό είναι πως σε αρκετές περιπτώσεις θα της μιλήσουν έτσι και γυναίκες που σιγοντάρουν ”καβαλάρηδες”, περιμένοντας το ”μπράβο” και την αναγνώριση τους. Αυτές είναι ”οι σωστές γυναίκες”,  όχι σαν τις άλλες τις ”γεροντοκόρες, υστερικές, φωνακλούδες τις φεμι-νάζι”.

Σχεδόν παράλληλα με το πρώτο κύμα φεμινισμού, αναπτύχθηκε ένα κύμα αντι-φεμινισμού από γυναίκες που ονόμαζαν όσες διεκδικούσαν κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα ”Ερμαφρόδιτες”.

Στα τέλη του 18ου αιώνα και κυρίως στις αρχές του 19ου οι γυναίκες άρχισαν να διεκδικούν σθεναρά να βγουν από τη σκιά του πατέρα, του αδερφού ή του συζύγου. Με την ίδια ορμή, η επιστήμη, η θρησκεία και  ο περιοδικός τύπος της εποχής προσπάθησε να συγκρατήσει τις γυναίκες μέσα στο σπίτι και να βγάλει από τα κεφάλια τους τις έννοιες της ελευθερίας και της επανάστασης.

Εμφανίστηκε το ”κίνημα”  ”Η Λατρεία της οικογενειακής ζωής”, που παρουσίαζε τις γυναίκες ευτυχισμένες μόνο όταν ήταν νοικοκυρές, μητέρες και σύζυγοι. Ήταν ένας τρόπος ζωής που σάρωνε κυρίως τις γυναίκες της μεσαίας και ανώτερης κοινωνικής τάξης. Το σπίτι τους, η εμφάνιση τους και τα παιδιά τους έπρεπε να αντανακλούν την κοινωνική θέση και τον πλούτο των συζύγων τους. Όμορφα καθαρά σπίτια, εμφάνιση στην πένα, παιδιά πρότυπα για την κοινωνία, χωρίς λόγο για τίποτα εκτός σπιτιού και χωρίς αναπνοή εντός. Οτιδήποτε άλλο ήταν καταστροφή.

Οι γυναίκες της εργατικής τάξης δεν ανταποκρίνονταν πλήρως σε αυτή την ειδυλλιακή εικόνα και αυτό γιατί εδώ και αιώνες αναγκάζονταν να εργάζονται εκτός σπιτιού, κάτω από άθλιες συνθήκες και τα εισοδήματα της οικογένειας δεν έφταναν για ένα περιποιημένο σπίτι.Η κοινωνία είχε φροντίσει και για εκείνες. Υπήρχαν αρκετές προκαταλήψεις εναντίον των γυναικών μέσα στις θρησκευτικές διδαχές που άνετα μπορούσαν να συνετίσουν και να βάλουν στο σωστό δρόμο μια παραστρατημένη εργάτρια που ονειρεύεται δικαιώματα. Ύστερα υπήρχε και ”η κοινωνική κριτική” της γειτονιάς.

Γυρίζοντας όμως στην ιλουστρασιόν εκδοχή της γυναίκας, εκείνη πρέπει να έχει τις εξής βασικές αρετές: Να είναι ταπεινή, αγνή, πειθήνια και να ονειρεύεται κατσαρολικά, κουρτίνες και άγχεται μήπως η νέα της κόμμωση δεν είναι αρεστή στον άνδρα της. Θα έπρεπε να προσέχει την εξωτερική της εμφάνιση, να ΄ναι καλλιεργημένη ώστε να αποτελεί ευχάριστη συντροφιά στον κουρασμένο σύζυγο. Αυτή η εικόνα της ”Αληθινής γυναίκας” κληρονομήθηκε από γενιά σε γενιά, γνώρισε άνθηση την δεκαετία του ’50, σαρώθηκε για λίγο με την σεξουαλική επανάσταση του ’60-’70, επέστρεψε από το παράθυρο μαζί με τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές του ’80-’90-’00 χωρίς να τολμά να πει πλήρως το όνομα της.

Την τελευταία δεκαετία όλο και περισσότερο δυναμώνουν οι φωνές για επιστροφή στις κουζίνες. Η οικονομική κρίση από τη μια αναζητά φθηνότερο εργατικό δυναμικό όπως οι γυναίκες, από την άλλη βλέπει και τις θέσεις που κατέχουν ως εν δυνάμει λύση για την ανδρική ανεργία. Τα ακροδεξιά κόμματα απροκάλυπτα δηλώνουν σε όλους τους τόνους πως η γυναίκα ανήκει στο σπίτι, ενώ τα συντηρητικά κόμματα δεν παραλείπουν να το ονομάζουν ”βασίλειο” της γυναίκας και να επαινούν όσες καταφέρνουν οικογένεια και καριέρα .Προτεραιότητα άλλωστε είναι πάντα η οικογένεια. Η γιορτή του αγέννητου παιδιού δείχνει τον προαιώνιο σκοπό μας. Η αναπαραγωγή του είδους.

Δεν είναι περίεργο λοιπόν που σε έρευνες βλέπουμε γυναίκες να απαντούν πως δεν εμπιστεύονται γυναίκες σε θέσεις ευθύνης ή πως υπάρχουν λόγοι που δικαιολογούν έναν άνδρα να σηκώσει χέρι. Είναι μια νοοτροπία για την ” Αληθινή γυναίκα” η οποία καλλιεργήθηκε μέσα στα χρόνια μέσα από κάθε θεσμό και κατάφερε να διαστρεβλώσει τις όποιες διεκδικήσεις.

Αν κάποιος πιστεύει πως είμαι υπερβολική, αρκεί να θυμηθεί το μάθημα της ”Οικιακής οικονομίας” και το πόσο συντηρητικό επί της βάσης του ήταν.  Από εμάς περίμεναν να διαπρέπουμε σε αυτό και σε συνδυασμό με το μάθημα των Θρησκευτικών όπου οι πρωταγωνιστές ήταν πάντα άνδρες, ενώ οι γυναίκες γεννούσαν, έπλεναν πόδια ή βασανίζονταν ως χριστιανές πάντα αγνές και χωρίς ίχνος αντίστασης πέρα από κάποια λόγια πίστης, χάραζαν το δρόμο μέχρι και στην γενιά μου για το πως όφειλαν να είμαστε..

Είχα πάντα την απορία αυτές οι Άγιες νεύρα δεν είχαν; Χιούμορ; Ξέρω, ξέρω είχαν ”αγγίξει το θείο και την ταπείνωση..” ή μήπως το να αντιμιλήσουν, να βρίσουν και να αντιδράσουν θα τις έκανε λιγότερο γυναίκες και Άγιες;

Πριν πείσουμε τους άνδρες να μας αποδεχτούν  ως ίσες, πρέπει να δουλέψουμε με το ίδιο μας το φύλο να αποτινάξει απ’π πάνω του τα στερεότυπα. Πρέπει να βρούμε την φωνή μας απαλλαγμένες από προκαταλήψεις δεκαετιών ή/και αιώνων. Όσο μένουμε εγκλωβισμένες μέσα σε ”ιδανικές ανδρικές φαντασιώσεις” , όπως της ”καλής νοικοκυράς”, της ”τέλειας μάνας”,  της ” αγέραστης και καλλονής συζύγου”, της ”ικανοποιημένης αγνής -πορνοστάρ”, της ”γυναίκα -παλαμάκι σε ό,τι κάνω και ό,τι πω”, της ”cool τύπισσας που δεν γκρινιάζει” τόσο βάζουμε τα δάκτυλα μας και βγάζουμε τα μάτια μας.

Είναι απόλυτα οκ να μην είμαστε όλα τα παραπάνω, είναι απόλυτα οκ να μην μας αρέσει ό,τι κάνει και ό,τι πει. Είναι απόλυτα εξίσου  οκ και ο ίδιος να μην απαντά στα δικά μας στερεότυπα για το αρσενικό: ” του καλού πορτοφολιού”, ”του ακούραστου και πολυτεχνίτη”, του ”ιδανικού πάτερ φαμίλια”, ”του πάντα πρόθυμου δούλου συζύγου”’ του εραστή απο βραζιλιάνικες τηλενουβέλες”, ”του σκληροτράχηλου ”, ”του ανταγωνιστικού”, ”του σπουδαίου”, ”του καλογυμνασμένου”. Ούτε οι άνδρες πέρασαν ανά τους αιώνες καλά, αλλά είχαν εμάς για να ξεσπάνε..Όπως εμείς ξεσπούσαμε με την σειρά μας στα παιδιά μας δημιουργώντας μελλοντικούς ανθρώπους με βάση ”τι μας έλειψε στην δική μας ζωή;”. Ανθρώπους χωρίς ελευθερία, δική τους ταυτότητα και φωνή που αναπαρήγαγαν τα ίδια λάθη και στερεότυπα.

”Η μάχη των φύλων” θα σταματήσει όταν σταματήσουμε να πιστεύουμε σε ”ιδανικά πρότυπα”. Τότε οι γυναίκες και οι άνδρες θα μπορούν να είναι ίσοι μεταξύ τους Αν δεν αποτινάξουμε από πάνω μας το ”πρέπει” δεν θα νιώσουμε ελεύθερες και δε θα μπορέσουμε να ανεχτούμε και την ελευθερία του άλλου δίπλα μας. Οι αληθινά αγαπητικές σχέσεις ξεκινούν πρώτα από τη σχέση με τον εαυτό μας και μετά σε σχέση με τον άλλον.

Καλό κουράγιο να΄χουμε πολεμώντας εντός μας την καταπίεση και να βρούμε δύναμη να ανατρέψουμε και την εξωτερική μαζί με τους άνδρες. Χρόνια μας πολλά!