Η δολοφονία του Σαντάτ μπροστά στις κάμερες

Σαν σήμερα, στις 6 Οκτωβρίου του 1981, εκτελέστηκε σε ζωντανή, τηλεοπτική μετάδοση, τη μέρα μιας μεγάλης παρέλασης των αιγυπτιακών ενόπλων δυνάμεων, ο ηγέτης της χώρας, Ανουάρ ελ Σαντάτ. Ο Σαντάτ πέρασε στην ιστορία ως όργανο των Αμερικανών, που εγκατέλειψε την “πιο ανεξάρτητη” γραμμή του Νάσερ κι έσπασε την κοινή αραβική στάση απομόνωσης του κράτους του Ισραήλ, για την οποία βραβεύτηκε με το Νόμπελ Ειρήνης -μαζί με τον Ισραηλινό ομόλογό του. Η δολοφονία του κι η κηδεία του όμως (που έγινε κάτω από δρακόντεια μέτρα προστασίας, μακριά από αυθεντικές λαϊκές εκδηλώσεις, έδειξαν πόσο “αγαπητός” ήταν στην πραγματικότητα. Όταν οι… εταίροι του αποφάσισαν πως δεν τους χρειαζόταν πλέον, τον ξεφορτώθηκαν με ένα μαφιόζικο πλην άκρως θεαματικό τρόπο -που ήταν τελικά κι ο λόγος για τον οποίο πέρασε στην ιστορία. Το ίδιο ακριβώς έκαναν μερικές δεκαετίες αργότερα και με τον Μουμπάρακ, τον άνθρωπο που διαδέχτηκε το Σαντάτ στην ηγεσία, λίγες μέρες μετά τη δολοφονία του.

Στη συνέχεια αντιγράφουμε από το Ιστορικό Λεύκωμα της Καθημερινής για τη χρονιά 1981 και δημοσιεύουμε ένα σύντομο χρονικό των γεγονότων και του ιστορικού πλαισίου αυτής της δολοφονίας.

Ο ισχυρισμός του Προέδρου και πρωθυπουργού της Αιγύπτου, Ανουάρ Σαντάτ ότι η “Αίγυπτος είναι μια όαση ηρεμίας σε μια ταραγμένη περιοχή” διαψεύδεται οικτρά την ημέρα της λαμπρής παρέλασης των ένοπλων δυνάμεων στο Κάιρο στις 6 Οκτωβρίου, κατά την 8η επέτειο της στρατιωτικής αιγυπτιακής επίθεσης του 1973 κατά του Ισραήλ, που κατέληξε στην ανακατάληψη της δυτικής όχθης της Διώρυγας του Σουέζ.

Σε μια εξέδρα κοντά στο μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη στέκεται ο Πρόεδρος Ανουάρ Σαντάτ μαζί με άλλους επίσημους και παρακολουθεί αγέρωχος τους ελιγμούς των πολεμικών αεροσκαφών και τα παρελαύνοντα αιγυπτιακά στρατέυματα και οχήματα. Ξαφνικά, ένα στρατιωτικό φορτηγό που ρυμουλκεί ένα πυροβόλο σταματά μπροστά στην εξέδρα, δίνοντας την εντύπωση ότι σημειώθηκε κάποια μηχανική βλάβη. Από το φορτηγό ξεπετάγονται τέσσερις ένοπλοι με στολές παραλλαγής, οι οποίοι βάλλουν με καταιγιστικά πυρά αυτόματων όπλων και ρίχνουν χειρομβοβίδες κατά του Σαντάτ και της συνοδείας του. Ο Σαντάτ δέχεται πέντε σφαίρες στο πρόσωπο και στα πλευρά και σωριάζεται αιμόφυρτος, ενώ στην εξέδρα επικρατεί χάος. Ο υπολογισμός της επίθεσης που διεξάγεται με κινηματογραφική ταχύτητα και μεταδίδεται απευθείας από την αιγυπτιακή τηλεόραση, είναι οκτώ νεκρούς και 29 τραυματίες. Στην περιοχή σπεύδουν γιατροί και ασθενοφόρα αλλά μεταφέρεται με ελικόπτερο σε στρατιωτικό νοσοκομείο του Καΐρου, όπου θα ξεψυχήσει μιάμιση ώρα αργότερα.

Το 1970 ο Σαντάτ διαδέχεται στην προεδρία της Αιγύπτου τον Γκαμάλ Αμπντέλ Νάσερ, του οποίου ήταν στενός συνεργάτης στην οργάνωση των “Ελεύθερων Αξιωματικών” που ανέτρεψε το 1952 το βασιλιά Φαρούκ. Στα 11 χρόνια που κυβερνά την Αίγυπτο καταφέρνει να επιβάλει την πολιτική του, εξοντώνοντας αμείλικτα τους εσωτερικούς του αντιπάλους. Το 1977 γίνεται ο πρώτος αρχηγός αραβικού κράτους που επισκέπτεται επίσημα το Ισραήλ και το 1978 συνυπογράφει με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μεναχέμ Μπέγκιν την πρώτη συμφωνία ειρήνης μεταξύ Αιγύπτου και Ισραήλ στο Καμπ Ντέιβιντ. Γι’ αυτήν την πρωτοβουλία τους, οι δυο πολιτικοί τιμώνται το 1978 με το Νόμπελ Ειρήνης. Η πολιτική συμφιλίωσης του Σαντάτ προς το Ισραήλ καθιστά την Αίγυπτο πολύτιμο σύμμαχο των ΗΠΑ, ταυτόχρονα όμως απομονώνει τη χώρα από τον υπόλοιπο αραβικό κόσμο.

Τα τελευταία χρόνια ο Σαντάτ βάλλεται όχι μόνο από τις αριστερές ομάδες και τις “αδελφές” αραβικές χώρες αλλά και από ένα ραγδαία αναπτυσσόμενο φονταμενταλιστικό κίνημα, που εμπνέεται από την ισλαμική επανάσταση του Ιράν. Οι φανατικοί ισλαμιστές τον επικρίνουν όχι μόνο για τη φιλοϊσραηλινή και φιλοδυτική εξωτερική πολιτική του αλλά και τον “εκδυτικισμό” της αιγυπτιακής οικονομικής και κοινωνικής ζωής. Οι εσωτερικές ταραχές εντείνονται και ο Σαντάτ προχωρεί σε ευρείας κλίμακας εκκαθαρίσεις. Έναν ακριβώς μήνα πριν από τη δολοφονία του, ανακοινώνεται ότι έχουν συλληφθεί 1.536 άτομα. “Καμιά φορά πρέπει να καταφεύγουμε σε χειρουργικές επεμβάσεις, να καταπίνουμε το πικρό χάπι” λέει με αλαζονεία ο Σαντάτ.

Δράστες της δολοφονικής επίθεσης κατά του Σαντάτ είναι ένας μόνιμος υπολοχαγός του αιγυπτιακού στρατού, δύο απόστρατοι αξιωματικοί κι ένας βιβλιοπώλης. Σύμφωνα με τις αιγυπτιακές αρχές, στη συνωμοσία για τη δολοφονία του Αιγύπτιου ηγέτη συμμετείχαν άλλα 20 άτομα, μέλη της εξτρεμιστικής ομάδας “Τζιχάντ”, που συνδέεται χαλαρά με το ευρύτερο φονταμενταλιστικό κίνημα Τακφίρ βαλ-Εγίρα. Όλοι όσοι συμμετείχαν στη συνωμοσία περνούν από δίκη το Νοέμβριο και καταδικάζονται σε θάνατο.

Ο θάνατος του Σαντάτ δε δημιουργεί κενό εξουσίας. Πρόεδρος και πρωθυπουργός της Αιγύπτου κηρύσσεται ο 53χρονος αντιπρόεδρος Χόσνι Μουμπάρακ, ο οποίος πλέκει το εγκώμιο του προκατόχου του και υπόσχεται ότι θα ακολουθήσει την πολιτική του. Η εκλογή του επικυρώνεται στις 13 Οκτωβρίου με δημοψήφισμα, στο οποίο ο Μουμπάρακ, που είναι άλλωστε και ο μοναδικός υποψήφιος, συγκεντρώνει άνω του 98% των ψήφων.

Στις 10 Οκτωβρίου ο Σαντάτ ενταφιάζεται στον τόπο όπου δολοφονήθηκε, κοντά στο μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη. Τα μέτρα ασφαλείας είναι δρακόντεια. Ενώ κατά την κηδεία του Νάσερ, το 1970, η νεκρική πομπή διέσχισε όλο το Κάιρο και εκατοντάδες χιλιάδες Αιγύπτιοι αποχαιρέτιζαν με βαθιά οδύνη τον προσφιλή τους ηγέτη, τώρα αναρίθμητοι καταδρομείς, στρατιώτες και πάνοπλοι αστυνομικοί, όλοι με το δάχτυλο στη σκανδάλη, δημιουργούν ένα φράγμα γύρω από το φέρετρο, καθώς πολλοί μισούν το Σαντάτ ακόμα και νεκρό. Η νεκρώσιμη ακολουθία ψάλλεται στο τέμενος του στρατιωτικού νοσοκομείου όπου ξεψύχησε ο Αιγύπτιος ηγέτης.

Στην κηδεία παρευρίσκονται τρεις τέως Αμερικανοί Πρόεδροι (ο Κάρτερ, ο Νίξον και ο Φορντ, ενώ ο Ρίγκαν δεν παρευρίσκεται για λόγους ασφαλείας), ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μεναχέμ Μπέγκιν, ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Καραμανλής, αρκετοί εστεμμένοι και πολλοί αρχηγοί και εκπρόσωποι κρατών. Χτυπητή είναι η απουσία των Αράβων ηγετών, πλην του Προέδρου Νιμέτρα του Σουδάν, ενώ ιδιαίτερα συμβολικό χαρακτήρα αποκτά η παρουσία του αυτοανακηρυγμένου σάχη της Περσίας, Ρεζά Παχλεβί υιού, του οποίου ο λαομίσητος πατέρας είχε καταφύγει στην Αίγυπτο, όπου και πέθανε το 1980.

Στον τάφο του Σαντάτ μια αραβική επιγραφή συνοψίζει την επίσημη εκδοχή για το βίο και την πολιτεία του ανδρός: “ο πιστός Πρόεδρος Ανουάρ ελ Σαντάτ, ήρωας του πολέμου και της ειρήνης. Έζησε για την ειρήνη και πέθανε για τις αρχές του στις 8 του Ζου ελ Χάτζιν, στο έτος 1401 της Εγίρας, εορτή της νίκης, 6 Οκτωβρίου 1981”.