«Υποσχέθηκα, πριν πεθάνω να έρθω να κοιμηθώ στον τάφο τους…» – Συγκλονιστικές μαρτυρίες για τη μάχη της Φλώρινας

Στις 11 του Φλεβάρη 1949 ξεκίνησε η μεγάλη επιχείρηση του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας για την κατάληψη της Φλώρινας (11-13/2/1949), που έχει καταγραφεί σαν η δυσκολότερη και μεγαλύτερη μάχη που έδωσε ο ΔΣΕ σε κατοικημένες περιοχές.

Η επίθεση είχε προγραμματιστεί για τις 10 Φλεβάρη, αλλά την τελευταία στιγμή μεταφέρθηκε για μια μέρα μετά. Γεγονός που επέτρεψε στο επιτελείο του αστικού στρατού να ενισχύσει κι άλλο τις δυνάμεις του καθώς ήδη οι πληροφορίες που είχε αναφέρονταν στην επικείμενη επίθεση.

Απέναντι σε μια πολύ καλά οχυρωμένη πόλη, που την υπεράσπιζαν μεγάλες δυνάμεις του κυβερνητικού στρατού, ο ΔΣΕ είχε πολύ μεγάλες απώλειες, πάνω από 800 νεκρούς και 930 τραυματίες.

Κατά τη διάρκεια και μετά τη λήξη της μάχης διαπράχτηκε ένα μεγάλο έγκλημα από αξιωματικούς του κυβερνητικού στρατού στη Φλώρινα. Εκτελούνταν, επιτόπου, οι τραυματίες του ΔΣΕ παραβιάζοντας αποτρόπαια κάθε στρατιωτική δεοντολογία και τις σχετικές διεθνείς συμβάσεις. Υπολογίζεται ότι εκτελέστηκαν περί τους 350 τραυματίες του ΔΣΕ.

Οι νεκροί του ΔΣΕ και πολλοί βαριά τραυματισμένοι μαχητές του, που κείτονταν στα πεδία της μάχης γύρω από την πόλη αλλά και μέσα της, μεταφέρθηκαν με φορτηγά χωρίς καμία διάκριση και συγκεντρώθηκαν σ’ ένα χωράφι κοντά στην εκκλησία του Αγ. Θωμά, στην Περιοχή Άγιος Γεώργιος στη νοτιοανατολική πλευρά της πόλης. Εκεί έσκαψαν ένα λάκκο και με μπουλντόζες έριξαν μέσα τα πτώματα – ανάμεσα στα πτώματα υπήρχαν και μαχητές του ΔΣΕ που ήταν ακόμα ζωντανοί-ημιθανείς!

Συγκλονιστική είναι η μαρτυρία μαχητή του ΔΣΕ που επέζησε και έβλεπε με τα μάτια του το όργιο των εκτελέσεων τραυματιών του ΔΣΕ από αξιωματικό του Α2 του στρατού, στη Μάχη της Φλώρινας:

«Λέγομαι Σεραφείμ Φλώρος – Κούτσικος. Γεννήθηκα το 1930 στο χωριό Παλιούρι Καρδίτσας. Σε ηλικία 17 χρόνων, το 1947, κατατάχτηκα στο Αρχηγείο Αγράφων του ΔΣΕ. Με την μεγάλη πορεία έφτασα στο Γράμμο. Ήμουν διοικητής διμοιρίας συνδέσμων στην 103η Ταξιαρχία. Συμμετείχα στην εποποιία του Γράμμου το 1948 και με τον ελιγμό πέρασα στο Βίτσι. Το φθινόπωρο του 1948 εντάχθηκα στο λόχο κυνηγών Αρμάτων της 103ης Ταξιαρχίας. Πήρα μέρος στη μάχη της Νάουσας (11-14/01/1948). Εκεί τραυματίστηκα ελαφρά.

Στις 11 Φλεβάρη 1949, το τμήμα μας ξεκίνησε από τη Βίγλα προς Φλώρινα. Στις 12.02.1949 άρχισε η μάχη. Με Πάντζερφάουστ κάναμε το πρώτο χτύπημα. Το τμήμα στρατού υποχώρησε. Εμείς μπήκαμε μέσα στην πόλη από την πλευρά της Γεωργικής Σχολής. Αφού κάναμε οδομαχίες επί 2-3 ώρες, πήραμε διαταγή να οπισθοχωρήσουμε μέσα σε συνθήκες σκληρής παγωνιάς και στα χιόνια. Ο στρατός έκανε αντεπίθεση, το τμήμα μας εγκλωβίστηκε, είχαμε πολλούς νεκρούς και τραυματίες. Εγώ τραυματίστηκα βαριά στο αριστερό πόδι και δεν μπορούσα να περπατήσω. Η ομάδα τραυματιοφορέων με βοήθησε και με έβαλε πάνω στο άλογο, εγώ, όμως, έπεσα από το άλογο και έμεινα εκεί 24 ώρες. Με βρήκαν 2 φαντάροι και ο υπολοχαγός Βυζάντιος του Α2. Ο υπολοχαγός Βυζάντιος τράβηξε αμέσως το πιστόλι του να με πυροβολήσει. Τότε, ένας στρατιώτης, Γκίζας Αλέκος, από τα Φάρσαλα, εμπόδισε τον υπολοχαγό Βυζάντιο να με πυροβολήσει λέγοντάς του: «Μικρό παιδί είναι, τραυματίας, μην το κάνεις αυτό». Ένας από τους φαντάρους μου είπε ότι «ο υπολοχαγός Βυζάντιος εκτέλεσε 52 τραυματισμένους εκείνη την ημέρα».

Αφού σώθηκα, τελικά, πέρασα στρατοδικείο και καταδικάστηκα σε 10 χρόνια φυλακή με αναστολή. Στη φυλακή έμεινα 12 μήνες. Μετά το 1950, όμως, πέρασα από το Κακουργιοδικείο της Φλώρινας. Στο Κακουργιοδικείο παραβρέθηκε ως μάρτυρας κατηγορίας ενάντιά μας, ο ίδιος ο υπολοχαγός Βυζάντιος. Ένας από τους δικαστές του Κακουργιοδικείου έκανε πολλές ερωτήσεις στον υπολοχαγό Βυζάντιο και ανοιχτά τον επετίμησε γιατί «εκτέλεσε εν φυχρώ 50 τραυματισμένα άτομα».

Παρόμοια περιπέτεια είχε ο συμπατριώτης μου, τραυματισμένος στη Φλώρινα, ο Οικονόμου Βασίλης, αδελφός του αετού του θεσσαλικού ιππικού, του Γαζή, από το Λεοντάρι Σοφάδων και ο Τσαρούχας από το Θραψίμι Καρδίτσας. Μετά την ανάρρωσή μου επέστρεψα στο χωριό μου Παλιούρι, έκανα οικογένεια και συνεχίζω τον αγώνα μέσα από τις γραμμές του ΚΚΕ για τα ιδανικά που αγωνίστηκε ο ΔΣΕ.

Παλιούρι Καρδίτσας, 20/10/2007».

(Δημοσιεύθηκε στο «Ριζοσπάστη» στο φύλλο της 27ης Νοέμβρη 2009. Εμπεριέχεται στην ειδική έκδοση της Επιτροπής Περιοχής Δυτικής Μακεδονίας του ΚΚΕ για τη μάχη της Φλώρινας, με αφορμή τα 70χρονα του ΔΣΕ.)

Για πολλά χρόνια το ΚΚΕ, με ερώτηση και αναφορές στη βουλή, υπομνήματα στο Δήμο, τη Νομαρχία, την Περιφέρεια, διεκδικούσε αδιάκοπα να αναγνωριστεί αυτό το μέρος ως τόπος θυσίας, να απαλλοτριωθεί και να αναγερθεί μνημείο.

Στις 16 του Οκτώβρη 2010, η Κεντρική Επιτροπή του Κόμματος ανακοίνωσε ότι κατόρθωσε και αγόρασε το χωράφι όπου βρίσκεται ο ομαδικός τάφος των ηρώων, Τιμημένων Νεκρών του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, με σκοπό να διαμορφωθεί ο χώρος αυτός ώστε να αποτελέσει μνημείο αντάξιο της μεγάλης αυτής θυσίας.

Αυτό το μνημείο αποκαλύφτηκε από τον Γενικό Γραμματέα της ΚΕ του ΚΚΕ, Δημήτρη Κουτσούμπα, την Κυριακή 14 του Φλεβάρη 2016, στη διάρκεια ειδικής εκδήλωσης που οργάνωσε η ΚΕ του Κόμματος στη Φλώρινα. Το μνημείο είναι έργο του σπουδαίου γλύπτη Μέμου Μακρή και η κατασκευή και τοποθέτηση του έγινε με την καθοριστική συμβολή συντρόφων και φίλων του ΚΚΕ από την Ουγγαρία.

Μια ακόμη συγκλονιστική μαρτυρία:

Σε μια από τις επισκέψεις στην Φλώρινα, όταν ακόμα δεν είχε με ακρίβεια εντοπιστεί το σημείο ταφής, ένας κάτοικος της περιοχής προσφέρθηκε να «δείξει που είναι» κι έδειξε ένα χωράφι γεμάτο βάτα. «Ήμουνα μικρό παιδί όταν έγινε. Μετά έφυγα με τ’ άλλα παιδιά. Πήγαμε στην Τσεχοσλοβακία. Όταν μεγάλωσα έφυγα από κει. Γύρισα όλον τον κόσμο. Όταν μπόρεσα να γυρίσω, έπιασα να φτιάξω ένα σπίτι εδώ κοντά για να ψάξω να βρω και τους δικούς μου… Ήξερα μόνο πως εδώ από κάτω βρίσκονται οι δικοί μου.

Το ‘μαθα πολλά χρόνια αργότερα, όταν μια μέρα -έβρεχε- ήρθε κι έστησε μια σκηνή ένας άνθρωπος. Τρεις μέρες ήταν συνέχεια μεθυσμένος. Φοβήθηκαν η γυναίκα και τα παιδιά. Πήγα να δω ποιος είναι. «Μη φοβάσαι», μου λέει. «Ήρθα από την Αυστραλία. Έχω τρία αδέρφια εδώ από κάτω. Υποσχέθηκα, πριν πεθάνω να έρθω να κοιμηθώ στον τάφο τους»! Έτσι έμαθα που είναι θαμμένοι κι οι δικοί μου».

(Από την ειδική έκδοση της Επιτροπής Περιοχής Δυτικής Μακεδονίας του ΚΚΕ για τη μάχη της Φλώρινας, με αφορμή τα 70χρονα του ΔΣΕ.)

Ο «λάκκος της Φλώρινας» έχει αλλάξει πια όνομα. Στη θέση του στέκει το Μνημείο των μαχητών και μαχητριών του ΔΣΕ που έπεσαν στη Μάχη της Φλώρινας. Μνημείο αντάξιο της προσφοράς και της θυσίας όσων έπεσαν για να θριαμβεύσει η ζωή. Οι συγγενείς και οι απόγονοι απέκτησαν το μνήμα των δικών τους, οι νέες γενιές αγωνιστών έναν φάρο που εκπέμπει τα αθάνατα ιδανικά του ΔΣΕ και οι μελλοντικές γενιές μια πυξίδα για να προσανατολίζονται όταν θα τίθεται το ερώτημα «υποταγή ή αντεπίθεση» θυμίζοντάς τους πως η απάντηση είναι μία: Αντεπίθεση.