Το παράνομο τυπογραφικό πιεστήριο του Φώτη Αγγουλέ στο Ιστορικό Αρχείο του ΚΚΕ (ΦΩΤΟ)

Ένα κειμήλιο μεγάλης ιστορικής σημασίας, το παράνομο τυπογραφείο του ΚΚΕ στη Χίο, βρήκε από την Παρασκευή τη θέση που του αξίζει

Πιο πλούσιο έγινε από την Παρασκευή το Ιστορικό Αρχείο του ΚΚΕ, καθώς πέρασε στα χέρια του ένα σημαντικό ιστορικό κειμήλιο, το χειροκίνητο τυπογραφικό πιεστήριο που χρησιμοποιούσε ο Φώτης Αγγουλές στη Χίο και το οποίο βρισκόταν στο κατάστημα της Alpha Bank του νησιού. Το πιεστήριο παρέλαβε εκ μέρους της ΚΕ του ΚΚΕ ο Δημήτρης Γόντικας, μέλος της ΚΕ.

Το εν λόγω κειμήλιο παραχωρήθηκε έπειτα από αίτημα που έκανε η Κεντρική Επιτροπή στην τράπεζα και θα πάρει τη θέση του στη μόνιμη έκθεση ιστορικών ντοκουμέντων της ΚΕ.

Μάλιστα, στο πιεστήριο υπάρχει ακόμα ανάγλυφη η μήτρα με το ποίημα του Φ. Αγγουλέ:

«Μην καρτεράτε να λυγίσουμε μήτε για μια στιγμή
μηδ’ όσο στην κακοκαιριά λυγάει το κυπαρίσσι
έχουμε τη ζωή πολύ πάρα πολύ αγαπήσει».

Το παράνομο τυπογραφείο του ΚΚΕ στη Χίο

Το παράνομο χειροκίνητο τυπογραφικό πιεστήριο, γνωστό ως το τυπογραφικό πιεστήριο του Φώτη Αγγουλέ, είναι ένα κειμήλιο μεγάλης ιστορικής σημασίας, το οποίο συνδέεται με κορυφαίες στιγμές της δράσης του ΚΚΕ και του κινήματος, στη χώρα και στο νησί της Χίου, κατά την περίοδο 1946 – 1949.

Η δημιουργία αυτού του παράνομου τυπογραφείου έγινε με απόφαση της Περιφερειακής Επιτροπής Χίου του ΚΚΕ, σε συνθήκες απαγόρευσης και σκληρής τρομοκρατίας, προκειμένου να συνεχίσει να φτάνει στο λαό της Χίου η φωνή του ΚΚΕ και του διωκόμενου κινήματος, με τη συνέχιση της έκδοσης της εφημερίδας «ΕΜΠΡΟΣ» (όργανο της Περιφερειακής Επιτροπής Χίου του ΚΚΕ), του εντύπου «ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΣ» (όργανο των κομμάτων του ΕΑΜ), το τύπωμα προκηρύξεων.

Μετά την απελευθέρωση της Χίου από τους Γερμανούς, το «ΕΜΠΡΟΣ» και ο «ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΣ» διακινούσαν χιλιάδες φύλλα στο νησί και ένας από τους πρώτους στόχους της αστικής εξουσίας ήταν η παρεμπόδιση και η φίμωσή τους.

Η πρώτη οργανωμένη και καταδρομική επίθεση τραμπούκων στο τυπογραφείο πραγματοποιήθηκε τον Απρίλη του 1945, οπότε προκάλεσαν την ολική καταστροφή του. Ηταν η περίοδος όπου κλιμάκωναν την κρατική τρομοκρατία κατά των κομμουνιστών και των αγωνιστών του ΕΑΜ, με ξυλοδαρμούς, συλλήψεις, φυλακίσεις κ.ά.

Στη συνέχεια, οι επιθέσεις και τα μέτρα σε βάρος αυτών των εντύπων, του Κόμματος και του ΕΑΜ, έγιναν πιο συχνές και πιο απροκάλυπτες. Χαρακτηριστικό είναι ότι η χωροφυλακή, με γελοίες προφάσεις, έβαζε συνεχώς υπέρογκα πρόστιμα στο «ΕΜΠΡΟΣ» και τον «ΠΡΩΤΟΠΟΡΟ», ενώ τους υπεύθυνους για την έκδοσή τους τους συνελάμβαναν και τους φυλάκιζαν, με αστήρικτες κατηγορίες, τον έναν μετά τον άλλον.

Από την παραλαβή του τυπογραφείου

Η τελευταία επίθεση της χωροφυλακής στο νόμιμο τυπογραφείο τους έγινε στις 14 Νοέμβρη του 1947, για να ακολουθήσει σε λίγες μέρες, στις 28 Νοέμβρη, η επίσημη απαγόρευση έκδοσης του «ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΥ». Το «ΕΜΠΡΟΣ» το είχαν ήδη απαγορεύσει.

Η μεταφορά του παράνομου χειροκίνητου τυπογραφείου και των στοιχείων έγινε από την περιοχή Κάμπος. Το μετέφεραν αντάρτες του Βροντάδου, με επικεφαλής τον ΕΠΟΝίτη Παντελή Σκούφαλο. Το εγκατέστησαν σε μια φουντάνα, δηλαδή εγκιβωτισμένη δεξαμενή νερού, στα θεμέλια σπιτιού, στην περιοχή Παντελάκη Βροντάδου.

Το σπίτι ανήκε στην οικογένεια Ζαννή Αθηναίου, η οποία, αψηφώντας τους μεγάλους κινδύνους, στήριζε το δίκαιο αγώνα του ΚΚΕ και του ΔΣΕ και είχε αναλάβει την τροφοδοσία των δύο παράνομων τυπογράφων με τα απαραίτητα στοιχεία και υλικά.

Τη λειτουργία του την ανέλαβαν οι κομμουνιστές Μιχάλης Βαττάκης, φιλόλογος – δημοσιογράφος, που είχε γεννηθεί το 1913, στο χωριό Θολοποτάμι, και ο τυπογράφος – ποιητής Φώτης Αγγουλές (Χονδρουδάκης), που είχε γεννηθεί το 1911, στο Τσεσμέ της Μ. Ασίας.

Η εκτυπωτική πλάκα με το ποίημα του Φώτη Αγγουλέ «Μην καρτεράτε» ακόμα πάνω στη μηχανή

Επί 5 μήνες και κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες, μέσα στο κρύο και την υγρασία, τύπωναν τις παράνομες εφημερίδες και τροφοδοτούσαν με διαφωτιστικό υλικό τον αγωνιζόμενο λαό. Οι κρατικοί μηχανισμοί είχαν λυσσάξει και επιχειρούσαν με όλα τα μέσα να βρουν και να εξολοθρεύσουν την «πηγή» της ανυπότακτης φωνής και ενημέρωσης.

Αυτό το κατόρθωσαν στις 30 Μάρτη 1948 και εφόσον είχαν συλληφθεί ή εξοντωθεί οι τελευταίοι αντάρτες και ενώ είχαν φυλακιστεί εκατοντάδες μέλη και στελέχη του ΚΚΕ, καθώς και άλλοι αγωνιστές του ΕΑΜικού κινήματος και από τη Μ. Ανατολή.

Ηταν τόσο μεγάλη η ανακούφιση των διωκτικών αρχών για την ανακάλυψη του παράνομου τυπογραφείου και τη σύλληψη των λειτουργών του, που οι πανηγυρισμοί και το ξέχειλο μίσος τους καταγράφονται στον Τύπο της εποχής, με παχυλούς τίτλους και αναλυτικά ρεπορτάζ.

Ο Μ. Βαττάκης και ο Φώτης Αγγουλές δικάστηκαν στο έκτακτο Στρατοδικείο Αθηνών μαζί με ακόμα 73 Χιώτες αντάρτες του ΔΣΕ. Και οι δύο έμειναν όρθιοι έως το τέλος. Αρνήθηκαν να υπογράψουν δήλωση μετανοίας.

Ο Μ. Βαττάκης εκτελέστηκε μαζί με άλλα 10 παλικάρια, από τη Χίο, στις 20 Αυγούστου του 1948, στου Γουδή.

Ο Φ. Αγγουλές οδηγήθηκε για χρόνια σε φυλακές, κάτεργα και τόπους εξορίας και εξόντωσης. Με τη στάση και την ποίησή του κατέδειξε ότι ένα από τα στοιχεία του κομμουνιστή είναι να μένει αλύγιστος μπρος στη βαναυσότητα της καπιταλιστικής εξουσίας και τις σκληρές δοκιμασίες της ταξικής πάλης.

Ο Φώτης Αγγουλές

Το παράνομο χειροκίνητο τυπογραφικό πιεστήριο το πήρε η Αστυνομική Διεύθυνση Χίου, που το χρησιμοποίησε ως πειστήριο στη δίκη. Στη συνέχεια παραδόθηκε σε τυπογραφείο της πόλης για την αξιοποίησή του. Σε αυτό το τυπογραφείο δούλεψε ως μισθωτός και ο Φ. Αγγουλές όταν αποφυλακίστηκε.

Υστερα από καιρό βρέθηκε σε αποθήκη, την οποία είχε κατασχέσει η Αlpha Βank. Αυτό το ιστορικό κειμήλιο το αναγνώρισε και το διέσωσε ο Παναγιώτης Καλαμπόκης, ο τότε διευθυντής της τράπεζας στη Χίο, ο οποίος το τοποθέτησε σε προθήκη στο κεντρικό κατάστημα της λεωφ. Αιγαίου, μαζί με άλλα ιστορικά αντικείμενα και έργα.

Η ΚΕ του ΚΚΕ απέστειλε την εξής επιστολή προς τον πρόεδρο του Διοικητικού Συμβουλίου της «Alpha Bank» κ. Β. Θ. Ράπανο:

«Η ΚΕ σας ευχαριστεί θερμά για την ευγενική σας προσφορά, προς το ΚΚΕ, να εκχωρήσετε ένα πολύ σημαντικό ιστορικό κειμήλιο, το χειροκίνητο τυπογραφικό πιεστήριο, που χρησιμοποιούσε ο Φώτης Αγγουλές στη Χίο και το οποίο βρισκόταν στο κατάστημα της τράπεζάς σας στη Χίο.

Η άμεση ανταπόκρισή σας στο αίτημα της ΚΕ του ΚΚΕ, για την εκχώρηση του μας γέμισε ικανοποίηση.

Σας διαβεβαιώνουμε ότι το ιστορικό αυτό κειμήλιο θα πάρει τη θέση του στη μόνιμη έκθεση ιστορικών ντοκουμέντων της ΚΕ και θα τύχει της προβολής που του αξίζει».

Ριζοσπάστης