Σοβιετική Ένωση, ο… τελευταίος χορός

Μπορεί η επέτειος να παραπέμπει στο Ευρωμπάσκετ του ’87 και το κατόρθωμα της Εθνικής ομάδας, ήταν όμως η αξία του ηττημένου που δίνει δόξα στο νικητή. Και ο ηττημένος ήταν μια μεγάλη σοβιετική ομάδα, έστω χωρίς τον Σαμπόνις που ήταν ο φυσικός της ηγέτης και ένα θαύμα της φύσης, που κυριαρχούσε στο διεθνές προσκήνιο εκείνη την εποχή. Το αφιέρωμα του Γιάννη Φιλέρη στο Contra.gr για εκείνη την ομάδα μας ταξιδεύει σε εκείνη την εποχή και τη διαδρομή εκείνης της ομάδας, πριν η Σοβιετική Ένωση διαλυθεί στα εξ ων συνετέθη. Και ανοίγει τη συζήτηση για το ποια ήταν τελικά η καλύτερη ευρωπαϊκή ομάδα όλων των εποχών…

Η Γιουγκοσλαβία ήταν, λέει, η καλύτερη ευρωπαϊκή εθνική ομάδα μπάσκετ όλων των εποχών. Ο Γιάννης Φιλέρης δεν συμφωνεί πλήρως και θυμίζει τα επιτεύγματα της Σοβιετικής Ένωσης, όταν ο Άρβιντας Σαμπόνις σάρωνε τους πάντες στον διάβα του. Από το Ευρωμπάσκετ της Γερμανίας μέχρι τη Σεούλ.

Λένε ότι η Γιουγκοσλαβία των 90s ήταν η κορυφαία ευρωπαϊκή εθνική ομάδα όλων των εποχών, τουλάχιστον μέχρι να εμφανιστεί η τρομερή Ισπανία των τελευταίων ετών. Οι πρωταθλητές Ευρώπης το ’89 και κόσμου το ’90, με τον Ντράζεν Πέτροβιτς επικεφαλής, τους Τόνι Κούκοτς, Βλάντε Ντίβατς, Ντίνο Ράτζα, Στόγιαν Βράνκοβιτς, Ζάρκο Πάσπαλι και λοιπούς ήρωες της μυθικής ομάδας που κοούτσαρε ο Ντούσαν Ίβκοβιτς, είχαν μπροστά τους μια ‘χρυσή’ δεκαετία, η οποία ανακόπηκε από τη διάλυση της χώρας. Στην τελευταία παράστασή τους το 1991, κέρδισαν πάλι το χρυσό στο Ευρωμπάσκετ της Ρώμης, όμως δεν ήταν απόλυτα πλήρεις, καθώς η νεοσύστατη κυβέρνηση της ανεξάρτητης Σλοβενίας (αποσχίστηκε την παραμονή της έναρξης του τουρνουά) απαγόρευσε στον Γιούρι Ζντοβτς να φορέσει τη φανέλα της Γιουγκοσλαβίας.

Δεν υπάρχει λόγος να μην συμφωνήσει κανείς. Ή μήπως όχι; Ένα τηλεφώνημα από τον παλιό καλό φίλο και συνάδελφο, Διονύση Ελευθεράτο, με έβαλε σε σκέψεις. Ο Διονύσης, όπως όλοι μας νομίζω, στις ημέρες της καραντίνας καθάρισε τα ντουλάπια του, τα αρχεία του, βρήκε παλιά βιβλία, σκονισμένα τετράδια και ιστορικές βιντεοκασέτες. Επειδή το μικρόβιο του μπάσκετ τον είχε χτυπήσει κατακέφαλα από μικρό (οπαδός του Σπόρτιγκ, καταλαβαίνετε), μου εξομολογήθηκε ότι ανακάλυψε πως έχει στην κατοχή του μια σειρά από αγώνες της Σοβιετικής Ένωσης, από το Ευρωμπάσκετ ’85.

Δύο χρόνια πριν από το ελληνικό θαύμα του ’87, εμφανίστηκε μια τρομερή εθνική ομάδα που έφτασε στο πικ της στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Σεούλ το 1988, παίρνοντας το χρυσό μετάλλιο, με κομβικό σημείο τον τραυματισμό του Άρβιντας Σαμπόνις. Δεν ξέρω αν πράγματι οι Σοβιετικοί ήταν καλύτεροι από τους ‘Γιούγκους’. Αξίζει, ωστόσο, να θυμηθούμε εκείνη την 5ετία…

Το ‘θαύμα της φύσης’

Οι Σοβιετικοί είχαν πάντα μια ομάδα που σε κάθε διοργάνωση είχε αποκλειστικό στόχο το χρυσό μετάλλιο. Δεν υπήρχε άλλος δρόμος γι’ αυτούς. Η εμφάνιση (το 1981) ενός πλέι-μέικερ μπροστά από την εποχή του (Βάλντις Βάλτερς), που μαζί με τον ιδιοφυή Ανατόλι Μίσκιν (ένα αέρινο τεσσάρι, 207 εκατοστών), τους δίδυμους πύργους Βλαντιμίρ Τκατσένκο και Αλεξάντερ Μπελοστένι, κατακτούσαν το χρυσό μετάλλιο, κερδίζοντας στον τελικό τη Γιουγκοσλαβία των Ντράγκαν Κιτσάνοβιτς, Κρέσιμιρ Τσόστις, Μίρζα Ντελίμπασιτς και Ντράζεν Νταλιπάγκιτς.

Η γκάφα των Ολυμπιακών Αγώνων της Μόσχας είχε ξεχαστεί (οι Σοβιετικοί, παρά την απουσία των Αμερικανών λόγω του μποϊκοτάζ, έχασαν από τους ‘πλάβι’ και τελικά τερμάτισαν στην 3η θέση, χάνοντας μια μοναδική ευκαιρία να πάρουν το χρυσό) και σιγά σιγά ξεκινούσε μια νέα εποχή για το μπάσκετ της Σοβιετικής Ένωσης. Την ίδια χρονιά (επί ελληνικού εδάφους, σε Κατερίνη και Θεσσαλονίκη), κατακτούσε το χρυσό μετάλλιο στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα παίδων, με τον 17χρονο Σαμπόνις να φοράει το νο 10 και να μαγεύει όσους τον παρακολουθούν ‘ζωντανά’. Θα τελειώσει το τουρνουά με μέσο όρο 17π. Στην ίδια διοργάνωση μαθαίνουμε και τον Πέτροβιτς, που κάνει όργια με τη Γιουγκοσλαβία και πετυχαίνει 32.4π σε κάθε ματς της ομάδας του, που κατακτά την 5η θέση (για την ιστορία, η Ελλάδα ήταν 7η με κορυφαίο παίκτη τον Μιχάλη Ρωμανίδη).

Το 1982, πριν ακόμη κλείσει τα 18 (έχει γενέθλια στις 19 Δεκεμβρίου), ο Σαμπόνις καλείται στην εθνική ανδρών της Σοβιετικής Ένωσης για πρώτη φορά. Ο Κώστας Ρήγας που είχε διαιτητεύσει στους αγώνες, μιλώντας στο ΦΩΣ και στον Βασίλη Σκουντή, χαρακτηρίζει τον Λιθουανό “θαύμα της φύσης”. Μάλλον είναι και ο ‘νονός’ του χαρακτηρισμού, που συνόδευε τον Σαμπόνις μέχρι το τέλος της καριέρας του (στα ελληνικά έντυπα και άλλα μέσα ενημέρωσης).

Γύρω από τον Σαμπόνις θα χτιστεί μια σπουδαία ομάδα. Δεν είναι ακριβώς το πρότυπο του κλασικού θηριώδη Σοβιετικού σέντερ. Παίζει ένα δικό του μπάσκετ, με πάσες πίσω από την πλάτη, σουτ από μακριά (ακόμη δεν έχει μπει το τρίποντο), ντρίμπλες και άλλα, που εκείνη την εποχή έμοιαζαν με κινήσεις εξωγήινου. Οι συμπατριώτες του Λιθουανοί (Βαλντεμάρας Χόμιτσους και Σεργκέι Γιοβάισα) τον υποδέχονται στην εθνική, ενώ μαζί του καθιερώνεται και ο συνομήλικός του Ουζμπέκος Βαλερί Τιχονένκο.

Στο Ευρωμπάσκετ ’83, η ΕΣΣΔ χάνει στον ημιτελικό από την Ισπανία (94-95) με τρομερά παράπονα από τη διαιτησία του Βέλγου διαιτητή Σιμόν Μόταρ. Ο Σαμπόνις είναι 1ος σκόρερ της σοβιετικής ομάδας με 17.3π. Όλοι προβλέπουν ότι τα επόμενα χρόνια θα τα σαρώσει όλα, όχι άδικα!

Η ευκαιρία που χάθηκε το 1984

Το 1984 ήταν η χρονιά των Ολυμπιακών Αγώνων στο Λος Άντζελες. Η Σοβιετική Ένωση σάρωσε στο προολυμπιακό τουρνουά στο Παρίσι. Έχοντας βρει, πλέον, στο πρόσωπο του Σαμπόνις έναν παίκτη που δεν μπορούσε κανείς να σταματήσει, έμοιαζε σχεδόν ανίκητη. Ωρίμαζαν κι οι άλλοι παίκτες. Ο Βάλτερς με τον Γιοβάισα και τον Χόμιτσους. Αλλά και ο Ρίμας Κουρτινάιτις, που εμφανίζεται για πρώτη φορά σε διεθνές τουρνουά, είναι ένας χαρισματικός σκόρερ. Από κοντά κι ο γίγαντας Τκατσένκο, απροσπέλαστος όταν έπαιρνε την μπάλα μέσα στη ρακέτα, ο αιώνιος Σεργκέι Ταρακάνοφ (ο μοναδικός που μιλούσε αγγλικά, αφού ο Μίσκιν δεν έπαιζε πια στην εθνική).

Ο Αλεξάντερ Γκομέλσκι αναπτύσσει μια ιδιαίτερη σχέση με τον Σαμπόνις και την οικογένειά του. Ο αστικός μύθος θέλει τον ‘συνταγματάρχη’ να συμβουλεύει τους γονείς του να μην του… φουσκώνουν τα μυαλά με το ΝΒΑ, που ήδη είχε στρέψει την προσοχή του σε αυτόν τον υπερφυσικό μπασκετμπολίστα.

Την ίδια ώρα, η αμερικανική ομάδα έχει σκληρά τράιαλς για να επιλέξει ο Μπόμπι Νάιτ τη δωδεκάδα που θα έπαιζε στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Ανάμεσα σε αυτούς που επιλέγονται και ο Μάικλ Τζόρνταν. Ο Νάιτ… αλλάζει τον αδόξαστο στους νεαρούς παίκτες του, με στόχο το χρυσό μετάλλιο.

Οι Σοβιετικοί ακόμη δεν έχουν οριστικοποιήσει την απόφασή τους για μποϊκοτάζ (ως απάντηση στο αντίστοιχο των Αμερικανών το 1980 στη Μόσχα) και πηγαίνουν στο Παρίσι για το προολυμπιακό, όπου θα κάνουν 9 νίκες με… 9 κατοστάρες. Στον δρόμο τους βρίσκουν και την Ελλάδα, την οποία συντρίβουν 120-80. Θα νικήσουν επίσης τη Γαλλία με 124-99 και την Ισπανία με 119-92. Δεν υπάρχει ομάδα να τους κοιτάξει στα μάτια, όλοι περιμένουν τη μεγάλη κόντρα του Λος Άντζελες, που δεν θα έρθει ποτέ. Η Σοβιετική Ένωση κι οι υπόλοιπες ανατολικοευρωπαϊκές χώρες αρνούνται να ταξιδέψουν στις ΗΠΑ. Ο Γκομέλσκι θα κάνει μια ιστορική δήλωση: “Ο Μπόμπι Νάιτ κι οι Αμερικανοί μπορούν να κοιμηθούν ήσυχα. Θα πάρουν το χρυσό μετάλλιο”.

Έναν χρόνο αργότερα, σε τουρνουά στην Ιαπωνία, ο Νάιτ συναντά τον Γκομέλσκι και του χαρίζει ένα ζευγάρι Air Jordan. “Αυτός θα σας νικούσε μόνος του”, αστειεύεται ο Αμερικανός κόουτς. Το εμπάργκο στην ΕΣΣΔ, ωστόσο, στέρησε από τον κόσμο να δει μια μοναδική κόντρα ανάμεσα στον Τζόρνταν και τον Σαμπόνις.

Ο Σαμπόνις τα σπάει (και σπάει ο τένοντάς του)

Για κάποιους αδιευκρίνιστους λόγους, στη θέση του Γκομέλσκι το 1985 αναλαμβάνει ο Βλαντιμίρ Ομπούχοφ, προπονητής της ομάδας των νέων. Ταυτόχρονα, η Ζαλγκίρις του Σαμπόνις πρωταγωνιστεί και στα Κύπελλα Ευρώπης. Το 1985, αφού αντιμετωπίζει στη φάση των ομίλων δυο φορές τον ΠΑΟΚ και τον κερδίζει, φτάνει μέχρι τον τελικό του Κυπέλλου Κυπελλούχων, όπου χωρίς τον Γιοβάισα, ηττάται 73-77 από την Μπαρτσελόνα. Έναν χρόνο αργότερα, θα εμφανιστεί στον τελικό του Κυπέλλου Πρωταθλητριών στη Βουδαπέστη, όπου απέναντι στην πρωταθλήτρια Ευρώπης Τσιμπόνα Ζάγκρεμπ του Ζέλικο Παβλίσεβιτς και του Πέτροβιτς θα χάσει με 82-94. Κομβικό σημείο του ματς, η αποβολή (από τον Ρήγα) του Σαμπόνις στο 31′ (ενώ ήδη είχε σημειώσει 27 πόντους), όταν αντέδρασε βίαια σε μια προβοκατόρικη αγκωνιά του Μίχοβιλ Νάκιτς.

Σε αυτήν τη διετία, ο Σαμπόνις κάνει όργια. Στο Ευρωμπάσκετ ’85 της Γερμανίας είναι ο 1ος σκόρερ της Σοβιετικής Ένωσης με 20.1π. Δεν έχει αντίπαλο, παίζει υπέροχο μπάσκετ με πάσες… μπόουλινγκ, κάνει απίστευτες προσποιήσεις και όταν παίρνει την μπάλα μέσα στη ρακέτα μοιάζει (και είναι) ασταμάτητος. Η Σοβιετική Ένωση, μπορεί να χάνει στην 1η φάση από την Ισπανία (92-99), ωστόσο στα υπόλοιπα ματς παίζει καταπληκτικά και κάνει 7 νίκες με ισάριθμες κατοστάρες. Θα επικρατήσει της Γιουγκοσλαβίας με 105-97 (ο Σαμπόνις σε οργιαστικό βράδυ θα πετύχει 34 πόντους) και θα προκριθεί στον τελικό, αποκλείοντας στον ημιτελικό την Ιταλία με 112-96. Στο ημίχρονο είχε προηγηθεί… 73-40 (ο Σαμπόνις τελείωσε το ματς με 36 πόντους). Στον τελικό θα βρεθεί απέναντι στην Τσεχοσλοβακία των Στάνο Κρόπιλακ, Γιάροσλαβ Σκάλα, Βλάστιμιλ Χάβλικ και θα θριαμβεύσει με 120-89.

Το καλοκαίρι του 1985, οι Ατλάντα Χοκς τον επιλέγουν στο νο 77 του ντραφτ, όμως επειδή ακόμη δεν είναι 21 ετών, η επιλογή δεν αναγνωρίζεται. Οι Σοβιετικοί δεν ενδίδουν ούτε στην πρόταση του LSU να του δώσει υποτροφία. Λέγεται ότι για να μην… πιέσει να φύγει, ο Σαμπόνις έπαιρνε ως αντάλλαγμα την παραμονή του στη Ζαλγκίρις και όχι το υποχρεωτικό για όλους πέρασμά του από την ΤΣΣΚΑ Μόσχας. Δείτε το βίντεο του αγώνα με την Ιταλία, αξίζει τον κόπο:

Το χρυσό μετάλλιο στο Ευρωμπάσκετ τη στέλνει στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα του ’86, με σχεδόν την ίδια σύνθεση. Έχει προστεθεί ήδη ο Σάσα Βολκόφ, ενώ στα γήπεδα της Ισπανίας θα εμφανιστεί και ο Τίιτ Σοκ. Κι οι δυο ήρθαν λίγα χρόνια αργότερα στην Ελλάδα. Σε αυτό το τουρνουά υπάρχει το ματς με την ιστορική ανατροπή από το -9 (με λιγότερο από ένα λεπτό να απομένει). Το είχαμε βάλει -όχι άδικα- στην κορυφή των 10 συγκλονιστικότερων αγώνων μεταξύ εθνικών ομάδων. Η Σοβιετική Ένωση είναι πίσω 76-85 από τη Γιουγκοσλαβία, αλλά με 3 τρίποντα (Τιχονένκο, Σαμπόνις με ταμπλό και Βάλτερς) θα ισοφαρίσει 85-85 και θα πάρει τη νίκη στην παράταση με 91-90.

Ο τελικός με τους Αμερικανούς του Ντέιβιντ Ρόμπινσον, του Τάιρον Μπογκς (αλλά και των Σον Έλιοτ, Τσαρλς Σμιθ, Ρόνι Σεϊκέλι, Κένι Σμιθ) είναι συγκλονιστικός. Ένα κάρφωμα του Σαμπόνις που κατεδαφίζει και τον ‘ναύαρχο’ Ρόμπινσον μένει βαθιά χαραγμένο στη μνήμη όσων είδαν το ματς, που τελειώνει 87-85 υπέρ των Αμερικανών. Οι Σοβιετικοί χάνουν το χρυσό μετάλλιο, όμως έχουν κερδίσει την συμπάθεια των Ισπανών (ειδικά στον ημιτελικό με τη Γιουγκοσλαβία του μακαρίτη Πέτροβιτς, που έπαιζε τότε στη Ρεάλ, αλλά είχε κατηγορηθεί μαζί με τον αδερφό του, Άτσα, για σεξουαλική επίθεση σε καμαριέρα του ξενοδοχείου, όπου διέμεναν οι ‘πλάβι’) και ο Σαμπόνις δεν θα το ξεχάσει. Η Ισπανία είναι η πρώτη χώρα που θα επισκεφθεί, μόλις ανοίξουν τα σύνορα (το 1989).

Το βίντεο που ακολουθεί είναι από τον τελικό του 1986:

Ήδη, όμως, πονούσε στον αχίλλειο τένοντα, έχοντας τραυματιστεί σε μια προπόνηση, την άνοιξη του ’86. Δεν θα αποφύγει το νυστέρι και θα τεθεί νοκ-άουτ για 18 μήνες! Μόλις αποθεραπεύτηκε από το ένα πόδι, έκανε επέμβαση στο άλλο. Έπαιζε ασταμάτητα για 5 χρόνια, σε όλες τις εθνικές ομάδες, στη Ζαλγκίρις. Ο γίγαντας λύγισε. Πολλοί πίστεψαν ότι δεν θα ξανάπαιζε μπάσκετ. Οι Πόρτλαντ Τρέιλ Μπλέιζερς, που τον είχαν επιλέξει στο ντραφτ του 1986 στο νο24, αμφέβαλλαν αν τελικά “ο κορυφαίος Ευρωπαίος μπασκετμπολίστας θα πήγαινε στο ΝΒΑ“.

Η Σοβιετική Ένωση ηττήθηκε από την Ελλάδα στον θρίαμβο του ’87 και ακολουθούσαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 1988 στη Σεούλ. Ο Γκομέλσκι είχε επιστρέψει, ενώ στην ομάδα έμπαινε ακόμη ένας Λιθουανός. Εξίσου χαρισματικός με τον Σαμπόνις. Τον έλεγαν Σαρούνας Μαρτσουλιόνις.

Το αριστούργημα του Γκομέλσκι

Ο Γκομέλσκι ζούσε με ένα απωθημένο. Το 1972, αντί να πάει αυτός στο Μόναχο, είχε επιλεγεί ο Βλαντιμιρ Κοντράσιν. Αντί να κερδίσει αυτός το χρυσό μετάλλιο (στον αμφιλεγόμενο τελικό με τις ΗΠΑ), το είχε πάρει ο κατά γενική ομολογία πρωτοπόρος, αλλά και άσπονδος φίλος του. Το 1980, η απουσία των Αμερικανών ήταν η δεύτερη ευκαιρία του, όμως μέσα στη Μόσχα η ΕΣΣΔ πάτησε μπανανόφλουδα.

Το 1988, αφού η Σοβιετική Ένωση πήρε την πρόκριση (από το προολυμπιακό του Ρότερνταμ με 9-0), πήγε στη Σεούλ, με τον προπονητή της να ονειρεύεται μια μεγάλη νίκη. Ο Σαμπόνις είχε αναρρώσει, ακολουθώντας αποθεραπεία τους τελευταίους μήνες πριν από τους Αγώνες, έχοντας δεχθεί την πρόσκληση των Μπλέιζερς. Οι Αμερικανοί… φρύαξαν (κατηγόρησαν τους Μπλέιζερς για εσχάτη προδοσία), ενώ ο Γκομέλσκι κατάφερε την συντόμευση του σοβιετικού πρωταθλήματος, για να προετοιμάσει όσο το δυνατόν καλύτερα τους υπόλοιπους.

Ταυτόχρονα, αποφάσισε να περιμένει τον Σαμπόνις μέχρι την τελευταία στιγμή. Αγνόησε τους γιατρούς που δεν θεωρούσαν σίγουρη την επιστροφή του και συμπεριέλαβε κανονικά τον Λιθουανό στην αποστολή για τη Σεούλ. Το ερώτημα ήταν αν οι Σοβιετικοί θα μπορούσαν να νικήσουν τους Αμερικανούς, τους οποίους θα έβρισκαν μπροστά τους, για πρώτη φορά μετά το 1972 (το 1976 η Γιουγκοσλαβία απέκλεισε την ΕΣΣΔ στον ημιτελικό, ενώ μετά ακολούθησαν δυο διαδοχικά εμπάργκο). “Ναι, μπορούμε“, ήταν η στερεότυπη απάντηση του Γκομέλσκι, παρότι στην αμερικανική ομάδα δέσποζαν τα ονόματα του πιο έμπειρου, πλέον, Ντέιβιντ Άντερσον, του Ντάνι Μάνιγκ, του Νταν Μάερλι, του Μιτς Ρίτσμοντ και του Γουίλι Άντερσον (που είδαμε στην Ελλάδα με ΑΕΚ και Ολυμπιακό).

Ο Γκομέλσκι είχε εμμονή με τις ΗΠΑ. Η προπόνηση ήταν χωρισμένη στα δυο. Μία ώρα για τον αντίπαλο που θα έπαιζε την επόμενη μέρα και άλλη μία για το ματς με τους Αμερικανούς! Ακόμη και την ήττα στην πρεμιέρα από την Γιουγκοσλαβία (79-92) τη χρησιμοποίησε σαν επιχείρημα. “Δεν πειράζει. Θα κερδίσουμε τους Αμερικανούς“, είπε στους παίκτες του, έπειτα απ’ τον αγώνα. Ο Σαμπόνις, εν τω μεταξύ, μπορεί να μην ήταν αυτός που ξέραμε πριν από τις εγχειρήσεις, όμως είχε επιστρέψει και αγώνα με τον αγώνα γινόταν καλύτερος. Πιο καλός ήταν ο Μαρτσουλιόνις, που έκλεβε την παράσταση (1ος σκόρερ της ομάδας, με 18.1π).

Και στον μεγάλο ημιτελικό με τις ΗΠΑ, η Σοβιετική Ένωση ήταν έτοιμη να κάνει το θαύμα. Στο τέλος του αγώνα είναι μεγάλη νικήτρια με 82-76 (Μαρτσουλιόνις 19π, Σαμπόνις 13π και 13ρ, Κουρτινάιτις 28π) και τον Γκομέλσκι να πλέει σε πελάγη ευτυχίας. Ήξερε ότι η ομάδα του ήταν πλέον πολύ κοντά στο να κατακτήσει το πολυπόθητο (και για τον ίδιο) χρυσό μετάλλιο. Η Γιουγκοσλαβία του Ίβκοβιτς (με Πέτροβιτς, Ράτζα, Ντίβατς, Βράνκοβιτς, Κουκοτς και… Ζέλικο Ομπράντοβιτς) αυτήν τη φορά υπέκυψε (76-63), με τον Σαμπόνις να έχει 20 πόντους και 15 ριμπάουντ.

Είναι μια δικαίωση για τον Γκομέλσκι, τον οποίοι οι Σοβιετικοί πετούν στον αέρα πανηγυρίζοντας το χρυσό και τη διαβεβαίωση ότι μπορούν να παίξουν στο εξωτερικό. Ο Μαρτσουλιόνις θα ‘ναι ο πρώτος που θα διασχίσει τον Ατλαντικό και θα φορέσει τη φανέλα των Γκόλντεν Στέιτ Γουόριορς. Η ήττα είναι ένα σοκ για τις ΗΠΑ του Τζον Τόμπσον. Διευκολύνει, ωστόσο, απεριόριστα τα σχέδια του Ντέιβιντ Στερν, που ήδη έχει στο μυαλό του τη συμμετοχή των επαγγελματιών στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Το 1992, τις ΗΠΑ θα αντιπροσωπεύσει η Deam Team κι οι Αμερικανοί θα επιστρέψουν στη θέση του κυρίαρχου. Η ήττα από τους Σοβιετικούς στη Σεούλ ήταν η κρίσιμη καμπή.

Η Σοβιετική Ένωση θα μείνει όπως την ξέραμε, έναν χρόνο ακόμη, αλλά το 1989 θα υποστεί ηλεκτροπληξία στον ημιτελικό του Ζάγκρεμπ από το κορυφαίο ματς του Νίκου Γκάλη και το τρίποντο του Φάνη Χριστοδούλου! Το ότι η Ελλάδα κατάφερε αυτήν την ομάδα να την κερδίσει δυο φορές (στον τελικό του 1987 και στον ημιτελικό του 1989) είναι ακόμη πιο εντυπωσιακό από τα επιτεύγματα του Σαμπόνις και της τρομερής παρέας του. Και δείχνει πόσο ψηλά ανέβηκε το ελληνικό μπάσκετ εκείνο τον μαγικό Ιούνιο του ’87.