«Πολεμήσαμε σε αυτά τα βουνά…» – Με τον Τάκη Ψημμένο στ’ Άγραφα (Φωτογραφικό οδοιπορικό)

Με αφορμή την ανακοίνωση του θανάτου του αντάρτη του ΕΛΑΣ και μαχητή του ΔΣΕ Τάκη Ψημμένου, αναδημοσιεύουμε από το πόρταλ 902.gr ένα οδοιπορικό στα Άγραφα, που έλαβε χώρα τον Απρίλη του 2019  παρουσία του ίδιου. Όπως σημειώνεται στην ανακοίνωση της ΚΕ του ΚΚΕ, ο Τάκης Ψημμένος υπήρξε σύνδεσμος, αρχικά, στο Αρχηγείο Αγράφων, τηλεγραφητής στη συνέχεια, στην 1η Μεραρχία του ΔΣΕ, «όργωσε» κυριολεκτικά απ’ άκρη σ’ άκρη ολόκληρη εκείνη την περιοχή που ανατολικά ορίζεται απ’ το Σμόκοβο και δυτικά καταλήγει στους Απεράντιους. Με την υποχώρηση του ΔΣΕ το ’49 παραμένει στην ομάδα που είχε βασική αποστολή να κρατήσει τη φυσιογνωμία του αντάρτικου στο χώρο των Αγράφων, με σκοπό τη συγκέντρωση των ξεκομμένων ανταρτών. Η ομάδα εκπλήρωσε στο ακέραιο την αποστολή της και την άνοιξη του ’50, τελευταίοι των τελευταίων, μετά από μία επική πορεία από τα Άγραφα ως τα σύνορα με την Αλβανία, πέρασε στις λαϊκές δημοκρατίες.

Μιλώντας στην Κατιούσα, μεταξύ άλλων και για εκείνο το οδοιπορικό, ο Τάκης Ψημμένος σημειώνει: “Είχα την τύχη τώρα τις ημέρες του Πάσχα να πάω εκεί, με ένα κινηματογραφικό συνεργείο της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ που ετοιμάζει ένα έργο για τα Άγραφα. Ξέρετε μέχρι τώρα το Κόμμα έχει βγάλει δύο βιβλία, ένα για το Βίτσι και ένα για το Γράμμο, τα οποία είναι ιστορικά μεν αλλά ταυτόχρονα και για τον τουρισμό. Και τις προάλλες ύστερα από 70 ολόκληρα χρόνια πήγα στα Άγραφα και είδα όλα αυτά τα βουνά που γύριζα επί 4 χρόνια. Φυσικά τα βρήκα πιο άγρια απ’ ότι τα άφησα, πιο δασωμένα, με πολύ πυκνά δάση που δεν μπορείς πια να περπατήσεις, αλλά με συγκίνησε το γεγονός ότι είδα αυτά τα βουνά, στα οποία νέος τότε πολέμησα όπως και χιλιάδες άλλοι αγωνιστές, πολεμήσαμε σε αυτά τα βουνά. Για μένα ήταν μια ευτυχής συγκυρία που η Κεντρική Επιτροπή με κάλεσε για να μιλήσω εκεί για διάφορες μάχες και γεγονότα που είχαν λάβει χώρα σε αυτά τα βουνά, στη διάρκεια του εμφυλίου. Είμαι πολύ ενθουσιασμένος που ύστερα από 70 χρόνια ξαναείδα, όλα αυτά τα μέρη.”  (Δείτε εδώ ολόκληρη τη συνέντευξη του Τάκη Ψημμένου στην Κατιούσα)

Μ’ αφορμή την συγκέντρωση υλικών για την έκδοση ενός ιστορικού – ταξιδιωτικού οδηγού για τη δράση του ΔΣΕ στη Ρούμελη και τ’ Άγραφα, τον Απρίλη του 2019 ορισμένοι σύντροφοι από την Επιτροπή Αρχείου του ΚΚΕ είπαμε να πάρουμε τις οικογένειες και να ανέβουμε στ’ Άγραφα να κάνουμε Πάσχα εκεί.

Ήταν κοντά η επέτειος για τα γεγονότα της Νιάλας (Πάσχα του 1947), είχαμε κι ένα χρέος να ξοφλήσουμε: Χρόνια πριν είχαμε υποσχεθεί στον Τάκη Ψημμένο και τον Γιώργη Μωραΐτη, ασυρματιστές του ΔΣΕ σε Άγραφα και Ρούμελη, να κάνουμε μαζί τους ξανά το μεγάλο ταξίδι που είχαν κάνει εκείνοι τον Απρίλη του 1950, όντας μέλη της τελευταίας αντάρτικης ομάδας που πέρασε στις Λαϊκές Δημοκρατίες αφού πρώτα είχε εκπληρώσει ένα καθήκον: Να συγκεντρώσουν και να προωθήσουν «έξω» τους τελευταίους ξεκομμένους μαχητές που είχαν παραμείνει στα βουνά μετά την υποχώρηση του ΔΣΕ, τον Αύγουστο του 1949. Η ομάδα εκτέλεσε το καθήκον της στο ακέραιο και η πορεία τους από τη Ρούμελη ως τον Γράμμο περιγραφόταν στο βιβλίο «Αντάρτες στ’ Άγραφα» που είχε γράψει ο Τάκης Ψημμένος.

Τον Γιώργη τον είχαμε ήδη χάσει. Δεν σήκωνε καθυστέρηση. Με εφόδιο, λοιπόν, το βιβλίο «Αντάρτες στ’ Άγραφα» και χάρτη κατασκευασμένο ειδικά για την περίπτωση πήραμε οδηγό, ποιον άλλον, τον ίδιο τον σύντροφο Τάκη Ψημμένο. Θα κάναμε μαζί ένα «οκτάρι», δηλαδή μια διαδρομή που με κέντρο τα καλύβια του Σερμενίκου (Φυλακτή) θα στριφογύριζε στ’ Άγραφα καταγράφοντας τις σημαντικότερες διαδρομές των μαχητών του ΔΣΕ, αλλά και του ΕΛΑΣ στην περιοχή.

Πρώτη στάση στην Πόρτα, ανάμεσα Καζάρμα και Γκαβέλ (Βουτσικάκι), κουβέντα για μια απ’ τις μάχες εκεί και για το πέρασμα του φοβερού Γκαβέλ με χιονοθύελλα.

Επόμενη στάση στο διάσελο του Άη Νικόλα με φόντο την Καζάρμα, την υψηλότερη κορφή των Αγράφων.

Και στάση στα Πετρίλια, συνάντηση με παλιό ΕΛΑΣίτη και καταγραφή της μνήμης. Στάση στον Μάγειρο και στο σχολείο που συνεδρίαζε η «Κυβέρνηση του Βουνού», η ΠΕΕΑ.

Πέρασμα απ’ τα Τρία Σύνορα, κατέβασμα στην Κουστέτσα κι από εκεί στα Βραγγιανά. Κουβέντα για το τελευταίο βράδυ που συναντήθηκαν το Αρχηγείο Αγράφων του ΔΣΕ με την ομάδα των στελεχών της Πολιτικής Επιτροπής Καρδίτσας του ΚΚΕ, στις 10 Απρίλη 1947. Ήταν οι μέρες που έσφιγγε ο κλοιός του σχεδίου του αστικού στρατού με την ονομασία «Τέρμινους» που εδώ πάνω ονομαζόταν «Αετός». Το Αρχηγείο με πορεία Καμάρια – Καροπλέσι βγήκε έξω από τον κλοιό κι έφτασε στη Βουλγάρα.

Η ΠΕ Καρδίτσας του ΚΚΕ αποφάσισε, για να παραμείνει κοντά στους κατοίκους της πόλης, να πάρει το δρομολόγιο Νιάλα – Σάικα.

Μια χιονοθύελλα τους έκλεισε το πέρασμα κι έγινε ό,τι έγινε (δεν είναι του παρόντος να αφηγηθούμε).

Επόμενη στάση Νιάλα κι ύστερα στο χωριό Άγραφα. «Να δω, είπε ο Τάκης, το μέρος που κοιμήθηκα τελευταία βραδιά και γλίτωσα τον κλοιό».

Την επόμενη μέρα πήραμε τ’ ανατολικά. Βουνέσι, Μεσενικόλας (εκεί θα αποχαιρετήσουμε σήμερα τον σύντροφό μας) κουβέντα για τη μάχη στο ύψωμα 625, πέρασμα από το Βλάσδο (Μοσχάτο) κι ανέβασμα στο Τσαρδάκι.

Στάση στο μνημείο για τους Σοβιετικούς αεροπόρους που προσγειώθηκαν στα χρόνια της Κατοχής στο αεροδρόμιο της Νευρούπολης (σήμερα είναι η λίμνη Πλαστήρα).

Δρόμο νότια για Τιτάι (Λαμπερό), Καστανιά, Ζωγλόπι (Ραχούλα) κι από κει Μαστρογιάννη (Αμάραντος), κουβέντα για τις μάχες στο Καπροβούνι, μετά στη Σπινάσα για τις «λούφες», ύστερα στα Φουρνά, στο Ζαχαράκι και τη Ρεντίνα.

Κουβέντα για την πάντα φιλόξενη για τους αντάρτες Βουλγάρα, το Λακρέσι και το Σμόκοβο.

Στάση βόρεια από τον Πάπα, στα υψώματα απέναντι από τον «μικρό Γράμμο», δηλαδή την κορυφογραμμή από την Δρανίστα ως την Καΐτσα, που το 1949, ενώ είχε διαλυθεί ήδη η 2η Μεραρχία της Ρούμελης και είχε χτυπηθεί άγρια η 1η της Θεσσαλίας, τμήματά τους έδωσαν σκληρή μάχη και κράτησαν τη φυσιογνωμία του μετώπου εδώ, ώσπου με ελιγμό πέρασαν στα μετόπισθεν του αντιπάλου, στους Απεράντιους (στην πλευρά του Αχελώου).

Επιστροφή στη βάση μας με μερικές εκατοντάδες φωτογραφίες και τον Τάκη χαρούμενο γιατί τέλειωνε εκείνες τις μέρες το επόμενο βιβλίο του και θα είχε κι αυτός φρέσκο φωτογραφικό υλικό.

Από καρδιάς το ευχαριστώ μας, σύντροφε.

Στον Σταυρό της Σάικας, αφήγηση για τον ελιγμό του αρχηγείου έξω από τον κλοιό του αστικού στρατού (στο βάθος οι Πέντε Πύργοι)

Από το πλάι του Μπρολέρου αφήγηση για το πέρασμα από το Μέγα Ρέμα στο Γκαβέλ

Άγραφα, χωριό, στο μπακάλικο – καφενείο που πέρασε το τελευταίο βράδυ πριν ο αστικός στρατός κλείσει τα περάσματα

Τα μέλη της ομάδας των «οκτώ». Ο Τ. Ψημμένος τρίτος από αριστερά

Στον Μεσενικόλα, αφήγηση για τη μάχη στο ύψωμα 625

Αφήγηση για τη μάχη στο Πυργούλι

Στο σχολείο στον Μάγειρα, που συνεδρίαζε η ΠΕΕΑ

Στα Πετρίλια, με φόντο την Καζάρμα, συζήτηση με ΕΛΑΣίτη

Στο Βουτσικάκι σε ένα πολυβολείο του ΔΣΕ

Το βιβλίο του Τάκη Ψημμένου «Αντάρτες στ’ Άγραφα» και ο χάρτης για ένα οδοιπορικό στα βήματα των μαχητών του ΔΣΕ