Επιχείρηση ‘Πάπια’: Η δολοφονία του Τρότσκι – Β’ μέρος

Δείτε εδώ το Α’ Μέρος

Στις αρχές του 1940 φαίνεται ότι ο Τρότσκι ετοιμαζόταν για κάποια αποφασιστικά γεγονότα. Αυτό δείχνει η συγγραφή τόσο της πολιτικής όσο και της προσωπικής του διαθήκης. H διαθήκη του αφήνει την εντύπωση ότι ο Τρότσκι ήθελε να πείσει όσους θα έμεναν ζωντανοί ότι έμεινε απόλυτα πιστός στην υπόθεση της επανάστασης και παρέμεινε άνευ όρων ειλικρινής και αφοσιωμένος στην εργατική τάξη. “Δεν υπάρχει λεκές  στην επαναστατική μου τιμή”, έγραφε. “Ούτε άμεσα ούτε έμμεσα έχω εισέλθει σε παρασκηνιακές συμφωνίες ή ακόμα και διαπραγματεύσεις με τους εχθρούς της εργατικής τάξης… Επί σαράντα τρία χρόνια της συνειδητής ζωής μου παρέμεινα επαναστάτης, από αυτά, τα σαράντα δύο χρόνια πολέμησα κάτω από το λάβαρο του μαρξισμού… Θα πεθάνω ένας προλετάριος επαναστάτης, ένας μαρξιστής, ένας διαλεκτικός υλιστής και επομένως ένας ασυμβίβαστος άθεος. Η πίστη μου στο κομμουνιστικό μέλλον της ανθρωπότητας δεν είναι λιγότερο φλογερή, αλλά ισχυρότερη από τις ημέρες της νιότης μου” [i] .

Αξίζει λίγη προσοχή το τέλος του κειμένου ‘…ανεξάρτητα από τις συνθήκες του θανάτου μου, θα πεθάνω με μια ακλόνητη πίστη στο κομμουνιστικό μέλλον’. Ποιες μπορεί να είναι οι συνθήκες του θανάτου του που είχε υπόψη του ο Τρότσκι: ο θάνατος από την υπέρταση από την οποία υπέφερε ή την αυτοκτονία με σκοπό να τερματίσει  την πιθανή σωματική του ταλαιπωρία; Αυτές τις δύο πιθανότητες αναφέρει στη διαθήκη του. Αλλά γιατί αναφέρεται στην “ακλόνητη  πίστη στο κομμουνιστικό μέλλον”; Χρειάζεται ο Τρότσκι, ο αποκαλούμενος από τους υποστηρικτές του «μεγαλοφυΐα της προλεταριακής επανάστασης», να δικαιολογήσει τον εαυτό του και να αποδείξει ότι πέθανε ως επαναστάτης και κομμουνιστής σε περίπτωση θανάτου από υπέρταση; Προφανώς όχι. ‘Όπως όλοι γνωρίζουμε η υπέρταση, δεν συσχετίζεται με τις πολιτικές απόψεις ενός ατόμου. Επίσης ο Τρότσκι δεν ήταν σε καμία περίπτωση ένας γέρος ο οποίος μπορούσε μόνο να κάνει απολογισμό της ζωής του και να γράφει διαθήκες. Ήταν 60 ετών και εξακολουθούσε να αισθάνεται δυνατός, εργαζόταν σκληρά, και είχε σχέδια  για το κοντινό μέλλον, για την επικείμενη όπως ο ίδιος νόμιζε παγκόσμια επανάσταση. Η συγγραφή μιας πολιτικής διαθήκης, στην οποία η  πίστη στις ιδέες του κομμουνισμού επαναλαμβάνεται επίμονα, θα μπορούσε να έχει νόημα για τον Τρότσκι μόνο αν προετοιμαζόταν να ξεκινήσει μια εξαιρετικά επικίνδυνη αποστολή όπου οι συνθήκες μιας πιθανής αναχώρησής του από τη ζωή θα μπορούσε να ρίξει μια σκιά πάνω του, και να θέσει σε αμφισβήτηση την ιδιότητα του σαν μέλος του κόμματος της προλεταριακής επανάστασης.

Οι ημερομηνίες σύνταξης των διαθηκών από τον Τρότσκι από 27 Φεβρουαρίου έως 3 Μαρτίου 1940 μιλούν από μόνες τους. Ήταν ακριβώς εκείνες τις ημέρες που η Αγγλία και η Γαλλία βρέθηκαν πιο κοντά από ποτέ στο να κηρύξουν πόλεμο στη Σοβιετική Ένωση. Η αποστολή εκστρατευτικού σώματος των δυτικών δυνάμεων στη Φινλανδία είχε ουσιαστικά δρομολογηθεί. Μέρος αυτού του σώματος (γαλλικές και πολωνικές μονάδες) ήταν έτοιμο ανά πάσα στιγμή να επιβιβαστεί στα πλοία και να αποβιβαστεί στη Βόρεια Νορβηγία. Το Λονδίνο και το Παρίσι άσκησαν ισχυρή πίεση στις κυβερνήσεις της Νορβηγίας και της Σουηδίας για να επιτρέψουν τη διέλευση στρατευμάτων μέσω της επικράτειάς τους στη Φινλανδία. Οι προετοιμασίες για την αγγλο-γαλλική επίθεση κατά της σοβιετικής Υπερκαυκασίας ήταν σε πλήρη εξέλιξη. Παράλληλα, οι δυτικές δυνάμεις σχεδίαζαν εξεγέρσεις από εθνικιστικές και αυτονομιστικές δυνάμεις στην Ουκρανία, στον Καύκασο και στην Κεντρική Ασία. Οι οργανώσεις των εμιγκρέδων συμμετείχαν στην προετοιμασία αυτών των εξεγέρσεων. Στα τέλη του 1939, ορισμένες από αυτές τις οργανώσεις απηύθυναν έκκληση στον K.I Hambro, πρόεδρο του νορβηγικού κοινοβουλίου που προέδρευε στην 20ή σύνοδο της Συνέλευσης της Κοινωνίας των Εθνών, και συνδεόταν στενά με τα αγγλικά συμφέροντα, με την προκλητική απαίτηση για απόφαση που να καταδικάζει «την υποδούλωση των μικρών κρατών από τη Ρωσία» (εννοώντας κυρίως την Ουκρανία και τη Γεωργία). Σκοπός τους ήταν να δημιουργηθεί μια διεθνής νομική βάση όχι μόνο για την επίσημη στήριξη της Δύσης των αποσχιστικών δυνάμεων στην ΕΣΣΔ αλλά και για την ανοικτή στρατιωτική επέμβαση εναντίον της, προκειμένου να διασφαλιστούν τα δικαιώματα και να αποκατασταθεί η κυριαρχία των «υποδουλωμένων κρατών». [ii]

Οι Αγγλογάλλοι ήταν σίγουροι ότι με την εμφάνιση οικονομικών δυσχερειών (η διακοπή της τροφοδοσίας με πετρέλαιο μπορούσε να προκαλέσει την παράλυση της σοβιετικής βιομηχανίας και γεωργίας) αλλά και τις εθνικιστικές εξεγέρσεις θα κλόνιζαν το σοβιετικό καθεστώς και η εσωτερική αναταραχή θα γενικευόταν στην ΕΣΣΔ. Στις 22 Φεβρουαρίου 1940, ο αρχηγός του γαλλικού στρατού, στρατηγός Gamelin προέβλεπε: ‘Σε λίγους μήνες (μετά την έναρξη των σχεδίων των Δυτικών δυνάμεων), η ΕΣΣΔ θα μπορούσε να βρεθεί σε μια δύσκολη θέση και να αντιμετωπίζει την πλήρη κατάρρευση’.

Την ίδια άποψη είχε ο Τρότσκι και οι υποστηρικτές του. Πίστευαν ότι η ‘σοβιετική ελίτ’ δεν απολάμβανε την υποστήριξη του λαού, ο οποίος πολύ σύντομα θα ξεσηκωνόταν ενάντια στο ‘ζυγό της μισητής γραφειοκρατίας’, ότι στην ΕΣΣΔ υπήρχε επαναστατική κατάσταση και η  φλόγα ενός νέου εμφύλιου πολέμου ήταν έτοιμη να ανάψει. Οι τροτσκιστές στήριζαν τις ελπίδες τους όχι μόνο στην εξωτερική επέμβαση αλλά και στα εθνικιστικά αισθήματα του πληθυσμού των μεμονωμένων δημοκρατιών της ΕΣΣΔ.

Χρειάζεται εδώ μια μικρή παρένθεση. Στα τέλη του 1938 αρχές 1939 οι σοβιετογερμανικές σχέσεις περνούσαν μια ακόμη κρίση. Ο λόγος ήταν η εκστρατεία για τη δημιουργία της αποκαλούμενης ‘Μεγάλης Ουκρανίας’. Μία από τις επιπτώσεις της Συμφωνίας του Μονάχου και της διάλυσης της Τσεχοσλοβακίας ήταν η δημιουργία του κράτους –μαριονέτα της Ανεξάρτητης Δημοκρατίας της Ουκρανίας των Καρπαθίων. Η ναζιστική Γερμανία για περίπου 6 μήνες έπαιζε με την πιθανότητα να χρησιμοποιήσει το προτεκτοράτο αυτό σαν αιχμή επίθεσης ενάντια στην ΕΣΣΔ ξεκινώντας μια εκστρατεία για την προσάρτηση της Σοβιετικής Ουκρανίας [iii]. Το σχέδιο των ναζί έμοιαζε αρκετά με αυτό που χρησιμοποιήθηκε για τη διάλυση της Τσεχοσλοβακίας: καταρχήν άνοδος του εθνικισμού, εξεγέρσεις των Ουκρανών και εντέλει επέμβαση για την απελευθέρωσή τους. Χωρίς να χάσει την ευκαιρία ο Τρότσκι  συντάχθηκε αμέσως με τα ιμπεριαλιστικά σχέδια και τον Απρίλιο του 1939 κάλεσε στη δημιουργία μιας «ενιαίας, ελεύθερης και ανεξάρτητης Ουκρανίας» και προέβλεπε, σε περίπτωση πολέμου, «εθνικές εξεγέρσεις στο πλαίσιο της πολιτικής επανάστασης» [iv].

Ηγετικό ρόλο στα επερχόμενα γεγονότα στην ΕΣΣΔ, ο Τρότσκι και ο περίγυρός του περίμεναν ότι θα παίξει η «αριστερή» αντιπολίτευση. Ο Τρότσκι ήταν βαθύτατα πεπεισμένος ότι αποτελούσε μια ισχυρή δύναμη και έλπιζε ότι την κατάλληλη στιγμή, με το σήμα του, θα έβγαινε από την παρανομία και θα ηγούνταν του αγώνα εναντίον του Στάλιν. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η απειλή της αντισοβιετικής αντιπολίτευσης ήταν σοβαρή τόσο στη Ρωσία όσο και στις άλλες δημοκρατίες της ΕΣΣΔ. Ένα ερώτημα είναι πόσο οργανωμένη ήταν η αντιπολίτευση αυτή και πόσο την επηρέαζε  ο Τρότσκι. Αν και το Κρεμλίνο είχε κατορθώσει να εξουδετερώσει τους  φανερούς και αρκετούς από τους κρυφούς και δυνητικούς υποστηρικτές του Τρότσκι στη διάρκεια των διώξεων στη δεκαετία του 1930, το πρόβλημα της αντιπολίτευσης, τόσο “αριστερής” όσο και δεξιάς, δεν λύθηκε οριστικά όπως απέδειξε ο δοσιλογισμός κατά τη διάρκεια του Β ‘Παγκοσμίου Πολέμου. Η Σοβιετική ηγεσία βάσιμα φοβόταν (και αυτό είναι φανερό και στα πρακτικά των δικών του 1936-1938) ότι ο Τρότσκι, ως ηγέτης της ‘αριστερής παρέκκλισης’ σε κατάσταση πολεμικής εμπλοκής της ΕΣΣΔ, θα μπορούσε να αποτελέσει βασικό συντελεστή στο σχηματισμό ενός ευρύτερου ‘αριστερό-δεξιού’ μπλοκ.

Όσον αφορά την ύπαρξη οργανωμένης «αριστερής» αντιπολίτευσης στην ΕΣΣΔ το χειμώνα του 1939 ως την άνοιξη του 1940, μια τέτοια αντιπολίτευση, η οποία ήταν βαθιά συνωμοτική, προφανώς εξακολουθούσε να υπάρχει. Αν και δεν μπορούσε να επιχειρήσει από μόνη της την κατάληψη της εξουσίας, είχε αρκετές δυνάμεις για να οργανώσει τρομοκρατικές ενέργειες και σαμποτάζ, που θα μπορούσαν να αποσταθεροποιήσουν την εσωτερική πολιτική κατάσταση και να έχουν σοβαρές συνέπειες στην εξωτερική πολιτική.

Κάτι τέτοιο υποδεικνύει το μήνυμα του επικεφαλής της Γερμανικής Ασφάλειας που στάλθηκε στις 3 Απριλίου 1940 στο Γερμανικό Υπουργείο Εξωτερικών και από εκεί στη γερμανική πρεσβεία στη Μόσχα. Ανέφερε ότι σύμφωνα με αναφορές από ξένες πηγές πληροφοριών, ‘πρόσφατα πολλά λέγονται για τη ριζοσπαστική αριστερή αντιπολίτευση στην ΕΣΣΔ’. Υπάρχει κάθε λόγος να πιστεύουμε ότι ‘στη Σοβιετική Ένωση υπάρχει μια αριστερή ριζοσπαστική αντιπολιτευτική ομάδα, ο αριθμός της οποίας αυξάνεται διαρκώς’. Η αντιπολίτευση ‘σχεδιάζει μια απόπειρα δολοφονίας ενάντια σε Γερμανούς στη Μόσχα για να επιτύχει μια αλλαγή στην εξωτερική πολιτική της Σοβιετικής Ένωσης’. Το μήνυμα τόνιζε ότι υπάρχει πραγματικός κίνδυνος η αντιπολίτευση να προσπαθήσει να επαναλάβει την ιστορία του Ιουλίου του 1918, όταν ο Γερμανός απεσταλμένος V. von Mirbach δολοφονήθηκε στη Μόσχα. Η γερμανική υπηρεσία ασφαλείας δεν απέκλεισε επίσης το ενδεχόμενο τρομοκρατικής επίθεσης της αντιπολίτευσης με τη συμμετοχή ‘ξένων κύκλων’ εννοώντας ‘αριστεριστές από χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, κυρίως από την Τσεχική Δημοκρατία. Οι Τσέχοι αριστεριστές εξέφρασαν επανειλημμένα την ακραία δυσαρέσκειά τους για τις πολιτικές του Στάλιν και όπως σημείωνε η γερμανική υπηρεσία ασφαλείας πρόσφατα συναθροίζονταν συχνά στο σοβιετικό προξενείο στην Πράγα, προφανώς ζητώντας άδεια εισόδου στην ΕΣΣΔ [v].

Οι γερμανικές αρχές είχαν αρκετούς  λόγους να περιμένουν προβλήματα από την ‘αριστερή’ αντιπολίτευση στην ΕΣΣΔ,  Την θεωρούσαν αντιγερμανική και συσχέτιζαν αυτήν της τη θέση με το πρόσωπο του Τρότσκι. Ο δολοφόνος του von Mirbach, Μπλούμκιν, που το 1918 ανήκε στο Αριστερό Σοσιαλιστικό Επαναστατικό Κόμμα, κατέληξε μετά την αμνήστευσή του στην γραμματεία του Τρότσκι σαν ένας από τους πιο στενούς βοηθούς του [vi]. Ο ίδιος ο Τρότσκι ήταν αντίθετος στην υπογραφή της ειρήνης του Μπρεστ-Λιτόφσκ και κωλυσιεργούσε την υπογραφή της με μοναδικό στόχο να προκαλέσει μια σύγκρουση με τη Γερμανία και να ακυρώσει την ειρήνη. Να σημειώσουμε ότι τον Μάρτιο του 1932, στη Μόσχα έγινε απόπειρα δολοφονίας του τότε  Γερμανού πρέσβη Von Dirksen. Από καθαρή τύχη, ο πρέσβης γλίτωσε αλλά ο σύμβουλος της πρεσβείας  Von Twardowski τραυματίστηκε σοβαρά. Ο επίδοξος δολοφόνος J. Stern ομολόγησε ότι άνηκε στην αριστερή αντιπολίτευση και στόχο είχε να προκαλέσει ρήξη μεταξύ Βερολίνου και Μόσχας [vii].

Τον Μάρτιο του 1940, οι ελπίδες των τροτσκιστών για την περαιτέρω εμπλοκή της ΕΣΣΔ στον πόλεμο έμελλε να διαψευστούν. Οι κυβερνήσεις της Νορβηγίας και της Σουηδίας αρνήθηκαν να αφήσουν το δυτικό εκστρατευτικό σώμα να περάσει από το έδαφός τους και η φινλανδική κυβέρνηση, μετά από πολλούς δισταγμούς, απέρριψε τη βοήθεια του Λονδίνου και του Παρισιού. Η ηγεσία των χωρών της Βόρειας Ευρώπης γνώριζε καλά την καταστροφή που θα συνεπαγόταν για ολόκληρη την περιοχή η συμμετοχή τους στον «μεγάλο πόλεμο». Από την πλευρά της, η κυβέρνηση της ΕΣΣΔ, προσπαθώντας να αποφύγει μια στρατιωτική σύγκρουση με τις Δυτικές δυνάμεις, άρχισε διαπραγματεύσεις με τη Φινλανδία και στις 12 Μαρτίου 1940 υπέγραψε ειρηνευτική συμφωνία μαζί της.

Ωστόσο, παρ’ όλη την αποτυχία τους  για δημιουργία πολεμικού μετώπου στη Βόρεια Ευρώπη, οι κυρίαρχοι κύκλοι του Λονδίνου και του Παρισιού δεν εγκατέλειψαν τα σχέδιά τους ενάντια στην ΕΣΣΔ. Οι στρατιωτικές προετοιμασίες στον Νότο της ΕΣΣΔ συνεχίστηκαν και το κύμα αντισοβιετισμού δεν μετριάστηκε. Στο δεύτερο μισό του Μαρτίου 1940, η Γαλλία ακύρωσε την εμπορική συμφωνία με την ΕΣΣΔ και κήρυξε τον σοβιετικό απεσταλμένο persona non grata. Οι πρέσβεις Γαλλίας και Αγγλίας είχαν εγκαταλείψει την ΕΣΣΔ ήδη από τον Γενάρη του 1940 χωρίς ημερομηνία επιστροφής. Στις 16 Μαρτίου, ο Gamelen υπογράμμισε σε σημείωμα στο Γενικό Επιτελείο: «Γενικά, η ρωσο-φινλανδική εκεχειρία δεν απαιτεί να αλλάξουμε τους κύριους στόχους μας… αντίθετα, μας ενθαρρύνει να δράσουμε ακόμα πιο γρήγορα και με περισσότερη ενεργεία”. Ο γαλλικός στρατός πρότεινε την έναρξη μιας επιχείρησης κατά της Σοβιετικής Υπερκαυκασίας στα τέλη Ιουνίου ή στις αρχές Ιουλίου του 1940 [viii].

Γνώριζε ο Τρότσκι τα σχέδια των Αγγλογάλλων; Μόνο εικασίες μπορούμε να κάνουμε. Από την άλλη, η σύμπτωση ορισμένων γεγονότων μας επιτρέπει να υποθέσουμε ότι ο Τρότσκι γνώριζε και ετοιμαζόταν να δράσει. Στις 17 Απριλίου του 1940, ο γαλλικός στρατός μίλησε για τον πιθανό χρόνο έναρξης του βομβαρδισμού των πετρελαιοπηγών στο Μπακού, Μπατούμι και στη Μαύρη Θάλασσα και τέσσερις μέρες αργότερα, στις 21 Απριλίου, ο Τρότσκι συνέταξε τη διάσημη έκκλησή του, “Επιστολή στους Σοβιετικούς Εργάτες”, στην οποία τους προέτρεπε να προετοιμάσουν μια ένοπλη εξέγερση ενάντια του «Κάιν Στάλιν και της καμαρίλας» του [ix]. Η έκκληση τυπώθηκε σε φυλλάδια τα οποία ο Τρότσκι σκόπευε μοιράσει στο εσωτερικό της ΕΣΣΔ αμέσως μετά την είσοδό της στον πόλεμο, που όπως ο ίδιος πίστευε επρόκειτο να συμβεί πολύ σύντομα. Τον Μάιο του 1940, ο Τρότσκι και οι υποστηρικτές του υιοθέτησαν το «Μανιφέστο για τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο και την προλεταριακή επανάσταση», στο οποίο ανοιχτά δήλωνε ότι «η προετοιμασία για την επαναστατική ανατροπή της ηγετικής κάστας της Μόσχας είναι ένα από τα κύρια καθήκοντα της IV Διεθνούς» [x]. Μια τέτοια δήλωση ισοδυναμούσε με επίσημη κήρυξη πολέμου στην σοβιετική κυβέρνηση.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Μόσχα ήταν καλά πληροφορημένη για τα σχέδια των Αγγλογάλλων αναφορικά με τη χρησιμοποίηση των τροτσκιστών αλλά και για τα σχέδια των τελευταίων. Το ‘σοβιετικό τμήμα’ της Δ’ Διεθνούς είχε επικεφαλής τον πράκτορα της NKVD, Μ. Ζμπορόβσκι, που για πολλά χρόνια έστελνε λεπτομερείς αναφορές στην κυβέρνηση της ΕΣΣΔ για το τι συνέβαινε στην έδρα του οργανισμού στο Παρίσι [xi].

Προφανώς, η ΕΣΣΔ λάμβανε κάποια πληροφόρηση και από τις γερμανικές αρχές. Το Βερολίνο προετοίμαζε την επίθεση στη Δυτική Ευρώπη και χρειαζόταν ασφαλή μετόπισθεν στην ανατολή. Στο μέτρο των δυνατοτήτων του προσπάθησε να αντιταχθεί στα αγγλο-γαλλικά σχέδια ώστε να αποτρέψει μια στροφή στην πολιτικής της Μόσχας προς μια συνεργασία με Λονδίνο και Παρίσι. Η γερμανική διπλωματία δεν έχανε την ευκαιρία να επισημαίνει για στη Μόσχα την εχθρική στάση απέναντί της από τις δυτικές δυνάμεις. Μέσω της διπλωματικής οδού, το Βερολίνο διαβίβασε πληροφορίες στο Κρεμλίνο τον χειμώνα του 1939/40 για βρετανικές ομάδες σαμποτάζ που προετοιμάζονται να διεισδύσουν στην ΕΣΣΔ, για την προγραμματισμένη αποβίβαση του εκστρατευτικού σώματος των Αγγλογάλλων στη Βόρεια Νορβηγία και για τα αγγλο-γαλλικά σχέδια για τη Σοβιετική Υπερκαυκασία.

Με την έναρξη των  εχθροπραξιών στη Δυτική Ευρώπη στις 10 Μαΐου 1940 (εισβολή της Γερμανίας στη Γαλλία), αυξήθηκε σημαντικά η πιθανότητα μιας αγγλο-γαλλικής επίθεσης στην Υπερκαυκασία και στα Βαλκάνια. Το Κρεμλίνο δεν απέκλειε την πιθανότητα οι δυτικές δυνάμεις, σε απάντηση της επιτυχώς εξελισσόμενης επίθεσης της Βέρμαχτ, να επιταχύνουν την εφαρμογή των σχεδίων τους για την παρεμπόδιση της προμήθειας πετρελαίου της Γερμανίας, από τη Ρουμανία και την ΕΣΣΔ. Μεγάλωνε ο κίνδυνος το Λονδίνο και το Παρίσι να εντείνουν τις προσπάθειες τους για τη δημιουργία ενός  δεύτερου μετώπου ενάντια στις δυνάμεις  του Άξονα στη Νοτιοανατολική και Ανατολική Ευρώπη, άρα και η απειλή των συνωμοσιών και των πραξικοπημάτων που θα οργάνωναν για να πετύχουν το στόχο τους. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, ο τροτσκισμός, ο οποίος είχε ως στόχο την προετοιμασία μιας ένοπλης εξέγερσης στην ΕΣΣΔ και την «ανατροπή των ηγετών της Μόσχας», γινόταν γι’ άλλη μια φορά πραγματικά επικίνδυνος.

Αμέσως μετά την έναρξη των εχθροπραξιών στο Δυτικό Μέτωπο, στις 11 Μαΐου 1940, ο Τρότσκι έδωσε στη δημοσιότητα το κείμενο που είχε κρατήσει μυστικό για λίγες μέρες μέχρι την «Ημέρα Χ», την «Επιστολή στους Σοβιετικούς εργάτες» που εμφανίστηκε στις σελίδες της τροτσκιστικής εφημερίδας Socialist Appeal. Λίγο μετά δόθηκε στη δημοσιότητα και το προαναφερθέν μανιφέστο της IV Διεθνούς. Από εκείνη την στιγμή, δεν υπήρχε καμία αμφιβολία σε ποιο πλευρό είχε ταχθεί και ποια συμφέροντα εξυπηρετούσε ο Τρότσκι και ο τροτσκισμός, ανεξάρτητα από τις πύρινες επαναστατικές του διακηρύξεις.

Πρέπει να σημειώσουμε ότι τον Ιανουάριο του 1940, όταν ήρθαν σε γνώση της Μόσχας τα αγγλο-γαλλικά σχέδια για τους τροτσκιστές, η σοβιετική ηγεσία προσπάθησε να έρθει σε επαφή με τον Τρότσκι. Ο γερμανός πρεσβευτής στην Ουάσινγκτον Γ. Τόμσεν ανέφερε στο Βερολίνο, στις 22 Ιανουαρίου 1940: τις τελευταίες εβδομάδες, οι αμερικανικές εφημερίδες διακινούν επίμονα φήμες για την “επιθυμία του Στάλιν να καταλήξει σε συμφωνία με τον Τρότσκι”. Ωστόσο, ο διάλογος, σύμφωνα με τον πρεσβευτή, δεν απέδωσε. [xii] Αντίθετα, ο Τρότσκι σε άρθρο του στο περιοδικό Liberty επιτέθηκε στην ΕΣΣΔ κατηγορώντας την ότι είχε μετατραπεί σε δορυφόρο του Άξονα. Δεν έμεινε μόνο στις πολιτικές κατηγορίες αλλά προθυμοποιήθηκε να καταθέσει στην επιτροπή αντιαμερικανικών υποθέσεων του Κογκρέσου των ΗΠΑ (Dies Committee), που στρεφόταν κυρίως ενάντια στη δραστηριότητα του ΚΚ ΗΠΑ. Σκοπός του ήταν να εκθέσει στον κόσμο αλλά κυρίως στους αμερικάνους ιμπεριαλιστές τον τρόπο και τους μηχανισμούς με τους οποίους η ΕΣΣΔ στήριζε τα εργατικά και κομμουνιστικά κόμματα στις καπιταλιστικές χώρες που αντιμετώπιζαν την καταστολή και την καταπίεση του κεφαλαίου [xiii]. Έφερε σαν μάρτυρες αποστάτες του κομμουνιστικού κινήματος που είτε είχαν ταχθεί με τον Φράνκο (E. Mattoras [xiv]) είτε έπαιξαν κρίσιμο ρόλο στην αντικομουνιστική προπαγάνδα και την επιτροπή Μακάρθι (J. Zack, B. Gitlow). Κατηγόρησε την ΚΔ σαν βραχίονα της GPU (το όνομα των υπηρεσιών ασφαλείας της ΕΣΣΔ τη δεκαετία του 1920) και τους κομμουνιστές όπου γης σαν μίσθαρνα όργανα της Μόσχας (όπως έπρατταν τα αστικά δικαστήρια και στρατοδικεία) [xv].

Από εκείνη τη στιγμή, η άμεση και οριστική επίλυση του προβλήματος Τρότσκι έγινε προφανώς αναπόφευκτη.

Στις 24 Αυγούστου 1940, σε άρθρο της με  τίτλο «Ο θάνατος ενός διεθνούς κατασκόπου» η Πράβντα ανακοίνωσε το θάνατο του Τρότσκι. Ο Τρότσκι χρησιμοποιήθηκε ενάντια στην ΕΣΣΔ από τους Αγγλογάλλους και μάλιστα όχι μόνο το 1940. Σε ένα βιβλίο που δημοσιεύτηκε πριν από αρκετά χρόνια από τον γνωστό βρετανό ειδικό στην ιστορία των μυστικών υπηρεσιών Ph. Knightley, αναφέρεται ότι ήδη το 1917-1918 η  βρετανική κατασκοπία είχε κατορθώσει να διεισδύσει στον στενό κύκλο του Τρότσκι. Αναφέρει ένα όνομα που οι συγγραφείς που έχουν γράψει για τον Τρότσκι δεν αναφέρουν ποτέ – George Hill. Μετά την επανάσταση, έγινε σύμβουλος του Τρότσκι, τον βοήθησε στη δημιουργία της πολεμικής αεροπορίας της ΕΣΣΔ, της στρατιωτικής κατασκοπίας και αντικατασκοπίας. Ο Hill, συνεργάστηκε στενά με έναν άλλο γνωστό βρετανικό κατάσκοπο, τον S. Reilly, ο οποίος επίσης είχε επαφές με τον περίγυρο του Τρότσκι και είχε πρόσβαση σε απόρρητα έγγραφα, όταν ο Τρότσκι ήταν Λαϊκός Επίτροπος Εξωτερικών. Να σημειώσουμε ότι η αποστολή του Hill  το 1917-1918 ήταν να εξασφαλίσει ότι η Ρωσία θα συνέχιζε τον πόλεμο κατά της Γερμανίας με κάθε τρόπο και να δημιουργήσει ένα αντι-γερμανικό δίκτυο πληροφοριών σε αυτήν [xvi]. Μέχρι και τον Απρίλιο του 1918 οι Βρετανοί πίστευαν ότι ο Τρότσκι θα μπορούσε να συνεχίσει τον πόλεμο ενάντια στους Γερμανούς [xvii]. Σε όσα είπε ο Knightley, μπορεί να προστεθεί ένα ακόμη σημαντικό γεγονός. Σε αντίθεση με τον Reilly, ο Hill κατάφερε να ξεφύγει από την Τσεκά. Το 1940, με το πραγματικό του όνομα και με διπλωματικό διαβατήριο στην τσέπη του, εμφανίστηκε στο προσωπικό της βρετανικής πρεσβείας στη Μόσχα. Αυτό θεωρήθηκε από το Κρεμλίνο ως ένα πολύ ανησυχητικό μήνυμα.

Ένα πράγμα είναι σαφές: από το χειμώνα του 1939 μέχρι την άνοιξη του 1940, οι ειδικές υπηρεσίες των Αγγλογάλλων θεώρησαν ότι είναι πολύ πιθανό να χρησιμοποιήσουν τους τροτσκιστές στους πολιτικούς σχεδιασμούς τους κι έτσι τον Αύγουστο του 1940 η ΕΣΣΔ απαλλάχτηκε από έναν ορκισμένο εχθρό της σοσιαλιστικής οικοδόμησης και του κομμουνιστικού κινήματος.

Άναυδος

Σημειώσεις – Παραπομπές

[i] From Fourth International, No. 7, Autumn 1959, p. 30. https://www.marxists.org/history/etol/newspape/fi-is/no7/testaments.htm

[ii] Vishlev O.V. On the eve of June 22, 1941. Documentary essays. – M .: Nauka, 2001 (στα ρώσικα Вишлёв О.В. Накануне 22 июня 1941 года. — М.: Наука, 2001)

[iii] Serhy Yekelchyk Ukraine: Birth of a Modern Nation. Oxford Unuversity Press

[iv] https://www.marxists.org/archive/trotsky/1939/04/ukraine.html, https://www.marxists.org/archive/trotsky/1939/07/ukraine.htm

[v] Vishlev O.V. On the eve of June 22, 1941. Documentary essays. – M .: Nauka, 2001 (στα ρώσικα Вишлёв О.В. Накануне 22 июня 1941 года. — М.: Наука, 2001)

[vi] Η δολοφονία του Mirbach στις 6 Ιουλίου 1918 χρησίμευσε ως σήμα για την εξέγερση των Αριστερών Σοσιαλ- Επαναστατών (εσέροι), που απαιτούσαν τη συνέχιση του πολέμου κατά της Γερμανίας. Η τρομοκρατική επίθεση στη Μόσχα οδήγησε σε ένταση τις σοβιετικές-γερμανικές σχέσεις. Ο Blumkin έλαβε αμνησία το Μάιο του 1919. Από το 1923 ήταν υπάλληλος της Τσεκά και εργάστηκε στην Υπερκαυκασία, τη Μογγολία, τη Μέση Ανατολή και την Τουρκία. Ο Blumkin εκτελέστηκε το 1929, όταν αν και μέλος των σοβιετικών μυστικών υπηρεσιών ανέλαβε το ρόλο του συνδέσμου του εξόριστου Τρότσκι με τους οπαδούς του στην ΕΣΣΔ.

[vii] Soviet Union Review, Volumes 10-12 σελ. 110 https://books.google.gr/books?id=70PjAAAAMAAJ&pg=PA110&lpg=PA110&dq=stern+assassination+attempt+Dirksen&source=bl&ots=6AIzwsPKep&sig=ACfU3U0iGTaJaFb0zz7XC3KCgodn5XuJjA&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjBp4f80eXpAhX8wMQBHRHNC-kQ6AEwA3oECAwQAQ#v=onepage&q=stern%20assassination%20attempt%20Dirksen&f=false

[viii] Vishlev O.V. On the eve of June 22, 1941. Documentary essays. – M .: Nauka, 2001 (στα ρώσικα Вишлёв О.В. Накануне 22 июня 1941 года. — М.: Наука, 2001)

[ix] https://www.marxists.org/archive/trotsky/1940/05/workers.htm

[x] https://www.marxists.org/history/etol/document/fi/1938-1949/emergconf/fi-emerg02.htm

[xi] Susan Weissman . Mark ‘Etienne’ Zborowski: Portrait of Deception Part 1 Critique

Vol. 39, No. 4, December 2011, pp. 583-609

[xii] Vishlev O.V. On the eve of June 22, 1941. Documentary essays. – M .: Nauka, 2001 (στα ρώσικα Вишлёв О.В. Накануне 22 июня 1941 года. — М.: Наука, 2001)

[xiii] Vijay Singh The Relations of Leon Trotsky and the U.S. State 1939-1940

[xiv] Julius Ruiz . The ‘Red Terror’ and the Spanish Civil War  Cambridge University Press. Σελ 166

[xv] Leon Trotsky The Comintern and the GPU. https://www.marxists.org/archive/trotsky/1940/08/gpu.htm

[xvi] Phillip Knightley .The Second Oldest Profession: Spies and Spying in the Twentieth Century 1980.

[xvii] The Origins of the Russian Civil War By Geoffrey Swain