Αλέκα Παπαρήγα: «Ο Γιάννης Ρίτσος ήταν ένας απίστευτα και ίσως απλησίαστα, στο ορατό μέλλον, βαθυστόχαστος και πολύπλευρος κομμουνιστής»

Με θεματικές παρεμβάσεις για τη ζωή, το έργο και την προσφορά του κομμουνιστή ποιητή Γιάννη Ρίτσου, πραγματοποιήθηκε το διήμερο 21 και 22 του Νοέμβρη 2009, στην Αίθουσα Συνεδρίων του ΚΚΕ, το επιστημονικό συνέδριο με τίτλο «Γιάννης Ρίτσος, πάντα “παρών στο κάλεσμα της εποχής”», που διοργάνωσε η Κεντρική Επιτροπή του Κόμματος, τιμώντας τον ποιητή της Ρωμιοσύνης, στην 100ή επέτειο από τη γέννησή του.

Με αφορμή τη σημερινή επέτειο θανάτου του ποιητή (έφυγε από τη ζωή σαν σήμερα, στις 11 του Νοέμβρη 1990), αναδημοσιεύουμε από τον Ριζοσπάστη τον χαιρετισμό στο επιστημονικό συνέδριο της ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Αλέκας Παπαρήγα:

Πραγματοποιούμε διήμερο επιστημονικό συνέδριο για τον κομμουνιστή ποιητή, θεατρικό συγγραφέα, εικαστικό Γιάννη Ρίτσο που είχε βαθιά εσωτερική συνείδηση της κοινωνικής αποστολής της ποίησης, της Τέχνης γενικότερα. Τον άνθρωπο, που, με το δικό του προσωπικό ανεπανάληπτο τρόπο, εξέφρασε βαθιά, δυνατά, δυναμικά, συναισθηματικά αυτό που εμείς οι κομμουνιστές υποστηρίζουμε τόσα χρόνια τώρα.

Θυμόμαστε με ανυπολόγιστη συγκίνηση και απόλυτο σεβασμό αυτόν που στρατεύθηκε στην υπόθεση της σοσιαλιστικής επανάστασης και της κομμουνιστικής κοινωνίας.

Αυτόν που συνέδεσε άρρηκτα το μέρος με το όλον, με βαθύτερη διανοητική και καλλιτεχνική οπτική. Τον διανοούμενο του αγώνα που εμπνεόταν από την κοινωνική πραγματικότητα, τα οράματα και τη λαϊκή πάλη, ενώ ταυτόχρονα οι διαλογισμοί του έφευγαν μπροστά, προς το μέλλον, και με αυτήν την έννοια είναι διαχρονικός.

Εκτιμούμε βαθιά τον άνθρωπο που κατέκτησε με το σπαθί του το τιμημένο τίτλο του μέλους του Κόμματος από το 1934 έως το θάνατό του. Τον Γιάννη Ρίτσο που τιμήθηκε με το βραβείο «Λένιν».

Αισθανόμαστε ένα είδος ενοχής, γιατί καθυστερήσαμε τόσο πολύ να πραγματοποιήσουμε μια τέτοια εκδήλωση. Πόσο διαφορετικά θα ήταν τα πράγματα, αν γινόταν όσο ζούσε ο αγαπημένος μας σύντροφος, ώστε ο ίδιος να μας κρίνει πώς τον καταλαβαίνουμε, πώς τον ερμηνεύουμε, πώς τον κατανοούμε, πέρα βεβαίως από το σεβασμό και θαυμασμό που ήξερε ότι τρέφουμε γι’ αυτόν.

Βαθυστόχαστος και πολύπλευρος κομμουνιστής

Με την εκδήλωση που ονομάσαμε επιστημονικό συνέδριο, δε φιλοδοξούμε να κάνουμε απλά το χρέος σε έναν άνθρωπο που χρωστάμε πολλά, αφού τα έδωσε όλα απλόχερα στο Κόμμα, στο λαό, στον ελληνικό και παγκόσμιο αγώνα της εργατικής τάξης, των λαών.

Μας ενδιαφέρει, και ελπίζω να το πετύχουμε, ή έστω να προσεγγίσουμε, έναν πιο μεγάλο στόχο που έχουμε: Να συμβάλουμε να εκτιμηθεί άρα και να κατανοηθεί ευρύτερα ολόκληρο το έργο του Γιάννη Ρίτσου, η σκέψη και η πράξη του. Να αναδείξουμε ολόκληρο τον ίδιο τον Ρίτσο, χωρίς καμία επιλεκτικότητα, χωρίς κανέναν ακρωτηριασμό του πολύπλευρου έργου του, το οποίο συνιστά διαχρονικά ένα μεγάλο κοινωνικό και πολιτικό πολιτιστικό, αισθητικό γεγονός, μαζί με τις φιλοσοφικές του σκέψεις και τις αναζητήσεις στα καθολικά ερωτήματα της ανθρώπινης ύπαρξης που ονομάζουμε υπαρξιακά.

Αναζητήσεις που δεν έχουν καμιά σχέση με την υποκειμενική αυθαιρεσία, με τον αναχωρητισμό στο σκληρό κέλυφος της εγωιστικής ατομικής ζωής. Η προσωπική αγωνία, η περίπλοκη σκέψη και ψυχολογία του πλούτισε το μήνυμά του, αυτό το τόσο καθαρό, αλλά καθόλου επιφανειακό και αβασάνιστο μήνυμα επαναστατικής αισιοδοξίας για την απελευθέρωση της ανθρωπότητας από την ταξική εκμετάλλευση και από τις άλλες μορφές σκλαβιάς και καταναγκασμού, φυσικές, ηθικές και ψυχικές.

Ο Γιάννης Ρίτσος ήταν ένας απίστευτα και ίσως απλησίαστα, στο ορατό μέλλον, βαθυστόχαστος και πολύπλευρος κομμουνιστής, που είχε την ικανότητα να επιμείνει στη δική του μεθοδολογία στην υπεράσπιση του αδικημένου, βασανισμένου και ηρωικού συνάμα λαού. Τη δική του μεθοδολογία προσέγγισης της ανθρώπινης ψυχολογίας και αγωνίας, της λαϊκής αισιοδοξίας.

Ο Γιάννης Ρίτσος ανέδειξε με τον καλύτερο και πιο ολοκληρωμένο τρόπο τον κοινωνικό χαρακτήρα της Τέχνης, και ειδικότερα της ποίησης, χωρίς ούτε στιγμή να υποκύπτει στον πειρασμό μιας απλοϊκής μηχανιστικής αντίληψης ή μιας από καθέδρας κατήχησης.

Αυτό είναι το αληθινό μεγαλείο της Τέχνης, της ποίησης που υπερασπίζεται τον εργατικό, το λαϊκό αγώνα, τις κομμουνιστικές αρχές: Να επηρεάζει βαθιά, να καλλιεργεί στο έπακρο την ευαισθησία, να σε μετατρέπει σε φλογερό, αδιάλλακτο και ανιδιοτελή αγωνιστή, να σε κάνει γνήσιο ανθρωπιστή. Να επιδρά και να επηρεάζει τη στάση ζωής αλλά και την αισθητική αντίληψη και καλλιέργεια. Ο αυθορμητισμός του, η ατομικότητά του ήταν αναπόσπαστα δεμένα με τη στράτευση, χωρίς καμία υποψία αυτάρεσκης επίδειξης, ή υπόκλισης σε μια εξωτερική πίεση ή πολύ περισσότερο στην ιδιοτελή σκοπιμότητα.

Ο Γιάννης Ρίτσος, ο άνθρωπος με το τόσο βαθύ εσωτερικό κόσμο, με τις τόσες και τέτοιες ικανότητες που συνδυασμένα δύσκολα συναντώνται σε ένα πρόσωπο, ως εξόριστος, ως πολιτικός κρατούμενος, ως αγωνιστής του ΚΚΕ ζούσε και συμπεριφερόταν ως ένας ανάμεσα στους πολλούς, αν και τόσο ασυνήθιστος άνθρωπος. Στάθηκε βράχος και στις πιο δύσκολες προσωπικές στιγμές, σε στιγμές διώξεων και πιέσεων. Δεν επέτρεψε ούτε ένα λεπτό στον εαυτό του να καταληφθεί από το φόβο, τη δειλία, την αμφιβολία, την αμφισβήτηση, ζώντας ανάμεσά μας όλες τις περιπέτειες του αγώνα και του ίδιου του Κόμματος. Με τη στάση του υπέρ της κομμουνιστικής ιδεολογίας, χαστούκισε πολλές φορές τον ταξικό αντίπαλο, όπως βεβαίως το έκανε με το δυναμικό του στίχο, τον πολιτικό λογοτεχνικό του λόγο, τη μοναδική αισθητική του αντίληψη.

Εμπαινε βαθιά στην ψυχή του αγωνιστή

Ολα τα θαυμάσια ατομικά του χαρακτηριστικά και οι ιδιαιτερότητες, οι εσωτερικές του ανάγκες εκπορεύθηκαν από το γεγονός ότι ο ίδιος έζησε όλα τα βιώματα της ζωής του εργάτη, του κομμουνιστή, τα βιώματα και ορισμένες φορές τραγικές εμπειρίες του κινήματος.

Ο Γιάννης Ρίτσος ήταν ένας από τους πολλούς εξόριστους στο κολαστήριο της Μακρονήσου, στον Αϊ – Στράτη, στα Γιούρα, στη Λέρο για πολλά χρόνια, αμετανόητος και ανυποχώρητος, και όσο πιο βαθιά ζούσε την περιπέτεια του αγώνα, τόσο πιο βαθιά έμπαινε στην ψυχή του αγωνιστή. Οι αναζητήσεις του στα διαχρονικά προβλήματα του ανθρώπου – δεν κουραζόμαστε να το επαναλαμβάνουμε – δεν τον έβγαλαν ούτε μια στιγμή, και στις πιο δύσκολες, από την πραγματικότητα της αγωνιστικής στάσης ζωής.

Ο Γιάννης Ρίτσος, με το έμφυτο ταλέντο του, συνέβαλε στην κάθαρση από κάθε είδους συκοφαντία, στενόμυαλη και μηχανιστική αντίληψη της έννοιας «στρατευμένος» κομμουνιστής καλλιτέχνης, στρατευμένη ποίηση, στρατευμένη τέχνη.

Το έργο του προσφέρει λαμπρές αποδείξεις ότι η ιδεολογική κομμουνιστική στράτευση, η κομματική στράτευση δεν έχει καμία σχέση με τη μονομέρεια, που υποστηρίζουν ακόμα και οι καλοπροαίρετοι αντίπαλοι ή με το φανατισμό, ο οποίος βεβαίως δεν έχει, επίσης, καμία σχέση με την ιδεολογική σταθερότητα. Αντίθετα, η ιδεολογική σταθερότητα απαιτεί όλα τα προηγούμενα όπως την ευρύτητα και το βάθος της γνώσης και παρατήρησης, την ανάλυση των εξελίξεων, τη βαθιά κριτική παρατήρηση των γεγονότων. Το έργο του, ολόκληρο, και αυτό που δεν είναι εμφανώς ή καθαρά πολιτικό, παρέχει αποδείξεις ότι η στράτευση δεν έχει καμία σχέση με την επιφανειακή αντίληψη της κοινωνικής πραγματικότητας και εξέλιξης, με την επικίνδυνη μεροληπτική στάση που βάζει φραγμό στην κριτική και αυτοκριτική εξέταση.

Η ιδεολογική και κομματική στράτευση στην υπόθεση της απελευθέρωσης της εργατικής τάξης δεν έχει καμία σχέση με την παραμορφωμένη εικόνα που φιλοτεχνεί ο αντίπαλος για το ΚΚΕ. Ο Γιάννης Ρίτσος απέδειξε έμπρακτα ότι ο κομμουνιστής καλλιτέχνης, διανοούμενος, με το έργο του και τη στάση του, μπορεί να εξελιχθεί σε ισχυρό παράγοντα διαμόρφωσης της επαναστατικής συνείδησης τόσο σε περιόδους ύφεσης και προσωρινής ήττας του κινήματος όσο και σε περιόδους έξαρσης, στο κατώφλι της επαναστατικής αλλαγής δηλαδή.

Θα τον σεβόμαστε πάντα. Ο σεβασμός όμως δεν αρκεί. Σημασία έχει να τον γνωρίσουμε καλύτερα και εμείς και κυρίως οι νεότερες ηλικίες, αυτές οι ηλικίες που σήμερα ζουν τη στενωπό μιας Παιδείας, στην οποία εξοβελίζεται η αγωνιστική διαπαιδαγώγηση, η αισθητική καλλιέργεια. Ενός εκπαιδευτικού συστήματος που σηκώνει τείχη όχι μόνο σε βάρος της κομμουνιστικής σκέψης και φιλοσοφίας, αλλά κάθε έννοιας ριζοσπαστισμού και αξιοπρέπειας απέναντι στις πολύμορφες πιέσεις και τα διλήμματα της ταξικής εκμετάλλευσης, της ιμπεριαλιστικής ιδεολογίας και πολιτικής. Γιάννη Ρίτσο, σε ευχαριστούμε.