Ένκε Φεζολλάρι: “Η Τέχνη σκαλίζει και υφαίνει ελεύθερες συνειδήσεις”

Εν όψει της νέας χρονιάς, απευθυνθήκαμε σε καλλιτέχνες με σκοπό να αναδειχθεί όσο καλύτερα γίνεται η δύσκολη κατάσταση που βιώνουν και τα οξυμένα προβλήματα που αντιμετωπίζουν.

Σε μια από τις πιο δύσκολες περιόδους για την τέχνη, δίνουμε λόγο στους ίδιους τους ανθρώπους που την εκπροσωπούν. Με κλειστά, θέατρα, κινηματογράφους και μουσικές σκηνές, η ζωή μας είναι ακόμη πιο δύσκολη, φαντάζει άχαρη. Για πολλούς από εκείνους έχει γίνει δύσκολη και η ίδια η επιβίωση. Ας τους ακούσουμε λοιπόν.

Ο λόγος στον σκηνοθέτη και ηθοποιό Ένκε Φεζολλάρι:

Πώς θα περιέγραφες την κατάσταση που αντιμετωπίζουν οι καλλιτέχνες σε κάποιον που δεν γνωρίζει τίποτα σχετικά;

Οι καλλιτέχνες διανύουν μια πολύ δύσκολη συγκυρία και πραγματικότητα, έχει κοπεί ο ομφάλιος λώρος που συνδέει την τέχνη με τον θεατή, το δημιούργημα και τον αποδέκτη. Ξέρετε εδώ δεν μιλάμε για μια περίοδο όπου ούτως η άλλως η δημιουργία φέρει ενα μοναχικό δρόμο και τρόπο που εργάζεσαι, αλλά για μια περίοδο που έκοψε το νήμα της ομάδας. Η ομάδα λοιπόν είνα αυτή που κυριώς διαμελίστηκε στην πανδημία και ειδικότερα στο locdown που επεβλήθη. Από τη μία έχουμε την συναναστροφή και το επιτελικό έργο που συνιστά μια ομάδα ανθρώπων που εργάζονται για ένα σκοπό και απο την άλλη αυτό δεν μπορεί να λειτουργήσει, διότι όλα έκλεισαν. Η Τέχνη προϋποθέτει την επαφή, την ανταλλαγή σκέψεων, σωμάτων, όλα εκείνα τα συστατικά που καθίσταται αδύνατο να υπάρξουν σε υγειονομικά πρωτόκολλα. Παρόλα αυτά έπρεπε να εφευρεθεί ένας άλλος τρόπος να παράγεις τέχνη με την συγκεκριμένη συνθηκη που επιβάλλει η πανδημία. Οι καλλιτέχνες πέραν της οικονομικής καταστροφής, ως κλάδος που πάει πακέτο με την εστίαση και την διασκέδαση, αυτή τη στιγμή βιώνουν μια απαξίωση όχι μόνο πολιτική αλλα και κοινωνική.Το καλοκαίρι ο κ.Σύψας είπε ότι η εστίαση και ο πολιτισμός είναι μη απαραίτητες δομές (!) Αυτό είναι κάτι πρωτόγνωρο, διότι η Πολιτεία έριξε τον πολιτισμό στο μαγκανοπήγαδο των αχρήστων και των μη απαραίτητων. Οι καλλιτέχνες βιώνουν όχι μόνο μια οικονομική κρίση αλλα και μια κατάσταση επεβεβλημένης σιωπής. Θεωρώ ότι ειδικά οι πολιτικοί δεν έχουν ιδέα περί Θεάτρου και του πώς γεννάται και κυφορείται μια παράσταση. Ούτως η άλλως ζούμε σε ένα πολίτευμα που θα διοργανώσει φίεστες για το ’21, ενώ δεν χρησιμοποίησε ποτέ τους καλλιτέχνες ως αρωγό για την εκπαίδευση και την κουλτούρα του λαού, κάτι που το ανατολικό Μπλοκ φρόντισε. Φρόντισε ώστε η Τέχνη και ο πολιτισμός να φτάσει στα πέρατα της κάθε χώρας.  Μιλάμε λοιπόν για μια πολιτική κατάσταση, στη οποία η τέχνη θεωρείται είτε ελίτ είτε παρασιτογόνο ον. Αυτό φυσικά καλλιεργήθηκε συστηματικά και απο τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, σύμφωνα με τα οποία, οι καλλιτέχνες είναι άτακτα παιδιά ,μποέμ και ακροαριστερά.

Πώς κρίνεις τις αποφάσεις της κυβέρνησης για τον Πολιτισμό και τα μέτρα στήριξης προς τους καλλιτέχνες;

Όπως ανέφερα και παραπάνω, λείπει στην Παιδεία και στην κουλτούρα η έννοια του Πολίτη όχι μόνο σε σχέση με την Τέχνη, αλλά και σε σχέση με την πολιτική. Δεν είναι τυχαίο ότι στα δ1αγγέλματα ο Πρωθυπουργός δεν ανέφερε την λέξη Πολιτισμό. Τα λάθη φυσικά υπήρχαν και στην διακυβέρνηση Σύριζα-Ανέλλ, ας μην το ξεχνάμε. Νομίζω ότι καμιά κυβέρνηση δεν θέλει τον Πολιτισμό και τους καλλιτέχνες, διότι πάντα η Τέχνη είναι η αλογόμυγα της συνείδησης, σκαλίζει και υφαίνει ελεύθερες συνειδήσεις , έχει πρωταρχικό ρόλο στην καρδιά και στο μυαλό του λαού,η Τέχνη πρέπει να αφυπνίζει και φυσικά αυτό την καθιστά εχθρό. Αν δεν είχε ασκηθεί πίεση από ηχηρά ονόματα και συλλογικότητες, νομίζω ότι το Υπουργείο Πολιτισμού  δεν θα είχε προβεί σε κάποιες στηρίξεις. Παρέδωσαν όμως στον κόσμο ένα αβέβαιο τοπίο με ακυρώσεις, ειδικά το καλοκαίρι. Καθώς είχα την ευκαιρία να σκηνοθετήσω για το Δηπεθέ Σερρών την παράσταση “Απο Θέση Ισχύος”, υπήρξε ενα σκηνικό χαοτικό. Φανταστείτε πως σεε κάποιες περιοχές ο κόσμος φοβόταν να έρθει στο Θέατρο. Επικρατούσε μια τρέλα σε σχεση με τον συνωστισμό, ενω τα θέατρα είναι ασφαλέστατοι τόποι και τα θεάματα ακολούθησαν πιστά τα υγειονομικά μέτρα με ευβλάβεια. Θεωρώ πως  μεγάλη ζημιά έγινε και απο το Υπουργείο αλλά και από τα κανάλια, σε σχέση με συναυλίες και παραστάσεις. Μπέρδεψαν μπουζούκια με θέατρο και τα τσουβάλιασαν και απο την άλλη βομβάρδισαν με την την γνωστή φράση “Εδω πεθαίνει κόσμος και εσεις θέλετε τέχνη”. Παραλογισμός! Σε μια χώρα που οι πολίτες συνωστίζονται στα ΜΜΜ και στα καράβια (βλ. καλοκαίρι). Η ηγεσία του Υπουργείου Πολιτισμού, επειδή θέλω να είμαι δίκαιος, δημιούργησε το Μητρώο Καλλιτεχνών και δόθηκαν αρκετά μέτρα στήριξης  σε πολλές ομάδες και κρατικούς φορείς, όμως αυτό επετεύχθη ύστερα απο πίεση και αγώνες των ίδιων των καλλιτεχνών.

Τι θα μπορούσε να είχε γίνει επιπλέον/διαφορετικά κατά τη γνώμη σου;

Θεωρώ ότι θα έπρεπε και πρέπει να στηριχθεί ο εγχώριος πολιτισμός. Να μην γίνουν φέτος μετακλήσεις απο το Εξωτερικό στα Μεγάλα Ιδρύματα, στο Φεστιβάλ Αθηνων και σε άλλους  Κρατικούς Φορείς. Πρέπει να αναλάβει τις ευθύνες η Πολιτεία. Τα τηλεοπτικά κανάλια θα μπορούσαν να επιδοτούν, είτε συναυλίες στην τηλεόραση, όπου όλοι θα πληρώνονται. Να ξαναγίνει το Θέατρο της Δευτέρας που τόσο αγαπά ο κόσμος, να υπάρξουν περρισότερες εκπομπές αφιερωμένες στις Τέχνες, όχι live streaming θεάματα, αλλά μαγνητοσκοπημένες παραστάσεις που θα προβάλλονται και από τα ιδιωτικά κανάλια και από την Ερτ, εκπομπές με εκπαίδευση, δράσεις σε ανοιχτούς χώρους, είτε αναγνωσεις βιβλίων σε ειδικα διαμορφωμένους χώρους, ζωντανά, ανθρώπινα, τηρώντας τα μέτρα…. Με λυπεί που ο χώρος του θεάτρου δεν κρίνεται απαραίτητο συστατικό στην κοινωνία, και θα προσέθετα η Τέχνη γενικότερα. Με λυπεί που η τηλεόραση προσφέρει μόνο σκουπίδια, με λυπεί η μη εφαρμογή μιας πολιτικής που θα βοηθούσε ουσιαστικά τους Καλλιτέχνες. Αυτή τη στιγμή ίσως είναι μια ευκαιρία τα θεάματα και οι καλλιτεχνικές ζυμώσεις να απλωθούν στην επαρχία είτε σε ΔηΠεΘέ είτε σε ημικρατικούς ή σε ιδιώτες. Είναι η ευκαιρία μιας Πολιτιστικής Πανσπερμίας και μιας διακίνησης παιδείας και κουλτούρας σε όλη την Χώρα, είναι η ώρα να θέσουμε νέες βάσεις, να σκύψουμε στην διαμόρφωση και στον επαναπροσδιορισμό της Τέχνης, που αντλεί η κοινωνία. Όλη αυτή η πανδημία σίγουρα μας επηρέασε και στον τρόπο που ξανασκεφτόμαστε το έργο που  επιτελούμε, και το καλοκαίρι και τώρα. Σίγουραόλα τα μέτρα και οι αποστάσεις  έχουν εισχωρήσει όχι μόνο στην εργασία αλλά και στον τρόπο σκηνοθεσίας και στην δραματουργία. Αυτό το λέω όχι μόνο για το καλοκαίρι που ανεβάσαμε το “Από Θέση Ισχύος” με το Δηπεθέ Σερρών αλλά και στις πρόβες που διστακτικά έκανα  στο Θέατρο Σταθμός με το έργο της Αλβανής Ornela Vorpsi ”H Χώρα που ποτέ δεν πεθαίνεις ” το οποίο λόγω covid δεν ανέβηκε το Μάρτη και το ξανασκηνοθέτησα  με την νέα πραγματικότητα. Χρειάζεται γρήγορα ένα σχέδιο όχι μόνο στήριξης του Καλλιτεχνικού Κλάδου, αλλά και πρακτικής οδού. Αυτός ο “νέος κόσμος” μπορεί να αποβεί μοιραίος διότιαυτό που δεν αντιλαμβάνεται αυτή η κυβέρνηση είναι ότι η Τέχνη είναι το μόνο καταφύγιο που προσφέρει στην κοινωνία ανακούφιση, διασκέδαση, που κάνει τον πολίτη να σκέπτεται, που συνδράμει στην καλλιέργεια του.., και  φυσικά η Ομορφιά της Τέχνης προσφέρει βάλσαμο και μπορεί να σώσει.

Πώς αποτιμάς τον αγώνα των καλλιτεχνών, τις κινητοποιήσεις, τον συντονισμό των σωματείων τους ή και την κίνηση “Support Art Workers”; 

Πρέπει να δώσω εύσημα στο ΣΕΗ(Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών) και στο κίνημα των Καλλιτεχνών! Χαιρετίζω τις προσπάθειες αλληλεγγύης και το έργο που πράττουν, σε ό,τι αφορά την οικονομική βοήθεια που προσφέρουν σε άπορους καλλιτέχνες, όμως το θέμα είναι ο Καλλιτέχνης να μην φτάσει στο έσχατο σημείο της φιλανθρωπίας, πρέπει να κόψουμε την αλυσίδα που οδηγεί τον άνθρωπο στην φτώχεια και στην ανέχεια, χρειάζεται περισσότερος αγώνας και πίεση και καλέσματα στους φορείς για θέσεις εργασίας, για παραγωγούς , για λύσεις που θα καθιστούν τον Καλλιτέχνη αξιοπρεπή. Φυσικά χωρίς τα Καλλιτεχνικά Σωματεία δεν θα παίρναμε το επίδομα αναστολής, δεν το συζητώ. Αλλά δεν αρκούμαστε σε αυτά, η απάντηση είναι διαρκείς αγώνες και πάλη απέναντι στην εξουσία. Αυτό. Διανύουμε δύσκολες εποχές και ο καθείς καλείται να δώσει αγώνα από το μετερίζι του.

Τι προοπτικές βλέπεις για τη νέα χρονιά; Είσαι αισιόδοξος;

Θα ακολουθήσει μια μεγάλη κρίση, τίποτα δεν θα είναι το ίδιο,είμαστε πολυ κουρασμένοι και απελπισμένοι, οριακά αντέχουμε. Εύχομαι επιστροφή! Αυτό.

*Φωτογραφίες: Γιώτα Εφραιμίδου

Δείτε εδώ όλες τις συνεντεύξεις της θεματικής ενότητας “Καλλιτέχνες στην πανδημία”.