Φεντερίκα Μοντσένι, η γυναίκα που κρέμασε την Βαρκελώνη

Βαρκελώνη 1936. Τα κανόνια έχουν ησυχάσει, ο πρόωρος θάνατος του Φρανσίσκο Ασκάσο δεν εμπόδισε τον όγκο των επαναστατών από το να καταφέρουν να νικήσουν. Οι οδομαχίες τελείωσαν και τώρα ξεκινάει η πραγματική πρόκληση για τους επαναστάτες, η “οικοδόμηση”. Η κολλεκτιβοποίηση έχει ήδη ξεκινήσει τόσο στα αστικά κέντρα, όσο και στην ύπαιθρο, οι σοδειές της Ισπανικής γης έχουν αυξηθεί, νέα μηχανήματα έχουν στρατευθεί στον αγώνα της παραγωγής και τα συνδικάτα έχουν αρκετή δύναμη ώστε να καταπνίξουν την κεφαλαιοκρατική μέθοδο παραγωγής, σε πολλά μέρη μάλιστα έχει ξεκινήσει η υλοποίηση της ιδέας για την ολοκληρωτική κατάργηση του χρήματος.

Οι εργάτες σε όλη την επικράτεια δουλεύουν πλέον με μεγαλύτερο ζήλο για να αυξήσουν την παραγωγή, η λάμψη της ολοκληρωτικής χειραφέτησης τούς παρασύρει και τους εντάσσει στους νέους, ελεύθερους ρυθμούς. Τα συνδικάτα έχουν, άτυπα, αναλάβει όχι μόνο την καθοδήγηση των εργατών αλλά και την μόρφωσή τους και έχουν πάρει έναν βαθιά κοινωνικό ρόλο. Η δύναμή τους όλο και αυξάνεται, πλέον ένας στους δύο εργάτες είναι οργανωμένος στην CNT ή στην FAI.

Η Ζενεραλιτάδ, η κυβέρνηση της Καταλωνίας, δεν έχει πλέον την δύναμη να ασκήσει καμία εξουσία στον λαό, ο οποίος πλέον δεν ικανοποιείται από τις μετριοπαθείς επιδιώξεις της. Ένα-ένα τα μέλη της αποχωρούν αφού πρώτα βλέπουν ότι η μετεπαναστατική “κυβέρνηση” αποτελείται, ως επί το πλείστον, από στελέχη της CNT. Τελευταίος ο αρχηγός της αστυνομίας, ο Κομπάνις ζητάει από την CNT να του στείλουν μια επιτροπή. Όταν ανταποκρίνονται στο αίτημά του, αυτός τους αναγνωρίζει την τεράστια συνεισφορά τους στην εξέγερση και θέτει τον εαυτό του στην υπηρεσία τους, έτσι η αστυνομία της Βαρκελώνης ουσιαστικά καταργείται και την ασφάλεια της πόλης αναλαμβάνουν οι πολιτοφύλακες.

Μέσα σε αυτό το κλίμα δύο στελέχη της CNT ο Γκαρσία Ολιβιέρ και ο Τσενα προτείνουν να πάρουν την ολοκληρωτική εξουσία της μετεπαναστατικής Ισπανίας. Ήταν οι μόνοι που στήριξαν αυτή την ιδέα, οι υπόλοιποι αντιτάχθηκαν. Σκληρή αντιπολίτευση έκανε ο Ντιέγκο Σαντιγιάνι και η Φεντερίκα Μοντσένι, μια από τις λίγες γυναίκες που ήταν στελέχη της CNT. Η κυρία Μοντσένι είπε χαρακτηριστικά: “με αυτή την απόφαση εγκαθιστούμε την δικτατορία μας”, και συμπλήρωσε: “Αυτό είναι άρνηση του αναρχισμού”.

Πιστή στα ιδεώδη της και άκρως δογματική κατάφερε να σταματήσει το κίνημα από το να κυλήσει στον βούρκο της δικτατορίας του προλεταριάτου, άλλωστε όπως είχε επισημάνει ο Φρίντριχ Ένγκελς: “Οι αναρχικοί προσπαθούν να αλλάξουν τον κόσμο αλλάζοντας απλά τις λέξεις γι’αυτόν”, επείσης “… Το προλεταριάτο πρέπει να χρησιμοποιήσει τα όπλα που θα κερδίσει μετά το πέρας της επανάστασης για να αποτρέψει μια ενδεχόμενη παλινόρθωση του παλιού συστήματος’’. Αντ’ αυτού οι φλογεροί αυτοί αγωνιστές προτίμησαν να οικοδομήσουν την νέα τους κοινωνία επάνω στα συντρίμμια του παλιού συστήματος της εκμετάλλευσης.

Οι καρποί αυτής της δογματικής και απόλυτα μετριοπαθούς πολιτικής δεν άργησαν καθόλου να φανούν. Δυο μόλις μήνες μετά τα γεγονότα του Ιούλη, τον Σεπτέμβριο του 1936, η Ζενεραλιτάδ κατάφερε να πάρει πάλι τα ηνία της εξουσίας. Ο τότε “κρατικός” θεσμός είχε τόσο ελαφρούς δεσμούς που δεν ήταν καθόλου δύσκολο να επιτευχθεί η παλινόρθωση, η πολιτοφυλακή καταργήθηκε. Στο νέο αυτό κυβερνητικό σχήμα συμμετείχαν μόλις τέσσερις αναρχικοί (!). Το παράδοξο όμως της υπόθεσης είναι το γεγονός ότι στο σώμα αυτό ήταν και η κυρία Μοντσένι, ως υπουργός δημοκρατίας, η πρώτη γυναίκα υπουργός στην Ευρώπη!

Η κυρία που είχε καταπνίξει το αίτημα σχηματισμού μιας επαναστατικής κυβέρνησης βρισκόταν τώρα σε ένα τέτοιο σχήμα. Δογματισμός και οπορτουνισμός, ένα αστείο και επικίνδυνο μείγμα.

Αχιλλέας Βρέντζος