Διαβάζοντας τα τρία γράμματα του Ν. Ζαχαριάδη
Οι θέσεις, που περιέχονται στα τρία γράμματα του Νίκου Ζαχαριάδη, αντανακλούν τις αντιφάσεις για το χαρακτήρα του πολέμου και την προβληματική στρατηγική της ΚΔ.
Οι θέσεις, που περιέχονται στα τρία γράμματα του Νίκου Ζαχαριάδη, αντανακλούν τις αντιφάσεις για το χαρακτήρα του πολέμου και την προβληματική στρατηγική της ΚΔ. Έτσι, ο ολότελα σωστός χαρακτηρισμός του πολέμου ως ιμπεριαλιστικού στο Β’ και στο Γ’ γράμμα, οι ολότελα σωστές θέσεις να συναδελφωθούν ο ελληνικός και ο αλβανικός λαός, καθώς και να ξεσηκωθεί ο στρατός μαζί με το λαό, για να ανατρέψουν την κυβέρνηση Μεταξά, να προστατέψουν τα σύνορα και να διώξουν τους Εγγλέζους, μείωναν τη δυναμική τους, από τη στιγμή που συνδέονταν με την εγκαθίδρυση ενός «λαϊκού αντιφασιστικού – αντιπλουτοκρατικού καθεστώτος».
Η σταδιοποίηση της στρατηγικής του Κόμματος, που αποτυπώθηκε με την 6η Ολομέλεια της ΚΕ το 1934 και στη συνέχεια με το 6ο Συνέδριο του ΚΚΕ, απομάκρυνε από το οπτικό πεδίο της εργατικής τάξης το άμεσο και αντικειμενικά αναγκαίο, που το ωρίμαζαν περισσότερο οι πολεμικές συνθήκες: Την πάλη για την εργατική εξουσία. Η ίδια διαπίστωση ισχύει και για τη θέση της «Παλιάς ΚΕ», αφού κι εκείνη κινούνταν στη γραμμή του 6ου Συνεδρίου όσον αφορά τη γενική πολιτική κατεύθυνση της πάλης του ΚΚΕ. Η λογική που διαπερνάει τα κείμενα του Ν. Ζαχαριάδη, ήταν να διαχωρίσει τον πόλεμο στο εθνικοαπελευθερωτικό μέρος του (όσο διεξαγόταν επί ελληνικού εδάφους) και στο ιμπεριαλιστικό (εννοώντας μ’ αυτό την κατάκτηση ξένου εδάφους) και να παρέμβει σε δύο φάσεις, υπογραμμίζοντας ο ίδιος ότι δίχως το Β’ και το Γ’ γράμμα, το Α’ «καταντούσε ένα καθαρά σοσιαλπατριωτικό ντοκουμέντο». Αυτός ο διαχωρισμός οδήγησε στη συγγραφή και αποστολή και Β’ γράμματος, που επειδή κρατήθηκε στα χέρια της Ασφάλειας, έφερε τη συγγραφή και του Γ’. Έτσι εξηγείται, γιατί τα γράμματα του Ν. Ζαχαριάδη ήταν τρία και όχι ένα. Προβληματικό είναι το γεγονός των συνεχών αλλαγών της πολιτικής γραμμής του ΚΚΕ για τον πόλεμο. Όπως έχει ήδη αναφερθεί αναλυτικά, τη γραμμή που διαμόρφωσε η ΚΕ του ΚΚΕ το Φλεβάρη του 1939, την άλλαξε τον Ιούλη του ίδιου χρόνου (μετά από την παρέμβαση του Ν. Ζαχαριάδη τον Απρίλη και στη συνέχεια της ΚΔ), ενώ διαμόρφωσε τελείως διαφορετική γραμμή από του Ιούλη, μετά το Σεπτέμβρη του 1939, την οποία συνέχισε ως το 1941 η «Παλιά ΚΕ».
Επίσης, προβληματικό στοιχείο στη λειτουργία της καθοδήγησης του ΚΚΕ εξέφραζε το γεγονός ότι ο Ν. Ζαχαριάδης διαμόρφωσε με ατομική του ευθύνη τις θέσεις για τον πόλεμο, χωρίς να εξασφαλιστεί η ενιαία στάση της Κεντρικής Επιτροπής. Κι αυτό, παρά το ότι δεν μπορεί να υποτιμηθεί το μεγάλο πρόβλημα των διώξεων του Κόμματος και άρα των συνεπειών που είχαν αυτές στη λειτουργία του καθοδηγητικού του οργάνου. Μελετώντας, λοιπόν, την ιστορία του, το ίδιο το Κόμμα, επιδιώκει να αντλήσει τη γνώση, τα διδάγματα που βγαίνουν ως καταστάλαγμα μιας συγκεκριμένης πολιτικής επιλογής και πράξης. Στο ερώτημα «γιατί δεν μπόρεσε το ΚΚΕ να διαμορφώσει μια πιο καλά επεξεργασμένη στρατηγική και να εξασφαλίσει τις προϋποθέσεις προώθησής της;», απαντά όλη η μελέτη-διερεύνηση του θέματος που προηγήθηκε. Το ΚΚΕ ήταν ένα σχετικά νέο εργατικό κόμμα, σε σύγκριση με τα κόμματα στην Ευρώπη και τη Ρωσία, που είχαν τις απαρχές τους στο 19ο αιώνα. Επομένως η στρατηγική της ΚΔ για τον πόλεμο έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στη δική του στρατηγική για την Ελλάδα, στις αδυναμίες και τις αντιφάσεις της, στην ίδια την ανάπτυξη και του Νίκου Ζαχαριάδη ως ΓΓ της ΚΕ του Κόμματος, αλλά και ως στελέχους της ΚΔ. Βέβαια, μέσα από την πολιτική πράξη αναπτύσσεται και η πολιτική ωριμότητα, η ικανότητα αντιμετώπισης αδυναμιών και διόρθωσης λαθών και απ’ αυτή την άποψη το ίδιο το ΚΚΕ εξετάζει αυτοκριτικά την πορεία του, με αυτοτέλεια και απαιτητικότητα, τόσο στον ιταλοελληνικό όσο και γενικότερα στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Σε αυτό το πλαίσιο έχει κρίνει και τον Νίκο Ζαχαριάδη ως Γενικό Γραμματέα της Κεντρικής Επιτροπής του.
***
Το Α’ ανοιχτό γράμμα του Ν. Ζαχαριάδη δημοσιευμένο στην Καθημερινή της 2 του Νοέμβρη 1940
Το Α’ γράμμα
«Προς το λαό της Ελλάδας
Ο φασισμός του Μουσσολίνι χτύπησε την Ελλάδα πισώπλατα, δολοφονικά και ξετσίπωτα με σκοπό να την υποδουλώσει και εξανδραποδίσει. Σήμερα όλοι οι έλληνες παλαίβουμε για τη λευτεριά την τιμή, την εθνική μας ανεξαρτησία. Η πάλη θα είναι πολύ δύσκολη και πολύ σκληρή. Μα ένα έθνος που θέλει να ζήσει πρέπει να παλεύει, αψηφώντας τους κινδύνους και τις θυσίες. Ο λαός της Ελλάδας διεξάγει σήμερα, έναν πόλεμο εθνικοαπελευθερωτικό, ενάντια στο φασισμό του Μουσσολίνι. Δίπλα στο κύριο μέτωπο και Ο ΚΑΘΕ ΒΡΑΧΟΣ, Η ΚΑΘΕ ΡΕΜΑΤΙΑ, ΤΟ ΚΑΘΕ ΧΩΡΙΟ, ΚΑΛΥΒΑ ΜΕ ΚΑΛΥΒΑ, Η ΚΑΘΕ ΠΟΛΗ, ΣΠΙΤΙ ΜΕ ΣΠΙΤΙ, ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΦΡΟΥΡΙΟ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ.
Κάθε πράκτορας του φασισμού πρέπει να εξοντωθεί αλύπητα. Στον πόλεμο αυτό που τον διευθύνει η κυβέρνηση Μεταξά, όλοι μας πρέπει να δόσουμε όλες μας τις δυνάμεις, δίχως καμιά (σ.σ.: η υπογράμμιση είναι δική μας*) επιφύλαξη. Έπαθλο για τον εργαζόμενο λαό και επιστέγασμα για το σημερινό του αγώνα, πρέπει να είναι και θα είναι, μια καινούργια Ελλάδα της δουλιάς, της λευτεριάς, λυτρωμένη από κάθε ξενική ιμπεριαλιστική εξάρτηση και από κάθε εκμετάλλευση (σ.σ.: η υπογράμμιση είναι δική μας*), μ’ ένα πραγματικά παλλαϊκό πολιτισμό.
Όλοι στον αγώνα, ο καθένας στη θέση του και η νίκη θάναι νίκη της Ελλάδας και του λαού της. Οι εργαζόμενοι όλου του κόσμου στέκουν στο πλευρό μας.
Αθήνα 31 του Οκτώβρη 1940
Νίκος Ζαχαριάδης
Γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ»
* Το Α’ γράμμα είναι εδώ παρμένο από την έκδοση Το ΚΚΕ από το 1931 ως το 1952, σελ. 92, Εκδοτικό της ΚΕ του ΚΚΕ. Έχουμε προσθέσει τις λέξεις «καμιά», και τις λέξεις «και από κάθε εκμετάλλευση», γι’ αυτό είναι υπογραμμισμένες στο κείμενο. Αυτές οι λέξεις, ενώ υπάρχουν στο χειρόγραφο του Ζαχαριάδη (βλ., π.χ., Καθημερινή, 2 Νοέμβρη 1940), λείπουν από την παραπάνω κομματική πηγή, καθώς και από τα κομματικά έντυπα που έχουν δημοσιεύσει το Α’ γράμμα. Λείπουν και από το Ριζοσπάστη της 28ης Οκτώβρη 1945, στον οποίο δημοσιεύτηκε πρωτοσέλιδο και σε πλαίσιο.
***
Το Β΄ γράμμα
«Προς το λαό της Ελλάδας
Ολόκληρος ο λαός της Ελλάδας ξεσηκώθηκε σαν ένας άνθρωπος και χάλασε τα σχέδια του φασισμού. Με το αίμα του ο λαός εξασφάλισε τη λευτεριά και την ανεξαρτησία του. Έξω απ’ αυτά η Ελλάδα δεν έχει καμιά θέση στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο ανάμεσα στην Αγγλία και Ιταλία – Γερμανία. Αφού ο λαός μας υπερασπίσει αποτελεσματικά την ανεξαρτησία και την εθνική λευτεριά του, σήμερα ένα μονάχα πράμα θέλει: Ειρήνη και ουδετερότητα με τούτους τους όρους: 1) να ξανάρθουν τα πράγματα όπως ήταν στις 28 Οχτώβρη 1940 δίχως καμιά εδαφική – οικονομική -πολιτική ζημιά σε βάρος της Ελλάδας. 2) Οι πολεμικές δυνάμεις της Αγγλίας να φύγουν όλες απ’ τα χώματα και τα νερά της Ελλάδας. Με βάση τους δύο αυτούς όρους να ζητήσουμε αμέσως απ’ την κυβέρνηση της ΕΣΣΔ να μεσολαβήσει για να γίνει ελληνοϊταλική ειρήνη. Αυτό είναι σήμερα το μοναδικό εθνικολαϊκό συμφέρον. Και η πράξη έχει αποδείξει ότι μόνον η ΕΣΣΔ σήμερα έδωσε την ειρήνη και ουδετερότητα της Γιουγκοσλαβίας – Βουλγαρίας – Τουρκίας.
26 του Νοέμβρη 1940
Ν. ΖΑΧΑΡΙΑΔΗΣ
Υ.Γ. Είμαστε υποχρεωμένοι να ζητήσουμε ειρήνη έντιμη και δίχως κυρώσεις και για να ξεκαθαρίσουμε άλλη μια φορά τόσο τον εθνικό – αμυντικό – απελευθερωτικό χαρακτήρα του πολέμου που κάνουμε, όσο και ότι είμαστε ξένοι προς τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο που κάνουν οι πλουτοκρατικές μεγάλες δυνάμεις. Αν σήμερα δεν δουλέψουμε για μια έντιμη ειρήνη ο πόλεμος θα χάσει για μας τον εθνικό αμυντικό χαραχτήρα του, θα γίνει καταχτητικός και τότε θα έχει αντίθετο το Λαό.»
***
Το Γ΄ γράμμα
«Προς την κομμουνιστική φοιτητική οργάνωση (ΚΚΕ και ΟΚΝΕ)
Αγαπητοί σύντροφοι,
Έχω για σας μια παράκληση: Να τυπώστε, μοιράστε, τοιχοκολλήστε στην Αθήνα – Πειραιά – Θεσσαλονίκη, αν είναι μπορετό σ’ όλη τη χώρα και στο μέτωπο, το παρακάτω γράμμα μου. Κρατάτε ψηλά, τη σημαία του ΚΚΕ και συνεχίστε με πιο μεγάλη ορμή την πολιτική και οργανωτική σας δουλιά. Ζήτω το ΚΚΕ και η Κομμουνιστική Διεθνής.
Αθήνα, 15 Γενάρη 1941
Ν. Ζαχαριάδης
ΓΙΑ ΟΛΑ ΤΑ ΜΕΛΗ ΚΑΙ ΣΤΕΛΕΧΗ
ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΝ ΤΟΥ ΚΚΕ (ΕΤΚΔ) ΚΑΙ ΤΗΣ ΟΚΝΕ (ΕΤΚΔΝ)
Το γράμμα αυτό το γράφω, γιατί παρουσιάστηκε μια βασική ριζική διαφωνία μου με την Προσωρινή Διοίκηση που παρουσιάζεται σαν εκπρόσωπος του ΚΚΕ από το Σεπτέμβρη του 1940. Είχα δεχτεί την πολιτική μόνο συνεργασία με την Προσωρινή Διοίκηση (παρά τους σοβαρούς δισταγμούς μου) γιατί είχα εμπιστευθεί σ’ ένα παλιό σύντροφο να καθαρίσει το ΚΚΕ από τη χαφιέδικη σφηκοφωλιά του Μάθεση – Παπαγιάννη.
Από την πρώτη στιγμή είχα παρατηρήσει σοβαρά λάθη στην πολιτική γραμμή της “Προσωρινής Διοίκησης”, που αυτή παρά τις υποδείξεις μου αρνήθηκε να τα διορθώσει όπως δε δέχτηκε και άλλες υποδείξεις μου. Η βασική όμως διαφωνία μας, που θ’ αναφέρω πιο κάτω, με αναγκάζει να μιλήσω ανοιχτά. Το γράμμα μου που δημοσιεύτηκε στις εφημερίδες στις 2 Νοέμβρη 1940 αποβλέπει στα παρακάτω: 1) Να δόσει έγκυρη ενιαία κατεύθυνση στους κομμουνιστές όλης της χώρας. 2) Να κινητοποιήσει το λαό στην αντιφασιστική εξόρμηση για την εθνική ανεξαρτησία και λευτεριά. 3) Να αποκαταστήσει στο εσωτερικό τις λαϊκές ελευθερίες, μια λαϊκή αντιπλουτοκρατική πολιτική. 4) Να κάμει τον πόλεμο εθνικό αντιφασιστικό, αντιιμπεριαλιστικό με βασικό και μοναδικό σκοπό την εξασφάλιση της εθνικής μας ανεξαρτησίας, της ειρήνης και ουδετερότητάς μας, έξω από το γενικό ιμπεριαλιστικό πόλεμο. Αυτό θα μπορούσαμε να το επιτύχουμε μόνο μ’ έναν ολόπλευρο προσανατολισμό στην ΕΣΣΔ και με μια πραγματική βαλκανική συνεργασία. Ο Μεταξάς από την πρώτη στιγμή έκαμε το αντίθετο, έκαμε πόλεμο φασιστικό, καταχτητικό πόλεμο. Ενώ, αφού διώξαμε τους ιταλούς από την Ελλάδα βασική προσπάθειά μας έπρεπε να είναι να κάνουμε μια ξεχωριστή, έντιμη και δίχως παραχωρήσεις ελληνοϊταλική ειρήνη, πράγμα που μπορούσε να γίνει με τη μεσολάβηση της ΕΣΣΔ, η μοναρχοφασιστική διχτατορία συνέχισε τον πόλεμο για λογαριασμό όχι του λαού της Ελλάδας μα της πλουτοκρατίας και του αγγλικού ιμπεριαλισμού. Μετά το διώξιμο δε των ιταλών από την Ελλάδα το αίμα των φαντάρων μας χύνεται άδικα, σήμερα δε ο εγγλέζικος ιμπεριαλισμός εισπράττει σε αίμα των παιδιών της Ελλάδας τους τόκους των κεφαλαίων που διέθεσε στα 1935 -36 για την παλινόρθωση του Γεώργιου και την εγκαθίδρυση της μοναρχοφασιστικής διχτατορίας του Μεταξά. Αφού δε ο Μεταξάς αρνιέται να αποκαταστήσει τις ελευθερίες του λαού, να εξασφαλίσει την ειρήνη της Ελλάδας και κάνει πόλεμο καταχτητικό ιμπεριαλιστικό, που όλο του τα βάρη τα πληρώνει ο λαός, παραμένει (ο Μεταξάς) κύριος εχθρός του λαού και της χώρας. Η ανατροπή του είναι το πιο άμεσο και ζωτικό συμφέρον του λαού μας. Λαός και στρατός πρέπει να πάρουνε στα χέρια τους τη διαχείριση της χώρας και του πολέμου με σκοπό ειρήνη, εθνική ανεξαρτησία, εσωτερικό αντιφασιστικό, αντιπλουτοκρατικό λαϊκό καθεστώς, ολόπλευρη προσέγγιση προς την ΕΣΣΔ και βαλκανική συνεργασία με βάση την ειρηνική λύση των εσωβαλκανικών διαφορών. Όλες τις απόψεις μου αυτές τις ανέπτυξα σ’ ένα ανοιχτό γράμμα κ’ ένα σχέδιο απόφασης που στις 22-11-1940 έστειλα στην Προσωρινή Διοίκηση. Αυτή αρνήθηκε να δεχτεί και να δημοσιεύσει αναπτύσσοντας μια καθαρή σοσιαλπατριωτική επιχειρηματολογία που έχει αυτή τη βάση: Ο πόλεμος της Ελλάδας εναντίον της Ιταλίας στην Αλβανία είναι παρόμοιος με τον πόλεμο της ΕΣΣΔ – Φιλανδίας και ότι ο Μεταξάς είναι ο πρωτεργάτης στον παγκόσμιο αντιφασιστικό αγώνα. Η Προσωρινή Διοίκηση θέλει να υποδουλώσει ολοκληρωτικά το ΚΚΕ στη μοναρχοφασιστική διχτατορία αντί να οργανώσει την ανατροπή της. Έτσι η Προσωρινή Διοίκηση και το ανοιχτό γράμμα μου 2-11-1940 (που ακέραια την ευθύνη του την έχω εγώ μπροστά στο ΚΚΕ και στην ΚΔ) το καταντά ένα καθαρό σοσιαλπατριωτικό ντοκουμέντο και πάει να λερώσει την τιμή του ΚΚΕ. Αυτή είναι η διαφωνία μου και η στάση της “Προσωρινής Διοίκησης”. Έτσι πίσω από τη στάση αυτή καθαρίζει ολότελα και τούτο: ότι η Προσωρινή Διοίκηση είναι δημιούργημα και όργανο του Μανιαδάκη και ότι ο Γιάννης Μιχαηλίδης, Ψηλός, Κατσανέβης, Κάμος, πρόδοσε την εντολή που είχε να καθαρίσει το ΚΚΕ από τη σπείρα του Μάθεση, πουλήθηκε στη μοναρχοφασιστική διχτατορία. Ύστερα από όλα αυτά, η στάση όλων των μελών, στελεχών και οργανώσεων του ΚΚΕ και της ΟΚΝΕ μέσα στη χώρα και το μέτωπο πρέπει να είναι αυτή: Ο λαός της Ελλάδας υπερασπίζει στον πόλεμο αυτό μόνο την εθνική του ανεξαρτησία Είναι ξένος ενάντια στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο Αγγλίας – Γερμανίας και Σια. Θέλει χωριστή, έντιμη, άμεση ειρήνη με τη μεσολάβηση της ΕΣΣΔ. Αναγνωρίζει την αρχή της αυτοδιάθεσης μέχρις αποχωρισμού για όλους. Θέλει την ελευθερία του, τη δουλιά του, την επικράτηση της θέλησής του που του πνίγει ο Μεταξάς. Εξωτερική συμμαχία με την ΕΣΣΔ και αληθινή βαλκανική συνεννόηση. Οι λαοί και φαντάροι της Ελλάδας και Ιταλίας δεν είναι εχθροί μα αδέλφια και η συναδέλφωσή τους στο μέτωπο θα σταματήσει τον πόλεμο που κάνουν οι κεφαλαιοκράτες εκμεταλλευτές τους. Για να γίνουν όλα αυτά, λαός και στρατός πρέπει να ανατρέψουν τη μοναρχοφασιστική διχτατορία του Μεταξά που είναι ο κύριος και βασικός εχθρός τους και να εγκαθιδρύσουν τη λαϊκή αντιφασιστική κυβέρνηση. Για να μπορεί ένας λαός να κρατεί την εθνική λευτεριά, πρέπει να είναι και εσωτερικά λεύτερος. Λαός εσωτερικά σκλάβος δε θάναι άξιος να κρατήσει και την εθνική του ανεξαρτησία και κάθε νίκη του εσωτερικού του τυράννου θα δυναμώνει τη σκλαβιά του. Αυτός είναι σήμερα, ο δρόμος του ΚΚΕ. Κάθε μέλος – στέλεχος οργάνωσης αυτή τη στιγμή πρέπει να μπάσει στις μάζες και οργανώνοντάς τες γύρω απ’ αυτή να την επιβάλει νικηφόρα. Ακόμα μην ξεχνάτε ούτε στιγμή τους φυλακισμένους και εξόριστούς μας. Στην Κέρκυρα κάθε στιγμή η ζωή των καλύτερων παιδιών μας, είναι σε άμεσο κίνδυνο από το μαχαίρι του Μεταξύ και τις μπότες του Μουσολίνι.
Εγώ είμαι γερός και καλά. Όλη μου η σκέψη και η καρδιά μου είναι στο κόμμα, όπως και η ζωή μου είναι δοσμένη σ’ αυτό.
Ζήτω το ΚΚΕ! Ζήτω η ΚΔ!
Αθήνα, κρατητήρια Γενικής Ασφάλειας
15-1-1941
Γεια χαρά
Ν. Ζαχαριάδης»
(Από την μελέτη του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ: «Το ΚΚΕ στον ιταλοελληνικό πόλεμο 1940-41. Οι αποφάσεις της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Τα τρία Γράμματα του Ν. Ζαχαριάδη. Η θέση της “Παλιάς Κεντρικής Επιτροπής”», εκδ. Σύγχρονη Εποχή -3η-, Αθήνα 2015)
Δείτε εδώ όλες τις αναρτήσεις του Αφιερώματος της Κατιούσα στην 28η Οκτώβρη
