Γιάννης Μαρκόπουλος – «Προσκυνώ τη χάρη σου, λαέ μου»

Σαν σήμερα, στις 18 του Μάρτη 1939, γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης ο μεγάλος μας μουσικοσυνθέτης Γιάννης Μαρκόπουλος, ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους Έλληνες συνθέτες.

Το 1963 βραβεύεται για την μουσική του στην ταινία «Μικρές Αφροδίτες» του Νίκου Κούνδουρου από το  Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, και τον ίδιο χρόνο ανεβαίνουν από νέα χορευτικά σύνολα τα μουσικά του έργα «Θησέας» (χορόδραμα), «Χιροσίμα» (σουίτα μπαλέτου) και τα «Τρία σκίτσα για χορό».

Τα τραγούδια του Γιάννη Μαρκόπουλου, όπως «Μπήκαν στην πόλη οι οχτροί», «Τα λόγια και τα χρόνια», «Πόσα χρόνια δίσεκτα»,  «Χίλια μύρια κύματα, μακριά τ’ Αϊβαλί», «Λένγκω», «Κάτω στης μαργαρίτας τ’ αλωνάκι», «Το Καφενείον η Ελλάς», «Παραπονεμένα λόγια», «Η φάμπρικα», «Μιλώ για τα παιδιά μου» και πολλά άλλα, χιλιοτραγουδισμένα από πολλές γενιές, γίνονται σύμβολα και μύθοι. Το ίδιο συμβαίνει με τα μουσικά του έργα «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι», «Ήλιος ο Πρώτος», «Χρονικό», «Ιθαγένεια», «Οροπέδιο», «Θητεία», «Μετανάστες», «Εργάτες» – σε ποίηση και στίχους Σολωμού, Σεφέρη, Ελύτη, Κ.Χ. Μύρη, Μιχ. Κατσαρού, Ελευθερίου, Σκούρτη, Θεοδωρίδη και δικούς του.

Στην καλλιτεχνική του παραγωγή σημαντική θέση έχει η μουσική του για το θέατρο και τον κινηματογράφο, για έργα του Ευριπίδη, του Αριστοφάνη, του Μενάνδρου, του Σαίξπηρ, του Τσέχωφ, του Μπέκετ αλλά και σύγχρονων Ελλήνων δραματουργών, και για ταινίες του Κούνδουρου,  του Ντασέν,  του  Κοσμάτου, του Μανουσάκη, του Σκαλενάκη, του Γρηγορίου και άλλων.

Τον Απρίλη του 2018 ο Γιάννης Μαρκόπουλος έδωσε μεγάλη συναυλία με έργα του, στο πλαίσιο του διήμερου εκδηλώσεων που διοργάνωσε η ΚΟ Αττικής του ΚΚΕ για τους 200 εκτελεσμένους κομμουνιστές της Καισαριανής:

Στην εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στον κατάμεστο από κόσμο χώρο του Σκοπευτηρίου, μίλησε ο ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ Δημήτρης Κουτσούμπας. Από την εκτενή ομιλία του ΓΓ μεταφέρουμε το απόσπασμα που αναφέρεται στον Γιάννη Μαρκόπουλο και το έργο του. Μπορεί ν’ αποτελέσει μια πρώτη γερή «βάση» προσέγγισης με το έργο του σπουδαίου συνθέτη, ειδικότερα για τις νεώτερες ηλικίες που δεν ευτύχησαν να «ζήσουν» τη μουσική και τα τραγούδια του.

(…)Ο Γιάννης Μαρκόπουλος, όπως ακριβώς κάθε δημιουργός, θερμαίνεται από τα ζωτικά ενδιαφέροντα του καιρού του.

Είναι ευαίσθητος στα προστάγματά του.

Αγκαλιάζει το πνεύμα και τις τάσεις των πλατιών λαϊκών στρωμάτων.

Γι’ αυτό και ο Γιάννης Μαρκόπουλος, που ήδη από το 1963 ήταν βραβευμένος και διακεκριμένος στην Ελλάδα και το εξωτερικό, αγαπήθηκε από ένα ευρύτερο κοινό, ιδιαίτερα νεολαίας και φοιτητών, στα σκληρά χρόνια της δικτατορίας.

Στο στούντιο «Λήδρα» και αργότερα στην μπουάτ «Κύτταρο», όπου σε ατμόσφαιρα μυσταγωγίας, νέοι τότε ερμηνευτές παρουσίαζαν το έργο του, γινόταν το αδιαχώρητο, παρά τα εμπόδια της δικτατορίας.

Αυτό το νεανικό κοινό, που ασφυκτιούσε κάτω από την μπότα των συνταγματαρχών και των ξένων συμμάχων τους, ένιωθε να συγκλονίζεται ακούγοντας εξαίσια μελοποιημένους στίχους.

Η μουσική του Γιάννη Μαρκόπουλου, σπάζοντας τα καθιερωμένα ακούσματα, ήταν αρκετή για να μεταδώσει ανατρεπτικά αισθήματα.

Στίχος και μουσική στο έργο του Γιάννη Μαρκόπουλου βρίσκονται σε μια αρμονία, σε ένα τέλειο συνταίριασμα, που συνδέει το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον μιας δίκαιης και ευτυχισμένης ζωής.

Δικαιολογημένα, λοιπόν, ο Γιάννης Μαρκόπουλος, αμέσως μετά τη μεταπολίτευση, κατέκτησε τις καρδιές ενός πολύ πλατύτερου λαϊκού κοινού.

Ενός κοινού που ένιωθε να ταυτίζεται και να βρίσκει σ’ αυτό το έργο τον εαυτό του.

Το ανεπανάληπτο «Χρονικό», το χρονικό των παθών, των αγώνων και των ιδανικών του βασανισμένου λαού μας στην πρόσφατη Ιστορία του, εξέφραζε τους καινούργιους πόθους του.

Εσπρωχνε «με του δασκάλου τη φωνή το χέρι του εργάτη», για να γράψει καινούρια τραγούδια για τη λευτεριά.

Οι κύκλοι «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι», «Μετανάστες», «Ιθαγένεια», «Θητεία», «Θεσσαλικός Κύκλος» και μια σειρά νέα τότε τραγούδια του συνθέτη βρίσκονταν σε κάθε στόμα.

Κι ανάμεσά τους το «Εμείς είμαστε οι εργάτες», στο οποίο η ταξική συνείδηση της εργατικής τάξης βρήκε μια ασύγκριτη, μέσα στην απλότητα και τη λαϊκότητά της, μουσική έκφραση.

Μεγάλοι λαϊκοί τραγουδιστές σημάδεψαν με τις ερμηνείες τους αυτές τις ξεχωριστές στιγμές.

Ο Γιάννης Μαρκόπουλος, με την επιστροφή του στις ρίζες της λαϊκής μουσικής μας παράδοσης, μας έδειξε τον τρόπο που πρέπει να ερμηνεύουμε γόνιμα τις κληρονομημένες αξίες.

Πώς να κάνουμε την ανακατάταξη και την προσαρμογή τους στη σύγχρονη ζωή.

Πώς να τις απαλλάσσουμε από τα νεκρά τους στοιχεία και να τις βάζουμε να μιλούν για το σήμερα.

Η τέχνη του εξακολουθεί να συγκινεί και να εμπνέει το σύγχρονο κοινό, χωρίς να χάνει στο ελάχιστο την αρχική της δύναμη.

Και για έναν ακόμη λόγο. Γιατί μετουσιώνει τα μεγάλα συμφέροντα και τους πόθους του λαού στην εποχή μας.

Αυτά τα συμπεράσματα επιβεβαιώνονται μάλιστα και από την πάντα ολόφρεσκη ενορχήστρωση που έκανε ο Γ. Μαρκόπουλος στα κρητικά «Ριζίτικα».

Μετέτρεψε το «Πότε θα κάνει ξαστεριά» ή το «Αγρίμια κι αγριμάκια μου» σε λαϊκούς ύμνους ενάντια στην κοινωνική καταπίεση κάθε είδους και μορφής, όχι μόνο στα χρόνια της χούντας αλλά έως τις μέρες μας.

Η τέχνη του θα μπορούσε να πει κανείς ότι ενώνει, συμφιλιώνει το λαό, τα καταπιεσμένα κοινωνικά στρώματα, ενάντια στους δυνάστες τους, και γι’ αυτό είναι τέχνη πολιτική.

Ενα προσκύνημα στη χάρη του λαού, μια υπόκλιση στα βάσανά του και ένας απέραντος θαυμασμός στα λαϊκά έργα:

Τα μικρά, μες στην καθημερινή βιοπάλη, αλλά και τα μεγάλα, στους κρίσιμους ταξικούς αγώνες, όπως το εκφράζει στο τραγούδι του «Προσκυνώ τη χάρη σου, λαέ μου».

Ενα τραγούδι που αφιέρωσε στην Κομμουνιστική Νεολαία Ελλάδας το 1980, στο 6ο Φεστιβάλ της.

Το έργο του Γιάννη Μαρκόπουλου – μακριά πάντα από τις Σειρήνες της ευκολίας και τους πειθαναγκασμούς της εμπορευματοποίησης – δεν είναι απλά ένας παθητικός δέκτης των μηνυμάτων του καιρού.

Είναι ένας ενεργητικός πομπός που μεταβάλλεται σε κοινωνική πράξη, που επενεργεί στη ζωή με τα ιδανικά που εκφράζει και εξυπηρετεί, τα ιδανικά μιας φωτεινότερης κι ομορφότερης ζωής, για τους όπου Γης αδικημένους.

Εκ μέρους της ΚΕ του ΚΚΕ, ευχαριστούμε από καρδιάς τον Γιάννη Μαρκόπουλο.(…)