Κρατική βία, αυταρχισμός, καταστολή: Στο DNA της «Δεξιάς» ή της αστικής εξουσίας συνολικά; – Ορισμένα διδάγματα από την Ιστορία…
Η Ιστορία είναι πράγματι διδακτική. Οχι όμως όταν γίνεται αντικείμενο μιας επιλεκτικής κοπτοραπτικής, που διαχωρίζει ψευδεπίγραφα τους διαχειριστές της εκμετάλλευσης και καταπίεσης του λαού (το πολιτικό προσωπικό της αστικής τάξης) σε «χειρότερους» και «καλύτερους», σε λιγότερο ή περισσότερο «δημοκρατικούς», σε λιγότερο ή περισσότερο «αυταρχικούς» κ.ο.κ.
Οπως π.χ. σε σχετικό άρθρο με τίτλο «Κοινοβουλευτισμός διά ροπάλου» («Εφημερίδα των Συντακτών», 27/9/2020), που μας προέτρεπε να «επιστρέψουμε (…) στις αρχές της δεκαετίας του 1960 για να θυμηθούμε τι μπορεί να σημαίνει η κρατική καταστολή σε συνθήκες αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας από μια δεξιά κυβέρνηση του νόμου και της τάξης».
Ακολούθως, στο άρθρο γίνονταν εκτενείς αναφορές στην «ένταση της καταστολής» από τη μεριά των «νικητών του Εμφυλίου» (εννοώντας τη «δεξιά» πολιτική παράταξη, που τότε εκφραζόταν από την ΕΡΕ του Κ. Καραμανλή) εναντίον της ΕΔΑ (που το 1958 είχε αναδειχθεί σε αξιωματική αντιπολίτευση) αλλά και της Ενωσης Κέντρου του Γ. Παπανδρέου (που είχε κηρύξει τον περιβόητο «ανένδοτο αγώνα» για την «αποκατάσταση της δημοκρατίας»): Με απαγορεύσεις συναθροίσεων, με νοθείες και παρεμβάσεις σε σωματεία, με αστυνομοκρατία (φανερή και κρυφή) και καταστολή, με την επιβολή της «εθνικοφροσύνης» και του αντικομμουνισμού κ.ο.κ.
Για να καταλήξει το εν λόγω άρθρο ότι «προς τούτο η Ιστορία είναι διδακτική. Με τη μορφή ενός επαναλαμβανόμενου μοτίβου η ελληνική Δεξιά στη μακρόχρονη διαδρομή της, σε περιόδους κατά τις οποίες αισθάνεται ιδιαιτέρως ισχυρή αλλά και σε περιόδους κρίσης, γρήγορα ανασύρει από την φαρέτρα της την καταστολή ως την προσήκουσα μέθοδο για την περιστολή των κοινωνικών και των πολιτικών δικαιωμάτων και την πειθάρχηση του εκάστοτε “εσωτερικού εχθρού”».
Η Ιστορία είναι πράγματι διδακτική. Οχι όμως όταν γίνεται αντικείμενο μιας επιλεκτικής κοπτοραπτικής, που διαχωρίζει ψευδεπίγραφα τους διαχειριστές της εκμετάλλευσης και καταπίεσης του λαού (το πολιτικό προσωπικό της αστικής τάξης) σε «χειρότερους» και «καλύτερους», σε λιγότερο ή περισσότερο «δημοκρατικούς», σε λιγότερο ή περισσότερο «αυταρχικούς» κ.ο.κ.
***
Η μακρά και πλούσια εμπειρία του λαϊκού μας κινήματος δεν υποδεικνύει κάτι τέτοιο. Μήπως δεν ήταν επί πρωθυπουργίας Αλ. Παπαναστασίου (γνωστού και ως «Πατέρα της Δημοκρατίας») όταν τέθηκαν οι βάσεις του μηχανισμού διοικητικής εκτόπισης – εξορίας (με το ΝΔ της 19/4/1924 «Περί συστάσεως εν εκάστω Νομώ Επιτροπών επί της Δημοσίας Ασφαλείας»); Μήπως δεν ήταν επί Ελ. Βενιζέλου όταν θεσπίστηκε το περιβόητο «Ιδιώνυμο» (Ν. 4229/1929), με το οποίο διώχθηκαν, φυλακίστηκαν και εξορίστηκαν περισσότεροι από οποιοδήποτε άλλο νομοθέτημα του Μεσοπολέμου (1918 – 1936);
Μήπως δεν ήταν επί πρωθυπουργίας των «κεντρώων» Γ. Παπανδρέου, Ν. Πλαστήρα και Θ. Σοφούλη που διεξήχθη (στο μεγαλύτερο μέρος της) η σκληρότερη ταξική σύγκρουση του προηγούμενου αιώνα (1944 – 1949); Ο Θ. Σοφούλης μάλιστα ήταν πρωθυπουργός σχεδόν στα 2/3 της περιόδου του Εμφυλίου (1947 – 1949).
Τα ιστορικά παραδείγματα είναι πράγματι πολλά. Ας επικεντρωθούμε όμως στη δεκαετία του 1960 και την κυβέρνηση της Ενωσης Κέντρου (ΕΚ), του «Γέρου της Δημοκρατίας» Γ. Παπανδρέου, που έσπασε το σερί της «δεξιάς διακυβέρνησης», «της βίας και της νοθείας».
***
Ενδεικτικά, η κυβέρνηση της ΕΚ θα απαγορεύσει την πορεία των οικοδόμων στις 15/7/1964, τη συγκέντρωση των εργατοϋπαλλήλων Αθήνας και Πειραιά για τον εκδημοκρατισμό του συνδικαλιστικού κινήματος στις 6/4/1965, τον εορτασμό της Πρωτομαγιάς του 1965 κ.ο.κ.6. Θα απαγορεύσει επίσης τον εορτασμό της επετείου του ΕΑΜ. «Το συνταγματικό δικαίωμα του συνέρχεσθαι σε ανοιχτούς χώρους», έγραφε η «Αυγή» (όργανο τότε της ΕΔΑ), «καταπατήθηκε, όπως επί Καραμανλή»7.
Την 1/6/1964, ο Γ. Παπανδρέου θα δηλώσει από το βήμα της Βουλής πως οι συγκεντρώσεις, οι πορείες και οι απεργίες που «οργανούνται κατά τρόπον θίγοντα την ελευθερίαν άλλων πολιτών (…) είναι φασισμός»! Προσθέτοντας πως «αι πορείαι – τας οποίας ηθικώς αποδοκιμάζει – δεν πρέπει να είναι συνεχείς, ούτε να πραγματοποιούνται επί του καταστρώματος των οδών» (για να μην εμποδίζεται η κυκλοφορία) ενώ «αι απεργίαι δεν πρέπει να καταλήγουν εις παρεμπόδισιν υπό των απεργών της ελευθερίας όσων θέλουν να δουλέψουν», δηλαδή των απεργοσπαστών8. Αντιδραστικά επιχειρήματα που αναπαράγονται «καρμπόν» έως τις μέρες μας.
— Η καταστολή (επί 6 ώρες!) της απεργίας των καπνεργατών της Θεσσαλονίκης στις 29/5/1964 («Τα καπνεργοστάσια», έγραφε η «Αυγή», «εστρατοκρατούντο από χωροφύλακες (…) Το θέαμα θύμιζε τις μέρες της καραμανλικής τρομοκρατίας (…) Ενας καπνεργάτης (…) την στιγμή της συλλήψεώς του εκακοποιήθη απάνθρωπα, εσύρθη από χωροφύλακες στο δρόμο και οδηγήθηκε αναίσθητος στην είσοδο του εργοστασίου»)9.
Τμήμα πεζοναυτών ενάντια στις λαϊκές διαδηλώσεις τις πρώτες μέρες εφαρμογής του «Ιδιώνυμου», 1929
— Η καταστολή κατά των απεργών πείνας κλωστοϋφαντουργών του Λαυρίου στις 22/7/1964 (όπου 42 εργάτες συνελήφθησαν και 16 κατέληξαν στο νοσοκομείο)10.
— Η «πολεμική επιχείρηση» κατά των απεργών μυλεργατών του Πειραιά στις 26/9/1964 (κατά την οποία η αστυνομία εισέβαλε στο μύλο του Αγ. Γεωργίου και συνέλαβε σύσσωμη τη νυχτερινή βάρδια των εργατών που ετοιμάζονταν να κατέβουν σε στάση εργασίας, αντικαθιστώντας τους με απεργοσπάστες).11
Η κυβέρνηση Παπανδρέου εφάρμοσε ακόμη και αντεργατικά νομοθετήματα κατά των απεργών που «ούτε κι αυτή η κυβέρνηση Καραμανλή δεν τόλμησε»12.
«Υπό συνθήκες αστυνομοκρατίας» διεξήχθη επίσης το 5ο Συνέδριο της Ομοσπονδίας Οικοδόμων: «Μεγάλες αστυνομικές δυνάμεις είχαν καταλάβει τους χώρους έξω από το Εργατικό Κέντρο», όπου διεξαγόταν το συνέδριο, μην επιτρέποντας στους νόμιμα εκλεγμένους αντιπροσώπους των ταξικών σωματείων να πλησιάσουν14.
Το Οκτώβρη του 1964 θα διαρρεύσει στον Τύπο διαταγή της Αστυνομικής Διεύθυνσης Αθηνών και «για την παρακολούθηση των καταστημάτων αριστερών ιδιοκτητών»16.
Καταργήθηκαν τα «έκτακτα μέτρα» και η αντικομμουνιστική νομοθεσία, που «κοσμούσαν» το αστικό κατασταλτικό οπλοστάσιο από τη δικτατορία Μεταξά ακόμα; Εν μέρει. Ο κατάπτυστος μεταξικός ΑΝ 375/1936 καταργήθηκε μεν, αλλά όχι και οι καταδικαστικές αποφάσεις που βασίστηκαν σε αυτόν! Ετσι, οι 77 κομμουνιστές κρατούμενοι της Αίγινας (που είχαν καταδικαστεί με τον ΑΝ 375/1936) δεν απελευθερώθηκαν μαζί με τους υπόλοιπους πολιτικούς κρατούμενους. Η διοικητική εκτόπιση (εξορία) επίσης διατηρήθηκε (τροποποιώντας μόνο το ποιο σώμα μπορούσε να την επιβάλει). Ο επίσης κατάπτυστος ΑΝ 509/1947 παρέμεινε εν ισχύι. Το ΚΚΕ παρέμεινε εκτός νόμου. Διατηρήθηκε η στέρηση ιθαγένειας στους πολιτικούς πρόσφυγες18.
Με «κεντρώους» πρωθυπουργούς διεξήχθη ως επί το πλείστον η σκληρότερη ταξική σύγκρουση του προηγούμενου αιώνα (1944 – 1949)
Ιδιαίτερο αντικομμουνιστικό κατασταλτικό μένος επέδειξε η κυβέρνηση της ΕΚ στην Εκπαίδευση. Χαρακτηριστική είναι η εγκύκλιος 1010 του υπουργείου Παιδείας (11/3/1965), με την οποία οι καθηγητές καλούνταν να ρουφιανεύουν τους μαθητές τους, απειλώντας και τους ίδιους με διώξεις στην περίπτωση μη συμμόρφωσης. «Ο κομμουνισμός», αναγραφόταν σχετικά, «είναι εχθρός του έθνους και της δημοκρατίας. Τούτο πρέπει να καταστή συνείδησις της Νέας Γενιάς. Ο Εθνικός φρονηματισμός (…) είναι η πρώτη αποστολή του Διδασκάλου. (…) Τα ιδικά μας ιδανικά είναι τα ιδανικά του Ελληνοχριστιανικού πολιτισμού (…) Πάσα εκτροπή πρέπει να κολάζεται αυστηρότατα. Και αν συμβεί να υπάρξουν διδάσκαλοι, όχι ανήκοντες, αλλά και απλώς συμπαθούντες, ή ανεχόμενοι την κομμουνιστικήν προπαγάνδαν, δεν έχουν θέσιν εις την Εκπαίδευσιν»21.
Μέσα σε λίγες βδομάδες από την έκδοση της εν λόγω εγκυκλίου, είχαν αποβληθεί από τα σχολεία 37 μαθητές (άλλος γιατί μετείχε σε κινητοποίηση του σχολείου του, άλλος γιατί μοίραζε προκηρύξεις για την ειρήνη, μία γιατί «πιάστηκε» να διαβάζει Λουντέμη, κ.ά.)22.
***
Η ιστορική αναφορά στα έργα και τις ημέρες της Ενωσης Κέντρου εναντίον του εργατικού – λαϊκού κινήματος κατά τη σύντομη περίοδο διακυβέρνησής της (από τα τέλη του 1963 έως τα μέσα του 1965) δεν έχει την έννοια του συμψηφισμού ή σύγκρισης της αστικής βίας. Αντιθέτως, αυτό που αναδεικνύεται είναι ο κοινός ταξικός παρονομαστής που διέπει όλες ανεξαιρέτως τις αστικές κυβερνήσεις. Εφόσον η αστική εξουσία εδράζεται στην αναγκαστική εκμετάλλευση των πολλών από τους λίγους, η άσκηση βίας από τον εκάστοτε πολιτικό διαχειριστή της, προκειμένου να διασφαλίσει τα συμφέροντα και τη διαιώνιση αυτής της εξουσίας, είναι μονόδρομος. Η δε ένταση της βίας ενάντια στο κίνημα εξαρτάται από την εκάστοτε εκτίμηση του γενικότερου συσχετισμού της ταξικής πάλης. Φιλολαϊκή κυβερνητική εξουσία στο έδαφος του καπιταλισμού, αντικειμενικά, δεν μπορεί να υπάρξει.
Πρόκειται για μια αυταπάτη που ανά περιόδους ταλάνισε και διάβρωσε το εργατικό – κομμουνιστικό κίνημα, με ολέθριες συνέπειες για την υπόθεση της ταξικής πάλης. Η στάση του ΚΚΕ και της ΕΔΑ έναντι της Ενωσης Κέντρου προτού αυτή αναλάβει την εξουσία ήταν χαρακτηριστική. Η «Αυγή» τότε είχε χαιρετίσει την εκλογική νίκη της ΕΚ ως «διεθνούς σημασίας νίκη», σημειώνοντας πως «άνοιξε μια νέα σελίδα στη μεταπολεμική Ιστορία της χώρας μας. Για πρώτη φορά, ύστερα από πολλά χρόνια, η Ελλάδα απέκτησε, χάρις στους αγώνες του λαού, δημοκρατική κυβέρνηση»23!
Οι κάλπικες ελπίδες που είχαν καλλιεργηθεί στο εργατικό – λαϊκό κίνημα (και με την ευθύνη των ΚΚΕ – ΕΔΑ) αποτυπώθηκαν στην απότομη πτώση των απεργιακών αγώνων (ο αριθμός των απεργών μειώθηκε από 194.000 τον Οκτώβρη του 1963 σε μόλις 8.000 το Δεκέμβρη, μετά την εκλογική νίκη της ΕΚ). Σύντομα, βέβαια, οι όποιες προσδοκίες για καλυτέρευση της ζωής των εργαζομένων, εκδημοκρατισμό κ.ο.κ. θα κατέρρεαν από το βάρος της ίδιας της πραγματικότητας. Τον Μάη του 1964 οι απεργοί θα εκτοξεύονταν στους 402.650 (συνολικά το 1964 οι απεργοί φτάσανε τους 880.700, πλησιάζοντας σχεδόν το μέχρι τότε ρεκόρ της προηγούμενης χρονιάς).
***
Διαχρονικά, κάθε φορά που οι εργατικές – λαϊκές δυνάμεις πιέζονταν από τα βάρη της αντιλαϊκής πολιτικής και την πολύμορφη βία που ενέχει, καλλιεργούνταν η προσδοκία μιας «δικαιότερης» εναλλακτικής, ως βαλβίδα εκτόνωσης και οδός διοχέτευσης μιας εν δυνάμει ριζοσπαστικοποίησης, που θα μπορούσε να αμφισβητήσει – στον πυρήνα της – την πηγή του προβλήματος και βεβαίως να δράσει για την ανατροπή του.
Ο λαός μας όμως έχει πλούσια εμπειρία από τις αυταπάτες μιας «καλύτερης», πιο «φιλολαϊκής», πιο «δημοκρατικής» αστικής κυβέρνησης. Είτε αυτή λεγόταν ΠΑΣΟΚ, είτε ΣΥΡΙΖΑ στο πιο πρόσφατο παρελθόν.
Μήπως ξεχνάμε πως από τις 11 πολιτικές επιστρατεύσεις απεργών που επιβλήθηκαν τα πρώτα 40 χρόνια της μεταπολίτευσης οι 5 έγιναν επί ΠΑΣΟΚ (1983, 1986, 1994, 2002, 2010), οι 2 επί ΝΔ (1979, 2006), οι 3 επί ΝΔ – ΠΑΣΟΚ – ΔΗΜΑΡ (2013) και άλλη μία επί ΝΔ – ΠΑΣΟΚ (2014);
Μήπως ξεχνάμε ότι ο πρώτος περιβόητος «τρομονόμος» θεσπίστηκε επί ΠΑΣΟΚ (2829/2001), ο δεύτερος επί ΝΔ (3251/2004), ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ – που δήθεν θα τον καταργούσε – τον ενίσχυσε ακόμη περισσότερο, αυστηροποιώντας τις ποινές που αφορούσαν εργατικές – λαϊκές κινητοποιήσεις;
Μήπως ξεχνάμε ότι και το ΠΑΣΟΚ (9/3/1995) και ο ΣΥΡΙΖΑ (8/1/2016) είχαν στείλει τα ΜΑΤ να χτυπήσουν τους απόμαχους της δουλειάς, τους συνταξιούχους;
Τι διαφορά είχαν το ξύλο και τα δακρυγόνα όταν ψηφίζονταν τα μνημόνια ΝΔ – ΠΑΣΟΚ από το ξύλο και τα δακρυγόνα όταν ψηφίζονταν τα μνημόνια ΣΥΡΙΖΑ – που, σημειωτέον, θα καταργούσε και τα μνημόνια και τα ΜΑΤ;
Τι διαφορά είχε το ξύλο επί ΠΑΣΟΚ (π.χ. κατά την επίσκεψη Κλίντον στις 19/11/1999 ή κατά την απεργία των ναυτεργατών στις 29/5/2002);
Τι διαφορά είχε το ξύλο σε ανθρώπους που προσπαθούσαν να σώσουν το σπίτι τους από τους πλειστηριασμούς επί ΝΔ και επί ΣΥΡΙΖΑ;
Τι διαφορά είχε ο ασφαλίτης που πιάστηκε να παρακολουθεί απεργιακή σύσκεψη του ΠΑΜΕ στις 22/11/2005 (επί ΝΔ) από τον ασφαλίτη που πιάστηκε να παρακολουθεί το 33ο συνέδριο του Εργατικού Κέντρου Θεσσαλονίκης στις 8/11/2018 (επί ΣΥΡΙΖΑ);
Τι διαφορά είχε (ως προς τη «δημοκρατικότητα») η απαγόρευση συναθροίσεων και πορειών επί ΣΥΡΙΖΑ στις 15-16/11/2016 (επίσκεψη Ομπάμα) με τις πρόσφατες απαγορεύσεις της ΝΔ;
***
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ:
1. «Αυγή» 16/4/1964, 13/8/1964, 1/9/1964
2. Αρχείο ΚΚΕ, έγγραφο 69431, Εκθεση του Κ. Θέου για την εργατική δουλειά της ΕΔΑ, 1965
3. Αναστάσης Γκίκας, «Από την πείρα του κινήματος των οικοδόμων στην Ελλάδα», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 2013, σελ. 395.
4. ό.π., σελ. 412 – 413.
5. «Αυγή» 29/4/1965, 17/4/1965
6. «Ελευθερία» 16/7/1964, «Αυγή» 24/4/1965, 29/4/1965
7. «Αυγή» 30/5/1964
8. «Ελευθερία» 2/6/1964
9. «Αυγή» 22/4/1965
10. «Αυγή» 24/7/1964
11. «Αυγή» 26/9/1964
12. «Αυγή» 29/12/1964
13. «Αυγή» 31/1/1964
14. «Αυγή» 18/8/1964.
15. «Αυγή» 29/2/1964, 27/5/1964, «Ανακοίνωση της ΕΕ των ΣΕΟ 115» 11/4/1964
16. «Αυγή» 10/10/1964
17. «Αυγή» 6/11/1964
18. «Αυγή» 23/2/1964, 9/5/1964, 6/11/1964
19. «Αυγή» 21/10/1964
20. «Ελευθερία» 20/1/1965
21. Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ 1949 – 1968, τομ. Β’, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 2016, σελ. 660
22. «Αυγή» 6/6/1965
23. «Αυγή» 1/1/1964
