17 Σεπτέμβρη 1982 – Γενήκαμε με μιας φτωχότεροι…

Αναμφισβήτητα το γεγονός που επισκίασε κάθε τι άλλο στο 8^ο Φεστιβάλ ΚΝΕ – Οδηγητή  ήταν ο τόσο πρόωρος και άδικος χαμός του Μάνου Λοΐζου. Η καρδιά του έπαψε να χτυπά στο νοσοκομείο της Μόσχας όπου νοσηλευόταν, το μεσημέρι της Παρασκευής 17 του Σεπτέμβρη 1982. Κι όσοι βρεθήκαμε εκείνο το βράδυ στο Άλσος Περιστερίου, θα θέλαμε η είδηση που έβγαινε ταυτόχρονα από τα μεγάφωνα όλων των εξεδρών, και σε κάθε χώρο, να ήταν ένα κακόγουστο «αστείο».

Το φύλλο του Οδηγητή που κυκλοφόρησε τη μέρα που ξεκινούσε το 8ο Φεστιβάλ ΚΝΕ-Οδηγητή (422/16/9/82)

Για τον Μάνο Λοΐζο έχουν τόσα γραφτεί κι έχουν μιλήσει γι’ αυτόν πολλοί. Κι όπως κάθε χρόνο εδώ και 35 χρόνια, τέτοιες μέρες, πληθαίνουν οι επετειακές αναφορές στο πρόσωπό του. Ο ίδιος είχε «μιλήσει» νωρίτερα, με τη σεμνή πορεία του στην τέχνη και στους κοινωνικούς αγώνες και βέβαια με το έργο του. Τα τραγούδια του Μάνου μιλάνε στις καρδιές των απλών ανθρώπων είτε χρωματίζουν τον έρωτα, είτε παρακινούν σε αγωνιστική εγρήγορση.

Η κηδεία του Μάνου Λοΐζου έγινε στις 25 του Σεπτέμβρη 1982. Στον Οδηγητή, την εφημερίδα της  Κομμουνιστικής Νεολαίας Ελλάδας, στο πρώτο φύλλο μετά το Φεστιβάλ (423/23/9/82), σε μια πρώτη «μικρή τιμητική αναφορά» διαβάζουμε:

«Γιος Ελλήνων της διασποράς ο Μάνος, γεννήθηκε το 1937 στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Έρχεται στην Ελλάδα στα μέσα της 10ετίας του ’50. Και τα πρώτα τραγούδια που γράφει εκφράζουν τους δημοκρατικούς αγώνες της εποχής, του 1-1-4 του 15% για την παιδεία τραγουδιούνται στις μπουάτ και στις γειτονιές, στις διαδηλώσεις της ΕΦΕΕ παραμονές του χουντικού πραξικοπήματος.

Μάνος Λοΐζος (1937-1982)

Η δικτατορία εμποδίζει το Μάνο να τραγουδήσει και να γυρίσει δίσκους. Γράφει τραγούδια όμως λαϊκά για τον Νταλάρα και τον Καλαντζή που τραγουδιούνται σ’ όλη την Ελλάδα. Βρίσκει τον τρόπο παρά τη λογοκρισία να περάσει μέσα από αυτά το προοδευτικό μήνυμα…

«Τα πολυβόλα σωπάσαν οι πόλεις
αδειάσαν και κλείσαν
Ένας βοριάς παγωμένος σαρώνει
την έρημη γη
Στρατιώτες έρχονται πάνε ρωτάνε
γιατί πολεμάς και δεν ησυχάζεις
το δάκτυλο βάζεις να βρεις την πληγή
Μη με ρωτάς, δε θυμάμαι…

Μετά τη μεταπολίτευση άκουγες μια ζωντανή και ανανεωμένη παρουσία στο μουσικό χώρο. «Πιάνει» το λαϊκό αίσθημα και τα τραγούδια του βρίσκονται στο στόμα κάθε ανθρώπου της δουλειάς, φαντάρου, αγωνιστή, νέου…

Από συναυλία του Μάνου Λοϊζου

Τα «Νέγρικα» και ιδιαίτερα «τα Τραγούδια μας», πολιτικά λαϊκά τραγούδια που εκπροσωπούν μια ολόκληρη περίοδο ανάπτυξης και δράσης του λαϊκού κινήματος.

«Πάγωσε η τσιμινιέρα…
κανείς δεν θα περάσει
κάλλιο να πάμε όλοι Μετανάστες…»

Με τα «Τραγούδια της Χαρούλας» δίνει βαθιά ανθρώπινα και συνάμα κοινωνικά και πολιτικά μηνύματα, που συνοψίζονται στο κορυφαίο τραγούδι του δίσκου

«Τίποτα δεν πάει χαμένο
στη χαμένη σου ζωή
το όνειρό σου ανασταίνω
και το κάθε σου «γιατί»

Το τραγουδάει ο ίδιος ο Μάνος με τη ζεστή φωνή του, με πάθος.

Αγγίζει έτσι τις πιο ευαίσθητες χορδές του κάθε ανθρώπου. Τραγουδήθηκαν παντού. Δίνουν την εικόνα της κατάστασης και την δύναμη της αισιοδοξίας.

Ο Μάνος Λοΐζος έχει γίνει ο αγαπημένος συνθέτης και της σημερινής νεολαίας. Μέσα από τα τραγούδια του συνειδητοποιεί…»

Οδηγητής (424/30/9/82)

Το στερνό αντίο του Μάνου δίνει την εικόνα ενός βουβού παλλαϊκού συλλαλητηρίου. Χιλιάδες μάτια δακρύζουν, χιλιάδες χέρια της δουλειάς υψώνονται σε γροθιές, χιλιάδες νέοι και νέες, αποχαιρετάνε τον Μάνο Λοΐζο.

Στο επόμενο φύλλο του Οδηγητή (424/30/9/82), εικόνες και λέξεις συνθέτουν το ρεπορτάζ του αποχαιρετισμού. Ο Ρίτσος, ο Χαρίλαος, ο Χαλβατζής ο Μίκης, το Κόμμα, η ΚΝΕ, η πολιτεία.

ΓΝΗΣΙΟΣ ΛΑΪΚΟΣ ΣΥΝΘΕΤΗΣ ΚΑΙ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗΣ

«ΔΗΛΩΣΗ του σ. X. ΦΛΩΡΑΚΗ

Ο πρόωρος θάνατος του Μάνου Λοΐζου είναι μια μεγάλη απώλεια για την πατρίδα μας και την προοδευτική τέχνη στον τόπο μας. Ο Μάνος Λοΐζος σαν ένας γνήσιος λαϊκός συνθέτης και καλλιτέχνης θα μένει πάντα στην καρδιά του λαού μας που συνεχώς υπηρέτησε, τραγουδώντας τους καημούς τα βάσανά του και τις ελπίδες του για μια καλύτερη ζωή.»

«Η Κ.Ε.ΤΟΥ ΚΚΕ

Η ΚΕ του ΚΚΕ σας εκφράζει τα συλλυπητήριά της για τον πρόωρο χαμό του μεγάλου λαϊκού συνθέτη-αγωνιστή και προοδευτικού ανθρώπου Μάνου Λοΐζου.»

Οδηγητής (424/30/9/82)

«TO ΕΡΓΟ TOY ΘΑ ΜΕΙΝΕΙ

Δήλωση του Γιάννη Ρίτσου

Μεγάλη απώλεια για το σύγχρονο ελληνικό τραγούδι ο χαμός του εκλεκτού συνθέτη και σπάνιου ανθρώπου Μάνου Λοΐζου. Η συγκίνησή μας είναι πολύ μεγάλη και δεν μπορούμε αυτή τη στιγμή να κάνουμε μια γενικότερη εκτίμηση της προσφοράς του στη μουσική ζωή του τόπου. Ένα είναι βέβαιο, πως το έργο του θα μείνει και μαζί η μνήμη ενός υποδειγματικού μουσικού, δημοκρατικού ανθρώπου.»

«ΠΑΝΤΑ ΣΤΟ ΠΛΕΥΡΟ ΤΟΥ ΛΑΪΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ

(από την ανακοίνωση του Κ.Σ. της ΚΝΕ)

Μόλις πριν από λίγο μάθαμε για τον πρόωρο χαμό του γνωστού κι αγαπητού μας συνθέτη Μάνου Λοΐζου Το ΚΣ της ΚΝΕ εκφράζει τη βαθιά του θλίψη για το θάνατό του. Ο Μάνος Λοΐζος στάθηκε πάντα στο πλευρό του λαϊκού κινήματος. Τα τραγούδια του έχουν βαθιές ρίζες στη λαϊκή μας παράδοση κι εκφράζουν τον καημό, την ελπίδα, την αγάπη την αποφασιστικότητα του λαού μας για μια καλύτερη ζωή.»

«ΓΕΝΗΚΑΜΕ ΜΕ ΜΙΑΣ ΦΤΩΧΟΤΕΡΟΙ

Δήλωση του Μίκη Θοδωράκη

Με τον πρόωρο χαμό του Μάνου Λοΐζου πενθεί η ελληνική μουσική και μαζί της όλος ο ελληνικός λαός. Όλοι εμείς που υπηρετούμε το ελληνικό τραγούδι, γενήκαμε με μιας φτωχότεροι γιατί έφυγε αυτός που με την ευγένεια της ψυχής του έδοσε στη μουσική μας φτερά διάφανα για να πετάξει ψηλά.

Ήταν ο γλυκύτερος και ο ευγενέστερος. Ο λαός τον αγάπησε και η νεολαία μας τον έκανε δικό της. Το έργο του —πηγαίο, αληθινό, γνήσιο— ανήκει από τώρα και στο εξής στην εθνική μας κληρονομιά, σαν μια από τις κορυφαίες κατακτήσεις του νεοελληνικού μας πολιτισμού.

Όσο θα υπάρχει Ελλάδα, όσο θα υπάρχουν Έλληνες, το τραγούδι του Λοΐζου θα ζει και θα υπάρχει μαζί τους».

Οδηγητής (424/30/9/82)

«Το υπουργείο Πολιτισμού

Από το υπουργείο Πολιτισμού και Επιστημών, δόθηκε η παρακάτω δήλωση: Ο τραγικός και πρόωρος θάνατος του Μ. Λοΐζου. ενός προικισμένου νέου λαϊκού συνθέτη, αφήνει δυσαναπλήρωτο κενό στο χώρο της τέχνης. Ο Μ. Λοΐζος υπήρξε ένας από τους κύριους εκφραστές της γενιάς του 114, του αντιδικτατορικού αγώνα και του Πολυτεχνείου. Με τη μουσική του ο Μ. Λοΐζος σφράγισε τους αγώνες της νέας γενιάς.»

Ο Μάνος Λοΐζος έχασε τη μάχη με το θάνατο στα 45 του χρόνια. Από τότε πέρασαν 35 χρόνια και σε κάθε Φεστιβάλ, όλα τον θυμίζουν. Η απουσία του, ο τρόπος που έφυγε, δεν παύει να πονά. Τα τραγούδια του δεν πεθαίνουν. Είναι το αποκούμπι στα δύσκολα κι η συντροφιά στις χαρές μας.

Για κάποιους της γενιάς που ακούγαμε στο ραδιοφωνάκι το «Καράβια αλήτες», που τραγουδήσαμε στις σχολικές γιορτές το «Ακορντεόν», που ριγήσαμε με το «Αχ χελιδόνι μου» και «Το εμβατήριο που του ‘μαθαν να λέει», που τα ήπιαμε με το «Όταν βλέπετε να κλαίω» και το «Δεν θα ξαν’ αγαπήσω» και που τραγουδάμε τον «Στράτο» στη διαδήλωση «Στην Αθήνα μες στο κέντρο», ο Μάνος Λοΐζος κυλάει στο αίμα μας. Κι όσα χρόνια και να περάσουν δεν μπορούμε να τον ξεχάσουμε, όπως δεν μπορούμε να ξεχάσουμε να μιλάμε και να τραγουδάμε. Κρατάμε σαν πολύτιμο δώρο από εκείνον ότι «Τίποτα δεν πάει χαμένο» και πορευόμαστε στο δρόμο που κι ο ίδιος περπάτησε, σιγανοσφυρίζοντας τις μελωδίες του και τραγουδώντας τα τραγούδια του.