Dom Kommuna – Το “κοινοβιακό σπίτι” των Σοβιετικών

Το Dom Kommuna, το «κοινοβιακό σπίτι», εκφράζει τις αναζητήσεις, τις επεξεργασίες και τις ανησυχίες του σοβιετικού κράτους, από τις πρώτες κιόλας  δεκαετίες μετά τη νίκη της Επανάστασης, να δημιουργήσει το κατάλληλο περιβάλλον, τον κατάλληλο χώρο, την κατάλληλη κατοικία εν προκειμένω, που θα εξυπηρετεί και θα προωθεί το νέο σοσιαλιστικό μοντέλο ζωής και θα αντικατοπτρίζει τη καινούρια προλεταριακή κουλτούρα που γεννιέται και βασίζεται στην εργασία και την επιστήμη.

Ο όρος πρωτοεμφανίστηκε το 1925 όταν τα σοβιέτ της Μόσχας διοργάνωσαν διαγωνισμό για το «σπίτι – κοινότητα» δίνοντας το ερέθισμα να ξεκινήσει κι η OSA (η Ένωση Σύγχρονων Αρχιτεκτόνων) μια έρευνα μέσω του περιοδικού της για το νέο σοσιαλιστικό τύπο κατοικίας και το 1927 να διοργανώσει κι αυτή σχετικό διαγωνισμό.

Όλη αυτή η δραστηριότητα παρακίνησε το σοβιετικό κράτος να συστήσει το 1928 ειδική ομάδα έρευνας και μελέτης, υπό τη διεύθυνση του Ginzburg, για τις προδιαγραφές του νέου τύπου κατοικίας και τους τρόπους ομαδικής συγκρότησης του, απ’ όπου προέκυψε το Dom Κommuna.

Αυτός ο νέος τύπος κατοικίας δεν απευθύνεται στην παραδοσιακή αστική οικογένεια που λειτουργεί ως αυτόνομη οικονομική μονάδα και η γυναίκα έχει την ευθύνη όλου του νοικοκυριού. Απευθύνεται στη νέα μορφή οικογενειακής οργάνωσης όπου η γυναίκα απαλλάσσεται από τη σκλαβιά του νοικοκυριού, συμμετέχει στην παραγωγή και όλοι μαζί συμβάλλουν στον Κεντρικό Σχεδιασμό του κράτους και στην οικοδόμηση της νέας σοσιαλιστικής κοινωνίας.

Βασικός στόχος στο σχεδιασμό είναι οι κάτοικοι να μάθουν να ζουν και να δρουν συλλογικά, μεγάλο τμήμα των οικιακών δουλειών τους να αποδοθεί στη συλλογική χρήση με τη μορφή κοινωφελών εξοπλισμών ενσωματωμένων στο συγκρότημα κατοικίας, κι αποδεσμευμένοι από αυτές τις δουλειές οι κάτοικοι να έχουν περισσότερο ελεύθερο χρόνο προς αξιοποίηση του σε υποδομές που θα τους παρέχονται και θα τους εξασφαλίζουν την φυσική, πνευματική και κοινωνική τους ανάπτυξη

Το συγκρότημα Narkomfin, Μόσχα 1929: Πρότυπο συγκρότημα κατοικίας στο οποίο εφαρμόστηκαν οι αρχές του Dom Κommuna (αρχιτέκτονες: Moisei Ginzburg και Ignatli Milinis

Χαρακτηριστικά του Dom Kommuna είναι:

-Η επανάληψη της ίδιας μονάδας/διαμέρισμα και η πρόσβαση σε αυτή μέσω επίμηκων κοινόχρηστων διαδρόμων που λειτουργούν παράλληλα και ως χώροι συνάντησης και κοινωνικής συναναστροφής.

τομή Dom Kommuna: διακρίνεται και στις δυο εικόνες ο επιμήκης διάδρομος που οδηγεί στα καθιστικά των διαμερισμάτων από τα οποία μια εσωτερική σκάλα οδηγεί στα υπνοδωμάτια

-Ο περιορισμός του διαμερίσματος σε μια μονάδα σχεδόν 30 τ.μ. που καλύπτει τις στοιχειώδεις ανάγκες της οικογενειακής ζωής. Περιλαμβάνει μικρό χώρο εισόδου, μικρό καθιστικό, κρεβατοκάμαρα, μπάνιο και μια μικρή ή και καθόλου κουζίνα ως περιττό στοιχείο που πρέπει να υποκατασταθεί από την κοινοτική κουζίνα.

κάτοψη πρότυπου διαμερίσματος

Εσωτερικό του διαμερίσματος

Αξονομετρικό και μακέτα διαμερίσματος

Πρότυπο-ντουλάπι της κουζίνας: η ευελιξία, η τυποποίηση και η εξοικονόμηση χώρου είναι κριτήριο στην κατασκευή. Η ιδιωτική κουζίνα περιορίζεται στα ελάχιστα για να ενθαρρυνθεί ο κάτοικος να χρησιμοποιήσει την κοινόχρηστη και να απαλλάξει τη γυναίκα από τη σκλαβιά της.

Ευελιξία και εξοικονόμηση χώρου: Αξονομετρικές απεικονίσεις διαμερισμάτων του κοινοβίου όπου διακρίνονται οι συρόμενοι τοίχοι και τα αναδιπλούμενα έπιπλα

-Η κεντρική και συλλογική οργάνωση των υπηρεσιών ενός νοικοκυριού: προετοιμασία του φαγητού σε κοινόχρηστες κουζίνες, πλύσιμο ρούχων σε κοινόχρηστα πλυντήρια, στεγνωτήρια και σιδερωτήρια, συντήρηση των οικιακών συσκευών σε συλλογικά συνεργεία – όλα κοινόχρηστες εγκαταστάσεις που έχουν τον καλύτερο τεχνολογικά εξοπλισμό.

Το Dom Kommuna στην «Κόκκινη Βιέννη»: Karl Marx Hof – Συγκρότημα εργατικών κατοικιών στη Βιέννη το 1930: Κάτοψη και φωτογραφία κοινόχρηστου χώρου πλυντηρίων – σιδερωτηρίων

-Η παροχή κοινόχρηστων χώρων εξυπηρέτησης, αναψυχής και πολιτισμού: βιβλιοθήκη, αίθουσα για συγκεντρώσεις – διαλέξεις – κινηματογράφο, εργαστήρια για επιστημονικές εργασίες,  τραπεζαρία, γήπεδα και κλειστό γυμναστήριο, σχολείο, παιδικό σταθμό και πάρκο.

Το εστιατόριο του Dom Kommuna

Κοινόχρηστοι χώροι

Γήπεδα στο συγκρότημα Narkomfin

Φωτογραφία οδοντιατρείου μέσα στο συγκρότημα Karl Marx Hof της «Κόκκινης Βιέννης»

Η δύση επηρεάστηκε από αυτές τις επεξεργασίες: Πρόταση για συγκρότημα συλλογικής κατοικίας (Πράγα 1931) από τον Jan Giller με κοινόχρηστα μπάνια, πλυντήρια, αμφιθέατρο, χώρους για τα παιδιά, γυμναστήριο και κατάστημα

Ο συλλογικός τρόπος ζωής στα πρότυπα του Dom Komuna δεν βρήκε το αντίκρισμα που περίμεναν οι οραματιστές του καθώς ήταν δύσκολο ο κόσμος να ξεπεράσει τα παλιό μοντέλο της εσωστρεφούς και ιδιωτικής ζωής, της ζωής μέσα στο σπίτι. Μπορεί ο σοσιαλισμός να μεταμόρφωσε τις σχέσεις παραγωγής αλλά χρειαζόταν χρόνος για να δημιουργήσει και νέες ανθρώπινες σχέσεις.

Η αξία και η καινοτομία παρόλα αυτά του Dom Kommuna είναι αναμφισβήτητη καθώς είναι σπουδαίο παράδειγμα για όλους εμάς τους αρχιτέκτονες που ψάχνουμε εναγωνίως σήμερα να βρούμε μορφές στα έργα μας πρωτότυπες, ελκυστικές κι ωραίες. Γιατί μας υπενθυμίζει πως αυτές μπορούν να είναι ωραίες μόνο όταν έχουν έναν ωραίο σκοπό και αυτός να είναι να συμβάλλουν στη δημιουργία ενός νέου μοντέλου ζωής κι ενός νέου κοινωνικού ανθρώπου. Γιατί η έμπνευση δεν μας έρθει από τους ουρανούς, η έμπνευση θα μας έρθει από τις ανάγκες μιας νέας ανώτερης κοινωνίας που δεν μπορεί να είναι άλλη από την κομμουνιστική.  

Χριστίνα Κλωνιζάκη

Δείτε εδώ όλες τις αναρτήσεις του Αφιερώματος της Κατιούσα στην Οχτωβριανή Επανάσταση