Ξετυλίγοντας το κόκκινο νήμα – Η νίκη της Β’ Ισπανικής Δημοκρατίας το 1931

Οι δημοτικές εκλογές του 1931 ήταν σημείο καμπής για τη σύγχρονη ισπανική ιστορία. Μετά από τη δικτατορία του Πρίμο ντε Ριβέρα και την αποτυχία του διαδόχου του να συνεχίσει το αυταρχικό καθεστώς του προκατόχου του, η διορισμένη από το βασιλιά Αλφόνσο κυβέρνηση αποφάσισε το 1931 να διεξαχθούν οι πρώτες τοπικές εκλογές στην Ισπανία μετά από εννιά χρόνια. Αντικειμενικά, οι εκλογές αυτές έλαβαν χαρακτήρα δημοψηφίσματος υπέρ ή κατά της μοναρχίας. Τα αποτελέσματα έδειξαν το μεγάλο ρεύμα των δημοκρατικών στο λαό, ιδιαίτερα στα εργατικά στρώματα των πόλεων, καθώς στα 4/5 των επαρχιακών πρωτευουσών, έλαβαν την πλειοψηφία, ενώ στη Βαρκελώνη, τη μεγαλύτερη τότε πόλη της χώρας. οι δημοκρατικοί έλαβαν το 75% των ψήφων. Μετά τα αποτελέσματα, ο βασιλιάς Αλφόνσος ΙΓ’, αναγκάστηκε να φύγει από την Ισπανία, χωρίς να παραιτηθεί, ενώ στη χώρα σχηματίστηκε υπηρεσιακή κυβέρνηση, που δυο μήνες μετά θα οδηγούσε τη χώρα σε εκλογές, όπου νίκησαν με σημαντική πλειοψηφία οι δημοκρατικοί.

Το ΚΚ Εργαζομένων της Ισπανίας, μέσω του οργάνου του “El nuevo rumbo” αναφέρεται στη σημασία της επετείου, που σηματοδότησε την είσοδο της Ισπανίας στη νεωτερικότητα, καθώς και την παρακαταθήκη της, παρά την τελική επικράτηση των δυνάμεων της αντίδρασης λίγα χρόνια αργότερα, στον Ισπανικό Εμφύλιο. Παραθέτουμε μια δική μας απόδοση του κειμένου στα ελληνικά.

Το Υπουργικό Συμβούλιο της 13ης Απρίλιου ήταν ιδιαίτερα σημαντικό. Επικεφαλής ήταν ο ναύαρχος Αθνάρ. Τα έντεκα άτομα -ο Βασιλιάς και δέκα ακόμα υπουργοί- συγκεντρωμένα στη σάλα του Βασιλικού Παλατιού της Μαδρίτης πίστευαν ότι παίρνουν μια ιστορική απόφαση για το μέλλον της χώρας, όπως έκαναν πάντα. Από τους υπουργούς, παραπάνω από τους μισούς είναι ευγενείς και οι πρόγονοί τους καθόριζαν τα καθέκαστα για πολλούς αιώνες. Έχουν νέα από τις δημοτικές εκλογές της 12ης του μήνα και δεν είναι καλά, για αυτούς. Στην πραγματικότητα την απόφαση την είχε ήδη λάβει ο λαός. Την επόμενη μέρα, το μόνο που θα διατηρούσαν θα ήταν τα μουστάκια τους, οι τίτλοι, τα κτήματα και η αίσθηση μεγαλείου, όλα αυτά ένα αρχοντικό κατάλοιπο που είχε περιοριστεί σε συμβολικό χαρακτήρα. Ο Αλφόνσο ο 13ος πρέπει να φύγει στην εξορία και, κατά τη φυγή του, πρέπει να αφήσει την πόρτα ανοιχτή στον νέο αιώνα, τη νεωτερικότητα, στην Β’ Δημοκρατία.

Τα γεγονότα είναι γνωστά με το παραπάνω. Οι δημοτικές εκλογές της 12ης Απριλίου του 1931 είχαν δημοψηφισματικό χαρακτήρα. Έβαλαν τελεία σε ένα καθεστώς και έναν θεσμό εξαντλημένο εδώ και χρόνια. Το ζήτημα δεν ήταν πώς, αλλά πότε και ποιος, και αυτός ήταν ο λαός, στις 14 Απριλίου του 1931. Ο λαός στους δρόμους να φωνάζει ελευθερία, χωρίς φόβο, για πρώτη φορά εδώ και δεκαετίες.

Η Β’ Δημοκρατία ήταν ένα σύμβολο, και σε μεγάλο βαθμό, η είσοδος της Ισπανίας στη νεωτερικότητα. Κατάφερε να επιταχύνει τον ρυθμό της Ιστορίας και ήθελε να συντονίσει τη χώρα με τους νέους ρυθμούς. Για να είμαστε ακριβείς σε ιστορικό επίπεδο, δεν ήταν παρά η δημοκρατική επανάσταση που έπρεπε να γίνει τον 19ο αιώνα, αλλά αυτό ήταν ήδη πολύ γα μια χώρα βασικά αγροτική και με ελάχιστη βιομηχανική ανάπτυξη. Αυτό που είδε η παλιά Ισπανία της εποχής ήταν “σοβιέτ, αθεϊσμό και τη σιβηριανή στέπα”, όπου στην πράξη δεν υπήρχε τίποτα άλλο παρά κοσμικότητα, νεωτερικότητα και μια φιλελεύθερη και προοδευτική δημοκρατία, που προωθούνταν από τον λαό, ο οποίος διψούσε για το μέλλον. Δόθηκαν υποσχέσεις για γη, δικαιώματα, εκπαίδευση και τόσα άλλα πράγματα που φαίνονταν αδύνατα, μεθυστικές υποσχέσεις. Δε θα ήταν ακριβές αν ο αναγνώστης διαπίστωνε από μέρους μας περιφρόνηση προς το δημοκρατικό έργο, ίσα-ίσα. Η Δημοκρατία ήταν ελπίδα για πολλά και σήμερα συνεχίζει να είναι μια εποχή φορτισμένη που προκαλεί συγκινήσεις.

Από τότε άρχισε να συμπίπτει η βούληση του λαού με μια σημαία. Μια σημαία που συγκέντρωνε την ποθητή επί δεκαετίες ελευθερία, ήταν το σύμβολο όλων απέναντι στα όπλα και την υπεροψία των αιώνια κυρίαρχων. Οι επιθυμίες, η σημαία και η ιστορία, δεμένες μαζί με ένα κόκκινο νήμα, το μόνο που φαίνεται εύθραυστο αλλά δε σπάει. Το δουλεύουν χέρια ελεύθερα, καθαρά, εργατικά και απαλά. Χέρια εργατικά, γιατί τα άλλα ούτε μπορούν ούτε θέλουν να το κάνουν. Το νήμα συμπίπτει με αποφασιστικότητα, ζήλο και θυσία. Υπάρχουν κάποια βήματα (βελονιές) που μερικές φορές είναι αργά και άλλες γρήγορα, αλλά ποτέ δεν είναι μάταια. Το ύφασμα της δικής μας ιστορίας είναι διαρκές, συσσωρεύεται και είναι εφικτό μόνο όταν μπορεί να ζήσει χωρίς φόβο, μόνο έτσι αλλάζει η Ιστορία, όπως το έκαναν τότε. Όταν δεν υπάρχει φόβος, το κόκκινο νήμα νικάει το βάρος των αιώνων και τα επιταχύνει όλα. Τα χρόνια μειώνονται σε βδομάδες και αυτό που μοιάζει αήττητο γκρεμίζεται. Ποιος θα το έλεγε ότι ο Αλφόνσος ο 13ος θα έφευγε τρομαγμένος από όλο τον λαό; Έτσι έφυγε κι έτσι έμεινε όμως στην ιστορία.

Αυτό δεν είναι ένα παραμύθι με αίσιο τέλος, αλλά απλώς η ίδια η ζωή, ο πόλεμος, όπως πάντα. Αυτός ο πόλεμος που κρατάει χρόνια μεταξύ των από κάτω και των από πάνω, ανάμεσα στους ιδιοκτήτες και τους προλετάριους. Η Β’ Δημοκρατία ήταν μια ακόμα βελονιά του νήματος στη διαδικασία ωρίμανσης κάθε ιστορικής εποχής.

Το τραγικό είναι εγγενές στην Ιστορία, όπως και το επικό, και πολύ λίγες φορές έρχεται η νίκη με την πρώτη στην ιστορική εξέλιξη. Η παλιά Ισπανία εκβίασε το χτύπημα εξ αρχής, για να μην επιτρέψει να νικηθεί. Η μοναρχική ανταπάντηση της παραδοσιακής δεξιάς, της ακροδεξιάς, του φασισμού, των συντηρητικών… ήταν σταθερή σε όλα τα επίπεδα. Αυτοί οι ίδιοι οι μαρκήσιοι και οι μουστακαλήδες κόντηδες, που όριζαν τις τύχες των πάντων, ξανάβαλαν κάθε τι παλιό στο προσκήνιο. Στρατιωτικοί, φύλαρχοι, ολιγάρχες και ιερείς αποφάσισαν να συνεχίσουν τη μάχη και να πεθάνουν σκοτώνοντας. Δυστυχώς, δεν πέθαναν, αλλά σκότωσαν. Χρήμα, περισσότερο χρήμα και τα καλύτερα γερμανικά και ιταλικά όπλα κατάφεραν να ρίξουν μια πολεμική γροθιά στην καρδιά της νεαρής δημοκρατίας. Ήθελαν να παραμείνει η εξουσία στα χέρια αυτών που την είχαν πάντα και δυστυχώς εξακολουθούν να την έχουν. Και κάτι ακόμα. Ο φασισμός έφερε μια βαριά σιωπή χρόνων και δημιούργησε έναν σωρό πτωμάτων. Μας αφαίρεσε μια πολύτιμη ιστορική εποχή και τα χαντάκωσε όλα, χωρίς μέτρο.