Κάνε παιδιά να δεις καλό

1. Το παιδί ολοκληρώνει μια σχέση, μπορεί όμως να γίνει αφορμή-αιτία (ή κάτι ενδιάμεσο) για να ολοκληρωθεί πρόωρα και άδοξα. Το παιδί μπορεί να τινάξει στον αέρα ένα ζευγάρι και τις ισορροπίες του, να το αφήσει να μαζεύει τα κομμάτια του και να ψάχνει αυτά που του λείπουν: τις παρέες, τον ελεύθερο χρόνο, ακόμα και την ερωτική του διάθεση…

-Μα πώς μπορεί ένα μικρό, γλυκό πλασματάκι να σου προκαλεί τόσο φόβο;
Δε φταίει αυτό, αλλά οι απαιτήσεις που έχει η ανατροφή ενός παιδιού στις μέρες μας. Και στην κορυφή τους είναι συνήθως το οικονομικό. Εδώ καλά-καλά δεν μπορείς να θρέψεις τον εαυτό σου, πώς θα αναλάβεις την ευθύνη για άλλο ένα άτομο; Πώς θα τα καταφέρεις χωρίς βοήθεια; Και ποιος θα σε βοηθήσει μετά να βρεις τον εαυτό σου και τον/την σύντροφό σου;

Το πρόβλημα βασικά δεν είναι ο φόβος για το άγνωστο και τον ρόλο του γονιού, αλλά τα αρνητικά αντανακλαστικά και η “αλλεργία” που αναπτύσσουν κάποιοι απέναντι στην ιδέα ενός παιδιού, που το βλέπουν ως εμπόδιο, διαρκή πηγή ενόχλησης, ακόμα και όταν μιλάνε για τα παιδιά των άλλων -πόσο μάλλον αν ήταν δικά τους. Βλέπουν στον κύκλο τους διάφορα παραδείγματα προς αποφυγή και λυγίζουν το κλαδί από την ανάποδη.

Κάποιοι μάλιστα το έχουν θεωρητικοποιήσει. Παλιά κάποιοι σύντροφοι έλεγαν πως ο επαναστάτης δεν πρέπει να έχει οικογένεια, για να μη λυγίζει και να μην υποφέρουν οι δικοί του πιθανά αντίποινα για τη δική του δράση. Σήμερα μπορεί να θέλουν να μείνουν απερίσπαστοι στη δράση τους και τις οργανωτικές τους υποχρεώσεις, που μπαίνουν πάνω απ’ όλες ή να δείξουν πως εναντιώνονται ιδεολογικά από θέση αρχής στον θεσμό της πυρηνικής οικογένειας. Πολλές φορές όμως αποδεικνύουν στην πράξη πως ζούνε σε ένα ατομικό καβούκι που παίρνει απλώς συλλογικό άλλοθι. Και πως το πραγματικό τους πρόβλημα είναι ότι δεν μπορούν να προσφέρουν -όχι σε ένα μικρό παιδί, αλλά γενικά.

Πώς μπορείς όμως να μισείς τη ζωή, την αναπαραγωγή του είδους μας; Πώς μπορεί να γίνουμε τόσο εγωιστές και αντικοινωνικοί που να βλέπουμε το παιδί ως σκλαβιά και την άρνησή του ως κάποιο είδος “αντισυμβατικής εναλλακτικότητας”;

2. Το παιδί είναι ευτυχία, ένα είδος τελείωσης. Για κάποιους όμως είναι το τέλος της εξέλιξής τους, αφού νιώθουν πως κάλυψαν τον βασικό τους προορισμό στη ζωή, που είναι απλώς η αναπαραγωγή και η οικογένεια, χωρίς άλλους στόχους και εκπλήξεις -όπως δηλαδή η υπόλοιπη ζωή τους.

Ο οικογενειάρχης εξάλλου δεν έχει χρόνο να ασχοληθεί με τα κοινά, την πολιτική, την επανάσταση. Και όταν έχει λίγο ελεύθερο χρόνο, θέλει απλώς να χαλαρώσει, που σημαίνει να μην κάνει τίποτα εποικοδομητικό για να τον αξιοποιήσει. Η οικογένεια είναι ένα σπουδαίο άλλοθι για την ιδιώτευσή του. Αλλά αυτή η αποστασιοποίηση δεν είναι ουδέτερη, α-πολιτική (ούτε προφανώς μπρεχτική). Είναι καθ’ όλα συντηρητική, το έδαφος στο οποίο αναπτύσσεται η μικροαστική συνείδηση του νοικοκυραίου και μαζί του ένας “συλλογικός εγωισμός” που έχει ως ταβάνι την οικογένεια και την πατρίδα ή μια θρησκευτική κοινότητα. Και αυτά εξαντλούν τις συλλογικές του αναζητήσεις.

Το παιδί γίνεται το βασικό μέσο για να καλύψουν το κενό της ζωής τους, να βρουν ένα κάποιο νόημα σε αυτήν, ένα υποκατάστατο ευτυχίας και ένα είδος άλλοθι για τη μίζερη καθημερινότητα που βιώνουν. Γίνεται το μοναδικό θέμα συζήτησης, όταν βρίσκονται με άλλες παρέες. Ή πολλές φορές το μέσο για να εκπληρώσουν δικά τους απωθημένα και φιλοδοξίες, όσα δεν μπόρεσαν να πετύχουν οι ίδιοι -και αλίμονο στο παιδί που δε θα ανταποκριθεί στις υψηλές τους προσδοκίες και θα τους “απογοητεύσει”, πχ αν δεν τα πάει καλά στις Πανελλήνιες.

Το παιδί δε νοείται ως αυτόνομη προσωπικότητα, αλλά ως προέκταση του γονιού, όπως ένα κατοικίδιο με το λουράκι του -η άλλη πλευρά του νομίσματος όσων βλέπουν τα παιδιά ως εμπόδιο. Αναπτύσσεται ένα είδος εγωιστικού “αλτρουισμού”, όπου οι γονείς κάνουν τα πάντα για το παιδί τους, του δίνουν πνευματικά και υλικά εφόδια, για να πετύχει ωστόσο τους δικούς τους στόχους και όνειρα, χωρίς να έχει λόγο και άποψη -είναι μικρό, δεν έχει ωριμάσει.

Όμως, ποτέ άλλοτε μια τέτοια “επιτυχία”, εν είδει αριστείας, δεν έκρυβε διαλεκτικά μέσα της τόσο έντονα τον σπόρο της αποτυχίας και της καταστροφής για εκείνα τα παιδιά που δεν μπόρεσαν να ακολουθήσουν τον δικό τους δρόμο.

3. Αν πεις ότι η διέξοδος είναι η επανάσταση, θα φανείς σε κάποιους αφόρητα κλισέ και διδακτικός. Κι όμως, η ανατροφή ενός παιδιού δεν μπορεί να είναι προσωπική υπόθεση ενός ζευγαριού ή μιας γιαγιάς που μπορεί να το βοηθήσει.

Οι γονείς έχουν ανάγκη να συνεχίσουν να ζουν ως κοινωνικά-πολιτικά όντα, να έχουν ποιοτικό χρόνο με το παιδί τους, αλλά και τις δικές τους δραστηριότητες, εντός ή εκτός σπιτιού, από το διάβασμα μέχρι την άθληση. Και έχουν ανάγκη από βοήθεια για να τα βγάλουν πέρα, χρονικά ή οικονομικά. Τα παιδιά στον αντίποδα έχουν ανάγκη να παίρνουν πολλά ερεθίσματα, μέσα αλλά και έξω από το σπίτι, μέσα αλλά και έξω από τους γονείς τους, να αναπτύξουν τις κλίσεις και τα ενδιαφέροντά τους, να μη βγουν σαν φωτοτυπίες του μπαμπά ή της μαμάς. Πρέπει να ξεφύγουν σταδιακά από το στενό οικογενειακό περιβάλλον τους -παίρνοντας τα καλύτερα στοιχεία που μπορούν από αυτό- και να αρχίσουν να σκέφτονται για το κοινωνικό σύνολο και τον εαυτό τους ως οργανικό μέρος αυτού.

Υπάρχει επιτακτική ανάγκη για δημόσια κοινωνική μέριμνα, για υλική βοήθεια σε όσους αντιμετωπίζουν ως δυσβάσταχτα τα καθημερινά έξοδα -έχετε σκεφτεί πόσα χρήματα απαιτούνται μόνο για τις πάνες ενός μωρού και σε τι ποσοστό του βασικού μισθού αντιστοιχεί;

Τι απαιτούν όλα αυτά; Για να μην το πούμε διδακτικά, ως κλισέ, ας πούμε απλώς ότι χρειάζεται μια έκπληξη, σαν σκηνοθετικό εύρημα, στην πορεία της ανθρωπότητας. Μια κινηματογραφική ανατροπή του σεναρίου και των ρόλων που μας επιφυλάσσει η κοινωνία του κέρδους και της εκμετάλλευσης. Το χρωστάμε στα παιδιά μας…

4. Η αφορμή για τις παραπάνω σκέψεις ήταν η ιταλική ταινία Figli, που αποδόθηκε μάλλον εύστοχα στα ελληνικά με τη γνωστή παροιμία “κάνε παιδιά να δεις καλό”. Από αυτές τις ταινίες που, όπως θα έλεγε ο Αντωνάκος, δε φτάνουν στη βρύση, γιατί δεν τις απασχόλησε ποτέ να βρουν νερό.

Κυλάει ευχάριστα, με καλές πειστικές ερμηνείες, δίνει αρκετές αφορμές σε νέους γονείς να ταυτιστούν και να γελάσουν με σκηνές που θα βρουν οικείες, βγαλμένες από τη δική τους καθημερινή ζωή. Και έτσι εκπληρώνει τον βασικό της στόχο. Παράλληλα, βάζει έμμεσα μερικούς προβληματισμούς, αλλά δεν τους προχωρά σε βάθος και σίγουρα δε δίνει διέξοδο.

Για αυτό συχνά-πυκνά οι γονείς βρίσκουν ως τέτοια το παράθυρο-μπαλκόνι του σπιτιού τους και βουτάνε στο κενό, για να ξεφύγουν από τα προβλήματα και μια δυσάρεστη κατάσταση, γιατί δε γνωρίζουν πως όταν “δεν την παλεύεις”, είναι μονόδρομος να παλέψεις -συλλογικά- για να βρεις λύση.