Σύστημα των «τριών πυλώνων» – Μια ανταπόκριση από τον Καναδά…

Μια ανταπόκριση που έφτασε στην εφημερίδα μας από τη Λέσχη Φίλων του ΚΚΕ στο Τορόντο του Καναδά είναι ιδιαίτερα διαφωτιστική για το τι περιμένει ασφαλισμένους και συνταξιούχους τα επόμενα χρόνια και στη χώρα μας. Οπως γράφουν, «το σύστημα των τριών πυλώνων που παρουσιάζουν στην Ελλάδα ως ένα “νέο” συνταξιοδοτικό, αποτελεί το σύστημα του Καναδά εδώ και δεκαετίες».

Μάλιστα, αυτήν την περίοδο βρίσκεται σε εξέλιξη στον Καναδά και μια νέα αναθεώρηση του ασφαλιστικού συστήματος, με την αιτιολογία ότι απαιτείται ένα «καινοτόμο και βιώσιμο σχέδιο» που θα εξασφαλίζει για τους συνταξιούχους «ένα προσιτό και ασφαλές συνταξιοδοτικό πρόγραμμα, χωρίς να επιβαρύνει τους υπόλοιπους Καναδούς».

Η «βιωσιμότητα» φυσικά του συστήματος, όπως και σε όλο τον κόσμο, δεν κρίνεται με βάση τις ανάγκες των εργαζομένων, μεγάλο μέρος των οποίων δουλεύουν με «ελαστικές» σχέσεις εργασίας, ενοικιαζόμενοι, χωρίς δικαιώματα, χωρίς πλήρη ασφάλιση. Αντίθετα, κρίνεται με βάση τα μαθηματικά μοντέλα, που δείχνουν, για παράδειγμα, ότι το πρόγραμμα «Φροντίδα στο Σπίτι», ή το αντίστοιχο για τα γηροκομεία θα είναι «μη βιώσιμα» μέχρι το 2050, λόγω αυξημένου «κόστους»…

Στο πλαίσιο του συστήματος των «τριών πυλώνων», ένας ασφαλισμένος στον Καναδά δικαιούται σήμερα τις εξής συντάξεις:

• Την κρατική σύνταξη (Canada Pension Plan – CPP). Τις εισφορές που καταβάλλουν οι ασφαλισμένοι γι’ αυτό το κομμάτι της σύνταξης, τις διαχειρίζεται η Καναδική Συνταξιοδοτική Επιτροπή Επενδύσεων (Canada Pension Plan Investment Board) και τις επενδύει σε διάφορους τομείς. Υπολογίζεται ότι για το 2020 το μέσο μηναίο ποσό που καταβάλλονταν από το κράτος ήταν 710,41 δολάρια, όταν στο Τορόντο η μέση τιμή για το 80% των ενοικίων είναι 715 δολάρια για ένα δωμάτιο χόστελ, 918 δολάρια η γκαρσονιέρα και 1.099 δολάρια για ένα δυάρι! Σε αυτά τα ποσά πρέπει φυσικά να προστεθούν και όλα τα υπόλοιπα έξοδα ενός νοικοκυριού. Αντίστοιχα, σε οίκους ευγηρίας, μια γκαρσονιέρα ή ένα προσωπικό δωμάτιο με ένα τουλάχιστον γεύμα κοστίζει 2.210 δολάρια το μήνα κατά μέσο όρο.
• Γεροντική σύνταξη (Old Age Security – OAS). Είναι ένα επίδομα που παίρνουν όσοι έχουν ζήσει τουλάχιστον 10 χρόνια της ενήλικης ζωής τους (18 χρόνων και άνω) στον Καναδά και έχουν κλείσει τα 65 χρόνια. Από ένα όριο εισοδήματος και πάνω, το επίδομα αυτό δεν καταβάλλεται στον συνταξιούχο.
• Προσωπικές αποταμιεύσεις και επενδύσεις συνταξιοδότησης. Εδώ μιλάμε ουσιαστικά για προσωπικούς συνταξιοδοτικούς τραπεζικούς λογαριασμούς, ένα «κομπόδεμα» που φτιάχνει ο ασφαλισμένος όσο εργάζεται και παραμένει κλειστό μέχρι τη συνταξιοδότησή του.
• Ιδιωτικά προγράμματα συνταξιοδότησης από ασφαλιστικές εταιρείες που προσφέρονται από τον εργοδότη. Πρόκειται για προγράμματα καθορισμένων εισφορών, όχι όμως παροχών, όπου μετέχουν εργοδότες και εργαζόμενοι. Οι εισφορές επενδύονται σε διάφορους τομείς και ανάλογα με την απόδοση καθορίζεται και το ποσό της σύνταξης. Αν και νομικά δεν έχει οριστεί ένα συγκεκριμένο ποσό για τον εργοδότη, το μίνιμουμ έχει τεθεί στο 1% του συνόλου των εισφορών των εργαζομένων το χρόνο. Σε άλλα τέτοια προγράμματα, ο εργοδότης εγγυάται ένα συγκεκριμένο ποσό συνταξιοδότησης, ανάλογα με τον μισθό και τα χρόνια εισφορών των εργαζομένων.

Στο εύλογο ερώτημα για τις συνέπειες αυτού του συστήματος στις αποδοχές και στο βιοτικό επίπεδο των συνταξιούχων, ορισμένα στατιστικά στοιχεία είναι αποκαλυπτικά:

• Σύμφωνα με έρευνα, τα ελλείμματα των ιδιωτικών συνταξιοδοτικών προγραμμάτων που παρέχουν οι 90 μεγαλύτερες εισηγμένες εταιρείες στο Χρηματιστήριο του Τορόντο, έφταναν αθροιστικά τα 25 δισ. δολάρια το 2012, με τους μετόχους αυτών των εταιρειών να αποκομίζουν μέρισμα 41 δισ. δολάρια! Αντίστοιχα το 2017 είχαμε συνολικό έλλειμμα 12 δισ. δολάρια και 66 δισ. μερίσματα στους μετόχους (χαρακτηριστικό παράδειγμα η εταιρεία «Air Canada»).
• Το 25% των νέων συνταξιούχων θα δουν δραματική υποβάθμιση του επιπέδου ζωής στα 70 τους χρόνια, λόγω της «σταδιακής μείωσης συνταξιοδοτικής κάλυψης καθώς και δυσκολίες πρόσβασης στα ιδιωτικά προγράμματα συνταξιοδότησης που προσφέρονται από τους εργοδότες», σύμφωνα με άλλη μελέτη. Την ίδια ώρα, ολοένα και περισσότεροι νέοι εργαζόμενοι απασχολούνται κατά κύριο λόγο με «ευέλικτες» μορφές και δεν έχουν πρόσβαση σε άλλα προγράμματα συνταξιοδότησης, πέρα από το κρατικό.
• Το ασφαλιστικό σύστημα, μαζί με άλλους παράγοντες, εκτιμάται ότι έχει συμβάλει στη φτωχοποίηση των συνταξιούχων, αφού με βάση τους συμβατικούς υπολογισμούς για το στατιστικό όριο της φτώχειας, παρατηρείται αύξηση του ποσοστού από περίπου 5% στα μέσα της δεκαετίας του ’90 στο 15% το 2017. Από πρόσφατη έρευνα προκύπτει μάλιστα ότι στον Καναδά όλα τα ιδιωτικά συνταξιοδοτικά προγράμματα που προσφέρονται δεν φτάνουν για να καλύψουν τις ανάγκες του μέσου συνταξιούχου, με βάση το προσδόκιμο ζωής. Εξαιτίας αυτού του γεγονότος, η Στατιστική Υπηρεσία προβλέπει για το 2024 ότι το 36,3% των ατόμων ηλικίας 65 – 69 ετών θα είναι ακόμα εργαζόμενοι.

Τι γίνεται όμως με το ιδιωτικό συνταξιοδοτικό πρόγραμμα όταν μια εταιρεία φαλιρίσει; Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα: Το πολυκατάστημα SEARS κήρυξε πτώχευση και έκλεισε το 2017. Οι συνταξιούχοι και οι υπάλληλοι του πολυκαταστήματος με ένα συνταξιοδοτικό πρόγραμμα ελλειμματικό κατά 260 εκατ. δολάρια βλέπουν από τότε τις παροχές και τις συντάξεις τους να πετσοκόβονται. Τον Ιούλη του 2020 κατάφεραν να εξασφαλίσουν δικαστικά 650 εκατ. δολάρια από την περιουσία της εταιρείας για την κάλυψη των ελλειμμάτων του συνταξιοδοτικού και τις παροχές Υγείας, αλλά δεν ξέρουν ακόμα αν και πότε θα φτάσουν αυτά τα λεφτά στα χέρια τους.

Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, με πρόσχημα την πανδημία θεσπίστηκαν ελαφρύνσεις και καθυστερήσεις των εισφορών των εργοδοτών μέχρι και το Μάρτη του 2021. Σε άλλες περιπτώσεις επεκτείνονται οι προθεσμίες για την υποχρέωση της εργοδοσίας να καλύψει τα ελλείμματα τέτοιων προγραμμάτων, ακόμα και να απαλλαχτεί για ένα μεγάλο διάστημα από την υποχρεωτική συνεισφορά της.

Ετσι έχει λοιπόν η κατάσταση για ασφαλισμένους και συνταξιούχους σε μια από τις ισχυρότερες οικονομικά χώρες του πλανήτη, μέλος του G7. Αντί επιλόγου, παραθέτουμε το «κλείσιμο» της ανταπόκρισης που έφτασε στην εφημερίδα μας: «Το ασφαλιστικό σύστημα, που προτείνεται ως λύση στην Ελλάδα και που έχει αποτύχει στον Καναδά, όχι μόνο δεν μπορεί να αποτελέσει λύση, αλλά θα γίνει η ταφόπλακα σε κάθε συνταξιοδοτικό δικαίωμα των εργαζομένων. Η εργατική τάξη, ο εργαζόμενος λαός πρέπει να αντιπαλέψει με κάθε τρόπο τις βαθιά αντιλαϊκές αυτές αλλαγές»…