Η πανδημία, η κοινωνική αναπαραγωγή, η «δεσπόζουσα δομή»

Παρόλο που σε «τελική ανάλυση» είναι το οικονομικό-ταξικό στοιχείο που προσδιορίζει την αυτονομία των άλλων στοιχείων της κοινωνικής πραγματικότητας (πολιτικό, ιδεολογικό, πολιτισμικό κ.λπ.), στη σημερινή συγκυρία, φαίνεται πως η σφαίρα παραγωγής, παραχωρεί λόγω εγγενών αδυναμιών που εξηγούνται ιστορικά (πολιτικο-οργανωτικές αδυναμίες της εργατικής τάξης κ.λπ.), τη λειτουργία  της «δεσπόζουσας δομής», στη σφαίρα κοινωνικής αναπαραγωγής. Κατά κάποιο τρόπο, είναι η πανδημία, που εμβολίζοντας «εξωγενώς» τη σφαίρα παραγωγής, αναδεικνύει, όπως ο πόλεμος, η κατοχή κ.ο.κ., σε κυρίαρχο ζήτημα τη «σωτηρία του λαού». Εντούτοις αυτή η «εξωγένεια» της πανδημίας είναι σχετική καθώς προκύπτει από την ίδια την καπιταλιστική μηχανική που έχει ανατρέψει, τόσο τις κοινωνικές ισορροπίες (ασύδοτη εκμετάλλευση της εργατικής δύναμης, εμπορευματοποίηση συνθηκών αναπαραγωγής της κ.ο.κ.) όσο και τις οικολογικές ισορροπίες, απειλώντας την αναπαραγωγή του ανθρώπινου είδους αλλά και της φύσης. Σε μεγάλο βαθμό εδώ, στην αποψίλωση των δασών, στην αλλαγή χρήσεων της γης, στις κλιματικές αλλαγές, στην επέκταση αστικών και βιομηχανικών δραστηριοτήτων στους οικότοπους μικροβίων και ιών κ.ο.κ.,  οφείλεται η ανησυχητική αύξηση των ιογενών επιδημιών που αυξάνει επίσης την ευπάθεια του ανθρώπινου οργανισμού.

Όπως έχουν έρθει τα πράγματα η σφαίρα της κοινωνικής αναπαραγωγής γίνεται «δομή» που προσδιορίζει σήμερα σε συνθήκες πανδημίας δυνατότητες δράσης και μπορεί να ενεργοποιήσει το λαϊκό παράγοντα. Εάν και εφόσον ληφθούν οι αναγκαίες ηγεμονικές πρωτοβουλίες, μπορεί να παραχθούν πολιτικές, οργανωτικές υποδομές και κοινωνικά δίκτυα που θα συμβάλλουν καταλυτικά στην άρση του αδιεξόδου, στο οποίο έχει περιέλθει ο κόσμος της εργασίας. Είναι ακριβώς αυτό το αδιέξοδο και η ανημποριά του κόσμου της εργασίας που αφήνει το ρόλο της «δεσπόζουσας δομής» στη σφαίρα της κοινωνικής αναπαραγωγής με τη κοινωνία να αναζητά εναγωνίως τρόπους να βάλει στην άκρη το θανατικό, να επιβιώσει.

Έτσι πρωταγωνιστικό ρόλο φαίνεται να αναλαμβάνουν οι εργαζόμενοι στη σφαίρα της κοινωνικής αναπαραγωγής, στα δημόσια αγαθά, στην υγεία, στην εκπαίδευση, στην καθαριότητα, στις συγκοινωνίες κ.ά., εκεί που παράγονται τα δημόσια αγαθά ως αξίες χρήσης και προσφέρονται αδιαίρετα (συλλογικά) στα εργατικά και λαϊκά στρώματα. Εδώ, σε ένα σχήμα «ενότητας στη δράση», δημιουργούνται και οι γέφυρες για την ενότητα του κόσμου της εργασίας, καθώς οι εργαζόμενοι αυτοί εκφράζουν επίσης ταξικές καταστάσεις της μισθωτής εργασίας. Μπορεί αυτό το σχήμα στη μορφή του να μοιάζει «διαταξικό», είναι όμως κατά βάση ταξικό, αφού η πανδημία θερίζει πρώτα απ’ όλα τα εργατικά και τα λαϊκά στρώματα.

Η εξουθένωση των γιατρών, των νοσηλευτών, των καθαριστριών συνυπάρχει εδώ με την αντίστοιχη εξουθένωση των εκπαιδευτικών που βιώνεται επίσης στη μορφή της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης (τηλεκπαίδευση) ως αποειδίκευση και αποεπαγγελματικοποίηση αλλά και ως καθήλωση/βαρεμάρα στην οθόνη και εξουθένωση για τους μαθητές. Οι επιπτώσεις που σωρεύονται εδώ (παιδαγωγικές, πολιτισμικές, ψυχολογικές κ.λπ.), όταν λείψει ο βιωμένος κόσμος του σχολείου με την πολλαπλότητα και την ποιότητα των κοινωνικών διαδράσεων και δικτυώσεων θα είναι οδυνηρές για το μέλλον της κοινωνίας. Να λοιπόν που μέρος του προβλήματος γίνονται οι μαθητές και οι γονείς με τους συλλόγους και τις ενώσεις γονέων να γίνονται φορείς διεύρυνσης της δράσης σε ολόκληρη τη κοινωνία. Επομένως, από τη στιγμή που η ΑΔΕΔΥ αδυνατεί να ξεπεράσει το σύνδρομο του κυβερνητικού συνδικαλισμού, αναλαμβάνοντας επιτελικό ρόλο, μένουν οι συνδικαλιστικές ενώσεις, τα σωματεία, οι πολιτικές οργανώσεις και οι συλλογικότητες της οργανωμένης κοινωνίας. Εδώ θα πρέπει να προκύψουν οι δράσεις, να συντονιστούν άνθρωποι και πράγματα σε μια μορφή Συντονιστικού με τις αντίστοιχες δικτυώσεις στις πόλεις, στο χωριό, στις γειτονιές για τη «σωτηρία του λαού», για να μείνει η κοινωνία όρθια.

Εδώ, δε θα διασφαλιστούν μόνο οι πόροι για τις κοινωνικές υποδομές για τη δημόσια υγεία (επιδημιολογική κάλυψη, νοσοκομεία, ΜΕΘ κ.λπ.), την εκπαίδευση (15μελή τμήματα, προσλήψεις εκπαιδευτικών κ.λπ.), τις συγκοινωνίες και τους εργασιακούς χώρους αλλά θα νομιμοποιηθούν και οι φορείς (επιστημονικοί, πολιτικοί-διοικητικοί) που θα προσφέρουν έγκυρη γνώση και αξιόπιστες προτάσεις για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Είναι οφθαλμοφανές πλέον πως η τεχνοκρατική διαχείριση της πανδημίας μετατρέπει ένα ζήτημα δημόσιας υγείας και κοινωνικών υποδομών σε αποκλειστικά «ιατρικό» πρόβλημα, αφήνοντας την κοινότητα εκτεθειμένη στην πανδημία (έλλειψη επιδημιολογικής ετοιμότητας, απουσία ελέγχων στους χώρους εργασίας, συνωστισμός στα μέσα συγκοινωνίας κ.λπ.). Ουσιαστικά πρόκειται για  πολιτική διαχείριση της πανδημίας από την Κυβέρνηση που παρουσιάζει τη καθημερινή εκατόμβη θανάτων από τον Covid-19 ως κάτι το μοιραίο και αναπόφευκτο, παρόλο που αυτή η θανατοπολιτική είναι παράγωγο της κοινωνικής οργάνωσης κατανομής των πόρων που προσδιορίζει προτεραιότητες και επιπτώσεις, που θα πάνε και από που θα λείψουν (ΣΔΙΤ, επιχορήγηση ιδιωτικών κλινικών, διάσωση καπιταλιστικών ομίλων, υποχρηματοδότηση του ΕΣΥ, μείωση κονδυλίων για την υγεία κ.ο.κ.). Είναι πάλι αυτή η πολιτική διαχείριση της πανδημίας  («κοινωνική αποστασιοποίηση», «ατομική ευθύνη» κ.λπ.) που παράγει διακινδυνεύσεις ιδιαίτερα επώδυνες για τον κοινωνικό ψυχισμό και τις ανθρώπινες σχέσεις, αφού η κλινική κατάθλιψη έχει υπερδιπλασιαστεί στη περίοδο του lockdown, η λήψη ψυχοτρόπων ουσιών έχει επίσης πολλαπλασιαστεί ενώ τα αισθήματα «φυγής», μοναξιάς, στρες, θυμού κ.ο.κ. επιβαρύνουν τραυματικά τον ατομικό ψυχισμό. Μέρος της πολιτικής διαχείρισης της πανδημίας είναι επίσης και η αύξηση της ενδο-οικογενειακής βίας (γυναικοκτονίες κ.ο.κ.).

Σε αυτό το ιστορικό-κοινωνικό πλαίσιο η «σωτηρία του λαού» από την πανδημία, γίνεται η «δομή» που μετασχηματίζει διαταξικές δράσεις και συνέργειες («ενότητα στη δράση»), σε συλλογική/ταξική δράση. Εδώ θα παραχθούν επίσης τα μέσα (πολιτικά, οργανωσιακά, πολιτισμικά κ.λπ.) για την αντιμετώπιση της πανδημίας προς όφελος του κόσμου της εργασίας, για την ανάταση της κοινωνίας, για να τεθεί στο πλήρωμα του χρόνου και το γενικό ζήτημα.