Χαλκίν Γκολ: Η πρώτη νίκη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και του Ζούκoφ – 11/5/1939: Οι Γιαπωνέζοι εισβάλλουν στη σοσιαλιστική Μογγολία

Πότε άρχισε στ’ αλήθεια ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος; Όταν οι Γερμανοί μπήκαν στην Πολωνία την 1/9/1939 (που θεωρείται η επίσημη ημερομηνία έναρξης);  Ή μήπως όταν οι Γερμανοί προσάρτησαν την Τσεχοσλοβακία με τη συνθήκη του Μονάχου το Σεπτέμβρη του 1938; Και γιατί όχι όταν προσάρτησαν την Αυστρία το Μάρτη του 1938; Άλλοι πάλι λένε ότι άρχισε νωρίτερα όταν Γερμανοί και Ιταλοί εισέβαλαν στην Ισπανία για να βοηθήσουν το Φράγκο το καλοκαίρι του 1936. Ήταν τότε μια Ευρώπη που σπαράσσονταν από τη Γερμανική και Ιταλική φασιστική «επιθετικότητα» και τον Αγγλογαλλικό «κατευνασμό».

Πάντως, σ’ όλη αυτή τη διεκδίκηση της «πρωτιάς», ξεχωριστή θέση έχει η σύγκρουση Ιαπώνων και Σοβιετικών στη Μογγολία, από τις 11/5 μέχρι τις 16/9/1939, που (ακόμα κι αν δεν θεωρηθεί η πρώτη μάχη του πολέμου), σίγουρα είναι η πρώτη νίκη ενάντια σε κάποια δύναμη του άξονα.

Να σημειώσουμε ότι είχε προηγηθεί ο Ρωσο-ιαπωνικός πόλεμος του 1904-1905, που η Ιαπωνική Αυτοκρατορία, είχε κατατροπώσει τις τσαρικές δυνάμεις, είχε καταβυθίσει τον ρωσικό στόλο και είχε καταλάβει το στρατηγικό λιμάνι Port Arthur. Αλλά και η Ιαπωνική εισβολή και κατοχή της Σιβηρίας το 1919, τον καιρό της ξένης επέμβασης 14 ξένων κρατών μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση, που όμως αποκρούστηκε από τον κόκκινο στρατό.

Η σύγκρουση αυτή πήρε το όνομά της από τον ποταμό Χαλκίν Γκολ, που διέτρεχε το πεδίο της μάχης. Στην Ιαπωνία, η καθοριστική αυτή μάχη είναι γνωστή ως το «Επεισόδιο του Νομονχάν». Οι Γιαπωνέζοι, από το 1931,  είχαν καταλάβει τη Μαντζουρία (Μαντσούκο), μεγάλο μέρος της Κίνας κι είχαν βλέψεις στις Σοβιετικές περιοχές που συνόρευαν με τις νέες της κτήσεις της και συνεχή συνοριακά επεισόδια. Η περιοχή βρίσκεται κοντά στο ζωτικής σημασίας λιμάνι του Βλαδιβοστόκ κι είναι η «πόρτα» της Σιβηρίας. Το διακύβευμα της αντιπαράθεσης ήταν οι πλουτοπαραγωγικές πηγές της Μαντζουρίας και πέρα από αυτές, ποιος θα κυριαρχήσει στη Βορειοανατολική Ασία. Τελικά οι Γιαπωνέζοι στράφηκαν ενάντια στην Σοσιαλιστική Μογγολία, που είχε συνθήκη αμοιβαίας βοήθειας με την ΕΣΣΔ.

Τότε υπήρχε αντίθεση για το ποιο είναι το σύνορο Μογγολίας και Μαντσούκο. Οι Ιάπωνες ισχυρίζονταν ότι το σύνορο μεταξύ του Μαντσούκο και της Μογγολίας ήταν ο ποταμός Χαλχίν Γκολ, ενώ οι Μογγόλοι και οι Σοβιετικοί τους σύμμαχοι θεωρούσαν ότι το σύνορο πήγαινε ανατολικά από το χωριό Νομονχάν. Η αμφισβητούμενη περιοχή ήταν μια ζώνη πλάτους 16 χιλιομέτρων.

Ο Ιαπωνικός στρατός κατοχής του Μαντσούκο ήταν η επίλεκτη Στρατιά Κουάντουνγκ της Ιαπωνίας, μαζί με τις μόνιμες δυνάμεις των συνόρων και περιλάμβανε σειρά από στρατιωτικές και συνοριακές μονάδες φύλαξης του Μαντσούκο. Οι Σοβιετικές δυνάμεις, ήταν αυτές που ήταν αναπτυγμένες στην περιοχή της Βαϊκάλης και των συνόρων μεταξύ Σιβηρίας και Μαντζουρίας. Οι μογγολικές δυνάμεις αποτελούνταν κυρίως από ταξιαρχίες ιππικού και ελαφρές μονάδες πυροβολικού, και αποδείχτηκαν αποτελεσματικές και ευκίνητες.

Το όλο θέμα ξεκίνησε στις 11 Μαΐου 1939. Μια μονάδα του Μογγολικού ιππικού 70 – 90 ανδρών εισήλθε στην αμφισβητούμενη περιοχή σε αναζήτηση βοσκής για τα άλογά τους. Το ιππικό του Μαντσούκο επιτέθηκε στους Μογγόλους και τους απώθησε πίσω από τον ποταμό Χαλχίν Γκολ. Τις επόμενες μέρες η αμφισβητούμενη περιοχή άλλαζε χέρια μέρα με τη μέρα.

Μέχρι που στις 28 Μαΐου, όταν το Γιαπωνέζικο πεζικό μπήκε και απώθησε τους Μογγόλους από την αμφισβητούμενη περιοχή, οι Σοβιετο-Μογγολικές δυνάμεις αντεπιτέθηκαν, περικύκλωσαν τις δυνάμεις των Γιαπωνέζων και τις αποδεκάτισαν.

Οι δύο πλευρές άρχισαν να ενισχύουν τις δυνάμεις τους. Η Ιαπωνία συγκέντρωσε 75.000 άντρες στο θέατρο της σύγκρουσης. Ενώ οι Σοβιετικοί απέστειλαν κι αυτοί στρατό με έναν νέο στρατιωτικό διοικητή, τον Γκεόργκι Ζούκοφ, που έφτασε στις 5 Ιουνίου και έφερε μαζί του μηχανοκίνητες, τεθωρακισμένες και αεροπορικές δυνάμεις του στη ζώνη της μάχης. Το «επεισόδιο» εξελίχθηκε σε πόλεμο, όπου πήραν μέρος πάνω από 100.000 στρατιώτες, σχεδόν 1000 άρματα κι άλλα τόσα αεροπλάνα. Σκοτώθηκαν οι τραυματίστηκαν πάνω από 40.000 από αυτούς. Κατά την κλιμάκωση των μαχών, από 20 μέχρι 31 Αυγούστου 1939, οι Ιάπωνες κατατροπώθηκαν.

Περισσότερο από 75 τοις εκατό των επίγειων δυνάμεων των Ιαπώνων στο μέτωπο σκοτώθηκαν κατά την μάχη.

Η σύγκρουση επηρέασε καθοριστικά τις καίριες αποφάσεις του Τόκιο και της Μόσχας το 1941, που διαμόρφωσαν τη διεξαγωγή και την τελική έκβαση του πολέμου.

1. 1.Στη μάχη αυτή ο Ζούκοφ δοκίμασε με επιτυχία την τακτική που χρησιμοποίησε στη συνέχεια σ’ όλες τις μεγάλες μάχες εναντίον των Γερμανών (Μόσχα, Στάλιγκραντ, Κούρσκ, κλπ.). Μία συνδυασμένη μαζική επίθεση πεζικού και πυροβολικού, που καθήλωνε τον εχθρό στο κεντρικό μέτωπο, καθώς πανίσχυροι τεθωρακισμένοι σχηματισμοί περικύκλωναν τα εχθρικά πλευρά, περικυκλώνοντας και συντρίβοντας τον ολοκληρωτικά σε μία μάχη εκμηδένισης.
2. 2.Το «αστέρι» που ονομάζεται Ζούκοφ, έλαμψε πρώτη φορά εκεί, δίνοντας τη δυνατότητα στο Στάλιν και τη Στάβκα να του εμπιστευτούν αργότερα την πρωτοκαθεδρία στις πιο σημαντικές μάχες, καθώς και την αρχιστρατηγία των ενόπλων δυνάμεων της ΕΣΣΔ.
3. 3.Αυτή η μάχη κι η ανάμνησή της, έπαιξε σίγουρα σημαντικό ρόλο, ώστε το Ιαπωνικό επιτελείο να μην τολμήσει ποτέ επίθεση εναντίον της ΕΣΣΔ απ’ τα ανατολικά, όπως επιθυμούσε διακαώς ο Χίτλερ κι όπως φοβόταν ο Στάλιν. 4. Σύμφωνα με τους αναλυτές, όταν το 1941 η Ιαπωνία ταλαντευόταν αν θα επιτεθεί προς τα δυτικά της ή προς τα ανατολικά της, η μάχη του Χαλκίν Γκολ κι η ανάμνησή της, ήταν μια από τις αιτίες που οι Γιαπωνέζοι επιτέθηκαν στο Περλ Χάρμπορ κι όχι εναντίον της ΕΣΣΔ.
4. 4.Είναι χαρακτηριστικό ότι η πρώτη μάχη εναντίον των Γερμανών που κερδήθηκε (Μόσχα, Δεκέμβρης 1941), κερδήθηκε με αιχμή τα εμπειροπόλεμα στρατεύματα που κατάφεραν οι σοβιετικοί να φέρουν από την άπω ανατολή και τη Σιβηρία. Τα ίδια στρατεύματα που είχαν πάρει μέρος και νικήσει στη μάχη του Χαλκίν Γκολ.

Η μάχη του Χαλκίν Γκολ, που ήταν η πρώτη νίκη του πολέμου, μονίμως αποσιωπάται ή υποτιμάται στην ιστοριογραφία. Όπως και η τελευταία μάχη του πολέμου, που ήταν πάλι ανάμεσα σε Σοβιετικούς και Γιαπωνέζους, πάλι στη Μαντζουρία και τη Σαχαλίνη, τον Αύγουστο του 1945, που οι Σοβιετικοί επιτέθηκαν εναντίον της Ιαπωνίας, τελειώνοντας και κλείνοντας τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και στην Ανατολή.