Το δικέφαλο τέρας

ΗΠΑ: Το δικέφαλο τέρας, Μπάιντεν-Τραμπ σήμερα,

όπως προβάλλει από ένα (πάντα) επίκαιρο ποίημα

του εθνικού ποιητή της Κούβας

*

Μετάφραση – Σημειώσεις
Μπάμπης Ζαφειράτος – Μποτίλια Στον Άνεμο

*

Ψηλώνουν Πολύ Τα Λουλούδια

(Crecen Altas Las  Flores)

Νικολάς Γκιγιέν

ΑΝ ΔΕΝ ΗΜΟΥΝ άνθρωπος βέβαιος, έτσι που ’μαι
ένα πλάσμα με γνώση βαθιά για ό,τι μέλλει να δούμε

με τον Λυντς στο τιμόνι, με το νόμο Τζιμ Κρόου να προστάζει
και σε αιμάτινες θάλασσες μες στη νύχτα η ζωή μου ν’ αδειάζει·

κι αν δεν ήμουν ένας γέρος κορκόδιλος που όσο γερνάει
το πετσί του σκληραίνει και τίποτα δεν το περνάει·

αν δεν ήμουν ένας νέγρος με μνήμη παγκόσμια
κι ένας λευκός που αμαρτίες και δόξες ζει στα εγκόσμια·

αν δεν ήμουν Κινέζος που έχει σπάσει ζυγό μανδαρίνου
που βλέπει τον κόσμο με μάτια Σαγκάης και Πεκίνου·

αν δεν ήμουν ένας Ίντιος πλασμένος με χαλκό ληστεμένο
που τέσσερεις τώρα αιώνες στη φτώχεια μου μέσα πεθαίνω·

αν δεν ήμουν των σοβιέτ το παιδί που με χέρι
στοργικό, αδερφικό τη ζωή του ως εδώ έχει φέρει·

αν δεν ήμουν λοιπόν απ’ όλα αυτά καμωμένος εντός μου
ίσως τότε μπορεί να με γέλαγε, λέω, ο εχθρός μου.

Πως πέθανε λένε ο Μακάρθυ (κι εγώ ο ίδιος πως «πάει
ο Μακάρθυ…» το είπα). Μα σίγουρα αυτός κυβερνάει.

Ζει το κτήνος, δεν κρύβει σιδερένιες τανάλιες και λόγια,
τα κελιά, τη φριχτή του καρέκλα, τα τζιμάνια, τον μπόγια.

Δικέφαλο, βόρειο, αμερικάνικο τέρας μεγάλο
δημοκράτη σκουφί στο ’να κεφάλι, ρεπούμπλικα στ’ άλλο·

δικέφαλο μεν, αλλά και στα δυο τα μυαλά άντε βρες τα,
τι κι αν τσαμπουνάνε για προόδους, συμμαχίες και τα ρέστα.

Δεν πα’ να μιλούν… Στη δική μας Αμέρικα (παρθένα
Ινδιάνα χλωμή, μα χωρίς υστερίες) κανένα(ν)

δε θά βρεις, που θηλιά ισπανική σιδερένια έχει κόψει
στις ηλίθιες των γιάνκηδων άρπυιες να πιστέψει την όψη.

Συμμαχία Ροκφέλερ και Φορντ. Σαφώς· με θωρείς στα σωστά μου,
και την πρόοδο των δυο δεν την ξέρω απλώς, την έχω μπροστά μου.

Συμμαχία Στάνταρντ Όιλ – Γιουνάιτεντ… Όπως σε βλέπω με βλέπεις,
και καθόλου παράξενη η πρόοδος της δικής τους της τσέπης.

Συμμαχία Γουόρλντ Μπανκ και Τσέις. Σύντροφε, παραχρήμα
αν δεθούνε δυο μπάνκες μαζί είναι πρόοδος και χρήμα.

Κι ας μη μου ’ρχονται ύστερα με ιστορίες γι’ αγρίους
γιατί δεν σκέφτομαι μόνο, και άποψη έχω γι’ αυτούς του κυρίους

και φωνή δυνατή, είμαι ον που μιλάει και γράφει
και λέει πως τα σύκα είναι σύκα και η σκάφη είναι σκάφη.

Και ρωτάω κι απαντάω κι εξεγείρομαι, ξέρω
πότε κάποιος μαϊμουδίζει και μιλάει από συμφέρο(ν).

Για τον γιάνκη είμαστε μόνο κατιτίς φτηνά ανθρωπάκια
που εύκολα μπορεί ν’ αγοράσει με γυαλιά και τσιγκάκια·

Στρατηγίσκοι ηλίθιοι δίχως παιδεία, δεν παίρνουν χαμπέρι
κοιμούνται και ρεύονται μπροστά σε χοντρό χοιρομέρι·

Περουβιάνοι σατράπες, Αργεντίνοι νονοί, μανδαρίνοι,
μπετανκούροι, περάλτες, μουνιόσοι… Γυμνοί μπαμπουίνοι

που ανήκουν στη ζούγκλα, σ’ έναν κόσμο μικρό και τεμπέλη
που βουτάν στο φαρμάκι τα θανάσιμα μαύρα τους βέλη.

Κι επειδή έχουμε δάση και μεγάλες με καφέ αποικίες
πετρέλαιο, κάρβουνο, σίδερο, χαλκό, ζαχάρεως φυτείες

(πάει να πει, δισ. και τρισ. σε δολάρια ο τόπος μας βγάζει)
ε, αφού είμαστε κέτσουα ή μοτιλόνες γιατί να πειράζει;

Κι έρχονται τώρα και για να ’χουμε πρόοδο χεράκι μας δίνουν
και για ανταμοιβή τους το αίμα μας θέλουν να πίνουν.

Κι αν ενάντια στις ΗΠΑ φωνάζει ο λαός στην Παραγουάη
αφού ο Στρέσνερ μπορεί να τα βάλει σε τάξη, να πάει.

Κι αυτός που γκουβέρνο, αλλά και πατρίδα στο γύψο έχει χώσει,
στη σκληρή αστερόεσσα, αντί στο λαό, το κουμάντο να δώσει,

αυτός ο γελοίος ευνούχος, που έναν τόπο ηλιθίως πουλάει
σε ξένους, που με απειλές, φυλακές, προσβολές κυβερνάει.

Αυτός που με κώλο μακάκου στου Μπολίβαρ τη θέση έχει πάει
να κάτσει, βασανίζει, βοηθάει και τρόμο σκορπάει,

για να σφίγγει ο ζυγός, να μη βγει απ’ τα μαύρα δεσμά του
ο ψηλός Βενεζουελάνος αντάρτης που βρυχάται σιμά του.

Κάθε μέρα Κολομβιάνοι στρατιώτες τον εχθρό σημαδεύουν
σε αγρότες κι εργάτες που ενωμένοι για το δίκιο παλεύουν.

Για της Χιλής το χαλκό βοηθάνε και μας κλείνουν το μάτι.
(Το χαλκό της Α.Ε. φυσικά και ποσώς του εργάτη).

Στο παρθένο βουνό ήχος φλάουτου με θλίψη κυλάει.
Με σκληρές συλλαβές και κασσίτερου γλώσσα μιλάει.

Στην απάνω Μπραζίλια, όπου η γη της αγκούσας διψάει
για βροχή, μα ιδρώτα και αίμα το χώμα ρουφάει,

των γκρίνγος πηλήκια χακί απλόχερα δίνουν βοήθεια…
Πες μου Ρεσίφε, Μπαΐα εσύ: Δεν είναι αλήθεια;

Η Κεντρική Αμερική ένας κάμπος μεγάλος που απλώνει.
Μπανανιές μεγαλώνουν, ο καφές όσο πάει και ψηλώνει.

(Κι αν κάπου κάπου χαστούκι ακούς, κι ένα κνούτο σφυρίζει,
ε, αυτή ’ναι η ζωή… Κι ο εργάτης συχνά θα λυγίζει).

Ο σωτήρας, που μασάει τ’ αγγλικά, περνάει κορδωμένος
και δίπλα μια σκυμμένη στολή, σαν σκυλί υποταγμένος

του Πουέρτο Ρίκο ο λακές υπακούει «yes» και «yes» ψιθυρίζει,
μα του Αλμπίσου το κούτελο φαρδύ μες στη νύχτα φωτίζει.

Το Μπουένος Άιρες λάμπει στου Πλάτα κοντά τη μαυρίλα,
μα η λάμψη του σβήνει μπροστά στη σκιά του γορίλα

που με μάτι – χολή και γλώσσα φαρμάκι να στάζει,
φυλακές και στρατόπεδα στο λαό του ξανά ετοιμάζει.

Προχώρα Τζιμ Κρόου· ορθός· μη σταματάς, τα ζήτω σου ρίξε
με νίκης κραυγές, λαούς και λαούς στη Συμμαχία σου πνίξε.

Προχώρησε Λυντς, τρέξε, βρες το κνούτο που οργώνει
τις πλάτες μας. Ζήτω! Ζήτω! Η Πρόοδος του κνούτου ζυγώνει!

Κι έτσι, (συμμαχικά προοδεύοντας, από μέρα σε μέρα,
στη φωνή της Ουάσινγκτον, φωνή προσταγής και φοβέρα)

η γη μας να γίνει μια Εδέμ των ναζί, ένα ήσυχο τέρμα:
χωρίς Ίντιου ή νέγρου ή μιγάδα ή λευκού σάπιο σπέρμα·

για ν’ αγγίξουμε την πιο υψηλή κορυφή της κουλτούρας
που η θεά μηχανή, μιας ράτσας μεγάλης και πούρας,

τη βαθιά τεχνική θα μας δείξει και της γνώσης το γράμμα,
αλά Τζάκσονβιλ, Άρκανσω, Μισσισσίπι, Αλαμπάμα,

για το πώς ο έξυπνος Νότος ακανθώδη προβλήματα επίγεια
με σκυλιά ξεδιαλύνει, με φωτιές και μαστίγια.

Μα στη δική μας Αμέρικα ψηλώνουν πολύ τα λουλούδια.
Δένει ο λαός τα πετράδια της γης, ακούς καινούργια τραγούδια.
Με φούρια εκδίκησης βροντάνε τ’ αηδόνια.
Γεννάει τ’ αντάρτικο ποιήματα, μπαζούκας και κόκκινα χρόνια.

Νικολάς Γκιγιέν: Crecen Altas Las Flores. Από τη συλλογή Έχω (Tengo, 1964)

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, Δεκ. 2015

Σημειώσεις

Ο πρόεδρος της Βενεζουέλας, Ρόμουλο Μπετανκούρτ και ο δημοκράτης Κένεντυ, στη Λα Μορίτα της Βενεζουέλας, κατά τη διάρκεια της επίσημης συνεδρίασης για την ίδρυση της Συμμαχίας, στις 16 Δεκέμβρη 1961.

Συμμαχία για την Πρόοδο: Alianza para el Progreso, 1961: Ξεκίνησε με πρωτοβουλία του «δημοκράτη» Τζων Κένεντυ (J. F. Kennedy) και αφορούσε την οικονομική συνεργασία ΗΠΑ – Λατινικής Αμερικής.

Τα Λουλούδια, γραμμένα το 1963, είναι η απάντηση των αυτοχθόνων με τη φωνή του Γκιγιέν σε αυτή τη Συμμαχία, προφανής στόχος της οποίας, μέσα από την προώθηση προγραμμάτων ‒τα γνωστά μας σχέδια Μάρσαλ‒ είναι η καταλήστευση των λαών της περιοχής, με την αποστράγγιση των πλούσιων φυσικών πόρων της γης τους, αλλά κυρίως ο στραγγαλισμός του λαού της Κούβας. Ήταν ο τρόπος για να αντιμετωπιστούν συμμαχικά οι μεταρρυθμίσεις που είχαν ήδη ξεκινήσει στο νησί και να μειωθεί η επιρροή της επανάστασης.

Η Συμμαχία μπαίνει στα σκαριά στις 13 Μάρτη του 1961, με την ομιλία του Κένεντυ σε δεξίωση στο Λευκό Οίκο, για τους πρεσβευτές των χωρών της Λατινικής Αμερικής, ένα μήνα πριν το φιάσκο των ΗΠΑ στον Κόλπο των Χοίρων [βλέπε Μποτίλια: 15 & 16 Απριλίου 1961: «Πατρίδα ή Θάνατος» (VIDEO)], και πέντε μήνες μετά το δολοφονικό οικονομικό και χρηματοπιστωτικό εμπάργκο, που ξεκίνησε στις 19 Οκτωβρίου του 1960. Έτσι, συμμαχικά προοδεύοντας, από μέρα σε μέρα, που λέει κι ο Γκιγιέν.

Η Συμμαχία αντικαταστάθηκε το 1973 από τον OAS (Organization of American States, στα ισπανικά Organización de los Estados Americanos ‒Οργανισμός Αμερικανικών Κρατών), το «ΝΑΤΟ της Αμερικανικής ηπείρου».

*

Νόμοι Τζιμ Κρόου (Jim Crow laws): Πολιτειακοί νόμοι για de jure (εθιμικώ ή νομικώ δικαίω) φυλετικό διαχωρισμό στις νότιες Ηνωμένες Πολιτείες. Θεσπίστηκαν μετά την περίοδο ανασυγκρότησης (1865-1877). Την εποχή που γράφεται το ποίημα οι νόμοι αυτοί είναι σε ισχύ, αφού καταργήθηκαν (!;) το 1965. Η ονομασία τους προέρχεται από τραγούδι με «ήρωα» τον Αφρικανό σκλάβο Jim Cuff (Τζιμ ο Καρπαζοεισπράκτορας) ή Jim Crow [Τζιμ ο (Μαυρο)Κόρακας].

*

Νόμος του Λύντς ή Λύντσειος νόμος: Τιμωρία χωρίς δίκη. Από το όνομα του Κάπταιν William Lynch (1742–1820). Λυντσάρισμα: Η θανάτωση (κάποιου) από εξαγριωμένο πλήθος χωρίς να έχει προηγηθεί δίκη ή να υπάρχει νόμιμη εξουσία για κάτι τέτοιο (Μπαμπινιώτης).

*

Μακάρθυ: Ο γνωστός κομμουνιστοφάγος γερουσιαστής  (1908 – 1957)

*

μπετανκούροι, περάλτες, μουνιόσοι: Φιλοαμερικανοί γοριλάνθρωποι με δημοκρατικό πολλές φορές προσωπείο.

Μπετανκούρ: Rómulo Ernesto Betancourt Bello: (1908 – 1981). Πρόεδρος της Βενεζουέλας 1945-1948 και 1959-1964. Πρωτεργάτης της Συμμαχία για την Πρόοδο, μαζί με τον Πορτορικανό κολλητό του, τον Μουνιόζ.

Περάλτα: Colonel Alfredo Enrique Peralta Azurdia. Πραξικοπηματίας πρόεδρος της Γουατεμάλας (1963-1966).

Μουνιός: José Luis Alberto Muñoz Marín: Κυβερνήτης του Πουέρτο Ρίκο (1949-1965). Βασικός κρίκος, μαζί με τον προσωπικό του φίλο Μπετανκούρ, της Συμμαχίας για την Πρόοδο, και εκτελεστής του Αλμπίσου (Albizu,  βλ. πιο κάτω).

*

Κέτσουα και Μοτιλόνες

Quéchuas. Αυτόχθονες της Νότιας Αμερικής απόγονοι των Ίνκας, με την ομώνυμη δική τους γλώσσα, που με διάφορες διαλέκτους μιλιέται από τουλάχιστον 10 εκατομμύρια ανθρώπους, σε Περού, Εκουαδόρ, Βολιβία, Χιλή, Κολομβία και Αργεντινή.

Motilones. Εθνοτική ομάδα, που συγκεντρώνεται στη βορειοανατολική Κολομβία και τη δυτική Βενεζουέλα.

*

Στρέσνερ: Alfredo Stroessner Matiauda. Δικτάτορας της Παραγουάης από το 1954 μέχρι την ανατροπή του το Φεβρουάριο του 1989, με πραξικόπημα από τον φίλο του Andrés Rodríguez (πρόεδρος μέχρι το 1993).

*

Κασσίτερος: Πλούσια κοιτάσματα κασσίτερου σε Περού, Βολιβία, Βραζιλία.

*

Ρεσίφε, Μπαΐα: Περιοχές της Βραζιλίας.

*

Πέδρο Κάμπος Αλμπίσου (Pedro Campos Albizu, 12 Σεπ, 1891 – 21 Απριλίου 1965): Πορτορικανός δικηγόρος και πολιτικός, ηγετική φυσιογνωμία στο κίνημα ανεξαρτησίας της χώρας του. Λόγω της ρητορικής του δεινότητας, αποκλήθηκε El Maestro. Το 1936 φυλακίστηκε είκοσι έξι χρόνια για απόπειρα ανατροπής της κυβέρνησης των Ηνωμένων Πολιτειών στο Πουέρτο Ρίκο.

Το 1950, σχεδίασε και κάλεσε σε ένοπλες εξεγέρσεις για ανεξαρτησία. Στη συνέχεια καταδικάστηκε και φυλακίστηκε ξανά. Το 1956 στη φυλακή υπέστη εγκεφαλικό επεισόδιο και μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο φρουρούμενος. Πήρε χάρη το 1965, λίγο πριν το θάνατό του, που οφείλεται αποκλειστικά στις άθλιες συνθήκες κράτησης και περίθαλψής του.

Μπάμπης Ζαφειράτος

Περιλαμβάνεται στο βιβλίο «Αηδόνια και Μπαζούκας», Μετάφραση – Σχολιασμός – Σχέδια: Μπάμπης Ζαφειράτος. Δίαυλος, Β΄ Έκδοση Αναθεωρημένη, Ιούλ. 2018.

Αηδόνια και Μπαζούκας, Β΄ Έκδοση Αναθεωρημένη, Δίαυλος, Ιούλ. 2018

__________________