Γ. Κορδάτος: Το ιστορικό της γιορτής του Πάσχα

Η μεγάλη γιορτή της χριστιανοσύνης έχει την ιστορία της. Πρώτα πρώτα πρέπει να ξέρουμε πως ήταν μια μεγάλη –η μεγαλύτερη- γιορτή του Ισραηλιτικού λαού. Και μπορούμε να πούμε πως ήταν εθνική γιορτή των Εβραίων γιατί συμβόλιζε το ξεσκλάβωμά τους από τους Αιγυπτίους. Κάθε χρόνο λοιπόν τη 14η ημέρα του πρώτου φεγγαριού της χρονιάς που άρχιζε στα παληά χρόνια την Άνοιξη τη γιόρταζαν σαν εθνική τους γιορτή οι Εβραίοι με ορισμένο τυπικό και ανάλογες Ιεροτελεστίες. Ακόμα και η λέξη Πάσχα σημαίνει πέρασμα που δείχνει καθαρά πως η γιορτή αυτή ήταν η ανάμνηση του μεγάλου κατορθώματος των Εβραίων να ξεφύγουν απ’ το ζυγό των Αιγυπτίων και να περάσουν την Ερυθρά Θάλασσα πράγμα πολύ δύσκολο τα χρόνια εκείνα.

Αργότερα όμως, άμα επικράτησε ο χριστιανισμός, χρειάστηκαν πολλοί αγώνες για να περάσει η ιουδαϊκή γιορτή στο χριστιανικό εορτολόγιο. Όπως ξέρουμε η διδασκαλία του Ναζωραίου δε βρήκε πολλούς οπαδούς μέσα στην Ιουδαία και ο χριστιανισμός απλώθηκε πιο πολύ στις περιοχές της Συρίας, Μικρασίας, Ελλάδας και Ιταλίας. Κι ακόμα αναπτύχθηκε άσβεστο μίσος ανάμεσα Εβραίων και Χριστιανών. Οι χριστιανικές κοινότητες δεν ήθελαν να πάρουν τίποτα από τον ιουδαϊσμό και πολύ περισσότερο τις γιορτές του. Με τον καιρό όμως έγιναν οι ανάλογες προσαρμογές στη χριστιανική πίστη και παραμερίστηκε τελείως η ανάμνηση για το πέρασμα των Εβραίων απ’ την Ερυθρά Θάλασσα και τον άθλο του Μωυσή. Κέντρο της χριστιανικής θρησκείας ήταν τώρα ο Ιησούς ο Ναζωραίος και οι παραδόσεις γύρω στην ανάστασή του έδωσαν νέα σημασία στο Πάσχα που γιόρτασε και ο Ιησούς. Έτσι κέντρο της γιορτής του Πάσχα γίνεται πια ο Ναζωραίος. Η νέα γιορτή των χριστιανών στο δικό της Πάσχα δίνει την έννοια της ανάμνησης του Μυστικού Δείπνου που δεν ήταν τίποτα άλλο παρά η τελευταία μυστική συνεδρίαση για την οργανωμένη εξέγερση. Γύρω λοιπόν στις αναμνήσεις αυτές που με την προφορική και γραπτή παράδοση έδιναν επαναστατικό περιεχόμενο στο κήρυγμα και τις ενέργειες του Ιησού, διαμορφώθηκε μια νέα γιορτή –η πιο μεγάλη της χριστιανοσύνης.

Μα όπως είπαμε οι αντιθέσεις των χριστιανών με τους Εβραίους απ’ τη μια μεριά και οι παραλλαγές της παράδοσης γύρω στη σταύρωση και ανάστασης του Ιησού, απ’ την άλλη είχαν δημιουργήσει ιδεολογικές διαφορές που καθιστούσαν δύσκολη την αναγνώριση του Πάσχα σαν της πιο επίσημης γιορτής των χριστιανών.

Ο Βίκτωρ Εμμανουήλ  ο Επίσκοπος Ρώμης είναι εκείνος που κατάφερε τους χριστιανούς της Δύσης να γιορτάζουν το Πάσχα σαν την ανάμνηση της ανάστασης του Ιησού. Στη Δύση αυτό έγινε δεκτό  γιατί η παράδοση για την ανάσταση του Ναζωραίου ήταν ο ιδεολογικός μαγνήτης που τραβούσε τις μάζες στις χριστιανικές εκκλησίες επειδή παράλληλα γίνονταν διδασκαλία και για την ανάσταση όλων των νεκρών και τη δεύτερη παρουσία του Ιησού που θα κρίνει ζωντανούς και πεθαμένους και θα τιμωρήσει σκληρά τους εκμεταλλευτές του λαού. Στην ανατολή όμως που ο χριστιανισμός ήταν επηρεασμένος απ’ τον Ιουδαϊσμό εξακολουθούσαν να δίνουν στο Πάσχα απόχρωση εβραϊκή και να το γιορτάζουν με άζυμα και με το τυπικό της μωσαϊκής θρησκείας. Ο Επίσκοπος της Λυών Ειρηναίος θέλησε να συμβιβάσει τη διάσταση των εκκλησιών Ανατολής και Δύσης ως προς τον εορτασμό του Πάσχα, αλλά προσωρινά μόνο έφερε τη γαλήνη ως που ήρθε η Οικουμενική Σύνοδος της Νικαίας και έδωκε καθαρά ένα μωσαϊκό περιεχόμενο στο νόημα όχι στο τυπικό της γιορτής του Πάσχα. Ήταν η εποχή που η Δύση είχε επιβληθεί στην Ανατολή με την πολιτική του Κωνσταντίνου. Έτσι το Πάσχα έγινε καθαρά μια χριστιανική γιορτή που δεν είχε καμμιά απολύτως σχέση με τις παλιές εβραϊκές παραδόσεις.

Αργότερα όμως  με τη μεταρρύθμιση του Γρηγοριανού ημερολογίου χρονικά χειρίστηκε η γιορτή του Πάσχα και οι χριστιανοί δε γιορτάζουν στην Ανατολή και Δύση την ίδια μέρα το Πάσχα τους. Στο ζήτημα αυτό η Καθολική εκκλησία βάζει τα μεγαλύτερα εμπόδια. 

–Σημείωμα του ιστορικού Γιάνη Κορδάτου που δημοσιεύτηκε στον Ριζοσπάστη της Κυριακής 21 του Απρίλη 1946