Τέσσερα βιβλία για καραντίνα και ορισμένα σχόλια

1. Μια σημαντική πανδημία αποκαλύπτει χωρίς έλεος τα χαμηλά όρια αντοχής των δημοσίων συστημάτων υγείας της υφηλίου. Έτσι βρισκόμαστε αντιμέτωποι με το περίφημο διάγραμμα “flatten the curve”. Θα σταθώ σε αυτό γιατί αποτελεί ένα παράδοξο. Από τη μια είναι μια εύληπτη και απλή απεικόνιση της κατάστασης με μαθηματικούς όρους και προειδοποιεί τους χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης να αποφύγουν τις μετακινήσεις και να λάβουν μέτρα προστασίας απέναντι στον ιό. Από την άλλη όμως λείπουν δύο πράγματα, τα μαθηματικά και οι μεταβλητές. Είναι δυνατόν να στριμώξεις σε μια δισδιάστατη απεικόνιση την εξέλιξη μιας πανδημίας; Αναγνωρίζω όμως πως το διάγραμμα αυτό αφορά αυτό που ονομάζουμε επικοινωνία της επιστήμης και προσπαθεί χωρίς να εισαγάγει σε λεπτομέρειες τον πολίτη να μεταφέρει ένα μήνυμα. Σε αυτή ακριβώς την χρήση της επιστήμης φαίνεται όλη η παραδοξότητα των κοινωνιών μας. Όλοι σχολιάζουν την καμπύλη και κανείς την ευθεία που “φράζει” το πλήθος κλινών σε ΜΕΘ. Η διακεκομμένη ευθεία του διαγράμματος που αντιστοιχεί στην ικανότητα του εκάστοτε συστήματος υγείας εκφράζει κάτι παραπάνω από μια απλή παράμετρο στην εξέλιξη ενός ιού. Είναι αυτό το φράγμα (ή όριο) που κοινωνικά διαπραγματευόμαστε σε κάθε χώρα με αγώνες, νομοθεσίες, τεχνοκρατικές εκτιμήσεις και άλλα. Είναι αυτή η διακεκομμένη ευθεία που προκαλεί το πρόβλημα και όχι μόνο ο απότομος ρυθμός μεταβολής της καμπύλης.

Δεν αποτελεί συγκλονιστικό παράδοξο το γεγονός πως απέναντι σε αυτή την φυσική διεργασία που λαμβάνει χώρα χιλιετίες στους ανθρώπινους πληθυσμούς, τις επιδρομές ιών, εμείς κοιτάμε την καμπύλη, η οποία αντιστοιχεί στην πρόβλεψη της εξάπλωσης και όχι την ευθεία που είναι και το μοναδικό πράγμα στο οποίο έχουμε πραγματικά την ικανότητα ως ανθρωπότητα να παρέμβουμε; Όταν διαβάζω αυτό το διάγραμμα, καταλαβαίνω το εξής: “όσοι δεν χωράτε θα πεθάνετε” και απαντώ: γιατί να μην αυξήσουμε αυτό το όριο;

2. Η αντιμετώπιση της πανδημίας αποκτά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συλλογικό χαρακτήρα που συμπυκνώνεται στο σύνθημα που εισάγεται από το κράτος: “μείνετε σπίτι”. Καλούμαστε να περιορίσουμε τις κινήσεις μας για να βοηθήσουμε το κράτος και την αγορά να διαχειριστούν την καμπύλη. Η απομόνωση είναι ένα πολύ καλό προληπτικό μέτρο και όντως δεν το αμφισβητώ, ίσα ίσα, όμως γιατί πρέπει να συγκροτηθούμε γύρω από συνθήματα γι’ αυτό; Είναι άραγε η απομόνωση το μοναδικό όπλο απέναντι στον ιό; Γιατί δεν έχουμε αντίστοιχους συνασπισμούς για τα αυτονόητα της καθολικής πρόσβασης στην υγεία; Γιατί δεν βάζουμε εικόνες στο προφίλ μας, δεν έχουμε hashtags, δεν αναρτούμε εκλαϊκευμένα διαγράμματα γι αυτό; Ξεχνάμε πως οι άνθρωποι που κινούνται στις μεταναστευτικές και προσφυγικές ροές δεν έχουν ΑΜΚΑ, πώς είναι η κατάσταση σε ένα νοσοκομείο με εφημερία;

Συμπεράσματα:

1. Καταφέραμε να μετατρέψουμε το συλλογικό σε ατομικό, ενώ η φύση πιέζει αυτή ακριβώς τη σύμβαση στα όρια της. Το γεγονός είναι πώς όπου και να κρυφτούμε θα κολλήσουμε. Εδώ έχουμε κάτι πολύ ενδιαφέρον: οι κοινωνίες της νεωτερικότητας (ή της μέτα) επιστρέφουν στην εποχή της πανώλης. Γνωρίζουμε πως η καραντίνα δεν έσωσε κανέναν ως μονάδα, στις διάφορες επιδρομές της πανώλης και επιδημιών από την εποχή του Ιουστινιανού μέχρι και τον 14ο αιώνα. Επιβίωσαν αυτοί που άντεξαν.

Θα παρέχουμε κάτι διαφορετικό στην ιστορία του 21ου αιώνα από αυτό;

2. Θα μιλήσουμε καθόλου για το πόσοι άνθρωποι θα μπορούσαν να έχουν σωθεί εάν είχαμε ένα σύστημα υγείας το οποίο να δουλεύει για τον άνθρωπο και όχι την αγορά; Σε τελική ανάλυση αυτή η πανδημία αποδεικνύει πώς χρειάζεσαι 2000 άτομα προσωπικό σε ένα εθνικό σύστημα υγείας ακόμα και αυτό πρέπει να κάθεται, μόνο και μόνο γι’ αυτές τις έκτακτες καταστάσεις που γνωρίζουμε χιλιετίες τώρα από την ανθρώπινη ιστορία. Επιπλέον χρειάζεσαι και μπορείς να έχεις άλλους τόσους να δουλεύουν για την αποτροπή τους.

Αυτή τη στιγμή έχουμε άνεργους γιατρούς και νοσηλευτικό προσωπικό (από τους οποίους ζητάμε τώρα, ανερυθρίαστα, να κάνουν αιτήσεις για μια διετή σύμβαση), αποθήκες υλικών και φαρμάκων, μηχανήματα και κλίνες που είναι κλειστά και σκονισμένα.

Άνθρωποι και υλικά αποσυνδεδεμένα μεταξύ τους ανίκανα να παράγουν αντίσταση απέναντι στην επέλαση της πανδημίας.

Αυτή η παράνοια είναι χειρότερη και από την πανώλη.

Θα προτείνω σε αυτό το cyberpunk μετά-αποκαλυπτικό σκηνικό μια βιβλιογραφία για όσους από εμάς καθόμαστε στο σπίτι, γιατί όντως αυτό είναι το μοναδικό πράγμα που μπορούμε να κάνουμε αυτή τη στιγμή για εμάς και τις ευπαθείς ομάδες. Ταυτόχρονα όμως δεν συμμεριζόμαστε την διάχυτη ομοψυχία απέναντι στον ιό, αντιθέτως βλέπουμε τα οικονομικά, ιδεολογικά και βιολογικά στην τελική ανάλυση, όρια των τρόπων συγκρότησης των κοινωνιών μας. Πολύ περισσότερο για όσους βλέπουν μια ανάγκη υπέρβασης τους:

Ι. Ευγένιος Ιονέσκο Το παιχνίδι της σφαγής

Θέατρο του παραλόγου. Σε μια χαρούμενη πόλη πέφτει επιδημία διαλύοντας τον κοινωνικό ιστό.

ΙΙ. Αλμπέρ Καμύ Η πανούκλα

Λογοτεχνικό αριστούργημα του υπαρξιστή φιλοσόφου. Ένας γιατρός, σε μια πόλη η οποία βρίσκεται σε καραντίνα, αφήνει πίσω την παλιά του ζωή και οδηγείται προς την ελευθερία. Αξέχαστη σκηνή στην παραλία.

ΙΙΙ Ζοζέ Σαραμάγκου Περί τυφλότητας

Σε μια χώρα εμφανίζονται περιστατικά αιφνίδιας τύφλωσης και η κυβέρνηση αποφασίζει να βάλει τους τυφλούς σε καραντίνα. Ο Πορτογάλος νομπελίστας φέρνει την απίστευτα σκληρή ανθρωπινή πραγματικότητα σε πρώτο πλάνο.

IV Έντγκαρ Άλαν Πόε Η μάσκα του κόκκινου θανάτου

Σατυρικό και πανέξυπνο σύντομο διήγημα, για τον φόβο της πανώλης. Πρέπει να το διαβάσετε.

Καλή απομόνωση!

Η φωτογραφία είναι από το ανέβασμα της παράστασης “Το δεκαήμερο” του Βοκάκιου από το Deutsches Theater του Βερολίνου. Επτά γυναίκες και τρεις άντρες αναζητούν καταφύγιο από τον “μαύρο θάνατο” τον 14ο αιώνα.